Transport ryb oraz dobre praktyki higieniczne i produkcyjne. lek. wet. Izabela Handwerker

Transkrypt

1 Transport ryb oraz dobre praktyki higieniczne i produkcyjne. lek. wet. Izabela Handwerker Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 października 2008r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie sektora akwakultury nakłada na przedsiębiorstwa produkcyjne sektora akwakultury, podlegające zatwierdzeniu przez powiatowego lekarza weterynarii obowiązek stosowania dobrej praktyki higienicznej, oraz określa rodzaj wymagań, które muszą być spełnione w gospodarstwie rybackim. W w/w rozporządzeniu postawiono wymagania odnoszące się również do środków transportu używanego do przewozu zwierząt akwakultury, i dotyczą one prowadzenia ewidencji śmiertelności w czasie transportu, miejsc postojowych oraz miejsc wymiany wody, a także konieczności ich mycia i dezynfekcji. W każdym gospodarstwie rybackim na każdym etapie produkcji wykorzystuje się różnego rodzaju środki transportu, przy czym każdorazowo używa się basenów transportowych, które stanowią najbardziej wskazany typ kontenerów wykorzystywanych do tego celu. Środki transportu przeznaczone do przewozu zwierząt akwakultury również podlegają zgłoszeniu do powiatowego lekarza weterynarii właściwego terytorialnie dla prowadzenia własnej działalności, w celu uzyskania zezwolenia dla przewoźnika, zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań. Należy mieć na uwadze fakt iż nikt nie może przewozić zwierząt lub zlecać transportu

2 zwierząt w sposób powodujący ich okaleczenie lub przyczyniający się do zadawania im cierpienia. Ponadto należy spełniać następujące warunki: - podjąć wszystkie niezbędne czynności celem skrócenia do minimum długości trwania przewozu oraz zapewnienia potrzeb zwierząt podczas transportu., - przewozić jedynie zwierzęta zdolne do podróży, - wykorzystywać jedynie środki transportu przeznaczone, skonstruowane i wykorzystywane w sposób zapewniający bezpieczeństwo zwierząt. - do załadunku i wyładunku stosować urządzenia odpowiednio zaprojektowane i skonstruowane do wykonywania tych czynności - zapewnić aby personel zajmujący się obsługą posiadał odpowiednie przeszkolenie i kompetencja dla wykonywanych czynności - warunki transportu nie powinny naruszać dobrostanu zwierzat. Istota dobrych praktyk Istotą dobrej praktyki higienicznej jest zapewnienie dobrej jakości produktu, natomiast dobrej praktyki produkcyjnej właściwych zasad tej produkcji dlatego też zasadnym jest, aby przy tworzeniu kodeksu dobrych praktyk dla własnej działalności objąć oprócz obowiązkowych elementów zachowania higieny w gospodarstwie również zasady umiejętnego obchodzenia się z rybami, przestrzegania zasad dobrostanu na każdym etapie produkcji oraz prowadzenia stosownej dokumentacji na każdym etapie produkcji. Dobra Praktyka Produkcyjna obejmuje stałą i ścisłą kontrolę wszystkich elementów procesu produkcyjnego rozpoczynając od

3 zaopatrzenia w materiał obsadowy poprzez produkcję, odławianie, magazynowanie, pakowanie, znakowanie, aż do dystrybucji gotowej żywności. Nadrzędną zasadą GMP (Good Manufacturing Practice) jest wykluczenie z procesów produkcyjnych wszelkich działań przypadkowych. Należy zapewnić, aby procesy GMP przebiegały według ściśle określonych instrukcji i procedur, szczegółowo zapisanych w kodeksie. Przy wdrażaniu GHP (Good Hygiene Practice), zalecane jest eliminowanie wszelkich sytuacji grożących zanieczyszczeniem produktu obcymi substancjami biologicznymi, chemicznymi i fizycznymi, zaś systematyczne prowadzenie poprawnej dokumentacji pozwala na uniknięcie błędów mogących zdarzyć się przy przekazywaniu informacji ustnie. W systemach GHP i GMP obowiązuje zasada, że to co nie zostało zapisane nigdy nie zostało wykonane, a to co nie jest zapisane nie istnieje. Takie podejście zapewnia : należytą kontrolę systemu technicznego i sanitarnego produkcji; możliwość ciągłej analizy parametrów operacji technologicznych, warunków otoczenia itp.; odtworzenie całego procesu produkcyjnego (niezbędnego np. w przypadku reklamacji i pomocnego w trakcie ustalania przyczyn śnięcia ryb); identyfikację osób odpowiedzialnych za wykonanie, nadzór i kontrolę na każdym etapie produkcji.; W zależności od wielkości gospodarstwa powinny znaleźć się tam procedury i instrukcje stosowanych w danym obiekcie technik i metod pracy oraz zalecenia dotyczące higieny w odniesieniu do opisanych wcześniej wymogów. Ponieważ produkcja stawowa stanowi tzw. podstawową produkcję żywności, tworząc kodeks

4 GHP należy opierać się na przepisach tzw. pakietu higienicznego, w skład którego wchodzi m.in. Rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych. Szczegółowe przepisy higieniczne nakładają na producenta obowiązek przestrzegania wspólnotowych i krajowych przepisów prawnych odnoszących się do kontroli zagrożeń w produkcji podstawowej i powiązanych z nią działań. Tworząc procedury we własnym gospodarstwie rybackim należy określić następujące środki kontroli: zanieczyszczenia z powietrza, ziemi, wody, paszy, nawozów, weterynaryjnych produktów leczniczych, środków ochrony roślin oraz biocydów oraz składowania, przetwarzania i unieszkodliwiania odpadów; środki odnoszące się do zdrowia zwierząt i ich dobrostanu, w tym programy nadzoru i kontroli czynników odzwierzęcych; oraz podjąć odpowiednie działania odnoszące się do: utrzymania obiektów używanych w powiązaniu z produkcją podstawową i działaniami powiązanymi, w tym utrzymania obiektów używanych do składowania i przetwarzania pasz w czystości oraz, w miarę potrzeby po wyczyszczeniu, dezynfekowania ich we właściwy sposób; utrzymania czystości oraz, w miarę potrzeby po wyczyszczeniu, dezynfekowania we właściwy sposób, wyposażenia, pojemników, skrzyń, pojazdów oraz statków; używania wody pitnej, lub czystej wody, w każdym przypadku, gdy jest to niezbędne do zapobieżenia zanieczyszczeniu; zapewnienia, że personel przetwarzający środki spożywcze jest dobrego zdrowia i przechodzi szkolenie na temat ryzyka zdrowotnego;

5 w zakresie w jakim to możliwe zapobieżenia, aby zwierzęta lub szkodniki spowodowały zanieczyszczenie; składowania i przetwarzania odpadów i substancji niebezpiecznych w taki sposób, aby zapobiegać zanieczyszczeniu; zapobieżenia wystąpieniu i szerzeniu się chorób zakaźnych, w tym poprzez podejmowanie środków ostrożności przy przyjmowaniu nowych zwierząt i zgłaszanie podejrzenia wystąpienia takich chorób właściwym organom; uwzględnienia wyników wszelkich właściwych analiz przeprowadzonych na próbkach pobranych od zwierząt lub innych próbkach, które są istotne dla zdrowia ludzkiego; oraz właściwego używania dodatków paszowych i weterynaryjnych produktów leczniczych, zgodnie z wymogami odnośnego ustawodawstwa. Dodatkowo, przedsiębiorstwo sektora spożywczego podejmują właściwe czynności zaradcze, gdy zostają powiadomione o problemach wykrytych podczas urzędowych kontroli oraz prowadzą i przechowują szczegółową dokumentację odnoszącą się do działań podejmowanych w celu kontroli zagrożeń we właściwy sposób oraz przez właściwy okres, proporcjonalny do charakteru i rozmiaru gospodarstwa. Dokumentacja prowadzona przez przedsiębiorstwa zajmujące się hodowlą powinna zawierać dodatkowo informacje na temat: charakteru i pochodzenia skarmianej paszy; weterynaryjnych produktów leczniczych lub innych medykamentów podawanych zwierzętom, okresy ich podawania oraz zaprzestania podawania;

6 występowania chorób, które mogą zagrozić bezpieczeństwu produktów pochodzenia zwierzęcego; wyników wszelkich analiz przeprowadzonych na próbkach pobranych od zwierząt lub innych próbkach pobranych do celów diagnostycznych, istotnych ze względu na zdrowie ludzkie; oraz wszelkich odpowiednich sprawozdań na temat przeprowadzonych kontroli zwierząt lub produktów pochodzenia zwierzęcego. W wytycznych dobrej praktyki higieny zawartych w w/w rozporządzeniu podane są również przykłady zagrożeń, które mogą powstawać w trakcie produkcji podstawowej oraz działań powiązanych i mogą obejmować: możliwość zanieczyszczeń takich jak: mykotoksyny, metale ciężkie i materiały radioaktywne; zła jakość wody, odpadów organicznych i nawozów; właściwe i odpowiednie używanie środków ochrony roślin i biocydów oraz możliwość ich śledzenia; właściwe i odpowiednie używanie weterynaryjnych produktów leczniczych i dodatków paszowych oraz możliwość ich śledzenia; przygotowanie, składowanie, używanie i możliwość śledzenia pasz; właściwe usuwanie padłych zwierząt akwakultury, odpadów i śmieci; środki ochronne mające na celu zapobieżenie wystąpieniu chorób zakaźnych, które mogą być przenoszone na ludzi za pośrednictwem żywności, oraz obowiązek powiadamiania właściwego organu;

7 procedury, praktyki oraz metody mające na celu zapewnienie, że żywność jest produkowana, przetwarzana, pakowana, składowana i transportowana we właściwych warunkach higienicznych, w tym efektywne czyszczenie i kontrola szkodników; zła jakość i niesystematyczne o prowadzenia dokumentacji; Rozpoczynając prace nad utworzeniem i wprowadzeniem procedur GHP i GMP we własnym gospodarstwie rybackim, należy sporządzić blokowy schemat procesu produkcji, obejmujący wszystkie czynności wykonywane w gospodarstwie, następnie dokonać jego weryfikacji i wypisać wszystkie możliwe zagrożenia biologiczne (bakterie, wirusy, pasożyty), chemiczne (naturalne toksyny, związki chemiczne, pestycydy, metale ciężkie, pozostałości środków myjących) i fizyczne (szkło, metal, elementy opakowań) występujące lub mogące wystąpić na poszczególnych etapach produkcji. Należy również uwzględnić wszystkie elementy związane ze stosowanymi surowcami, dodatkami i materiałami. Gdy już uda się określić w/w zagrożenia, należy oszacować istotność zagrożeń i opisać środki kontrolne umożliwiające ich opanowanie. Opis procedur GHP/GMP powinien obejmować w opisie: lokalizację, otoczenie i infrastrukturę gospodarstwa obiekty gospodarstwa i ich układ funkcjonalny maszyny i urządzenia procesy mycia i dezynfekcji zaopatrzenie w wodę

8 kontrolę odpadów zabezpieczenie przed szkodnikami i kontrolę w tym zakresie szkolenie personelu higienę personelu prowadzenie dokumentacji i zapisów GHP 1. Podsumowanie Przedstawiłam tylko ogólne zasady i wytyczne weterynaryjne, którymi należy się kierować wdrażając we własnym gospodarstwie zasady dobrych praktyk. Stosownym wydawało się połączenie obydwu tych systemów, z uwagi na fakt, iż nie możemy stworzyć właściwego kodeksu dobrej praktyki higienicznej, jeżeli nie posiadamy opisanych procedur dobrej praktyki produkcyjnej, która powinna być oparta na zasadach dobrej praktyki rybackiej. Stworzenie powyższych wytycznych dla własnego gospodarstwa przyniesie wiele korzyści począwszy od lepszej pozycji na rynku, poprzez spełnienie wymogów prawnych, zabezpieczenie produktu końcowego, sprawniejszą organizację pracy a także mobilizację pracowników. Piśmiennictwo: 1. Grudniewska J Dobra praktyka produkcyjna i higieniczna a profilaktyka w akwakulturze. Materiały szkoleniowe, IRŚ Jastrzębia Góra.

9 2. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 października 2008r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie sektora akwakultury 3. Rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych 4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa I Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 2 - Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury, zawartą w programie operacyjnym "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich " 5. Turlejska H Zasady GHP/GMP oraz system HACCP jako narzędzia zapewnienia bezpieczeństwa żywności.. ISBN Rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań.