OCENA SKUTKÓW REGULACJI

Transkrypt

1 Nazwa projektu: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zakresu i formy prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące Ministerstwo Edukacji Narodowej; Ministerstwo Zdrowia Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza Stanu lub Podsekretarza Stanu Urszula Augustyn, Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu do spraw bezpieczeństwa w szkołach Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu Teresa Szopińska-Grodzka (22) Jaki problem jest rozwiązywany? Data sporządzenia r. OCENA SKUTKÓW REGULACJI Źródło: Konieczność wykonania delegacji ustawowej zawartej w art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r. poz. 124 oraz z 2015 r. poz. 28 i 875) Nr w wykazie prac legislacyjnych Ministra Edukacji Narodowej: 8 Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zakresu i formy prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r. poz. 124 oraz z 2015 r. poz. 28 i 875) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 875). Projektowane rozporządzenie zastąpi obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. Nr 26, poz. 226), zgodnie z którym minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe formy działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem. Wydanie przedmiotowego rozporządzenia jest spowodowane zmianą w treści przepisu ustawy upoważniającego do wydania aktu wykonawczego. Ustawa nowelizująca wprowadziła w tym zakresie następujące zmiany: 1) krąg podmiotów realizujących działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i profilaktyczną został zawężony do szkół i placówek systemu oświaty, do których mają odnosić się określane rozporządzeniem zakres i formy działalności; 2) poza formami działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej, rozporządzenie ma także określać zakres, czyli wskazania merytoryczne dotyczące obszarów działań podejmowanych przez szkoły i placówki systemu oświaty w zakresie przeciwdziałania narkomanii; 3) pojęcie działalność zapobiegawcza zostało zastąpione pojęciem działalność profilaktyczna, odnoszącego się do pojęcia profilaktyka, który jest używany w innych aktach prawnych. Przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. poz. 977 oraz z 2014 r. poz. 803) wskazują, że działalność edukacyjna szkoły jest określana m.in. przez program profilaktyki; 4) w stosunku do obowiązującego stanu prawnego został poszerzony zakres przedmiotowy rozporządzenia. Dotychczasowy zakres przedmiotowy rozporządzenia był zawężony do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem, natomiast zgodnie z nowym stanem prawnym rozporządzenie będzie skierowane dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach, którzy będą adresatami przedmiotowej działalności. Działalność ta obejmuje przede wszystkim zadania z zakresu profilaktyki uniwersalnej prowadzonej w dużych grupach bez wcześniejszych badań przesiewowych pod katem ryzyka narkomanii w założeniu, że wszyscy członkowie danej populacji są w równym stopniu zagrożeni inicjacją zażycia narkotyków; 5) rozporządzenie nie wskazuje jako odbiorców przedmiotowej działalności wyłącznie dzieci i młodzieży, lecz zgodnie z wytyczną ma mieć na względzie dobro dzieci i młodzieży. Skuteczna profilaktyka wymaga bowiem zaangażowania nie tylko dzieci i młodzieży, ale całej społeczności szkolnej. Oddziaływania selektywne, skoncentrowane wyłącznie na jednej grupie, zwykle uczniach, są mniej skuteczne. W kręgu oddziaływań powinni znaleźć się także rodzice i nauczyciele oraz inni pracownicy szkół i placówek systemu oświaty. Badania wskazują, że budowanie dobrych relacji pomiędzy uczniami i wychowankami, a rodzicami lub opiekunami i nauczycielami oraz innymi pracownikami szkół i placówek systemu oświaty, podnoszenie ich kompetencji wychowawczych 1

2 stanowi podstawę skutecznych działań wychowawczych i profilaktycznych. Projektowane rozporządzenia przyczyni się do realizacji systemowych działań z zakresu profilaktyki narkomanii w szkołach i placówkach systemu oświaty. W wyniku systematycznej działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej wśród uczniów i wychowanków oraz ich rodziców lub opiekunów, a także wśród nauczycieli i innych pracowników szkoły lub placówki zmniejszy się liczba uczniów i wychowanków eksperymentujących lub używających środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych. Oczekuje się także zmiany postaw dzieci i młodzieży doceniających wartość zdrowia i podejmujących zdrowy styl życia. Zwrócenie uwagi na trafność i rzetelność realizowanych działań z zakresu profilaktyki narkomanii było jednym z wniosków wynikających z kontroli przeprowadzonej przez NIK w szkołach w latach szkolnych 2010/2011 i 2011/2012. NIK zwróciła uwagę na niską jakość szkolnych programów profilaktyki w zakresie przeciwdziałania narkomanii, powierzchowne oraz nierzetelne, wdrażane działań profilaktycznych przez dyrektorów szkół, a także na fakt, że realizowane działania powielano z roku na rok bez dokonywania oceny ich skuteczności. Podobnie wnioski wynikały z ankiety dotyczącej realizacji zadań z promocji zdrowia i profilaktyki zachowań zdrowotnych i ryzykownych dzieci i młodzieży, którą MEN przeprowadził w roku szkolnym 2014/2015 r wśród dyrektorów szkół. 2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt W projektowanym rozporządzeniu przedstawiono zakres działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w następujący sposób: 1) Działalność wychowawcza w szkole i placówce prowadzona w celu przeciwdziałania narkomanii i innym zachowaniom problemowym z tym związanym polega na wspomaganiu ucznia i wychowanka w jego rozwoju ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości w sferze: fizycznej, psychicznej, społecznej i aksjologicznej. 2) Działalność edukacyjna w szkole i placówce prowadzona w celu przeciwdziałania narkomanii i innym zachowaniom problemowym polega na stałym poszerzaniu i ugruntowaniu wiedzy i umiejętności u uczniów i wychowanków, ich rodziców i nauczycieli z zakresu promocji zdrowia i zdrowego stylu życia. 3) Działalność informacyjna w szkole i placówce prowadzona w celu przeciwdziałania narkomanii i innym zachowaniom problemowym polega na dostarczaniu rzetelnych i aktualnych informacji, dostosowanych do wieku oraz możliwości psychofizycznych odbiorców, na temat zagrożeń i rozwiązywania problemów związanych z narkomanią skierowanych do uczniów i wychowanków oraz ich rodziców i opiekunów, a także nauczycieli i wychowawców oraz innych pracowników szkoły lub placówki. 4) Działalność profilaktyczna w szkole i placówce prowadzona w celu przeciwdziałania narkomanii i innym zachowaniom problemowym polega na realizacji działań z zakresu profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej. Działalność profilaktyczna kolejno obejmuje: 1) profilaktykę uniwersalna skierowaną do wszystkich uczniów lub wychowanków niezależnie od poziomu ryzyka używania przez nich środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych, lub nowych substancji psychoaktywnych lub występowania innych zachowań problemowych; 2) profilaktykę selektywną skierowaną do uczniów i wychowanków narażonych w stopniu wyższym niż przeciętny na rozwój zachowań problemowych, wśród których stwierdzono problemy z funkcjonowaniem w grupie rówieśniczej, problem odrzucenia przez rówieśników, niskie osiągnięciach edukacyjne, częste nieobecności w szkole nieusprawiedliwione przez rodziców lub opiekunów; 3) profilaktykę wskazującą skierowaną do uczniów i wychowanków szczególnie zagrożonych wystąpieniem zachowań problemowych z powodu uwarunkowań biologicznych, psychologicznych czy społecznych, lub u których rozpoznano już pierwsze symptomy używania środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych, lub nowych substancji psychoaktywnych i przejawiających inne zachowania problemowe. Każdemu rodzajowi działalności przyporządkowano formy, w których dana działalność powinna być realizowana. W rozporządzeniu przewidziano rozwiązanie, zgodnie z którym podstawę podejmowania działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej. będzie stanowić diagnoza szeroko rozumianej sytuacji szkoły lub placówki pod kątem zagrożeń narkomanią W celu rozpoznania czynników chroniących i czynników ryzyka występowania narkomanii diagnozie będą podlegać uczniowie lub wychowankowie i ich rodzice lub opiekunowie, nauczyciele i wychowawcy oraz inni pracownicy szkoły lub placówki, a także właściwości środowiska społecznego szkoły lub placówki i środowiska lokalnego, takie jak klimat szkoły lub placówki, otwartość na współpracę z podmiotami zewnętrznymi, cechy środowiska lokalnego. Postawienie trafnej diagnozy czynników chroniących i czynników ryzyka jest kluczowym elementem, który umożliwia adekwatne dostosowanie oferty podejmowanej działalności do potrzeb określonej grupy odbiorców. Zaproponowany w rozporządzaniu zakres działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej został dobrany w oparciu o wyniki polskich i światowych badań dotyczących skutecznej profilaktyki narkomanii wśród 2

3 dzieci i młodzieży. W związku z tym wskazano na konieczność m.in.: 1) kształtowania i wzmacniania wśród uczniów i wychowanków norm przeciwnych używaniu środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych, nowych substancji psychoaktywnych, a także norm przeciwnych podejmowaniu innych zachowań problemowych; 2) kształtowania u uczniów i wychowanków umiejętności życiowych, takich jak: samokontrola, radzenie sobie ze stresem, rozpoznawanie i wyrażanie własnych emocji, 3) kształtowanie krytycznego myślenia i wspomaganie ucznia i wychowanka w konstruktywnym podejmowaniu decyzji w sytuacjach trudnych, zagrażających prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu; 4) kształtowania przyjaznego klimatu w szkole lub placówce, 5) wzmacnianie wśród uczniów i wychowanków więzi ze szkołą lub placówką, nauczycielami i wychowawcami oraz społecznością lokalną; 6) wspierania edukacji rówieśniczej i programów rówieśniczych mających na celu modelowanie postaw prozdrowotnych i prospołecznych; 7) rozwijania i wspierania działalności wolontarystycznej; 8) przygotowania oferty zajęć rozwijających zainteresowania i pasje, jako alternatywnej pozytywnej formy działalności zaspakajającej ważne potrzeby, np. podniesienia samooceny, sukcesu, przynależności i satysfakcji życiowej; 9) doskonalenie kompetencji nauczycieli i wychowawców w zakresie profilaktyki używania środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych, nowych substancji psychoaktywnych, norm rozwojowych i zaburzeń zdrowia psychicznego wieku rozwojowego. 10) poszerzenie zakresu wiedzy rodziców lub opiekunów, nauczycieli na temat prawidłowości rozwoju i zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży; 11) realizowanie wśród uczniów oraz wychowanków i ich rodziców lub opiekunów programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego dostosowanych do potrzeb indywidualnych i grupowych oraz realizowanych celów profilaktycznych, rekomendowanych w ramach systemu rekomendacji, o którym mowa w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 marca 2011 r. w sprawie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata Dz. U. Nr 78, poz. 428). W rozporządzeniu wskazano, że wyboru formy, w której realizuje się przedmiotowa działalność, dokonuje nauczyciel lub wychowawca w uzgodnieniu z dyrektorem szkoły lub placówki, opierając się na przeprowadzonej w danym roku szkolnym diagnozie w zakresie występujących w środowisku szkolnym czynników chroniących oraz czynników ryzyka. Przy wyborze formy należy także uwzględnić wykorzystanie aktywnych metod pracy z uczniami, wychowankami i ich rodzicami. W celu podniesienia skuteczności prowadzonej działalności wskazano na konieczność współpracy szkół i placówek z jednostkami samorządu terytorialnego, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, podmiotami realizującymi świadczenia zdrowotne z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, wojewódzkimi i powiatowymi stacjami sanitarno-epidemiologicznymi, Policją, a także oraz podmiotami, o których mowa w art. 5 ust. 3 ustawy, oraz podmiotami, o których mowa w art. 2a ustawy o systemie oświaty. 3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE? Podnoszenie jakości strategii i programów przeciwdziałania narkomanii jest jednym z priorytetów polityki narkotykowej Unii Europejskiej. W kluczowych dla polityki narkotykowej dokumentach podkreśla się konieczność rozwoju i szerszego rozpowszechnienia skutecznych, opartych na wiedzy, programów i praktyk przeciwdziałania narkomanii i promocji zdrowia psychicznego, a także zintensyfikowanie współpracy pomiędzy krajami członkowskimi w celu wymiany doświadczeń i transferu wiedzy. Informacje na temat skutecznych programów profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej i innych działań są zbierane w ramach programu EDDRA (Exchange on Drug Demand Reduction Action) zainicjowanego w 1996 r. i kontynuowanego do chwili obecnej. Programy wzorcowe, gromadzone w bazie programu EDDRA, prezentowane są w portalu dla profesjonalistów Best practice portal prowadzonym przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii w Lizbonie (EMCDDA). W bazie programu EDDRA jest zamieszczonych ponad 400 3

4 programów realizowanych w krajach członkowskich UE oraz Norwegii, w tym 5 polskich programów profilaktyki uniwersalnej i selektywnej. Głównym celem programu EDDRA jest upowszechnienie informacji na temat programów ograniczania popytu na narkotyki realizowanych w krajach Unii Europejskiej, spełniających kryteria dobrej jakości. Programy wzorcowe, gromadzone w bazie, są prezentowane w portalu dla profesjonalistów Best practice portal prowadzonym przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii w Lizbonie (EMCDDA). Programy wzorcowe spełniają kryteria jakości, dotyczące przede wszystkim opracowania programu w oparciu o model logiczny i teorie o potwierdzonej skuteczności w odniesieniu do problemu narkomanii, a także ocenę jakości wdrożenia oraz efektów programu. 4. Podmioty, na które oddziałuje projekt Grupa Wielkość Źródło danych Oddziaływanie System (w tym Informacji niepubliczne Oświatowej ) (SIO) stan na 30 września 2014 r. Szkoły i placówki (dla dzieci i młodzieży) Uczniowie i wychowankowie szkół i placówek Nauczyciele szkół i wychowawcy placówek (w tym niepublicznych ) SIO, stan na 30 września 2014 r SIO, stan na 30 września 2014 r. 4 Dostosowanie programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki do zakresu i form działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej, wskazanych w rozporządzeniu mając na względzie skuteczność przeciwdziałania narkomanii w szkołach i placówkach oświatowych. Przekazanie wiedzy dotyczącej zagrożeń wynikających z używania środków odurzających, substancji psychotropowych lub nowych substancji psychoaktywnych. Budowanie postaw prozdrowotnych i zdrowego stylu życia. Kształtowanie przekonań normatywnych przeciwnych używaniu środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych. Rozwijanie umiejętności psychologicznych i społecznych, w tym postawy asertywnej uczniów i wychowanków pozwalającej na podejmowanie właściwych decyzji osobistych w sytuacji presji rówieśniczej ze strony innych osób. Włączanie się w działalność profilaktyczną w ramach pracy wolontarystycznej, profilaktyki rówieśniczej, działalności harcerskiej. Doskonalenie umiejętności i kompetencji nauczycieli w zakresie: - profilaktyki uzależnień, zaburzeń zdrowia psychicznego wieku rozwojowego. - budowania podmiotowych relacji z uczniami i wychowankami oraz ich rodzicami lub opiekunami, - warsztatowej pracy z grupą uczniów lub wychowanków, - wczesnego rozpoznawania zagrożenia narkomanią i podejmowania szkolnej interwencji profilaktycznej, - realizowania programów rekomendowanych w ramach Systemu rekomendacji programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego o potwierdzonej skuteczności wśród uczniów oraz wychowanków i ich rodziców lub opiekunów, dostosowanych do potrzeb indywidulanych i grupowych oraz realizowanych celów profilaktycznych, w tym

5 Pracownicy administracyjni i obsługi w szkołach i placówkach systemu oświaty Rodzice lub opiekunowie uczniów i wychowanków System Informacji Oświatowej 5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji 5 programu Szkolna Interwencja Profilaktyczna. Zwiększenie kompetencji w zakresie problematyki zapobiegania narkomanii. Zapewnienie nauczycielom i innym pracownikom szkoły lub placówki specjalistycznych szkoleń w celu przygotowania ich do realizacji działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej. Pozyskanie wiedzy z zakresu problematyki narkomanii. Możliwość rozwijania kompetencji wychowawczych. Projekt rozporządzenia zostanie przekazany do zaopiniowania przez związki zawodowe w trybie przewidzianym w ustawie z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 167) i partnerów społecznych, tj. przez: 1) Związek Nauczycielstwa Polskiego; 2) Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność ; 3) Związek Zawodowy Rada Poradnictwa ; 4) Związek Zawodowy Pracowników Oświaty i Wychowania Oświata ; 5) Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski; 6) Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych; 7) Business Centre Club Związek Pracodawców; 8) Forum Związków Zawodowych; 9) Pracodawców RP; 10) Związek Rzemiosła Polskiego; 11) Konfederację Stowarzyszeń Nauczycielskich; 12) Społeczne Towarzystwo Oświatowe; 13) Krajowe Forum Oświaty Niepublicznej; 14) Towarzystwo Wiedzy Powszechnej; 15) Krajowe Porozumienie Rodziców i Rad Rodziców; 16) Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty; 17) Fundację Rozwoju Systemu Edukacji; 18) Forum Rodziców przy Ministrze Edukacji Narodowej; 19) Radę Działalności Pożytku Publicznego; 20) Fundację Panoptykon; 21) Stowarzyszenie MONAR; 22) Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii; 23) Konfederację Lewiatan. Projekt rozporządzenia zostanie również skierowany do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Rzecznika Praw Dziecka i Rzecznika Praw Obywatelskich. 6. Wpływ na sektor finansów publicznych (ceny stałe z r.) Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł] Łącznie (0-10) Dochody ogółem budżet państwa JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Wydatki ogółem budżet państwa

6 JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Saldo ogółem budżet państwa JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Źródła finansowania Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń Wejście w życie przedmiotowego rozporządzenia nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa w części 30 Oświata i wychowanie. 7. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców oraz na rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe Skutki Czas w latach od wejścia w życie zmian Łącznie (0-10) duże przedsiębiorstwa sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw W ujęciu pieniężnym (w mln zł, ceny stałe z r.) W ujęciu niepieniężnym Niemierzalne rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe duże przedsiębiorstwa sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe Rozporządzenie wpłynie na rodziny w zakresie zwiększenia kompetencji wychowawczych rodziców lub opiekunów oraz wiedzy na temat skutecznych oddziaływań mających na celu zapobieganie narkomanii Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń Wejście w życie przedmiotowego rozporządzenia nie wpłynie na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców na obywateli i gospodarstwa domowe.. 8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z projektu X nie dotyczy Wprowadzane są obciążenia poza bezwzględnie wymaganymi przez UE (szczegóły w odwróconej tabeli zgodności). zmniejszenie liczby dokumentów zmniejszenie liczby procedur skrócenie czasu na załatwienie sprawy inne: tak nie nie dotyczy zwiększenie liczby dokumentów zwiększenie liczby procedur wydłużenie czasu na załatwienie sprawy inne: 6

7 Wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich elektronizacji. Komentarz: Nie przewiduje się obciążeń regulacyjnych. tak nie nie dotyczy 9. Wpływ na rynek pracy Przedmiotowe rozporządzenie nie będzie miało wpływu na rynek pracy. 10. Wpływ na pozostałe obszary środowisko naturalne sytuacja i rozwój regionalny demografia mienie państwowe informatyzacja zdrowie Omówienie wpływu Przedmiotowe rozporządzenie pozwoli na prowadzenie skutecznej profilaktyki uzależnień wśród dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach systemu oświaty. Działalność ta ograniczy zjawisko eksperymentowania uczniów i wychowanków ze środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi, środkami zastępczymi lub nowymi substancjami psychoaktywnymi. Realizacja działań z zakresu promocji zdrowia przy wspierającej roli rodziców i opiekunów umożliwi ukształtowanie prawidłowych prozdrowotnych postaw uczniów i wychowanków i podejmowanie przez nich zdrowego stylu życia. W efekcie zostaną obniżone szkody zdrowotne, społeczne i ekonomiczne powstające jako skutki używania ww. środków i substancji. 11.Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego Rozporządzenie wejdzie w życie z dniem 1 września 2015 r. 12. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane? Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało platformę i ankietę do zbierania danych ze szkół i placówek systemu oświaty w oparciu o wskaźniki zawarte w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata (KPPN) w odniesieniu do zadań ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Nr zadania Zadanie z KPPN na lata Wskaźniki monitoringu 2.3. Wspieranie wdrożenia i upowszechnienia w szkołach podstawowych programów profilaktyki uniwersalnej opartych na naukowych podstawach lub o potwierdzonej skuteczności, rekomendowanych w ramach systemu rekomendacji (Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych). liczba lub odsetek szkół podstawowych, w których realizowano ww. programy w bieżącym roku/w poprzednim roku, liczba przeszkolonych trenerów i realizatorów programów w bieżącym roku/w poprzednim roku, wykaz programów w bieżącym roku/w poprzednim roku Wspieranie adaptacji, wdrożenia i upowszechnienia programów profilaktyki uniwersalnej opartych na naukowych podstawach lub o potwierdzonej skuteczności w gimnazjum 2.5.Wsp Wspieranie programów rozwijających kompetencje wychowawcze rodziców i nauczycieli liczba lub odsetek gimnazjów, w których zrealizowano ww. programy w bieżącym roku/w poprzednim roku, liczba przeszkolonych trenerów i realizatorów programów w bieżącym roku/w poprzednim roku, wykaz programów w bieżącym roku/w poprzednim roku, liczba przeszkolonych trenerów i realizatorów programów w bieżącym roku/w poprzednim roku Wdrażanie i wspieranie programów profilaktyki selektywnej i wskazującej, w 7 liczba zrealizowanych programów w bieżącym

8 szczególności dla: dzieci i młodzieży ze środowisk zmarginalizowanych, zagrożonych demoralizacją i wykluczeniem społecznym oraz dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, a także ich rodziców roku/w poprzednim roku, liczba lub odsetek uczniów/wychowanków, w stosunku do których realizuje się indywidualne działania edukacyjno-terapeutyczne w oparciu o orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane z uwagi na zagrożenie niedostosowaniem społecznym Upowszechnienie programów wczesnej interwencji opartych na naukowych podstawach lub potwierdzonej skuteczności, adresowanych do okazjonalnych użytkowników narkotyków liczba przeszkolonych realizatorów programów w bieżącym roku/w poprzednim roku, liczba odbiorców zrealizowanych programów w bieżącym roku/w poprzednim roku Opracowanie i implementacja planu działania w zakresie profilaktyki narkomanii dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach systemu oświaty opracowany plan działania w bieżącym roku, wdrożony plan działania w bieżącym roku Wdrożenie procedur rekomendacji programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego 4.5. Wdrożenie systemu wsparcia psychologicznego dla nauczycieli w formie m.in. superwizji, coachingu, grup wsparcia liczba i wykaz programów, które uzyskały rekomendację w bieżącym roku/w poprzednim roku. liczba materiałów merytorycznych i metodycznych w bieżącym roku/w poprzednim roku, liczba przeszkolonych w bieżącym roku/w poprzednim roku liderów/instruktorów/superwizorów 4.6. Opublikowanie i rozpowszechnienie podręczników i innych publikacji z obszaru profilaktyki narkomanii, adresowanych do realizatorów programów profilaktycznych 13.Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.) 8 liczba i wykaz tytułów i wielkość nakładu w bieżącym roku. Używanie narkotyków: Przetwory konopi (marihuana i haszysz) to najbardziej rozpowszechnione substancje nielegalne. W latach obserwowano wyraźną tendencję wzrostową odsetka uczniów eksperymentujących z przetworami konopi. W 2007 r. nastąpił spadek wskaźników do poziomu zbliżonego do 1999 r. Natomiast w 2011 r. nastąpił wzrost z 16% do 24%. Specjaliści wysuwają hipotezę, że gwałtowny wzrost zainteresowania przetworami konopi jest efektem prób wyeliminowania środków zastępczych, tzw. dopalaczy, i związanej z nimi dyskusji prowadzonej w mediach. Środki zastępcze tzw. dopalacze. Do ich używania, co najmniej raz w życiu, przyznało się 11% gimnazjalistów. Odsetek aktualnych użytkowników wyniósł 7%. Z ogólnopolskiego badania ankietowego zrealizowanego w 2011 r. w ramach europejskiego programu badań ankietowych w szkołach (ESPAD), według kryterium 30 dni przed badaniem, po substancje te sięgało tylko 3% badanych. Niskie wyniki można wiązać ze znacznym ograniczeniem dostępności dopalaczy w konsekwencji zamknięcia sklepów z tymi substancjami jesienią 2010 r. oraz wejściem w życie ustawy z dnia 8 października 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. Nr 213, poz. 1396). Podstawowym przepisem, którego zastosowanie umożliwiło zamykanie sklepów z dopalaczami, był art. 27 ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263, z późn. zm. ). W ostatnim roku odnotowano jednak wzrost spożywania nowych substancji psychoaktywnych przez młodzież. Leki nasenne i uspokajające. Poważnym problemem w Polsce jest niekontrolowane używanie przez młodzież leków

9 nasennych i uspakajających (barbituranów i trankwilizerów). Ponad 20% nastoletnich dziewcząt i ponad 10% nastoletnich chłopców brało je bez wskazań lekarza. Stwierdzono także rosnącą skalę pozamedycznego i nieodpowiedzialnego użycia przez młodzież popularnych produktów leczniczych (leki na kaszel) zawierających pseudoefedrynę i dekstrometorfan (DXM) w celu wywołania odurzenia. Osoby nadużywające DXM opisują różne poziomy odurzenia, od lekkich zawrotów głowy, zaburzeń kolorów, dźwięków do halucynacji wzrokowych, pozacielesnych odczuć dysocjacyjnych oraz utraty kontroli motorycznej. Skutki uboczne zażycia mogą się pogłębić kiedy lek przeciwkaszlowy zawierający DXM zawiera także inne składniki w celu leczenia objawów innych niż tylko kaszel. Leki na kaszel czasem nadużywane są w połączeniu z innymi lekami, alkoholem i nielegalnymi środkami odurzającymi, co może potęgować niebezpieczne skutki uboczne. Młodzież często znajduje informacje na ten temat w Internecie. Inne substancje nielegalne. Do substancji nielegalnych innych niż przetwory konopi należą środki takie jak: amfetamina, halucynogeny, crack, kokaina, heroina, ecstasy. Spośród wymienionych substancji najbardziej rozpowszechniona okazuje się amfetamina. Sięganie po amfetaminę i halucynogeny, po wzroście w latach , uległo spadkowi w latach W 2011 r. wskaźniki te nieznacznie wzrosły. W 2011 r. wszystkie pozostałe substancje były próbowane przez nie więcej niż 3% badanych. Eksperymentowanie z takimi środkami jak ecstasy czy kokaina wzrastało w latach W następnych ośmiu latach obserwowano stabilizację. W 2011 r. odsetek eksperymentujących z kokainą wykazał niewielki wzrost. Zarysowane powyżej trendy mieszczą się w wąskim zakresie zmienności wskaźnika. Wynik kontroli Najwyższej Izby Kontroli (NIK) zawarty w Informacji o wynikach kontroli profilaktyki narkomanii w szkołach, obejmującej lata szkolne 2010/2011 i 2011/2012, jest niezadawalający. Zdaniem NIK z powodu niedoceniania wagi problemu przez dyrektorów szkół prowadzona na terenie kierowanych przez nich szkół profilaktyka narkomanii jest nieskuteczna. Z danych uzyskanych na podstawie 11,5 tys. ankiet wynika, że ponad 31% uczniów było świadkiem zażywania narkotyków na terenie szkoły lub słyszało o tym z wiarygodnego źródła. Aż 17% było świadkiem sprzedaży narkotyków na terenie szkoły lub o tym słyszało. Ponad 28% ankietowanych nauczycieli przyznaje, że w ich szkołach istnieje problem zażywania narkotyków przez uczniów. Tylko w czasie objętym kontrolą w prawie 1/3 szkół wystąpiły incydenty związane z narkotykami, które wymagały wezwania rodziców i Policji. NIK zwraca uwagę, że szkoły nie wykorzystują skutecznych i sprawdzonych programów profilaktycznych, rekomendowanych w europejskiej bazie programów EDDRA (Exchange on Drug Demand Reduction Action) czy w Banku Programów Profilaktycznych i Promocji Zdrowia Psychicznego, które są udostępniona na stronie Dyrektorzy często nie mają o nich wiedzy. 9