Raport: Biura inżynieryjno- -projektowe w Polsce 2006, cz. II

Transkrypt

1 Pomysł przygotowania przeglądu rynku biur inżynieryjno-projektowych narodził się TEKST: TEKST: MACIEJ STANISŁAWSKI w wyniku obserwacji pewnych zjawisk i procesów zachodzących w czasie trwania cyklu życia dowolnego produktu. Najpierw koncepcja, potem opracowanie projektu, realizacja, Rys. DesignForum wdrożenie, produkcja Czy wszystkie te czynniki muszą zachodzić w obrębie jednostki, jaką jest, powiedzmy, zakład produkcyjny? Swoistą odpowiedzią na tak sformułowane pytanie jest właśnie niniejszy przegląd. Raport: Biura inżynieryjno- -projektowe w Polsce 2006, cz. II TABELA 1 AUT-TECH Automationstechnik GmbH Oddział w Polsce CADSOL Design Polska sp. z o.o. W pierwszej części raportu poświęconego rynkowi biur inżynieryjno-projektowych, postawiliśmy pytanie, czy biuro projektowe, istniejące jako samodzielny organizm, oderwany od produkcji w jej ścisłym rozumieniu, ma rację bytu. Pora na podsumowanie wyników nadesłanych ankiet i... chyba znaną już Czytelnikom odpowiedź Chociaż firm funkcjonujących w obszarze projektowania i konstruowania istnieje na rynku kilkadziesiąt (nie licząc branży architektoniczno-budowlanej, o czym wspomnieliśmy w poprzedniej części raportu), nie udało nam się dotrzeć do wszystkich. Niemniej odpowiedzi uzyskane od blisko 20 firm pozwalają na stworzenie pewnego obrazu, portretu firmy projektowej działającej na polskim rynku. Na podstawie ankiet łatwo zauważyć, iż przeważają firmy zatrudniające więcej niż 10 osób, ale liczba firm zatrudniających zespoły liczące kilkudziesięciu inżynierów jest podobna do tych, w których pracuje zaledwie kilka osób. Platforma sprzętowa w postaci komputera PC i system operacyjny Windows są standardem, chociaż można zauważyć obecność Unixa, a także pochodnego od niego Linuksa. Głównym odbiorcą usług wydaje się przemysł motoryzacyjny i branże z nim związane, co nie powinno dziwić: konstrukcja współczesnych samochodów stawia przed inżynierami-projektantami rozliczne wyzwania. W poprzednim numerze pisaliśmy o tym, iż, czasu pracy biura projektowego nie da się przeliczyć na godziny spędzone przed monitorem. Jednak w ankietach pojawiła się odpowiedź, która pozwala oszacować koszty związane z projektowaniem. 18 DESIGN NEWS Polska [ maj 2006 adres telefon/faks: www rok rozpoczęcia działalności główny profil działalności firmy wyróżnienia i nagrody czas realizacji zlecenia liczba zatrudnionych osób (w tym inżynierów projektantów) koszt opracowania projektu: w przeliczeniu na godzinę pracy studia inaczej uwagi ul. Inżynierska 3, Jelcz-Laskowice (071) (071) biuro@aut-tech.pl 2001 Konstrukcja i produkcja oprzyrządowania spawalniczomontażowego do karoserii samochodu od 2 tygodni do 9 miesięcy indywidualna negocjacja każdego projektu jw. Firma realizuje zlecenia konstrukcyjne, konstrukcyjno-produkcyjne, produkcyjne i produkcyjno-wdrożeniowe ul. Ukraińska 4e, Wrocław (071) (071) common@cadsol-design.com 1992 Wdrożenia rozwiązań PLM (CATIA v4/v5, SmarTeam, ENOVIA), Usługi projektowe, usługi szkoleniowe i konsultingowe, sprzedaż i obsługa hardware (UNIX, Windows, Linux) IBM Business Partner Roku 2002 i 2004 oprogramowanie CATIA Najlepszy sprzedawca platformy UNIX 2004 stacje graficzne od 2 tygodni do kilku miesięcy w zależności od specyfiki i rozległości projektu 14 9 Uzależniony od stopnia komplikacji i długości projektu, ilości zaangażowanych osób Preferowane ustalenie ceny za projekt na podstawie specyfikacji robót

2 TABELA 1 (c.d.) adres CAR Technology ul. Starowiślna 13, Kraków CIM-mes Projekt sp. z o.o. ul. Grzybowska 87, Warszawa CNS Solutions Warszawa DES ART sp. z o.o. ul. Batorego 28-32, Gdynia telefon/faks: (012) (012) (022) (022) (022) (022) (058) (058) www pzon@car-t.com cim-mes@cim-mes.com.pl cns@cns.pl office@desart.com.pl rok rozpoczęcia działalności 2004 (CAR Technology Polska) główny profil działalności firmy Usługi projektowe, usługi Rapid Prototyping i Rapid Tooling, sprzedaż urządzeń do Rapid Prototyping projektowanie i analizy obliczeniowe w mechanice Dostarczanie rozwiązań i usług Usługowy analizy symulacyjne MES wyróżnienia i nagrody czas realizacji zlecenia indywidualnie stosowny do zakresu pracy W zależności od projektu (od tygodnia do 2 lat) Od 3 dni do pół roku liczba zatrudnionych osób (w tym inżynierów projektantów) koszt opracowania projektu: w przeliczeniu na godzinę pracy studia zależna od wykorzystywanego oprogramowania 3D, stopnia trudności projektu, etc. negocjowana, zależna od typu pracy w podziale na projektowanie, konstruowanie, analizy obliczeniowe, nadzór autorski indywidualnie inaczej Indywidualna wycena projektów Koszt całkowity projektu, kwota za kg konstrukcji, Zależne od dziedziny i zakresu analizy uwagi Wymieniona tutaj przybliżona (zależna od wielu czynników, m.in. rodzaju użytego oprogramowania, liczby zaangażowanych specjalistów, wykonania dodatkowych analiz i badań, zatrudnienia konsultantów z zewnątrz, wreszcie od specyfiki i charakteru realizowanego projektu) stawka za godzinę pracy biura wynosi około 200 zł netto. Jeśli przemnoży się to przez czas potrzeby na realizację projektu (patrz: tabela 1), otrzymamy wynik, który może pozwolić nam na 20 DESIGN NEWS Polska [ maj 2006 Firma realizuje zadania badawczo-rozwojowe i dysponuje własną kadrą naukową. Firma uczestniczy w projektach badawczo-rozwojowych realizowanych w ramach Programu Ramowego 6 zorientowanie się w przewidywanej skali wydatków. Zastrzegamy jednak, iż wynik ten nie może być uznany za miarodajny, a przytoczona stawka została podana przez jedną z firm uwzględnionych w raporcie. Większość biur dokonuje wycen całościowych na podstawie analizy założeń projektu i oczekiwań klienta. Zastanawialiśmy się, jak w przypadku firm działających na polskim rynku, ale związanych z macierzystymi centralami DES ART jest członkiem międzynarodowej organizacji NAFEMS, zrzeszającej firmy konsultingowe zajmujące się symulacjami i obliczeniami korzystając z Metody Elementów Skończonych oraz certyfikat jakości ISO 9001: 2000 dla świadczonych usług inżynierskich. działającymi poza naszymi granicami wygląda rozkład zamówień/zleceń otrzymywanych z kraju i pozostałych państw europejskich. Z odpowiedzi uzyskanych od przedstawicieli firmy IMP Engineering Poland sp. z o.o. wynika, iż po zaledwie 1,5 rocznym okresie działalności biura otwartego we Wrocławiu, prawie 60 % obrotów generowanych jest przez zamówienia z dynamicznie rozwijającego się rynku polskiego.

3 TABELA 1 (c.d.) Leopard Automobile Mielec sp. z o.o. MESCO P.P.W. KOLTECH sp. z o.o. Rucker Polska sp. z.o.o. adres ul. Wojska Polskiego 3, Mielec ul. Powstańców Śląskich 10, Tarnowskie Góry ul. Malczewskiego 1, Racibórz ul. Światowida 47b/36, Warszawa telefon/faks: (017) (017) (032) (032) (032) (032) (022) (022) www leopard@ptc.pl info@mesco.com.pl koltech@koltech.com.pl rucker@rucker.pl rok rozpoczęcia działalności główny profil działalności firmy Projektowanie i produkcja samochodów sportowych Konsulting, obliczenia, dystrybucja oprogramowania Projektowanie i produkcja obrabiarek dla transportu szynowego oraz sprzedaż i wdrożenia oprogramowań inżynierskich PLM (CATIA, SMARTEAM, ENOVIA, DEL- MIA) oraz NCSimul i SpinFire usługi inżynierskie wyróżnienia i nagrody Certyfikat Innowacyjności 2005 Złote Koła Komunikacji Miejskiej 2002 czas realizacji zlecenia w zależności od rodzaju zlecenia Zależnie od rodzaju projektu (np. nowa obrabiarka pod klucz: 8-12 miesięcy) zależny od zakresu liczba zatrudnionych osób (w tym inżynierów projektantów) ok. 80 ok. 75 koszt opracowania projektu: w przeliczeniu na godzinę pracy studia w zależności od rodzaju projektu średnio 200 zł zagodzinę netto Zależny od projektu. Całościowa wycena projektu na podstawie przedstawionej specyfikacji. b.d. inaczej na cenę wpływa m.in.. rodzaj użytego oprogramowania, wykonania dodatkowych badań laboratoryjnych, zatrudnienia zewnętrznych konsultantów uwagi Jakie są oczekiwania klientów? Daje się zauważyć preferowanie podejścia full supply, czyli kompleksowej obsługi, począwszy od przygotowania konceptu, 22 DESIGN NEWS Polska [ maj 2006 organizator Konferencji SYMULACJA, członek międzynarodowej organizacji Technet Alliance, członek konsorcjum tworzącego European School of Computer Aided Engineering Technology (ESoCAET), akredytowanym wykonawcą usług w ramach programu Unii Europejskiej poprzez etap projektu, kończąc na gotowym produkcie. Z wypowiedzi przedstawicieli IMP Engineering wynika, iż oferty dla klientów z rynku polskiego, bazujące na firma jest polskim oddziałem spółki akcyjnej Rücker AG dostarczonej specyfikacji, to głównie z góry oszacowane i skalkulowane całościowo kosztorysy. Zupełnie inaczej wyglądają projekty z Europy Zachodniej i USA, które zazwyczaj

4 TABELA 2 rodzaj wykonywanych usług zakres projektowania wykorzystywana platforma sprzętowa, system wykorzystywane oprogramowanie AUT-TECH Automationstechnik GmbH Oddział w Polsce Od przygotowania procesu technologicznego, poprzez layout stanowiska stacji linii, konstrukcję i wykonawstwo oprzyrządowania, do montażu i odbioru technicznoruchowego. UNIX, PC CATIA V4/V5, FIDES, UNIGRAPHICS, MECHANICAL DESKTOP CADSOL Design Polska sp. z o.o. Pełen zakres projektowania branża : samochodowa, maszynowa, rynek dóbr konsumpcyjnych Windows, UNIX CATIA v4/v5, SmarTeam CAR Technology CIM-mes Projekt sp. z o.o. CNS Solutions Usługi inżynierskie związane z opracowaniem konstrukcji, rozwojem komponentów i podzespołów oraz wykonaniem prototypów w zakresie: silniki spalinowe i układy przeniesienia napędu elementy karoserii, także powierzchnie widoczne klasy A wykończenie wnętrza, izolacje termiczne i akustyczne nadwozi systemy bezpieczeństwa oraz konstrukcje testowe usługi Rapid Prototyping wykonywanie odlewanych modeli prototypowych; Sprzedaż urządzeń do Rapid Prototyping firma jest partnerem handlowym Z-Corporation. projektowanie wyrobów mechanicznych, urządzeń ciśnieniowych i oprzyrządowania produkcyjnego, wyroby z metalu i tworzyw sztucznych, obliczenia projektowe i symulacyjne, nanotechnologie Projekty konstrukcji spawanych Projekty podzespołów mechanicznych, elektrycznych, pneumatycznych, hydraulicznych (reduktory, przekładnie, pompy, wirniki, przenośniki napędu) Projekty oprzyrządowania i kompletnych form wtryskowych, kokili, form na rozdmuch Projekty maszyn i urządzeń na potrzeby przemysłu transportowego, energetycznego, hutniczego, energetycznego, papierniczego, spożywczego Projekty aparatury medycznej i pomiarowej Projekty produktów użytku codziennego (zabawki, urządzenia sanitarne, AGD) Projekty mebli stylowych i biurowych Projekty modernizacji, modyfikacji i przebudowy maszyn, urządzeń (wzornictwo przemysłowe) Analiza tolerancji, kontrola ruchu, Kontrola poprawności części i zespołów Wizualizacja fotorealistyczna i publikacja modeli 3D CAD Analizy inżynierskie (statyka, częstotliwość i wyboczenia, termika, zagadnienia zmęczeniowe i nieliniowe) PC, SUN; Windows, UNIX CATIA v4, CATIA v5, IDEAS, UG PC, Windows PC, Windows Solid Works, STRIM, rodzina programów ESI symulacja pracy urządzeń i procesów technologicznych w pełnym zakresie funkcjonalności SolidWorks, ZWCAD, DWGEditor, COSMOS, AlphaCAM, SurfCAM, edrawings, CorelDraw Graphics Suite DES ART sp. z o.o. Symulacje MES ( w wielu dziedzinach) i MBS UNIX, Windows, Linux NX-NASTAN, FEMAP, I-DEAS Masterem, ANSYS, Solid Edge MESCO symulacje komputerowe metodą elementów skończonych (MES/FEA) statyka, dynamika, termodynamika, analizy liniowe oraz nieliniowe, optymalizacja analizy kinematyczne i dynamiczne (MBS) symulacja wtrysku tworzyw sztucznych symulacje przepływów (CFD) analizy zmęczeniowe prace obliczeniowe na zlecenie prace badawczo-rozwojowe wspomagamy obliczenia i analizy wykonywane przez naszych klientów szkolenia support techniczny stacje serwerowe, wieloprocesorowe (opterony dwurdzeniowe) komputery klasy PC połączone w sieć równoległą (cluster) systemy operacyjne: Linux i Windows ANSYS, ncode, CFX, LS-DYNA, Cadmould, CivilFEM, Diffpack i inne P.P.W. KOLTECH sp. z o.o. Projekty maszyn i urządzeń pod klucz wg wymagań klienta PC/Windows XP CATIA V5/SMARTEAM Rucker Polska sp. z.o.o. usługi konstrukcyjne, głównie nadwozia środków transportu Dell, IBM, HP, SGI Catia, UG, ProE, Icem-surf realizowane są po stronie klienta, poprzez oddelegowanych czasowo inżynierów-rezydentów. Tematy z rynku niemieckiego to przede wszystkim zlecenia na potrzeby przemysłu motoryzacyjnego. Ich wycena odbywa się przeważnie na zasadzie time & material, czyli ustalonej stawce godzinowej i rejestracji rzeczywistego czasu trwania projektu. Dla polskich zleceniodawców bardzo ważne są szczegółowo przygotowane oferty, zawierające harmonogram prac oraz ich wycenę. Interesuje ich także to, w jaki sposób 24 DESIGN NEWS Polska [ maj 2006

5 TABELA 3 AUT-TECH Automationstechnik GmbH Oddział w Polsce CADSOL Design Polska sp. z o.o. CAR Technology CIM-mes Projekt sp. z o.o. CNS Solutions DES ART sp. z o.o. Leopard Automobile Mielec sp. z o.o. MESCO P.P.W. KOLTECH sp. z o.o. Rucker Polska sp. z.o.o. najciekawsze lub najważniejsze projekty Zlecenia konstrukcyjne: VW Golf 5 przyrząd pozycjonująco-mocujący kokpitu (CATIA 4) FORD Galaxy przyrząd kontrolny (Blue Buck) elementów ściany bocznej (FIDES) FORD Mondeo przyrząd kontrolny (Blue Buck) elementów dachu (FIDES) DAIMLERCHRYSLER Chrysler Voyager przyrządy spawalnicze do ściany bocznej (CATIA 4) Zlecenia konstrukcyjno-produkcyjne: DAIMLERCHRYSLER Sindelfingen Forma wtryskowa do: Verstärkung Taffel Mitte TOWER Opole przyrządy sprawdzające (Lehre) do: Crossmember Comp. RR Floor KIRCHHOFF Mielec Przyrządy sprawdzające do: Opel Zafira Zlecenia produkcyjne: VOLKSVAGEN Poznań: przyrządy spawalnicze (Schweissvorrichtung/Welding fixture) do pozycjonowania wytłoczek Längsträger vorn/hinten DAIMLER CHRYSLER Bremen: pomost przesuwno-uchylny (Verfahrbare Bühne) na linię produkcji nadwozi BMW Regensburg: pozycjonery spawalnicze obrotowe (Drehgestell) do mocowania wytłoczek Radhaus vorn kompl. FORD Köln: stoły obrotowe (Drehtisch/Rotating loader) do obracania transporterów ścian bocznych (Body side outer) SEAT Matorell: stojaki odkładcze (Speicher) do mocowania wytłoczek Längsträger hinten w procesie produkcji nadwozia samochodu Linie technologiczne zgrzewania karoserii i montażu pojazdów Oprzyrządowanie do wytwarzania narzędzi medycznych, elementy wyposażenia pojazdów i maszyn Elementy bezpieczeństwa pojazdów Projekty maszyn i mechanizmów FORD Mondeno (2006) CD345: konstrukcja ściany bocznej prototypu auta do testów systemów bezpieczeństwa wraz z wykonaniem modelu fizycznego prototypu konstrukcja silników V8, I6 i komponentów do silników, m.in. pompy wodnej, systemu EGR, systemów chłodzenia, etc. Ford Focus: elementy wykończenia wnętrz powierzchnie klasy A i B Johnson Jontrols BMW, DaimlerChrysler konstrukcja siedzeń i elem. wykończenia wnętrz patrz: Wieże na platformy wiertnicze Morska Stocznia Remontowa SA Świnoujście Projekty form wtryskowych Fermot Modernizacja maszyny do produkcji butelek metodą rozdmuchową STECA Projekt maszyny do pakowania butelek PACKMANN Symulacja wodowania platformy wiertniczej Analiza dna skrzynki gospodarczej wykonanej z tworzywa analiza głęboko nieliniowa Symulacja wagonów węglarek poddanych obciążeniom testowym podczas badań dopuszczeniowych Analiza wciągalności kotwicy z propozycjami poprawy działania Symulacja przepływowo wytrzymałościowa wielkogabarytowej zasuwy koksowniczej Zaprojektowanie i wdrożenie do produkcji samochodów Gepard i Leopard; szczególy na stronie: Symulacja wodowania platformy wiertniczej (analiza mbs + mes) Obliczenia dla przemysłu górniczego obudowy górnicze i inny osprzęt (mbs+mes+zmęczenie) Symulacje procesów technologicznych dla przemysłu samochodowego (mes) Symulacja zachowania stentu medycznego (mes) Symulacja zalewana materiałem reaktywnym żywicą (cfd, reaktive molding) 6 obrabiarek prototypowych w okresie działalności: obrabiarki podtorowe (MPK: Kraków, Łódź, Poznań, Wrocław; Metro Stockholm); obrabiarki kołowe (ZNTK Oława), zawalcarki oraz akumulatorowe wózki manewrowe (Niemcy, Szwajcaria, Taiwan). Projekty celowe dla ADTranz (Bombardier), FAMOT Gildemaister, RAFAMET, GZP Głuchołazy. Laserowe urządzenia pomiarowe dla transportu szynowego patrz: przebiega proces rozwoju projektu w danym biurze projektowym. Jak biura projektowe postrzegają wykorzystywane oprogramowanie? W projektach realizowanych dla przemysłu motoryzacyjnego, we wspomnianej już firmie IMP Engineering, wykorzystywane są systemy CATIA V4 i V5, Unigraphics i I-DEAS. W przypadku sektora maszyn przemysłu ciężkiego, sprawdza się Pro- Engineer i... ponownie CATIA. W branży lotniczej i transportu szynowego CATIA i IDEAS. Najbardziej zróżnicowane systemy wykorzystuje się w inżynierii mechanicznej: CATIA, Pro E, Unigraphics, SolidWorks, Inventor i AutoCAD (innymi słowy: prawie pełny przekrój oferty czołowych dostawców oprogramowania CAD-owskiego przyp. red.). W szczególnych przypadkach biuro dysponuje specjalnymi aplikacjami typu E3D (cable wiring), sheetmetal, kinematics, MES etc. Skoro wspomnieliśmy o MES, warto zaznaczyć, iż jak wynika z uzyskanych odpowiedzi, analizy i symulacje także stanowią znaczący obszar działania biur inżynieryjno-projektowych. Nie tylko projektowanie Część spośród ujętych w zestawieniu firm nie zajmuje się wyłącznie działalnością projektową. Wśród nadesłanych ankiet wskazać można także takie, które znane są raczej jako dostawcy rozwiązań i oprogramowania, niż biura projektowe. Oprócz dystrybucji i serwisu związanego z systemami komputerowego projektowania, w ramach działalności firmy prowadzą także sprzedaż specjalistycznych urządzeń, w tym systemów do szybkiego prototypowania. Jaka jest zatem odpowiedź na postawione na samym początku pytanie? Liczba funk- [ DESIGN NEWS Polska 25

6 Rys. DesignForum cjonujących na naszym rynku firm, których główną, a często jedyną działalnością jest projektowanie, konstruowanie i analizy na potrzeb przedsiębiorstw produkcyjnych, dobitnie świadczy o tym, iż taki rodzaj działalności ma swoją przyszłość. I nie potrzeba na nią wielkich, astronomicznych nakładów finansowych. Może stanowić szansę na rozwój i niezależność dla wielu spośród absolwentów wyższych uczelni Kto spośród młodszych pokoleń inżynierów może opowiedzieć coś na temat osławionej Syreny Sport, śmiało zaprojektowanej Syreny 110, Warszawy 210, Gacka, Gada 500, mikrosamochodów Smyk i Fafik, samochodu dostawczego Stal, czy wreszcie bliższego nam Beskida, Warsa, czy Poloneza Analoga? Te ostatnie, a także Syrenę 110 i Warszawę można podziwiać niestety nie na warszawskich ulicach w Muzeum Techniki, w dawnych zakładach Norblina przy ul. Żelaznej. Jednak obecnie warunki gospodarki rynkowej i przemiany ustrojowe sprawiły, iż część współcześnie powstających projektów doczekała się przynajmniej fazy działających prototypów, a niektóre prawdziwej produkcji seryjnej (co prawda w niewielkich seriach, ale zawsze). Od wózków widłowych, poprzez samochody użytkowe, sportowe, po różnego rodzaju konstrukcje PIĘKNA i stylowa. Warszawa Szkoda, że tylko jako wizja. Ale za to jaka! technicznych, którzy zdecydują się na samodzielny udział w grze rynkowej. Czy tylko pomysły, czy także produkty? W okresie PRL biura inżynieryjno-projektowe działały w ramach państwowych zakładów i przedsiębiorstw produkcyjnych. Ośrodki badawczo-rozwojowe FSO czy FSM stawały się kuźniami talentów i miejscami narodzin wielu śmiałych projektów, z których praktycznie... żaden nie doczekał się realizacji lotnicze, na ciężkich maszynach górniczych kończąc. Zdjęcia zamieszczone obok przedstawiają kilka współczesnych polskich samochodów. Jednym z nich jest sportowy roadster pochodzący z zakładów w Mielcu, zaprojektowany przez ojca i syna: Zbysława i Maksymiliana Szwaja. Ten samochód, zgodnie ze słowami jego twórcy, ma wypełnić lukę między kitcarami, a luksusowymi samochodami sportowymi klasy Ferrari. I wypełnia ją. Firma przygotowała się do produkcji m.in. dzięki linii produkcyjnej i uzyskanej powtarzalności wszystkich części. Na silniku, dostarczanym przez zakłady Chevroleta, zakłady Leopard mają prawo umieszczać swoje logo. I umieszczają je, a kolejne egzemplarze auta opuszczają bramy mieleckiej fabryki. Szkoda tylko, iż na polskich drogach nie będą często spotykane. Cena samochodu to ok. 100 tysięcy euro, a możliwości produkcyjne zakładów nie przekraczają kilkudziesięciu egzemplarzy rocznie. O ile Leopard jest uosobieniem piękna i klasycznej sportowej sylwetki, o tyle prezentowany niżej samochodzik, wyglądający dość niepozornie, jest przedstawicielem zupełnie innej filozofii tworzenia: takiej, w której jako podstawowy cel uznaje się funkcjonalność. Idea zbudowania małego pojazdu miejskiego narodziła się już w 1993 roku. W 2001 roku zarejestrowana została firma Clic Car Corporation i przy pomocy młodych absolwentów warszawskiej ASP rozpoczęto STYLOWY roadster z fabryki w Mielcu. Silnik o mocy ponad 450 KM pochodzi co prawda zza oceanu, ale widnieje na nim logo Leoparda... prace koncepcyjno-projektowe nad nowym polskim pojazdem. Od połowy 2002 roku prace nad Clicem przeniosły się do Fabryki Samochodów Dostawczych w Nysie, gdzie w prototypowni i narzędziowni powstały pierwsze jeżdżące pojazdy. Przy ich konstruowaniu brali udział inżynierowie i specjaliści z Nysy. Pod koniec 2003 roku modele Clic Cargo i Pick up uzyskały świadectwa homologacyjne. Rozpoczęto prace przygotowawcze do seryjnej produkcji... Niestety, Cliców nadal nie widać na naszych drogach. Ostatni prezentowany tutaj (i na okładce magazynu) samochód, to Warszawa model Niestety, powstała tylko jako koncepcja, a może raczej designerska wizja założycieli klubu DesignForum. Ale kto wie, może za kilka lat... (ms) TAK wygląda Clic. Czy nadzieja na polski seryjnie produkowany i niedrogi samochód wreszcie się spełni? Czekamy z niecierpliwością 26 DESIGN NEWS Polska [ maj 2006