Ile wynagrodzenia trafia do naszych kieszeni?

Transkrypt

1 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej (oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii) Ile wynagrodzenia trafia do naszych kieszeni? Edycja 2010

2 Spis treści Wstęp 1 W skrócie 2 Metodologia 3 Przegląd krajowych systemów podatkowych 5 Ogólne podsumowanie rezultatów badania 7 Scenariusz 1 7 Scenariusz 2 8 Scenariusz 3 9 Scenariusz 4 10 Średnia z czterech scenariuszy 11 Szczegółowa analiza wyników 12 Wpływ poziomu wynagrodzenia na obciążenie z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne 12 Prorodzinne ulgi podatkowe 13 Podatek liniowy 15 Składki pracodawcy na ubezpieczenia społeczne 16 Składanie zeznań podatkowych w formie elektronicznej 17 Podsumowanie 18 Dane kontaktowe 19

3 Wstęp Kiedy rok temu zaczęliśmy przeprowadzać nasze badanie porównawcze mające na celu określenie poziomu obciążeń osób fizycznych w Unii Europejskiej w zakresie podatku dochodowego i ubezpieczeń społecznych, mogliśmy zaobserwować jedynie różnice w tym obszarze pomiędzy poszczególnymi krajami. Obecnie, dzięki zeszłorocznemu porównaniu, nasze badanie jest wzbogacone o pewnego rodzaju dynamiczną perspektywę ukazującą, jak systemy podatku dochodowego od osób fizycznych zmieniają się w czasie. Krótko mówiąc, jakkolwiek nasze badanie ma nadal naturę porównawczo-opisową, mogliśmy sformułować pewne stwierdzenia na temat związku pomiędzy gospodarką w szerokim sensie i podatkami osobistymi. Jednocześnie, naszą uwagę przyciągnęły proste, praktyczne aspekty systemów podatku dochodowego od osób fizycznych, dające się sprowadzić do pytania: Ile netto otrzymam z mojego wynagrodzenia brutto? Ktoś, kto chciałby ocenić rezultat finansowego tsunami, które nawiedzało Europę przez ostatnie dwa lata, mógłby zdziwić się, jak bardzo ograniczone były jego efekty w dziedzinie podatków osobistych. Jest to rezultatem tego, że międzynarodowe gospodarki są dużo bardziej podatne na wstrząsy i zawirowania rynków finansowych niż systemy administracyjne i podatkowe. Oczywiście, zdarzenia, które w znaczący sposób oddziałują na ekonomię, pociągają również ważne implikacje dla jurysdykcji regulujących sferę podatków osobistych zarówno w rozwiniętych zachodnich demokracjach, jak i w gospodarkach ambitnych, nowych członków Wspólnoty. Jako przykłady tego wpływu można wskazać wprowadzenie tzw. podatku bankowego w Wielkiej Brytanii czy podwyższenie w 2010 r. stawki podatku liniowego na Łotwie z 23% do 26%. Co więcej, pewne zmiany były wprowadzane przez poszczególne państwa już w 2009 r. Niemniej, zmiany w prawie wymuszane przez ekonomię są często odwleczone w czasie, głównie z powodu długotrwałości procesu legislacyjnego oraz tego, że zmiany te nie zachodzą spontanicznie, w przeciwieństwie do zmian w globalnej gospodarce. Jakkolwiek prawo podatkowe i ekonomia są naczyniami połączonymi, ich interakcja jest czasami zakłócana przez czynniki o zróżnicowanej naturze. A zatem, wpływ kryzysu na prawo może dawać się zauważyć w ciągu kolejnych lat podatkowych, a w konsekwencji jego pełen obraz będziemy mogli zaobserwować nie wcześniej niż na przestrzeni kilku lat. Dodatkowo, chcielibyśmy podkreślić, że nasze badanie zostało przeprowadzone w granicach i w oparciu o ścisłe założenia związane z 4 scenariuszami (osoby uzyskujące średnie wynagrodzenie bądź jego pięciokrotność, osoby rozliczające się indywidualnie lub wspólnie). A zatem nie obejmuje ono zmian w podatkach osobistych, których wpływ na wynagrodzenie netto osób we wspomnianych scenariuszach był niski (bo, na przykład, zmiany w danym kraju dotyczyły opodatkowania jedynie najbogatszych w formie wprowadzenia dodatkowej stawki podatku dla osób o najwyższych zarobkach). Biorąc powyższe pod uwagę, wyniki niniejszej analizy nie są całkowicie zaskakujące i pokazują raczej stabilność niż płynność europejskich jurysdykcji podatkowych. Całościowe, uśrednione wyniki są bowiem podobne do zeszłorocznych i pozwalają uzasadnić tezę, że dochody netto osób fizycznych były prawdopodobnie bardziej dotknięte przez kryzys jako taki (w sensie kwot nominalnych) niż przez podatki. Być może jest to wynikiem faktu, że rządy nie chciały w ciężkich czasach zwiększać obciążeń podatkowych dotykających bezpośrednio osób fizycznych. Alternatywnie, rządzący mogli chcieć zwiększyć wpływy budżetowe poprzez podniesienie innych podatków (np. VAT-u, jak w przypadku Polski, gdzie stawka VAT została podniesiona o jeden punkt procentowy w 2011; skądinąd, zgodnie z naszymi obserwacjami, wśród badanych krajów to właśnie podwyżki VAT występowały najczęściej). Na końcu warto wspomnieć, że nasza obecna analiza objęła również kraje niebędące członkami Unii Europejskiej, ale pełniące także ważną rolę w gospodarce europejskiej, tj. Norwegię, Islandię i Szwajcarię. Wynika to z przekonania, że dobrze jest widzieć rzeczy w szerszej perspektywie. Camiel van der Meij Partner Dział prawno-podatkowy PwC Joanna Narkiewicz-Tarłowska Starszy Menedżer Dział prawno-podatkowy PwC Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 1

4 W skrócie... Generalnie, średnie wynagrodzenie netto mieszkańców analizowanych krajów (Unia Europejska, Norwegia, Islandia i Szwajcaria) wyniosło w 2010 r. ok. 70% pensji brutto. Przeciętne obciążenia z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych stanowiły ok., a z tytułu ubezpieczeń społecznych (część pracownika) ok. 10% wynagrodzenia brutto. W porównaniu do roku 2009 nastąpił pewien wzrost średnich obciążeń PIT i spadek średniego netto w krajach Unii Europejskiej, jednak w wyniku zaokrągleń liczb, ogólne wyniki są porównywalne do poprzedniego roku. Powyższe nieznaczne zmiany były spowodowane głównie kryzysem gospodarczym. Kraje, które mogą pochwalić się średnim netto na poziomie wyższym niż 70% to: Estonia, Słowacja, Republika Czeska, Cypr, Bułgaria, Malta, Litwa, Portugalia, Hiszpania, Łotwa, Polska, Luxemburg i Rumunia. Na powyższej liście znajdują się wszystkie kraje, które wprowadziły liniowy podatek dochodowy od osób fizycznych (Estonia, Słowacja, Republika Czeska, Bułgaria, Litwa, Łotwa i Rumunia). Średnie netto uzyskiwane w tych krajach to ok. 77% wynagrodzenia brutto (ok. 1 punkt procentowy mniej niż w roku 2009), podczas gdy średnie netto uzyskiwane w krajach z progresywną skalą podatkową wynosi ok. 67%. Niemniej, miedzy poszczególnymi krajami z podatkiem liniowym występują również spore różnice w wysokości średniego netto - np. w Rumunii wynosi ono ok. 71%, a w Estonii ok. 80% pensji brutto. Jednakże mieszkańcy niektórych krajów z progresywnym systemem podatkowym mogą cieszyć się średnim wynagrodzeniem netto na poziomie zbliżonym do średniego netto w najwyżej uplasowanych krajach z podatkiem liniowym, np. Cypryjczycy (ok. 79%). Niewątpliwie, jest to efekt nie tylko poziomu obciążeń podatkowych, ale także kosztów pracowniczej części składek na ubezpieczenia społeczne. Na uwagę zasługuje stosunkowo wysoka pozycja Polski ze średnim wynagrodzeniem netto na poziomie ok. 74%. Należy jednak pamiętać, że wspomniane powyżej średnie dla różnych krajów mogą się różnić, jeśli weźmiemy pod uwagę konkretne grupy społeczne, np. osoby o niższych dochodach w zestawieniu z osobami o wyższych dochodach czy osoby samotne w porównaniu do osób z rodzinami. Dlatego też w naszym raporcie przeanalizowaliśmy różne scenariusze i wyniki dla poszczególnych grup są różne. Ponadto, w celu zapewnienia porównywalności kalkulacji wynagrodzenia netto miedzy krajami nie uwzględniliśmy różnych ulg i odliczeń podatkowych dostępnych w poszczególnych krajach (poza tymi najbardziej dostępnymi jak ulgi prorodzinne). 2 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej

5 Metodologia Jeżeli chodzi o metodologię, to uważamy, że w celu dokonywania porównań należy sprowadzić porównywane kwestie do wspólnego mianownika. Z tego względu nie zdecydowaliśmy się na podejście oparte na takich samych wartościach dochodu we wszystkich badanych krajach. Byłoby ono bowiem obciążone względnością kursów walutowych, różnicami w zakresie kosztów życia, jak również w świadczeniach, jakie podatnik otrzymuje w zamian za płacone przez siebie podatki. Zdecydowaliśmy się porównywać dochody netto (obliczone jako procent pensji brutto) w oparciu o średnie płace w poszczególnych krajach. Scenariusze, jakie przedstawiliśmy, są uproszczone, aby uczynić naszą analizę jasną i klarowną. Założenia Naszych analiz dokonywaliśmy w ramach 4 założonych scenariuszy. Poniżej wymieniamy założenia leżące u podstaw każdego z nich: badane osoby są rezydentami podatkowymi w danym kraju (tzn. mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w danym kraju); ich pracodawca jest podmiotem zarejestrowanym w tym kraju; ich całkowity roczny przychód z tytułu zatrudnienia stanowi średnie miesięczne wynagrodzenie w danym kraju w roku 2009 pomnożone przez 12 (średnie wynagrodzenie jest wyrażone w lokalnej walucie danego kraju); dane osoby nie uzyskują innych dochodów oprócz dochodów z tytułu zatrudnienia; nie uwzględniamy ulg podatkowych (oprócz ulg prorodzinnych); zastosowane zostały stawki podatku i ubezpieczeń społecznych obowiązujące w 2010 r. (w przypadku Szwajcarii użyliśmy stawek obowiązujących w kantonie genewskim). Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 3

6 Scenariusze Scenariusz 1 Niniejszy scenariusz odnosi się do osoby nieposiadającej rodziny (współmałżonka i dzieci), która uzyskuje średnie wynagrodzenie roczne. Scenariusz 2 Niniejszy scenariusz odnosi się do osoby pozostającej w związku małżeńskim, której współmałżonek nie uzyskuje żadnych dochodów. Zakładamy również dwoje dzieci pozostających na utrzymaniu, które nie uzyskują żadnego dochodu. W tym scenariuszu uwzględniliśmy wszelkie dostępne prorodzinne ulgi podatkowe, np. roczne małżeńskie rozliczenie podatkowe, ulga na dzieci itp. Założyliśmy również, że dana osoba uzyskuje średnie wynagrodzenie roczne. Scenariusz 3 Niniejszy scenariusz odnosi się do osoby nieposiadającej rodziny (współmałżonka i dzieci), która uzyskuje pięciokrotność średniego wynagrodzenia rocznego. Scenariusz 4 Niniejszy scenariusz odnosi się do osoby pozostającej w związku małżeńskim, której współmałżonek nie uzyskuje żadnych dochodów. Zakładamy również dwoje dzieci pozostających na utrzymaniu, które nie uzyskują żadnego dochodu. Uwzględniliśmy także wszelkie dostępne prorodzinne ulgi podatkowe, np. roczne małżeńskie rozliczenie podatkowe, ulga na dzieci. W odróżnieniu od scenariusza 2 założyliśmy, że dana osoba uzyskuje pięciokrotność średniego wynagrodzenia rocznego. Średnie wynagrodzenie w UE Obok zamieszczamy tabelę prezentującą przybliżone średnie roczne pensje (wyrażone w euro) dla poszczególnych krajów. Kraj Ârednie roczne wynagrodzenie brutto (EUR) Austria Belgia Bułgaria Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Islandia Irlandia Łotwa Kraj Ârednie roczne wynagrodzenie brutto (EUR) Litwa Luksemburg Malta Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Szwajcaria Węgry Wielka Brytania Włochy Pensje wyra one w narodowych walutach ró nych od euro zostały przeliczone na euro zgodnie ze Êrednim rocznym kursem prezentowanym przez portal Oanda. 4 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej

7 Przegląd krajowych systemów podatkowych Zanim wdamy się w szczegóły wpływu podatku dochodowego od osób fizycznych oraz ubezpieczeń społecznych na dochody netto, chcielibyśmy umieścić nasze badania w nieco szerszej perspektywie. Podatek dochodowy od osób fizycznych i ubezpieczenia społeczne są tylko częścią systemu podatkowego istniejącego w danym państwie. Również podatki jako takie to jedynie element produktu krajowego brutto. Toteż te dwa układy odniesienia, a konkretnie udział podatków w produkcie krajowym brutto oraz udział poszczególnych podatków w podatkach ogółem powinny stanowić tło dla naszych rozważań w celu lepszego zrozumienia kontekstu. Podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenia społeczne nie stanowią odizolowanego systemu i są częścią bardziej złożonej struktury nowoczesnej gospodarki i całokształtu wpływów budżetowych. A zatem, tabele poniżej stanowią, w naszym przekonaniu, właściwą perspektywę dla naszych dociekań. Udział poszczególnych podatków w podatkach ogółem (2008) Akcyza Inne Inne PIT CIT Inne Składki na Składki na Składki na i podatki podatki podatki podatki ubezpieczenie ubezpieczenie ubezpieczenie VAT konsumpcyjne zwiàzane z produkcyjne bezpoêrednie społeczne społeczne społeczne produktami pracodawcy pracownicy samozatrudnieni Belgia 15,8 4,7 5,1 4,0 28,5 7,5 2,9 19,0 9,6 2,9 Bułgaria 34,5 18,3 1,4 1,5 8,9 10,0 2,1 15,0 7,9 1,3 Czechy 19,5 9,5 1,3 1,1 11,2 12,3 0,3 28,5 10,0 6,3 Dania 21,0 6,6 4,6 3,9 52,5 7,1 2,7 0,0 2,0 0,0 Niemcy 17,9 6,5 2,4 5,8 24,4 2,8 2,0 16,5 15,5 6,3 Estonia 24,9 10,4 1,3 2,2 19,5 5,1 0,0 35,5 0,6 0,5 Irlandia 24,4 8,2 6,1 3,8 27,9 9,8 1,6 11,1 6,3 0,8 Grecja 21,8 7,1 7,8 1,3 14,6 7,5 2,4 17,5 14,5 5,6 Hiszpania 15,9 6,4 5,1 3,3 22,6 8,7 2,6 26,7 5,9 4,5 Francja 16,4 4,6 4,2 9,9 17,9 6,5 3,3 25,6 9,3 2,8 Włochy 13,8 4,5 7,0 7,5 27,4 7,4 1,2 21,4 5,6 4,3 Cypr 28,9 8,4 4,1 6,0 12,7 18,0 2,2 13,4 5,4 0,9 Łotwa 23,0 11,0 2,1 2,2 21,8 10,9 0,8 20,5 7,6 0,2 Litwa 26,6 10,1 1,4 1,4 21,7 9,1 0,1 26,5 2,8 0,4 Luksemburg 16,8 9,9 2,6 4,4 21,7 14,3 2,0 12,1 13,0 3,2 Węgry 19,3 8,3 10,3 1,7 19,0 6,5 0,8 24,2 8,2 1,7 Malta 23,3 9,0 9,8 1,5 16,7 19,6 2,2 8,0 8,0 1,8 Holandia 18,6 6,0 5,2 2,7 18,4 8,8 3,3 12,4 17,5 7,2 Austria 18,2 5,8 2,5 7,2 24,4 6,2 2,3 15,8 13,7 4,1 Polska 23,4 12,9 1,2 4,5 15,6 7,9 1,7 13,8 13,4 5,8 Portugalia 23,6 7,7 6,8 2,4 15,7 10,2 1,1 21,2 9,7 1,5 Rumunia 28,2 9,6 2,2 2,8 12,1 10,7 1,2 21,6 11,3 0,4 Słowenia 22,6 9,0 2,6 4,3 15,8 6,7 1,6 14,7 19,8 3,1 Słowacja 23,6 9,2 1,5 2,6 9,5 10,8 1,8 22,9 10,0 8,1 Finlandia 19,4 7,8 2,8 0,6 30,9 8,1 2,4 20,9 5,1 2,0 Szwecja 20,0 5,8 1,6 11,7 30,1 6,3 0,6 17,6 5,7 0,5 Wielka Brytaia 17,0 8,6 3,1 4,3 28,7 9,6 10,4 10,5 7,1 0,6 Norwegia 17,2 4,7 3,0 1,3 21,7 28,6 2,2 12,9 8,2 : Islandia 24,8 5,2 4,7 7,9 39,4 5,6 4,8 7,5 0,0 0,2 èródło: Taxation trends in the European Union, publikacja Komisji Europejskiej (Edycja 2010). Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 5

8 Tabela na poprzedniej stronie przedstawia ogólne zbalansowanie wpływów podatkowych, tj. w krajach, w których poziom podatków bezpośrednich jest względnie wysoki, podatki pośrednie nałożone na towary, usługi, konsumpcję lub produkcję są relatywnie niskie i na odwrót. Tylko niektóre kraje prezentują względnie równy udział poszczególnych podatków. Co jest szczególnie istotne, poziom podatków bezpośrednich jest niższy w krajach będących nowymi członkami Unii Europejskiej (kraje Europy Środkowo-Wschodniej). Z drugiej strony, podatki pośrednie są tam względnie wysokie. W dalszej części naszego raportu analizujemy dalsze różnice pomiędzy tymi krajami a krajami Piętnastki, szczególnie w odniesieniu do podatku liniowego. Podatki i składki jako procent PKB 50% 40% 30% 10% 0% Dania Szwecja Belgia Francja èródło: Eurostat Austria Włochy Finlandia Norwegia Strefa Euro Niemcy Węgry Cypr Holandia Portugalia Słowenia W. Brytania Islandia Luksemburg Czechy Malta Grecja Polska Hiszpania Bułgaria Estonia Irlandia Litwa Rumunia Łotwa Słowacja Szwajcaria 6 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej

9 Ogólne podsumowanie rezultatów badania Poni ej przedstawiamy zagregowane wyniki dotyczàce dochodu netto. Kraj netto % Cypr 91% Malta 84% Portugalia 83% Irlandia 81% Hiszpania 80% Estonia 79% Bułgaria 79% Słowacja 79% Czechy 78% Litwa 78% Wielka Brytania 77% Luksemburg 74% Finlandia 73% Islandia 72% Francja 72% Norwegia 72% Polska 72% Grecja 71% Holandia 71% Rumunia 70% Włochy 70% Łotwa 69% Szwajcaria 68% Austria 66% Słowenia 66% Szwecja 66% Dania 66% Węgry 61% Niemcy 61% Belgia 59% Scenariusz 1 osoba nieposiadająca rodziny, uzyskująca średnie wynagrodzenie W tym scenariuszu najwyższy dochód netto jest notowany na Cyprze, gdzie osoby fizyczne zachowują 91% rocznego wynagrodzenia brutto. Najniższe wyniki odnotowały Belgia (59%) oraz Niemcy i Węgry (61%). Należy zauważyć, że w Niemczech obciążenie podatkowe jest niższe niż np. w Danii, lecz z uwagi na wysokie składki na ubezpieczenia społeczne dochód netto ogółem uzyskiwany w tym kraju jest niższy. Warto wspomnieć, że niektóre z tych krajów (np. Niemcy) oferują wiele różnych ulg i odliczeń podatkowych, które jednak z uwagi na konieczność zapewnienia porównywalności obliczeń miedzy poszczególnymi krajami nie mogły być wzięte pod uwagę (z wyjątkiem ulg prorodzinnych zobacz scenariusz 2). W porównaniu z rokiem 2009 występują pewne różnice w wysokości obciążeń w niektórych krajach, np. na Łotwie, gdzie różnica w netto wynosi 5 punktów procentowych na niekorzyść roku Jest to rezultat kryzysu gospodarczego, w wyniku którego zmniejszyło się średnie wynagrodzenie brutto, a także wzrosła stawka podatku dochodowego od osób fizycznych z 23% do 26%. Średnie netto dla wszystkich analizowanych krajów w tym scenariuszu wynosi 73% wynagrodzenia brutto. Polska z wynikiem 72% uplasowała się blisko tej średniej. Udział obcià eƒ z tytułu podatku i pracowniczych składek na ubezpieczenia społeczne w przychodzie brutto 100% 80% 60% 0% Cypr Malta Portugalia Irlandia Hiszpania Estonia Bułgaria Słowacja Czechy Litwa W. Brytania Luksemburg Finlandia Islandia Francja Norwegia Polska Netto Podatek Ubezpieczenie społeczne Grecja Holandia Rumunia Włochy Łotwa Szwajcaria Austria Słowenia Szwecja Dania Węgry Niemcy Belgia Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 7

10 Poni ej przedstawiamy zagregowane wyniki dotyczàce dochodu netto. Kraj netto % Czechy 95% Słowacja 92% Cypr 91% Portugalia 89% Irlandia 89% Hiszpania 88% Malta 87% Estonia 87% Islandia 86% Luksemburg 84% Łotwa 81% Litwa 80% Bułgaria 79% Polska 79% Francja 78% Wielka Brytania 77% Włochy 76% Holandia 76% Norwegia 75% Słowenia 75% Finlandia 73% Grecja 73% Rumunia 72% Dania 72% Szwajcaria 71% Belgia 71% Niemcy 70% Austria 68% Szwecja 66% Węgry 61% Scenariusz 2 osoba pozostająca w związku małżeńskim, mająca dwójkę dzieci, zarabiająca średnie wynagrodzenie W wielu badanych krajach fakt posiadania rodziny ma znaczny wpływ na istotnie wyższe wynagrodzenie netto w porównaniu z osobami nieposiadającymi rodziny. Jest tak np. w Republice Czeskiej (wzrost o 17 punktów procentowych), Słowacji (wzrost o 13 punktów procentowych) i Belgii (wzrost o 12 punktów procentowych). Niemniej jednak, Belgia jest państwem, w którym obciążenia podatkowe są nadal znaczne. Wyniki Słowacji, Republiki Czeskiej, Portugalii, Polski, Francji i Szwajcarii ą szczególnie ciekawe. W tych krajach osoby posiadające rodziny korzystają z prorodzinnych ulg podatkowych przekraczających podatek należny, w związku z czym jedyne efektywne obciążenia to składki na ubezpieczenia społeczne. W Czechach wystąpił wzrost netto w tym scenariuszu (o 3 punkty procentowe) w porównaniu z rokiem 2009 spowodowane wzrostem ulgi na dziecko. Średni dochód netto dla wszystkich analizowanych krajów w tym scenariuszu wynosi 79% wynagrodzenia brutto i taki właśnie wynik uzyskała również Polska. Udział obcià eƒ z tytułu podatku i pracowniczych składek na ubezpieczenia społeczne w przychodzie brutto 100% 80% 60% 0% 8 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej Czechy Słowacja Cypr Portugalia Irlandia Hiszpania Malta Estonia Islandia Luksemburg Łotwa Litwa Bułgaria Polska Netto Podatek Ubezpieczenie społeczne Francja W. Brytania Holandia Włochy Norwegia Słowenia Finlandia Grecja Rumunia Dania Szwajcaria Belgia Niemcy Austria Szwecja Węgry

11 Poni ej przedstawiamy zagregowane wyniki dotyczàce dochodu netto. Kraj netto % Bułgaria 79% Estonia 76% Litwa 76% Cypr 74% Słowacja 74% Czechy 71% Rumunia 70% Malta 69% Polska 68% Łotwa 68% Hiszpania 64% Portugalia 63% Wielka Brytania 62% Luksemburg 61% Szwajcaria 59% Grecja 59% Austria 59% Francja 58% Islandia 57% Norwegia 57% Niemcy 56% Irlandia 56% Finlandia 54% Holandia 54% Węgry 52% Szwecja 52% Włochy 52% Słowenia 51% Dania 51% Belgia 44% Scenariusz 3 osoba nieposiadająca rodziny, zarabiająca pięciokrotność średniego wynagrodzenia Niniejszy scenariusz wskazuje, że generalnie w krajach z podatkiem liniowym (Bułgaria, Estonia, Litwa, Słowacja, Czechy, Rumunia i Łotwa), wynagrodzenie netto (jako procent wynagrodzenia brutto) jest, jak można się było spodziewać, wyższe niż w krajach z progresywną skalą opodatkowania (Cypr stanowi najbardziej spektakularny wyjątek). Należy zauważyć, że w Belgii obciążenie z tytułu podatku i ubezpieczeń społecznych przekracza 50% brutto, co odzwierciedla obowiązującą w tym kraju wyjątkowo silną progresję podatkową i szczególnie dotyka podatników z wysokimi dochodami. W Danii wyniki są o 5 punktów procentowych wyższe niż w 2009 r., co wynika ze zmian w skali podatkowej. Dla Czech wyniki są z kolei o 4 punkty procentowe niższe z powodu wzrostu rocznego limitu, do którego płaci się składki na ubezpieczenia społeczne. Średnie netto dla wszystkich analizowanych krajów w tym scenariuszu wynosi 61% wynagrodzenia brutto. Polska ze średnią 68% plasuje się znacznie powyżej tej średniej. Udział obcià eƒ z tytułu podatku i pracowniczych składek na ubezpieczenia społeczne w przychodzie brutto 100% 80% 60% 0% Bułgaria Estonia Litwa Cypr Słowacja Czechy Rumunia Malta Polska Łotwa Hiszpania Netto Podatek Ubezpiecznie społeczne Portugalia W. Brytania Luksemburg Szwajcaria Grecja Austria Francja Islandia Norwegia Niemcy Irlandia Finlandia Holandia Węgry Szwecja Włochy Słowenia Dania Belgia Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 9

12 Poni ej przedstawiamy zagregowane wyniki dotyczàce dochodu netto. Kraj netto % Bułgaria 79% Estonia 78% Litwa 76% Polska 76% Słowacja 75% Czechy 74% Cypr 74% Malta 72% Rumunia 70% Łotwa 70% Portugalia 70% Francja 67% Hiszpania 66% Luksemburg 65% Szwajcaria 63% Wielka Brytania 62% Grecja 61% Niemcy 61% Islandia 61% Austria 59% Irlandia 58% Norwegia 57% Finlandia 54% Słowenia 54% Holandia 54% Węgry 52% Szwecja 52% Włochy 52% Dania 52% Belgia 47% Scenariusz 4 osoba pozostająca w związku małżeńskim, z dwójką dzieci, zarabiająca pięciokrotność średniego wynagrodzenia Pewne zaskoczenie może budzić fakt, że posiadanie rodziny i związane z tym udogodnienia podatkowe nie powodują istotnych różnic w tym scenariuszu w porównaniu ze scenariuszem 3. Największą różnicę wykazują: Francja(wzrost o 9 punktów procentowych),polska (wzrost o 8 punktów procentowych) i Portugalia (wzrost o 7 punktów procentowych). Ogólnie rzecz biorąc, różnica pomiędzy scenariuszami 3 i 4 jest znacznie mniejsza niż różnica pomiędzy scenariuszami 1 i 2. Widać to wyraźnie, gdy porównamy średnie netto dla wszystkich analizowanych krajów w scenariuszu 1 (73%) oraz w scenariuszu 2 (78%). Różnica pomiędzy nimi stanowi 5 punktów procentowych. W przypadku scenariusza 3 (61%) i scenariusza 4 (64%) różnica wynosi jedynie 3 punkty procentowe. Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ ulgi prorodzinne i wspólne rozliczenie podatkowe mają mniejszy wpływ na zmniejszenie procentowego obciążenia z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne w przypadku osób o wyższych dochodach. Średnie netto dla wszystkich analizowanych krajów w tym scenariuszu wynosi 64% wynagrodzenia brutto. Polska w tym scenariuszu zajmuje bardzo wysoką pozycję z netto na poziomie 76% wynagrodzenia brutto. Udział obcià eƒ z tytułu podatku i pracowniczych składek na ubezpieczenia społeczne w przychodzie brutto 100% 80% 60% 0% Bułgaria Estonia Litwa 10 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej Polska Słowacja Czechy Cypr Malta Rumunia Łotwa Portugalia Netto Podatek Ubezpieczenie społeczne Francja Hiszpania Luksemburg Szwajcaria W. Brytania Grecja Niemcy Islandia Austria Irlandia Norwegia Finlandia Słowenia Holandia Węgry Szwecja Włochy Dania Belgia

13 Poni ej przedstawiamy zagregowane wyniki dotyczàce dochodu netto. Kraj netto % Estonia 80% Słowacja 80% Czechy 79% Cypr 79% Bułgaria 79% Malta 78% Litwa 77% Portugalia 76% Hiszpania 74% Polska 74% Łotwa 72% Irlandia 71% Luksemburg 71% Romunia 71% Wielka Brytania 70% Islandia 69% Francja 69% Grecja 66% Szwajcaria 65% Norwegia 65% Finlandia 64% Holandia 64% Austria 63% Włochy 62% Niemcy 62% Słowenia 61% Dania 60% Szwecja 59% Węgry 57% Belgia 55% Średnia z 4 scenariuszy Poniżej przedstawiamy podsumowanie wszystkich scenariuszy dla poszczególnych krajów (średnia rezultatów z 4 scenariuszy), które może do pewnego stopnia obrazować poziom średniego wynagrodzenia netto uzyskiwanego przez ogół mieszkańców danego kraju. 100% 80% 60% 0% Estonia Słowacja Czechy Cypr Bułgaria Malta Litwa Portugalia Hiszpania Polska Łotwa Irlandia Luksemburg Netto Rumunia W. Brytania Islandia Francja Grecja Szwajcaria Podatek i składka pracownika Norwegia Finlandia Holandia Austria Włochy Niemcy Słowenia Dania Szwecja Węgry Belgia Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 11

14 Szczegółowa analiza wyników Przystąpimy teraz do omówienia szczegółowych wyników badania, które obejmują: wpływ poziomu wynagrodzenia na obciążenia z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne, posiadanie rodziny jako czynnik zmniejszający obciążenie podatkowe, podatek liniowy w porównaniu z bardziej tradycyjną progresywną skalą opodatkowania, ubezpieczenia społeczne pracodawcy w stosunku do zarobków brutto oraz możliwość składania zeznań podatkowych w formie elektronicznej. Wpływ poziomu wynagrodzenia na obciążenie z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne Aby przeanalizować wpływ wyższego poziomu wynagrodzeń na sytuację netto poszczególnych osób, porównaliśmy scenariusze 1 i 3 (dotyczące osób nieposiadających rodziny) oraz scenariusze 2 i 4 (dla osób z rodzinami). Ró nica mi dzy scenariuszami 1 i 3 (netto) 30% 25% 15% 10% 5% 0% Irlandia Portugalia Finlandia Włochy Holandia Hiszpania Słowenia Islandia Dania Norwegia W. Brytania Malta Belgia Francja Szwecja Luksemburg Grecja Cypr Węgry Szwajcaria Austria Czechy Niemcy Słowacja Estonia Łotwa Litwa Rumunia Bułgaria Wykres powyżej wskazuje, że np. w Irlandii wynagrodzenie netto osoby nieposiadającej rodziny jest niższe o ponad 25 punktów procentowych w przypadku zarabiania pięciokrotności średniego wynagrodzenia niż w przypadku zarabiania średniego wynagrodzenia. Łatwo o przesadę w ocenie znaczenia różnicy na tym wykresie pomiędzy Irlandią a Bułgarią. Należy jednak pamiętać, że faktyczna średnia pensja w Bułgarii jest niemal 10 razy niższa niż w Irlandii, nie mówiąc o różnicach sile nabywczej pieniądza w obu krajach. Polska 12 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej

15 Ró nica mi dzy scenariuszami 2 i 4 (netto) 30% 25% 15% 10% 5% 0% Irlandia Islandia Włochy Belgia Hiszpania Słowenia Czechy Dania Portugalia Finlandia Luksemburg Wyniki są podobne do wyników uzyskanych podczas porównania scenariuszy 1 i 3, tj. procent dochodu netto zmniejsza się w miarę wzrostu wynagrodzenia. Prorodzinne ulgi podatkowe Norwegia Holandia Słowacja Malta W. Brytania Szwecja Grecja Francja Łotwa Cypr Estonia Austria Węgry Niemcy Szwajcaria Polska Litwa Rumunia Bułgaria Zgodnie z oczekiwaniami, ulgi prorodzinne powinny prowadzić do zmniejszenia obciążeń uzyskiwanego dochodu brutto. W naszym badaniu skoncentrowaliśmy się na dwóch najpowszechniej stosowanych formach ulg prorodzinnych, tj. wspólnych rozliczeniach podatkowych i ulgach na dzieci. Z tabeli obok wynika, że w większości krajów (w tym krajów z podatkiem linowym) występuje jakaś forma ulg prorodzinnych. Kraj Wspólne rozliczenia Ulga na dzieci podatkowe Austria + Belgia + Bułgaria Cypr Dania Estonia + + Finlandia Francja + + Grecja + + Hiszpania + + Holandia Irlandia + Islandia + + Litwa + Luksemburg + + Kraj Wspólne rozliczenia Ulga na dzieci podatkowe Łotwa + Malta + + Niemcy + + Norwegia + + Polska + + Portugalia + + Republika Czeska + Rumunia + Słowacja + Słowenia + Szwajcaria + + Szwecja Węgry Wielka Brytania Włochy + Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 13

16 Poniższy wykres zawiera porównanie wyników scenariusza 1 (osoba nieposiadająca rodziny, uzyskująca średnie wynagrodzenie) i scenariusza 2 (osoba korzystająca z udogodnień podatkowych związanych z rodziną, uzyskująca średnie wynagrodzenie). Pragniemy zwrócić uwagę, że w niektórych krajach (na przykład w Holandii, Portugalii, Francji, Luksemburgu) wspólne zeznania podatkowe mogą być składane nie tylko przez pary będące formalnie małżeństwem, ale także te, które zarejestrowały swój związek w sądzie (forma rejestracji może różnić się pomiędzy poszczególnymi krajami) lub mieszkające razem przez określony czas. Ponadto, we Francji z prorodzinnych ulg podatkowych mogą korzystać osoby tej samej płci. Ró nica netto (Scenariusze 1 i 2) 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Czechy Słowacja Islandia Belgia Łotwa Luksemburg Niemcy Słowenia Estonia Hiszpania Irlandia Polska Włochy Francja Dania Portugalia Malta Szwajcaria Norwegia Litwa Rumunia Austria Grecja Bułgaria Cypr Finlandia Holandia Szwecja Węgry W. Brytania Z powyższego wykresu wynika, że w Czechach prorodzinne ulgi podatkowe skutecznie obniżają obciążenia podatkowe. Jeżeli różnica wynosi zero, oznacza to, że w krajach tych nie zostały wprowadzone wspólne rozliczenia podatkowe z małżonkiem lub też ulgi na dzieci, bądź też nie funkcjonują one jako ulgi stricte podatkowe 1 (Wlk. Brytania, Szwecja, Węgry, Finlandia, Cypr, Holandia i Bułgaria). 1 W niektórych krajach, np. w Wielkiej Brytanii, wyst pujà inne ulgi prorodzinne, lecz nie majà one nic wspólnego z rocznym rozliczeniem podatkowym. 14 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej

17 Poniższy wykres ilustruje różnice wynikające z wyższego dochodu poprzez odjęcie od wyników scenariusza 3 wyników scenariusza 4: Ró nica netto (Scenariusze 3 i 4) 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Francja Polska Portugalia Niemcy Szwajcaria Luksemburg Islandia Czechy Słowenia Malta Belgia Z wykresu wynika, że prorodzinne ulgi podatkowe w najbardziej skuteczny sposób obniżają obciążenie podatkowe osób uzyskujących najwyższe wynagrodzenie we Francji. Podatek liniowy Irlandia Grecja Łotwa Hiszpania Słowacja Estonia Dania Norwegia Litwa Austria Bułgaria Cypr Finlandia Holandia Rumunia Szwecja Węgry W. Brytania Włochy Obecnie podatek liniowy obowiązuje w siedmiu krajach członkowskich UE. Należą do nich: Estonia (stawka 21%), Łotwa (stawka 26%), Litwa (stawka 24%), Czechy (stawka 15%), Słowacja (stawka 19%), Rumunia (stawka 16%) i Bułgaria (stawka 10%). Wykres poniżej ilustruje średnie obciążenie z tytułu podatku i ubezpieczeń społecznych dla wszystkich 4 scenariuszy w tych krajach ( kraje z podatkiem liniowym ), w porównaniu z krajami, w których podatnicy płacą podatki według skali progresywnej ( kraje z podatkiem progresywnym ). Ârednie obcià enie z tytułu podatku i pracowniczych składek na ubezpieczenia społeczne w krajach z podatkiem liniowym 23% 77% Obciążenie z tytułu podatków i ubezpieczeń społecznych Netto Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 15

18 Ârednie obcià enie z tytułu podatku i pracowniczych składek na ubezpieczenia społeczne w krajach z podatkiem progresywnym 67% 33% Obciążenie z tytułu podatków i ubezpieczeń społecznych Obciążenie wynagrodzenia brutto jest średnio o 10 punktów procentowych niższe w krajach z podatkiem liniowym niż w krajach z podatkiem progresywnym, co stanowi, naszym zdaniem, istotną różnicę. Niemniej jednak, analiza poszczególnych krajów (por. Tabela na str. 10) wskazuje, że nie we wszystkich krajach z podatkiem liniowym występują niższe obciążenia podatkowe. Np. na Cyprze, tj. w kraju posiadającym system podatków progresywnych, notowane są jedne z najniższych kosztów z tytułu podatków i ubezpieczeń społecznych (najwyższy dochód netto), gdy analizujemy wszystkie cztery scenariusze (po Estonii, Słowacji i Czechach). Najwyższe obciążenie z tytułu podatków i ubezpieczeń społecznych w krajach z podatkiem liniowym notowane jest w Rumunii. Najwyraźniej poziom składek na ubezpieczenia społeczne wpływa w istotny sposób na ostateczną pozycję netto. Netto Składki pracodawcy na ubezpieczenia społeczne Składki pracodawcy na ubezpieczenia społeczne stanowią dla niego ważny składnik kosztów zatrudnienia. Poniższy wykres ilustruje procentową względem brutto pracownika wysokość składek pracodawcy dla scenariuszy 1 i 2 oraz dla scenariuszy 3 i 4.. Składki pracodawcy na ubezpieczenie społeczne Scenariusze 1 i 2 50% 40% 30% 10% 0% 16 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej Francja Słowacja Estonia Czechy Belgia Szwecja Austria Litwa Hiszpania Włochy Rumunia Węgry Grecja Łotwa Portugalia Finlandia Niemcy Luksemburg Polska Holandia Bułgaria Słowenia Norwegia Irlandia Cypr Malta Szwajcaria W. Brytania Islandia Dania

19 Składki pracodawcy na ubezpieczenie społeczne Scenariusze 3 i 4 50% 40% 30% 10% 0% Wyniki pokazane na obu wykresach są podobne. Francja rysuje się jako najbardziej kosztowna jurysdykcja z punktu widzenia wyłącznie kosztów składek, tj. bez uwzględnienia wartości świadczeń otrzymywanych w zamian. Francja Estonia Czechy Belgia Szwecja Litwa Hiszpania Rumunia Węgry Słowacja Włochy Łotwa Portugalia Finlandia Bułgaria Słowenia Austria Norwegia W. Brytania Polska Irlandia Szwajcaria Grecja Islandia Luksemburg Cypr Niemcy Holandia Malta Dania W niektórych przypadkach składki są niższe przy wyższych poziomach dochodów (scenariusze 3 i 4). Odzwierciedla to fakt, że w niektórych krajach członkowskich istnieje ograniczenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Dania wyróżnia się w obydwu przypadkach, gdyż tam głównie pracownicy płacą składki. Składki pracodawcy kształtują się na minimalnym poziomie. Należy zauważyć, że wyniki dla Czech w porównaniu z rokiem 2009 są wyższe o ok. 10 punktów procentowych (w przypadku scenariusza 3 o 4). Jest to efekt wzrostu limitu, do którego płacone są składki na ubezpieczenia społeczne, co automatycznie zwiększa kwotę składek. Z kolei na Węgrzech rezultaty są niższe o 6 punktów procentowych w porównaniu w rokiem 2009, co jest spowodowane obniżeniem stawek składek na ubezpieczenia społeczne. Składanie zeznań podatkowych w formie elektronicznej Objęte badaniem kraje, z wyjątkiem Rumunii, umożliwiają składanie rocznych zeznań podatkowych w formie elektronicznej. W niektórych przypadkach możliwość ta jest ograniczona do zeznań najbardziej podstawowych. Niemniej jednak, pokazuje to postęp w kierunku bardziej przyjaznego dla podatnika podejścia do kwestii podatkowych. Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 17

20 Podsumowanie Nasze ostateczne spostrzeżenie dotyczy pojęcia średniej średnich, które umożliwia syntetyczny wgląd w systemy podatkowe analizowanych krajów. Wykazuje ono, że generalnie w UE nasz dochód netto znacznie przekracza kwoty odprowadzane na rzecz organów podatkowych i na ubezpieczenia społeczne. Ârednia Êrednich 10% 70% Netto Podatek Ubezpieczenia społeczne 18 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej

21 Kontakt Dział prawno-podatkowy PwC Camiel van der Meij Partner tel.: Joanna Narkiewicz-Tarłowska Starszy Menedżer tel.: Grzegorz Ogórek Starszy Konsultant tel.: Mariusz Ferenc Konsultant tel.: Maciej Rosłoński Konsultant tel.: Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej 19

22 taxonline.pl kompletnie podatkowy Tylko w taxonline.pl Piszemy o tym, co jest ważne w podatkach. Przez cały rok. Codziennie. Doradcy podatkowi działu prawno-podatkowego PwC każdego dnia komentują specjalnie dla Państwa najważniejsze wydarzenia podatkowe, wyjaśniają praktyczne znaczenie zmian oraz związane z nimi ryzyka i nowe możliwości. Kontakt: opinia@pl.pwc.com 20 Opodatkowanie osób fizycznych w Unii Europejskiej

23

24 PricewaterhouseCoopers Sp. z o.o. Wszystkie prawa zastrze one. W tym dokumencie nazwa PwC odnosi si do PricewaterhouseCoopers Sp. z o.o., firmy wchodzàcej w skład sieci PricewaterhouseCoopers International Limited, z których ka da stanowi odr bny i niezale ny podmiot prawny.