Ekoinnowacje UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY

Transkrypt

1 2010 Ekoinnowacje UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY

2 I. Podstawowe terminy 1. Innowacja jako podstawowy wymóg dla biznesu innowacyjność a rozwój gospodarczy, ochrona środowiska oraz zrównoważony rozwój Innowacja, czyli zmiana technologiczna, jest podstawowym wymogiem dla biznesu, żeby odnosić sukcesy. Tempo i zakres zmian w otoczeniu wskazują, że nie ma alternatywy i wybór dla przedsiębiorców jest prosty: dostosować się lub zginąć. W istocie, innowacja jest sposobem, w jaki firmy dostosowują się, żeby przeżyć niektóre bardziej skutecznie, inne mniej. Z listy 500 czołowych firm magazynu Fortune z 1975 roku, przeszło jedna trzecia zniknęła do 1985 roku. Dla mniejszych firm szanse są znacznie mniejsze, a zatem zmiana jest koniecznością, aby utrzymać się na rynku. Jak pokazuje dotychczasowe doświadczenie, nowa technologia może pokonać i wyprzeć całe gałęzie przemysłu przykładów nie trzeba długo szukać: maszyny do pisania ustąpiły miejsca komputerom i procesorom tekstowym, elektroniczne zegarki cyfrowe zastąpiły zegarki mechaniczne, samochody przejęły rynek wozów zaprzężonych w konie, itd. Kluczem do sukcesu firm, które przetrwały, jest dostrzeżenie zmiany technologicznej i wykorzystanie jej. Na tym właśnie mogą bazować przedsiębiorcy decydujący się na zainwestowanie w ekoinnowacje. Dla środowiska biznesowego ekoinnowacje to wzrost gospodarczy plus czystsze środowisko, a zatem obopólne korzyści. 2. Różne definicje ekoinnowacji Według jednej z pierwszych definicji, która została przedstawiona przez Petera Jamesa w 1997 r. ekoinnowacje to nowy produkt lub proces, który zapewnia wartość dla klienta oraz dla biznesu i jednocześnie znacząco obniża negatywny wpływ na środowisko. Obecnie ekoinnowacje przyczyniają się do rozwoju gospodarczego, ochrony środowiska oraz budują podstawy zrównoważonego rozwoju. Powinny również przyczyniać się do zmian społecznych oraz wspierać zachowania proekologiczne. Ekoinnowacje można wprowadzać w wielu obszarach: energia i źródła odnawialne ziemia i wody podziemne powietrze i klimat woda i ścieki zarządzanie środowiskowe odpady i recykling Wszystkie innowacje w tych dziedzinach mają służyć poprawie naszego zdrowia i bezpieczeństwa. Według innej definicji ekoinnowacje oznaczają wszelkie formy działań innowacyjnych mające na celu znaczące polepszenie ochrony środowiska. Ekoinnowacje obejmują nowe procesy produkcyjne, nowe produkty lub usługi, nowe metody biznesowe i zarządcze, których implementacja będzie sprzyjać ochronie środowiska lub znacznie zmniejszy zagrożenia względem środowiska, oraz zmniejszy negatywne skutki zużycia surowców. Jeszcze inne podejście do ekoinnowacji określa, że jest to opracowanie produktów i procesów, które przyczynią się do zrównoważonego rozwoju. Kolejna definicja mówi, że ekoinnowacja to komercyjne zastosowanie wiedzy aby uzyskać bezpośrednie lub pośrednie usprawnienia ekologiczne. Przyjmuje się, że ekoinnowacje zmierzają do rozwoju nowych produktów i procesów istotnie zmniejszających negatywne oddziaływanie na środowisko. Wyróżnia się ekoinnowacje o charakterze technologicznym (dotyczące produktów i procesów), społecznym (dotyczące zachowań, nawyków konsumpcyjnych), organizacyjnym (zielone B+R, ekoaudyty), instytucjonalnym (platformy współpracy, nieformalne grupy, sieci powołane w celu zajmowania się kwestiami środowiskowymi). (zestawienie wg ecomanager, nr 2/2009) 1

3 3. Dlaczego ekoinnowacje? czynniki biznesowe, społeczne, środowiskowe Z uwagi na czynniki biznesowe ekoinnowacje mogą być dobrą drogą rozwoju i pomysłem na biznes. Potrzeby w zakresie ochrony środowiska z zachowaniem zrównoważonego rozwoju są ogromne, dlatego jeżeli przedsiębiorca zauważy jakiś problem i opracuje sposób na jego rozwiązanie, może to zaowocować pomysłem na biznes, który przyniesie satysfakcję, zysk, przy jednoczesnym zachowaniu troski o środowisko. Duże znaczenie we wdrażaniu ekoinnowacji mają czynniki społeczne. Ludzie decydują się na innowacyjne rozwiązania, ponieważ chcą pokazać, że troszczą się o potrzeby regionu czy wspólnoty, w której żyją, chcą pokazać swoje pasje, a czasami po prostu chcą być modni. Najczęściej jednak czynnikami decydującymi o wprowadzaniu ekoinnowacji są czynniki środowiskowe. Coraz większa świadomość na temat zagrożeń środowiska naturalnego sprawia, że ludzie chcą zapobiec niekorzystnym zmianom klimatu, zmniejszaniu się zasobów naturalnych, utracie różnorodności biologicznej. Coraz więcej firm i osób prywatnych dąży do ograniczania zanieczyszczania powietrza wybierając samochody zużywające mniej paliwa lub stosując technologie ograniczające emisję CO 2 do atmosfery. Znacznie większą popularnością niż jeszcze kilka lat temu cieszy się recykling oraz stosowanie nowych technologii w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Jednym z celów wprowadzania ekoinnowacji jest zmniejszenie kosztów zewnętrznych, czyli negatywnych skutków decyzji podmiotów gospodarczych w stosunku do jednostek nie uczestniczących bezpośrednio w danym procesie konsumpcyjnym czy produkcyjnym. Do kosztów zewnętrznych zalicza się m.in. zanieczyszczenie środowiska przez niektóre fabryki, zanieczyszczanie łąk lub rzek przez ścieki. Przykładowo: dla niwelowania skutków kosztów zewnętrznych należy m.in. wprowadzać do istniejących elektrowni modernizacje techniczno-ekologiczne. W Unii Europejskiej do zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń stosuje się instrument tzw. pozwolenie zintegrowane, które zmusza inwestorów do zastosowania takiej technologii, która dawałaby możliwie jak najmniejszą emisję szkodliwych czynników do powietrza, wody czy gleby. Stosowanie takiej polityki oznacza konieczność wdrożenia najlepszych dostępnych technologii, a więc cechuje się wysokim poziomem innowacyjności procesowej. Coraz więcej osób zasiadających w strukturach decyzyjnych państw, organizacji lub firm zdaje sobie sprawę, że skażenie środowiska powietrza, wody i gleby, szkodzi zdrowiu ludzkiemu i podnosi koszty opieki zdrowotnej, ubezpieczeń oraz przyczynia się do strat ekonomicznych. 4. Zalety ekoinnowacji 2 Zastosowanie ekoinnowacji pozwala firmie budować pozytywny wizerunek. Ponadto dowodzi, że firma dba o środowisko i społeczeństwo, jest świadoma zagrożeń środowiska i nie pozostaje wobec nich obojętna. Ekoinnowacje są niezbędne, aby w dzisiejszych czasach zapewnić firmie status lidera, pioniera, innowatora, gdyż ekoinnowacje to nie tylko troska o środowisko, ale także warunek niezbędny do wzrostu gospodarczego. Wdrażanie ekoinnowacyjnych rozwiązań może być też miarą konkurencyjności firmy i wzmocnić jej pozycję na rynku. Największe zalety ekoinnowacji to: mniej zanieczyszczeń i odpadów: efektywność zmniejsza zanieczyszczenia. Zanieczyszczenia to nic innego, jak użyteczne zasoby w złym miejscu i w złym czasie. lepsza jakość życia: technologie ekoinnowacyjne nie tylko ograniczają zużycie zasobów, lecz także podnoszą jakość uzyskiwanych z nich korzyści. sprawiedliwość społeczna i miejsca pracy: zwiększa się udział kapitału ludzkiego w gospodarce, a jednocześnie zmniejsza się zużycie zasobów, umożliwiając uniknięcie bezrobocia. Bezrobocie jest ważnym czynnikiem, który przyczynia się do społecznej destabilizacji jednostek i grup w społeczeństwie. konkurencyjność: dzięki zastosowaniu nowych, lepszych technologii w procesach i produktach. atrakcyjność rynkowa i korzyści dla biznesu: ekoinnowacyjne produkty i procesy łatwo wejdą na rynek, gdyż są efektywne pod względem kosztów i nie wymagają wydania przez rząd przepisów prawnych. Lepszy wizerunek publiczny jest korzystny dla biznesu. rentowność: z finansowego punktu widzenia, oszczędności w zakresie zasobów wynikające z ograniczenia zużycia surowców i energii są bardziej atrakcyjne niż zakup i użycie zasobów; zapobieganie zanieczyszczeniu jest tańsze niż działania na końcu rury. mniejsze ryzyko: jakie powoduje zagospodarowanie, przechowywanie i unieszkodliwianie odpadów toksycznych w miejscu ich wytworzenia i poza tym miejscem oraz poprawa warunków pracowników i konsumentów pod względem zdrowia i bezpieczeństwa.

4 efektywne wykorzystanie ograniczonego kapitału rozwojowego: do zbudowania ekoinnowacyjnej infrastruktury. Zamiast nowych elektrowni, można zakupić zakłady produkcji energooszczędnych żarówek. bezpieczeństwo międzynarodowe: walka konkurencyjna o ograniczone zasoby może zaostrzyć konflikty międzynarodowe. Działania na rzecz efektywności mogą zapobiec wzrostowi takich napięć. 5. Bariery pojawiające się we wdrażaniu ekoinnowacji Podstawowe bariery, które pojawiają się w procesie wdrażania ekoinnowacji przez przedsiębiorstwa można podsumować w kilku najważniejszych punktach: brak znajomości rynku Aby osiągnąć sukces we wprowadzaniu ekoinnowacji, trzeba przede wszystkim zbadać, jakie są możliwości rozwoju na nowych rynkach, jakie są dostępne techniki produkcji, jakie nowoczesne materiały są stosowane do produkcji i możliwości ich wykorzystania oraz nowe rozwiązania technologiczne. Każdy z tych elementów może być potencjalną szansą, ale też zagrożeniem. brak wiedzy naukowej o możliwościach, jakie stoją przed firmami Badania i rozwój nie są podstawowym celem działalności MŚP, stąd nie zawsze firmy posiadają odpowiednie rozeznanie w zakresie nowych dostępnych technologii i materiałów. Często przedsiębiorstwa nie mają czasu ani zaplecza naukowego (kadra, pomieszczenia, etc.), aby prowadzić badania, które mogłyby przyczynić się w dalszej perspektywie do osiągnięcia sukcesu i wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań. problemy z uzyskaniem dofinansowania Jest to chyba najpoważniejsza bariera we wdrażaniu ekoinnowacji, która staje na przeszkodzie wielu przedsiębiorstwom. niska świadomość społeczeństwa dotycząca zielonych produktów W wielu przypadkach powszechne zapotrzebowanie na tzw. zielone produkty jest bardzo niskie, wręcz można stwierdzić brak popytu, ale jest to sytuacja dość naturalna każdy nowy produkt wprowadzany na rynek wymaga reklamy i promocji. Klienci wymagają przekonywania, że produkt jest potrzebny i należy z niego korzystać. 6. Czy ekoinnowacje są także dla mojej firmy? Branże ochrony środowiska to coraz szersza wiązka przemysłów, co wynika m.in. z opracowywania nowych ekologicznych rozwiązań. Należą do nich takie dziedziny działalności jak: oczyszczanie ścieków, ochrona przed hałasem i wibracjami, rekultywacja gleb, utylizacja, unieszkodliwianie odpadów, niekonwencjonalne źródła energii, firmy dostarczające technologie na rzecz ochrony powietrza, firmy zajmujące się monitoringiem środowiska, m.in. dostarczające aparaturę pomiarową, a także rzeczoznawcy i doradcy firmy te zapewniają technologie, urządzenia czy usługi proekologiczne, mogą prowadzić działalność badawczorozwojową nad nowymi technologiami prośrodowiskowymi, czy systemami zarządzania uwzględniającymi efekty środowiskowe. Dla krajowych przedsiębiorstw szansę stwarza charakter rozwiązań technicznych i organizacyjnych w dziedzinie ekologii. Większość tych rozwiązań nie wymaga wyrafinowanych technik wytwarzania typu high-tech. Są one raczej klasyfikowane jako technologie średniozaawansowane, a zatem wymagające mniejszych nakładów finansowych i kadrowych niż technologie high-tech. W Unii Europejskiej dla rozwoju branż ekologicznych i promowania rozwoju ekoinnowacji stosuje się instrument, którym są tzw. platformy technologiczne. Skupiają one zainteresowane strony z poszczególnych branż aby określić konkretne cele i plany dla prac badawczych i rozwoju technologii. Innowacje ekologiczne mogą przyczynić się do 3

5 4 wzrostu konkurencyjności firm przez większą energooszczędność i mniejsze zużycie pozostałych zasobów; przy wyczerpywaniu się zasobów naturalnych tradycyjne surowce będą najprawdopodobniej coraz bardziej drożały. Proekologiczne technologie wpłyną też na lepsze warunki pracy w firmie i życia w jej otoczeniu ze względu np. na ograniczenie hałasu, co pozwoli przedsiębiorstwu przyciągnąć lepszych fachowców. Zatem coraz częstszym uzasadnieniem dla wprowadzania innowacji proekologicznych są względy gospodarcze. Już teraz niektóre firmy przewidują, że ich inwestycje proekologiczne będą miały 300-procentową rentowność rocznie. Na przykład IBM co roku oszczędza 36 milionów dolarów dzięki dobremu zarządzaniu energią. Osiągnięto to dzięki wprowadzeniu zmian technologicznych w projektach produktów i modyfikację biur: zastosowano otwartą przestrzeń biurową, bez nieruchomych biurek i scentralizowanych usług. Dzięki takiemu przemeblowaniu biur zaoszczędzono 7% na elektryczności, 20% na ogrzewaniu i obniżono emisję CO 2, mimo wzrostu zatrudnienia o 7,5%. Nie tylko przedsiębiorstwa mogą zaoszczędzić korzystając z najnowszych innowacji proekologicznych. Miasto Wiedeń zaoszczędziło półtora miliona euro rocznie dzięki instalacji wodooszczędnych zaworów w szkołach oraz budynkach publicznych. Dzięki zastosowaniu kryteriów ekologicznych w ogłaszanych przetargach, o 10% zmniejszyły się także koszty zakupu środków czystości. W zależności od tego, jakiej wielkości jest firma i jakie ma wsparcie, można stosować kilka strategii wdrażania ekoinnowacji. Jeżeli przedsiębiorstwo jest dużą firmą, ponosi znaczne nakłady na badania i rozwój, ma dobry dział prawny do obrony swoich pomysłów i silny marketing do wykorzystania nowych rozwiązań, to można myśleć o tym, żeby stać się agresywnym prekursorem w technologii. Jeżeli przedsiębiorstwo ma bardzo dobre anteny do wychwytywania wczesnych sygnałów ostrzegawczych na temat zamiarów konkurencyjnych firm oraz dobrą organizację wewnętrzną i zasoby, żeby mogło szybko za nimi nadążyć, wówczas można przyjąć strategię szybkiego naśladowcy, czekając aż ktoś inny wyjdzie na rynek z nowym produktem lub procesem, licząc na własną zdolność szybkiego reagowania i naśladowania. Dla małej firmy szansą może być wyspecjalizowanie się w określonej niszy lub związanie się z dużym klientem i wybranie ścieżki technologicznej, którą będzie w znacznym stopniu dyktować strategia technologiczna klienta. Badania pokazują, że jedną z najbardziej powszechnych przyczyn niepowodzenia jest sięganie przez firmy za daleko, próby zrobienia rzeczy przekraczających ich możliwości, na przykład otwarcie nowego rynku. Zawsze jednak należy pamiętać, że import ekoinnowacji pozwala jedynie na dorównanie do rynków zachodnich, natomiast tylko opracowywanie nowych koncepcji może przyspieszyć rozwój. Transfer technologii i rozwiązań z sektora nauki do biznesu jest podstawą budowania gospodarki konkurencyjnej. Natomiast eksport rozwiązań i myśli technologicznej, m.in. sprzedaż licencji może być źródłem środków finansowych na kolejne badania, a także potężną siłą napędową gospodarki.

6 II. Dobre praktyki 1. Ekoinnowacje w architekturze zielone budynki rozwiązania zbiorowe i indywidualne (koncepcja rozwoju miast, rozwiązania dla indywidualnego budownictwa) Ekoinnowacje mogą dotyczyć nie tylko przedsiębiorstw czy klientów indywidualnych, ale także większych jednostek organizacyjnych, np. całych zespołów miejskich. Termin zrównoważona urbanizacja zaczyna być coraz częściej stosowany podczas prac nad planami zagospodarowania przestrzennego miast. Zrównoważona urbanistyka ma służyć jednoczesnemu podnoszeniu jakości życia mieszkańców miast przy możliwie jak najmniejszej presji na środowisko. W praktyce oznacza to, że zrównoważona przestrzeń miejska powinna zawierać w obszarze lub w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej wszelkie potrzebne usługi i miejsca pracy oraz miejsca rozrywki i odpoczynku. Elementem strategicznym nowoczesnej urbanistyki jest tzw. zielona infrastruktura, czyli świadomie kształtowany element struktury przestrzennej miasta, który może zapewnić prawidłowe funkcjonowanie środowiska przy zachowaniu wszystkich funkcji miasta. Przykładem zastosowania zasad zrównoważonej urbanistyki, a zarazem przykładem dobrych praktyk w zakresie projektowania osiedli jest brytyjskie miasteczko Poundbury. Na terenie ok. 160 ha przewidziano zaludnienie na poziomie 5000 osób w 2500 domów i mieszkań. Celem projektantów miasta było skrócenie czasu dotarcia z domu do pracy, więc każdy kwartał miasta łączy w sobie różne funkcje: miejsca pracy, edukacji, rekreacji, sportu, handlu. Głównym środkiem komunikacji publicznej w mieście są autobusy, a na ulicach pierwszeństwo mają piesi i rowerzyści. Do budowy wykorzystano tradycyjne materiały i technologie, ale budynki spełniają wysokie standardy energetyczne. Chociaż ceny mieszkań i domów w miasteczku są o ok. 15% wyższe niż w okolicy, wysokie koszty projektów i materiałów są częściowo rekompensowane przez wyższą gęstość i zwartość zabudowy. A taka jest przecież przyszłość zrównoważonej urbanistyki. W Polsce również przygotowano projekt kompaktowego miasteczka, które zapewnia dostęp do miejskiej infrastruktury, koncentrację usług i innych aktywności gospodarczych przy jednoczesnym zapewnieniu kontaktu z przyrodą i pewnego rodzaju kameralności. Mowa tutaj o ekomiasteczku Siewierz, które ma być zbudowane przez spółkę TUP S.A. na terenach położonych w bliskim sąsiedztwie Siewierza, przy trasie Warszawa Katowice. Zarys koncepcji zagospodarowania przestrzennego terenu powstał już w 2007 r. Koncepcja ta zakłada wybudowanie zwartego miasteczka z usługami, biurami, hotelami, przystanią, lokalnym ujęciem wody i oczyszczalnią. Nowy Siewierz będzie powstawał w kilku etapach, a docelowo na 120 ha ma zamieszkać około 7 tys. osób. Największym wyzwaniem będzie bezwzględne przestrzeganie architektonicznego kodu, który ma gwarantować zastosowanie zdrowych, lokalnych materiałów, harmonię kolorystyki i detali, ekologiczną gospodarkę wodno-ściekową, zasilanie energią odnawialną, itd. Jeżeli uda się podtrzymać dotychczasowe plany, niedaleko Siewierza powstanie współczesna wersja miasta-ogrodu. Idea budownictwa zrównoważonego jest koncepcją, która na przestrzeni kilku ostatnich lat zyskuje coraz większe poparcie i jest coraz powszechniej stosowana. Budynki zużywają ogromną ilość wody i energii, co negatywnie wpływa na środowisko naturalne. Celem dla inżynierów i projektantów zielonych budynków (ang. green building) jest stosowanie zasad zrównoważonego budownictwa, czyli takiego, które zaspokaja potrzeby współcześnie żyjących bez jednoczesnego narażania potrzeb następnych pokoleń. Zasada ta nawiązuje do ogólnych zasad zrównoważonego rozwoju. Definicje budynku ekologicznego mogą być różne, w zależności od tego, czy weźmiemy pod uwagę oszczędność energii, wody, wykorzystanie materiałów zawierających surowce wtórne. Na świecie przybywa budynków, które spełniają zasadę zrównoważonego budownictwa. Według danych z 2009 r. budownictwo zrównoważone na świecie rozwija się w tempie 30% rocznie, podczas gdy na skutek kryzysu wzrost gospodarczy w wielu krajach osiągnął poziom bliski 0 lub nawet ujemny. Jednym z cieszących się coraz większym zainteresowaniem rozwiązań proekologicznych w budownictwie są zielone dachy. Tereny miejskie zazwyczaj są cieplejsze od otaczających je terenów wiejskich o kilka lub 5

7 nawet kilkanaście stopni. Wysokie betonowe budynki i asfaltowe ulice działają jak olbrzymie kaloryfery, tworząc miejskie wyspy ciepła. Aby schłodzić miasta architekci zaczęli stosować na wielu budynkach, zarówno mieszkalnych, jak i budynkach użyteczności publicznej, zielone dachy. Rozwiązanie to przyjęło się na świecie i znalazło zastosowanie w takich budowlach, jak na przykład budynek parlamentu australijskiego czy fabryka Forda w Richmond w Stanach Zjednoczonych. Zastosowanie zielonych dachów, oprócz tego, że wpływa na schłodzenie budynków, to pozwala również na akumulację opadów. Woda z opadów może być używana na przykład do spłukiwania toalet. W Polsce najbardziej znane budowle, gdzie zastosowano to rozwiązanie, to budynek Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego na Powiślu, gmach Sądu Najwyższego przy pl. Krasińskich, a także centrum handlowe Złote Tarasy położone w ścisłym centrum Warszawy. W architekturze zauważalny jest jeszcze jeden problem: uzależnienie od niewydajnych źródeł zasilania w energię. Inżynierowie ciągle poszukują alternatywnych rozwiązań do oświetlenia i ogrzania domów, a jednym z nich jest wykorzystanie energii słonecznej i budowanie z takich materiałów, które wspomagają jej wykorzystanie. Takim materiałem m.in. jest drewno, zatem domy budowane z jego użyciem są bardziej energooszczędne niż te budowane z innych materiałów. Zatrzymywanie nagromadzonego już ciepła i oszczędzanie w ten sposób energii to kolejny problem do rozwiązania. Strzelistość budowli sprawia, że ciepło uchodzi z budynków przez ściany, dachy i okna. Tutaj celem inżynierów jest opracowanie tworzywa, które będzie wspomagało zatrzymywanie ciepła wewnątrz budynków. Według danych z Polski rynek budownictwa zrównoważonego ma mniej niż 5% udziału w całkowitym rynku budowlanym, jednak prognozy mówią, że w ciągu pięciu lat udział ten może wynosić od 16 do 50%. (dane wg badań Polskiego Stowarzyszenia Budownictwa Ekologicznego, źródło: ecomanager, nr 2/2009, wyd. ABRYS Sp. z o.o., Poznań 2009). Jednym z najnowszych przykładów budownictwa ekologicznego w Polsce jest budynek Centrum Technologicznego DNV przy ul. Łużyckiej w Gdyni. W Polsce jest zaledwie pięć budynków tego typu, a w Europie około 200. Jest to nowoczesny biurowiec zbudowany zgodnie z zasadami zrównoważonego budownictwa. Powierzchnia użytkowa budynku wynosi 5502,07 m2, a jednym z kluczowych rozwiązań łagodzących wpływ budynku na środowisko jest automatyczny system oświetlenia i klimatyzacji. W tym celu wykorzystano specjalne czujniki, które przekazują informacje do komputerowego centrum dowodzenia regulującego poziom zużycia energii. Ma to znaczenie dla ochrony klimatu, gdyż powoduje zmniejszenie emisji CO 2 do atmosfery. Również w umywalkach zamontowano czujniki, które odcinają dopływ wody gdy tylko przestaje być potrzebna. Okna budynku odbijają promienie słoneczne latem, a zimą pochłaniają je, przesyłając ciepło do wnętrza. Nawet rośliny wokół Centrum Technologicznego DNV dobrano tak, aby współgrały z okoliczną przyrodą. Pole do popisu w dziedzinie budownictwa i planowania urbanistycznego jest ogromne. Wydaje się, że celem w przyszłości będzie coraz powszechniejsze zastosowanie budynków inteligentnych, czyli takich, gdzie integruje się różne systemy (aktywne i pasywne), żeby skutecznie zarządzać zasobami w celu zapewnienia użytkownikom jak najlepszych warunków, a także maksymalizację oszczędności w zakresie inwestycji i kosztów operacyjnych. Elementy inteligentne, w których ekoinnowacje niewątpliwie znajdą szerokie zastosowanie, to przede wszystkim oświetlenie, systemy klimatyzacyjne, wentylacja czy też systemy żaluzji. Przyszłością są dwuwarstwowe systemy elewacji, trójwarstwowe systemy okienne, wentylacja hybrydowa (taka, która wykorzystuje grawitacyjny przepływ powietrza przez budynek, co z kolei przyczynia się do racjonalizacji zużycia energii). Wszystko po to, aby zwiększyć energooszczędność budynków, przyczyniając się tym samym do zredukowania ich negatywnego wpływu na środowisko. 2. Ekoinnowacje w branży motoryzacyjnej 6 Ogólne spowolnienie gospodarcze, wzrost cen ropy oraz spadek sprzedaży samochodów skłoniły producentów do poszukiwania nowych, alternatywnych źródeł napędzania samochodów. Europejscy producenci samochodów apelują do Komisji Europejskiej, aby ustanowiła regulacje prawne i środki finansowe, które mogłyby wesprzeć rozwój zielonej motoryzacji. Niektóre państwa, jak na przykład Francja, zdecydowały się na podjęcie samodzielnie środków wspierających zielone pojazdy. Francuski minister ekologii i transportu Jean-Louis Borloo w październiku 2009 przedstawił

8 14 kroków krajowej strategii wspierania rozwoju samochodów elektrycznych i z napędem hybrydowym. Jej celem jest wprowadzenie dwóch milionów elektrycznych aut na francuskie drogi do roku Zdaniem ministra Borloo oraz ministra przemysłu Christiana Estrosi obecnie 12 z 14 kroków jest realizowanych, co daje Francji tytuł pierwszego kraju i najlepiej zorganizowanego w UE w tej dziedzinie. Z władzami dwunastu regionów oraz producentami samochodów PSA Peugeot Citroën i Renault został podpisany akt, który ma zapewnić wykonywanie elektrycznych i hybrydowych samochodów dostępnych powszechnie w 2010 r. Zabezpieczeniem dla tego sektora ma być wsparcie finansowe w wysokości 2, 5 miliarda euro. Również osoby kupujące samochód elektryczny otrzymają grant w wysokości 5 tys. euro. Aby przyczynić się do budowy rynku pojazdów elektrycznych państwo francuskie zapowiedziało, że złoży zamówienie na 100 tysięcy aut. Zostanie utworzona grupa, w której skład wejdą: EFR, SNCF, Air France, France Télécom i La Post. Jej członkowie zamówią pierwsze pojazdów. W marcu 2010 r. na targach w Genewie największe i najbardziej znane koncerny światowe, takie jak Ferrari, Porsche i Lotus, zaprezentowały samochody częściowo napędzane przez silniki elektryczne. Kolejnym celem jest wprowadzanie nowych technologii, tak, aby silniki hybrydowe wykorzystane w tych samochodach mogły w bardziej wydajny sposób gromadzić energię, a czas ładowania był jak najkrótszy. Toyota Prius była pierwszym modelem samochodu z napędem hybrydowym, który zaczął być sprzedawany na masową skalę. Pierwsza generacja samochodu została zaprezentowana w 1997 roku i przeznaczona tylko na rynek japoński. Dopiero w 2000 r. zaprezentowano kolejną, udoskonaloną generację, którą zaczęto sprzedawać w Europie i w Ameryce Północnej. Toyota cały czas udoskonala swój model stosując nowe technologie i materiały. Nowa Toyota Prius wykorzystująca napęd Hybrid Synergy Drive tworzy kolejny rozdział w historii motoryzacji. Model jest wyposażony w dwa silniki elektryczne oraz tryb EV umożliwiający poruszanie się wyłącznie przy pomocy napędu elektrycznego. Według producenta zapewnia imponujące przyspieszenie, łatwe prowadzenie, wydajność na najwyższym poziomie i właściwości aerodynamiczne nie mające konkurencji w swojej klasie pojazdów. Na razie stosunkowo niewiele tego typu samochodów jeździ po polskich drogach, ale ocenia się, że jest to technologia przyszłości, która prędzej czy później będzie powszechnie stosowana. Również Honda nie pozostaje daleko w tyle za Toyotą w 1999 roku zaprezentowała pierwszą generację samochodu hybrydowego, model Honda Insight. Był to pierwszy na świecie model benzynowo-elektryczny przygotowany na rynek europejski i w Stanach Zjednoczonych. Obecna generacja modelu Honda Insight w pewnym zakresie posiada możliwość jazdy wyłącznie w trybie elektrycznym, a decydujący wpływ na jego uruchomienie ma styl jazdy kierowcy oraz poziom naładowania akumulatora. Jazda z wykorzystaniem jedynie energii elektrycznej jest możliwa w zakresie od kilkunastu do ponad osiemdziesięciu kilometrów na godzinę. Dystans przejechany w ten sposób zależy od poziomu naładowania akumulatora oraz od prędkości jazdy im szybsza jazda, tym krótszy odcinek można pokonać z wykorzystaniem wyłącznie trybu elektrycznego. W tym modelu jeszcze nie ma możliwości ruszenia z miejsca, ani silniejszego przyspieszania tylko w trybie elektrycznym. Honda nadal poszukuje nowych rozwiązań, a ostatnim osiągnięciem jest zasilana wodorem Honda FCX Clarity o zerowej emisji spalin, będąca najbardziej zaawansowanym pojazdem w wersji produkcyjnej na świecie. Nawet polscy producenci postanowili zmierzyć się z zagadnieniem zielonych pojazdów opracowano model samochodu elektrycznego, któremu nadano nazwę SAM. Na podstawie szwajcarskiego projektu Polacy stworzyli coś nowego i w 2009 r. pierwsze polskie samochody na prąd zjechały z taśmy produkcyjnej w Pruszkowie z przeznaczeniem na sprzedaż zagranicą (w Szwajcarii i Niemczech). Model ten nie będzie tani (szacowana cena to kilkanaście tysięcy euro), jednak producenci zapowiadają, że rekompensatą mają być niskie koszty użytkowania, a wraz ze wzrostem produkcji cena nowych aut będzie spadać. Pojazd jest napędzany przez polski silnik firmy Komel z Katowic o mocy 20 KM. Baterię ładuje się przez podłączenie do zwykłego gniazdka elektrycznego. Koszt każdego ładowania także jest dość wysoki wynosi ok. 3 tys. zł, a naładowane akumulatory wystarczą na przejechanie ok. 100 km. Pojazd różni się od tych zazwyczaj widywanych na ulicach, gdyż ma dwa koła z przodu i jedno z tyłu. Jest to typowo miejski pojazd, nie tylko ze względu na wytrzymałość baterii, ale i rozmiary. Zmieszczą się do niego dwie osoby i to bez bagaży, gdyż samochód nie posiada bagażnika. Małe rozmiary będą niewątpliwym atutem na ciasnych miejskich ulicach, gdzie zawsze brakuje miejsc parkingowych. Chociaż SAM nie zachwyca prędkością, do której może się rozpędzić (90 km/h), jazda nim może być nietypowym przeżyciem, bo fotele umieszczone są w rzędzie jeden za drugim, a nie obok siebie jak zazwyczaj w innych samochodach. Być może tego typu rozwiązania będą alternatywą dla zatłoczonych środków transportu publicznego i znacznie usprawnią komunikację w zatłoczonych miastach. 7

9 3. Ekoinnowacje a pozyskiwanie energii z alternatywnych źródeł 8 Założenia Pakietu Klimatyczno-Energetycznego opracowanego przez Unię Europejską wskazują, jak istotnym działaniem w zakresie inwestycji w energetyce jest budowa instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii. W ostatnich latach w Polsce, podobnie jak w całej Europie, nastąpiło ożywienie w zakresie budowy farm wiatrowych. Zarówno w energetyce, jak i w każdej innej dziedzinie, dywersyfikacja działań jest bardzo ważna. Dlatego też polityka energetyczna państwa zakłada, że do 2030 roku 17,4 procent energii odnawialnej będzie pochodzić z biogazu. Biorąc pod uwagę dzisiejszy minimalny udział biogazu w odnawialnych źródłach energii, w najbliższych latach niezbędny jest istotny wzrost liczby projektów biogazowni w Polsce, szczególnie tzw. biogazowni rolniczych. Biogaz będący głównie mieszaniną metanu i dwutlenku węgla może być wykorzystywany w celach energetycznych, jak paliwo w pojazdach, lub zatłaczany do sieci gazowej. Produkcja biogazu ma też pozytywne oddziaływanie na środowisko: osad pofermentacyjny jest cennym nawozem, a dzięki kontrolowanej fermentacji beztlenowej redukowana jest ilość metanu (gazu cieplarnianego) emitowanego do atmosfery. Według ostatnich danych najbardziej opłacalna jest produkcja biogazu z różnego rodzaju odpadów organicznych. Aby efektywność takich biogazowi była jak największa, powinno się je budować na terenie zakładów przemysłowych, gdzie ilość odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego jest największa. Przerabianie takich odpadów na biogaz pomaga uniknąć wysokich kosztów utylizacji, a wykorzystując odpady ograniczamy ich negatywny wpływ na środowisko. Odpady poprodukcyjne, które nadają się do tego rodzaju przetwarzania, mogą pochodzić m. in. z cukrowni, gorzelni, browarów, ubojni, mleczarni, zakładów mięsnych, przetwórni warzyw i owoców. Przetwarzanie odpadów na biogaz może znaleźć zastosowanie również w oczyszczalniach ścieków, gdzie przerobieniu na biogaz będą podlegały osady, których utylizacja jest bardzo kosztowna. W Polsce na 1700 oczyszczalni przemysłowych i 1500 komunalnych tylko kilkadziesiąt ma instalacje biogazowe. Widać tutaj zatem spore pole dla wdrażania systemu przetwarzania odpadów. Dobrym przykładem wykorzystania odpadów jest Szwecja, gdzie w wielu gospodarstwach domowych odpady organiczne wrzuca się do osobnych pojemników i wykorzystuje potem do produkcji kompostu i biogazu. Podobny system znajduje coraz częściej zastosowanie w Niemczech, gdzie osobno segreguje się odpady organiczne i pozostałe. W Polsce jeszcze nie uprawia się roślin przeznaczonych na potrzeby biogazowni, ale jest to tylko kwestią czasu, kiedy takie uprawy zaczną się rozpowszechniać. Na przykład w Niemczech tego typu uprawy zajmują obecnie około 450 tys. hektarów, co stanowi kilka procent wszystkich pól uprawnych w tym kraju. Sieje się tam trawę, koniczynę, uprawia buraki cukrowe, ziemniaki, bób, cebulę i kapustę. Najlepszą rośliną biogazową w naszych warunkach klimatycznych jest kukurydza, która stanowi 90 procent upraw. Roślina ta jest tania w uprawie, osiąga wysokie plony, a z kiszonek kukurydzy można wytworzyć więcej biogazu niż z innych zbóż. Z zebranego hektara kukurydzy da się wytworzyć 5 tys. metrów sześciennych metanu, a z takiej ilości paliwa można wyprodukować 17 MWh prądu i 90 gigadżuli ciepła, co wystarczyłoby na pokrycie rocznego zapotrzebowania na energię elektryczną i cieplną dwóch trzyosobowych rodzin. Przy tym należy pamiętać, że z każdym rokiem i wprowadzaniem nowych technologii wydajność biogazowni rośnie. Poza kukurydzą bardzo wydajne są buraki pastewne i kiszonki z traw. Zasadniczą wadą buraków jest koszt ich przygotowania do przetworzenia należy je dokładnie umyć, co znacznie podnosi koszty. W przeciwnym razie resztki ziemi odkładałyby się na dnie fermentatora, co z kolei przyczyniłoby się do spadku wydajności instalacji. Regiony, które mają największe szanse do zostania w przyszłości zagłębiami biogazowymi to Podlasie, gdzie oprócz licznych gospodarstw hodowlanych jest dużo mleczarni i zakładów mięsnych, a także Wielkopolska i Kujawy, gdzie sektor rolniczy i przetwórstwo rolne są dobrze rozbudowane. Do zmniejszenia odpadów i przepływów materiałów na poziomie firmy mogą przyczynić się działania ekologiczne podejmowane na terenie zakładu przemysłowego w celu podniesienia efektywności wykorzystania materiałów i energii. Podejście to jest dobrze znane z europejskich rozwiązań w zakresie skojarzonego wytwarzania ciepła i światła, w ramach którego nadwyżki ciepła powstającego w procesie przemysłowym, na przykład w elektrowni, wykorzystuje się do ogrzewania biur lub budynków mieszkalnych. Elektrownia może także spalać odpady, jeśli jest to bardziej efektywne niż odzysk surowców lub użycie paliwa pierwotnego. W Polsce zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii jest z roku na rok coraz większe. W 2009 r. o wsparcie unijne na odnawialne źródła energii w łącznej wysokości 3,1 mld zł wnioskowało 120 przedsiębiorców, a Ministerstwo Gospodarki dysponowało do podziału jedynie kwotą 740 mln złotych. Z uwagi na fakt, że w zeszłym roku wiele projektów nie otrzymało dotacji, Ministerstwo jest zmuszone zachować pewną rezerwę środków. Z tego powodu w 2010 r. na projekty inwestycyjne w zieloną energetykę przeznaczono jedynie 195 mln zł. Według przedsiębiorców taka kwota nie wystarczy nawet na wybudowanie jednej średniej wielkości

10 farmy wiatrowej. Do konkursu mogły być zgłaszane jedynie duże inwestycje, więc środki zostaną podzielone między pięciu inwestorów. Program Infrastruktura i Środowisko nie jest jedynym źródłem finansowania zielonej energetyki środki można uzyskać także w ramach regionalnych programów operacyjnych. W latach regiony dysponują kwotą 640 mln euro na wspieranie odnawialnych źródeł energii. Inteligentna energia Program dla Europy (IEE) jest głównym narzędziem Unii Europejskiej służącym do pokonywania pozatechnologicznych barier stojących na drodze upowszechniania efektywności energetycznej i szerszego wykorzystania nowych i odnawialnych źródeł energii. W ramach tego programu dofinansowywane są projekty służące promocji i rozpowszechnianiu działań związanych z odnawialnymi źródłami energii i efektywnością energetyczną oraz projekty dotyczące upowszechniania najlepszych technik, procesów, produktów i praktyk z tych dwóch obszarów. Program ten nie przewiduje możliwości dofinansowania inwestycji. O środki mogą ubiegać się wszystkie instytucje posiadające osobowość prawną, prywatne lub publiczne, ustanowione w państwie członkowskim, kraju stowarzyszonym lub kraju trzecim. 4. Dobre praktyki inne przykłady Na targach CeBIT 2010 w Hanowerze firma ASUS przedstawiła inicjatywę Zielony ASUS. W strefie Green Design Product przedstawiono rozwiązania, które powstały w trosce o środowisko naturalne. Najważniejsze spośród zielonych innowacji ASUS to system zarządzania energią tzw. Super Hybrid Engine, która zmniejsza zużycie energii. Zaprezentowano również układ przetwarzania energii (EPU) instalowany na płytach głównych produkowanych przez firmę ASUS. Aby zapewnić maksymalną wydajność układ automatycznie monitoruje i dostosowuje wymagania zasilania systemu. W ramach inicjatywy Zielony ASUS duży nacisk kładziony jest na materiały używane do budowy komputerów. ASUS przygotował nową kolekcję U Bamboo Collection, w której w obudowie komputerów wykorzystano drewno bambusowe. Projektanci wykorzystali właściwości regeneracyjne bambusa i jego krótki czas dojrzewania. Z drewna wykonana została pokrywa i podparcie pod nadgarstki, czego rezultatem jest mniejsze o 20% wykorzystanie plastiku. W tak ekologicznym opakowaniu zamknięte zostały najnowsze osiągnięcia inżynierii: wydajny procesor oraz system oszczędzania energii. Dodatkowo komputer wyposażony jest w bezrtęciowy ekran podświetlany diodami, który pobiera mniej energii niż standardowy ekran LCD. Polskim przykładem firmy wdrażającej ekoinnowacje z dużymi sukcesami jest firma LEDIKO, która powstała w 2004 r., specjalizującej się w oświetleniu LED. Siedziba firmy mieści się we Wrocławskim Parku Technologicznym. W 2009 r. firma została laureatem nagrody Czysty Biznes w kategorii produkt za projekt ekologicznej ulicznej lampy LED. Lampa ta daje znacznie więcej światła przy znacząco mniejszym zużyciu energii niż tradycyjne lampy powszechnie stosowane w polskich miastach. Konstrukcja lampy pozwala na skierowanie jej światła dokładnie tam, gdzie jest ono potrzebne, co pozwala ograniczyć ilość zużywanej energii i zmniejszenie kosztów oświetlenia ulic o połowę. Firma wykonuje moduły z diodami XLamp, oprawy diodowe LED, projekty na zamówienie, oferuje również usługi doradcze w zakresie wykorzystania diod LED. W 2009 r. firma otrzymała certyfikat Zielona Marka, a także została laureatem konkursu Dolnośląskie Gryfy 2009 w kategorii Przedsiębiorstwo za najbardziej dynamiczny rozwój przedsiębiorstwa do 50 osób. Przykładem koncepcji symbiozy przemysłowej w Polsce (opisywanej jako przykład ekologii przemysłowej) jest propozycja rozwiązania dla spółki akcyjnej Krakodlew. Wcześniej odlewnia działała jako Wydział Wlewnic Huty im. Tadeusza Sendzimira. Firma podjęła program ciągłej modernizacji urządzeń i technologii, kładąc duży nacisk na to, aby działalność nie wpływała negatywnie na środowisko. Krakodlew S.A. jest odlewnią ciężkiego osprzętu hutniczego. Spółka prowadzi również sprzedaż złomu surówkowego. Na terenie odlewni funkcjonuje zamknięty obieg wody; woda wykorzystywana do czyszczenia skrzyń formierczych i odlewów kierowana jest do osadników. Tam w wyniku procesu sedymentacji od wody oddzielają się resztki mas formierskich, po czym woda kierowana jest z powrotem do czyszczenia; odzyskane masy formiercze po odwirowaniu są również zawracane do obiegu. Nieudane produkty i resztki z obróbki są przetapiane ponownie. Olej maszynowy używany w obrabiarkach krąży w obiegu zamkniętym, a po przepracowaniu służy do gruntowania mas formierczych. W zakładzie wprowadzono liczne udoskonalenia prowadzące do zredukowania ilości wytwarzanych odpadów i ścieków. 9

11 III. Instytucje wspierające ekoinnowacje 1. Ośrodki transferu technologii Ośrodki transferu technologii to instytucje, które dostarczają usług dla założonych ze środków publicznych lub współfinansowanych ze środków publicznych instytucji badawczych w celu komercjalizacji ich wyników badań. Instytucje te, działające na styku nauki i biznesu, wspierają rozwój kontaktów instytucji naukowych i przedsiębiorstw (np. poprzez przygotowywanie baz danych) oraz zajmują się szeroko pojętą popularyzacją i promocją innowacyjności. 2. Inkubatory technologiczne i inkubatory przedsiębiorczości Inkubator technologiczny to inkubator przedsiębiorczości wyspecjalizowany we wspieraniu nowych firm opartych na zaawansowanych technologiach. Zwykle jest to organizacja, która wspiera nowe przedsiębiorstwa (często typu spin-off ), stwarzając im przyjazne warunki do rozwoju i sprawnego funkcjonowania na rynku. Głównym celem inkubatora technologicznego jest pomoc nowo powstałej, innowacyjnej firmie w osiągnięciu dojrzałości i zdolności do samodzielnego funkcjonowania na rynku. Jego zadaniem jest doradztwo i zapewnianie pomocy przy finansowaniu rozwojowych przedsięwzięć. Instytucje te powinny zachęcać do tworzenia firm wykorzystujących wyniki prac badawczych prowadzonych w publicznych jednostkach badawczych. Część inkubatorów dodatkowo świadczy usługi konsultingowe dla założonych firm. Inkubatory powstają przede wszystkim w dużych miastach, które są dogodnym miejscem dla przedsiębiorców do lokowania swojej działalności. Z badań przeprowadzonych dla Komisji Europejskiej w 2002 r. wynika, że zdecydowana większość firm, które lokują się w inkubatorach przedsiębiorczości, to firmy typu start-up (ok. 70%). Pozostałe grupy to oddziały firm istniejących oraz firmy typu spin-off wyodrębnione z uniwersytetów lub centrów badawczo-rozwojowych. 3. Parki naukowo-technologiczne 10 Zgodnie z definicją przyjętą przez zarząd Międzynarodowego Stowarzyszenia Parków Naukowych (ang. IASP), park naukowy jest instytucją zarządzaną przez specjalistów, której głównym celem jest promowanie kultury innowacyjnej oraz konkurencyjności zrzeszonych w niej instytutów naukowo-badawczych i firm. Park zarządza procesem przepływu wiedzy i technologii między uczelniami, instytucjami naukowo-badawczymi i przedsiębiorstwami. Sprzyja również powstawaniu i rozwojowi firm innowacyjnych, oferując możliwość inkubacji i wsparcie procesów tworzenia firm typu spin-off. Na świecie istnieje wiele przykładów tradycyjnych parków przemysłowych, które ulegają transformacji w kierunku parków ekoprzemysłowych. Jednym z nich jest ekoprzemysłowy park Fujisawa w Japonii. Przedsiębiorstwo EBARA z Japonii utworzone w 1912 r. jest producentem maszyn przemysłowych, precyzyjnych urządzeń elektronicznych i wyposażenia środowiskowego. Produkty przedsiębiorstwa obejmują precyzyjne pompy, turbiny, urządzenia chłodnicze i próżniowe, wyposażenie klimatyzacyjne, systemy oczyszczania ścieków. W odpowiedzi na potrzebę zmiany i przejścia od koncepcji technologii końca rury do podejścia skupionego na redukcji odpadów i koncepcji dematerializacji przedsiębiorstwo podjęło decyzję o realizacji celu, którym jest osiągnięcie tzw. zerowej emisji.

12 Jedną z inicjatyw w ramach realizacji celu zero emisji było wdrażanie planu przekształcenia 35 ha działalności w miejscowości Fujisawa w kompletny park ekoprzemysłowy, który stał się modelem demonstrującym wykonalność koncepcji zeroemisyjnej w wytwarzaniu produktu i technologii. Początkowo stworzony park integrował 700 gospodarstw domowych, instytucji komercyjnych i instalacji przemysłowych w strukturze zeroemisyjnego, samoutrzymującego się parku ekoprzemysłowego. Obejmował on wszystkie główne sfery zrównoważonego życia miejskiego, włączając w to zabudowę mieszkalną, przemysłową, rolniczą, detaliczną związaną z usługami publicznymi i infrastrukturą, badawczo-rozwojową, sportową i rekreacyjną oraz obszary przyrodnicze. Postawiony cel zero emisji uwydatnia różnorodność nowych technologii przekształcania odpadów w procesie rozwiniętym przez przedsiębiorstwo. Aneks Programy zarządzania środowiskowego: Program Międzynarodowej Organizacji Standaryzacji ISO Program Zarządzania Środowiskowego i Audytu (EMAS), Program Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC), Program Brytyjskiego Instytutu Standaryzacji System Zarządzania Środowiskowego BS7750 Program Koalicji Przedsiębiorstw Odpowiedzialnych za Środowisko (CERES) Program Instytutu Faktor 10 (Deklaracja Carnoules) Międzynarodowa Inicjatywa Zarządzania Środowiskowego (GEMI) Środowiskowy Program Narodów Zjednoczonych (UNEP) Eko-profit, Eko-latarnia, Zielony Smok, Eko-mapowanie Program Odpowiedzialność i troska (Responsible Care) Program Czystszej Produkcji Dokumenty prawne: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS), uchylające rozporządzenie (WE) nr 761/2001 oraz decyzje Komisji 2001/681/WE i 2006/193/WE Rozporządzenie Rady (EWG) 1836/93 z dnia 23 czerwca 1993 r. w sprawie dobrowolnego uczestnictwa przedsiębiorstw przemysłowych we wspólnotowym Programie Eko-Zarządzania i Audytowania (nazywane też rozporządzeniem EMAS I) Rozporządzenie (WE) NR 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji w systemie eko-zarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS) (tzw. EMAS II) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie współczynników różnicujących wysokość opłaty rejestracyjnej w krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami służącymi redukcji emisji ze źródeł spalania paliw Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami związanymi z odnawialnymi źródłami energii Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami służącymi zastosowaniu technologii zapewniających czystszą i energooszczędną produkcję oraz oszczędzanie surowców Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami służącymi poprawie jakości paliw i technologii silnikowych Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 października 2009 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na budowę instalacji do wytwarzania biokomponentów i biopaliw ciekłych Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 października 2009 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy przedsiębiorstw produkujących maszyny i urządzenia służące do wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii oraz biokomponentów i biopaliw ciekłych Bibliografia 1. Biogazownie, Dziennik Gazeta Prawna, nr 76, r.; 2. ecomanager, nr 2/2009, wyd. ABRYS Sp. z o.o., Poznań 2009; 3. ecomanager, nr 3/2009, wyd. ABRYS Sp. z o.o., Poznań 2009; 4. Honda: 5. Inwestować budując dom?, Portfel.pl, Nr 1/2010, Wyd. Portfel.pl, Warszawa 2010; 6. Krzysztof Kamieniecki, Twoje miasto Twój klimat, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2008; 7. Laboratorium Dachów Zielonych: 8. M. Carley, P. Spapens, Dzielenie się światem, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Białystok Warszawa 2000; 9. Newsweek, nr 13/2010, ; 10. Toyota: Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Wyd. Fundacja Sendzimira, Kraków

13 Publikacja powstała w ramach projektu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Innowacje w Przedsiębiorstwach Klub Innowacyjnych Przedsiębiorstw. Projekt realizowany w ramach projektu systemowego Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji finansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet II, Działanie 2.1, Poddziałanie Opracowanie: Anna Romańczyk Redakcja językowa: Dorota Grzegorczyk Copyright by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Wydawca: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska Warszawa Publikacja bezpłatna Publikacja dostępna jest także w wersji elektronicznej na Portalu Innowacji Poglądy i opinie wyrażone przez autorów publikacji nie muszą odzwierciedlać stanowiska Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości ISBN Nakład: 2000 Warszawa 2010 Przygotowanie do druku, druk i oprawa: Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk

14 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) jest agencją rządową podlegającą Ministrowi właściwemu ds. gospodarki. Powstała na mocy ustawy z 9 listopada 2000 roku. Zadaniem Agencji jest zarządzanie funduszami z budżetu państwa i Unii Europejskiej, przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności oraz rozwój zasobów ludzkich. Celem działania Agencji, która w 2010 r. obchodzi dziesięciolecie istnienia, jest realizacja programów rozwoju gospodarki wspierających działalność innowacyjną i badawczą małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), rozwój regionalny, wzrost eksportu, rozwój zasobów ludzkich oraz wykorzystywanie nowych technologii. W perspektywie finansowej obejmującej lata Agencja jest odpowiedzialna za wdrażanie działań w ramach trzech programów operacyjnych Innowacyjna Gospodarka, Kapitał Ludzki i Rozwój Polski Wschodniej. Jednym z priorytetów Agencji jest promowanie postaw innowacyjnych oraz zachęcanie przedsiębiorców do stosowania nowoczesnych technologii w swoich firmach. W tym celu Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości prowadzi portal internetowy poświęcony tematyce innowacyjnej a także corocznie organizuje konkurs Polski Produkt Przyszłości. Przedstawiciele MŚP mogą w ramach Klubu Innowacyjnych Przedsiębiorstw uczestniczyć w cyklicznych spotkaniach. Celem portalu edukacyjnego Akademia PARP ( jest upowszechnienie wśród mikro-, małych i średnich firm dostępu do wiedzy biznesowej w formie e-learningu. Za pośrednictwem strony internetowej PARP wspiera rozwój e-biznesu. W Agencji działa ośrodek sieci Enterprise Europe Network, który oferuje przedsiębiorcom informacje z zakresu prawa Unii Europejskiej oraz zasad prowadzenia działalności gospodarczej na Wspólnym Rynku. PARP jest inicjatorem utworzenia sieci regionalnych ośrodków wspierających MŚP tj. Krajowego Systemu Usług dla MŚP, Krajowej Sieci Innowacji i Punktów Konsultacyjnych. Instytucje te świadczą nieodpłatnie lub wg preferencyjnych stawek usługi z zakresu informacji, doradztwa, szkoleń oraz usługi finansowe. Partnerami regionalnymi PARP we wdrażaniu wybranych działań są Regionalne Instytucje Finansujące (RIF). Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/83, Warszawa tel , faks: biuro@parp.gov.pl, Punkt informacyjny PARP tel info@parp.gov.pl