Bierność jest w psychologii najczęściej traktowana jako stan niepożądany
|
|
- Antoni Lipiński
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem a poczucie jakości życia Anonimowych Alkoholików Marcin Wnuk Wprowadzenie Bierność jest w psychologii najczęściej traktowana jako stan niepożądany oraz dezadaptacyjny, natomiast aktywność w celu wprowadzenia zmian i poprawy jakości życia jest postrzegana jako zjawisko pozytywne. Bierność i aktywność odgrywają kluczową rolę w radzeniu sobie z sytuacjami stresowymi. Religijne formy radzenia sobie ze stresem są specyficznymi sposobami konfrontowania się z sytuacjami trudnymi poprzez odniesienia do Boga oraz wiary, nie tylko w kontekście religijnym, ale również w perspektywie aktywności sfery duchowej jednostek (Manning-Walsh, 2005; Roesch, Ano, 2003). W literaturze przedmiotu istnieje podział na pozytywne i negatywne religijne sposoby radzenia sobie ze stresem (Pargament, Koenig, Perez, 2000). Na pozytywne religijne formy radzenia sobie ze stresem składa się poszukiwanie więzi z Bogiem, zabieganie o jego miłość i opiekę, układanie planów w łączności z Bogiem, itp. Wśród negatywnych sposobów radzenia sobie ze stresem można wymienić między innymi kwestionowanie Bożej mocy oraz Bożej miłości, poczucie bycia karanym za brak pobożności, poczucie opuszczenia przez Boga (Pargament, Koenig, Perez, 2000). Obie te formy konfrontowania się z sytuacjami stresowymi mają raczej charakter uniwersalny. Są one stosowane niezależnie od kręgu kulturowego, wyznania (Ai i in., 2005; Tarakeshwar, Pargament, Mahoney, 2003; Khan, Watson, 2006) oraz wieku badanych (Schanowitz, Nicassio, 2006; Pargament, i in., 1998). 199
2 200 Bierność społeczna Na podstawie rezultatów przeprowadzonych dotychczas badań można stwierdzić, iż religijne sposoby radzenia sobie odgrywają istotną rolę wśród populacji szczególnie narażonych na działanie czynników stresogennych, tak jak ma to miejsce w przypadku zgwałconych kobiet (Frazier i in., 2004), uchodźców wojennych (Ai i in., 2005), rodziców dzieci ze zdiagnozowanym nowotworem (Goldbeck, 2001), autyzmem (Tarakeshwar, Pargament, 2001), schizofrenią (Rammohan, Rao, Subbakrishna, 2002), weteranów wojennych (Witvliet i in., 2004), członków rodzin, w których miało miejsce zabójstwo (Thompson, Vardman, 1997) i innych. Szczególnego znaczenia nabierają one w zmaganiach z chorobami, zarówno o charakterze psychicznym (Pieper, 2004; Yangarber-Hicks, 2004; Rogers i in., 2002; Bosworth i in., 2003; Taylor, 2001), jak i somatycznym (Sherman i in., 2005; Tarakeshwar i in., 2006; Morgan, Gaston-Johansson, Mock, 2006; Fitchett i in., 1999; Gall, 2000; Nairn, Merluzzi, 2003). Motywem do zastosowania religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem może być trudna sytuacja, która wymusza u jednostki podjęcie działań celem zaadaptowania się do zaistniałych warunków (Pargament i in., 1994). Taką trudną sytuacją jest doświadczenie choroby, która zagraża nie tylko wartościom jednostki, ale często również jej dalszej egzystencji. Zaburzenia fizyczne i psychiczne zwiększają zaangażowanie w religijne sposoby radzenia sobie ze stresem, niezależnie od wcześniejszego zaangażowania religijnego tych osób (Ferraro, Kelley-Moore, 2001), czemu może towarzyszyć wyższy poziom jakości ich życia. Wyniki przeprowadzonych badań dotyczących związków religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem z jakością życia dają niejednoznaczne rezultaty. W badaniach pacjentów onkologicznych poddanych terapii skoncentrowanej na sferze duchowej okazało się, że korzystaniu z pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem towarzyszy dobrostan fizyczny, mniejsze nasilenie objawów depresyjnych oraz lęku, podczas gdy częstsze stosowanie negatywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem jest związane z deficytem dobrostanu psychicznego, większym nasileniem depresji oraz lęku (Cole, 2005). W innych badaniach, przeprowadzonych wśród pacjentów doświadczających przewlekłego bólu, korzystanie z pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem było korzystnie związane z wyższym poziomem afektu pozytywnego, podczas gdy pomiędzy negatywnymi religijnymi formami radzenia sobie ze stresem a afektem pozytywnym zależności nie zanotowano (Bush i in., 1999).
3 Marcin Wnuk Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem a poczucie jakości życia... W jeszcze innym projekcie badawczym nie stwierdzono istnienia związków pomiędzy pozytywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem a depresją i satysfakcją z życia, podobnie jak negatywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie i satysfakcją z życia. Uzyskana pozytywna zależność pomiędzy negatywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem a depresją była słaba (Fitchett i in., 1999). Alkoholizm jest postrzegany jako choroba chroniczna, postępująca i śmiertelna (Johnson, 1992; Woronowicz, 1998; Kinney, Leaton, 1996; Vaillant, Hiller-Strurmhöfel, 2000), mająca wielowymiarowy charakter (Wallace, 1989). Większość badań przeprowadzonych na populacji uzależnionych od alkoholu dowodzi, iż poziom jakości ich życia, szczególnie w sferze psychologicznej, fizycznej oraz społecznej jest znacząco obniżony, nie tylko w stosunku do jednostek niemających problemu z alkoholem, ale również w odniesieniu do populacji pacjentów przewlekle chorych (Miller, Russo,1997; Meyer i in., 2004; Foster i in., 1999; Foster, Marshall, Peters, 1997; DeHaes, van Knnipenburg, Neijt, 1990; Smith, Larson, 2004). Prawdopodobnie również w sferze duchowej można mówić o braku dobrostanu osób uzależnionych od alkoholu. Dokonuje się u nich stopniowa absolutyzacja wartości alkoholu, która determinuje ich świat wartości oraz sprawia, iż ich aktywność duchowo-religijna w procesie rozwoju choroby ubożeje, aż to stanu kompletnego zaniku. Na funkcjonowaniu oraz rozwoju sfery duchowej są skoncentrowane osoby uzależnione od alkoholu, które uczęszczają na spotkania grup samopomocy (Anonimowi Alkoholicy AA). Zgodnie z filozofią tego ruchu uczestniczenie w spotkaniach grup samopomocy oraz realizacja Programu 12 Kroków (Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji, 1986) daje możliwość uzyskania abstynencji, a także doświadczenia transformacji psychologiczno-duchowej (Brown, 1990; Zaworska-Nikoniuk, 2001), której efektem może być powrót do zdrowia oraz poprawa jakości życia (Anonimowi Alkoholicy, 2001). Weryfikacja empiryczna tego założenia wydaje się szczególnie trudna ze względu na to, iż wspólnota AA nie prowadzi żadnych statystyk powrotu do zdrowia oraz odnosi się sceptycznie do badań naukowych. O skuteczności AA może świadczyć fakt, iż w oparciu o stworzony przez nich Program 12 Kroków funkcjonują do dziś grupy samopomocy na całym świecie, wspierając swoich członków w radzeniu sobie z różnymi słabościami i ułomnościami (Scheridan, Radamacher, 1998; Woronowicz, 2001; Bernard, McKenzie, 2000). Również wyniki badań porównawczych potwierdzają, iż jakość 201
4 202 Bierność społeczna życia Anonimowych Alkoholików jest podobna do jakości życia osób przeciętnych, niemających problemu z alkoholem (Kairouz, Dube, 2000; Wnuk, 2006a), implikując tym samym obecność czynników odpowiedzialnych za prawdopodobną poprawę jakości ich życia w obszarze zaangażowania w tę formę pomocy. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami, zmiennymi związanymi pozytywnie z jakością życia Anonimowych Alkoholików są: abstynencja, długość pobytu w ruchu samopomocy oraz zaangażowanie w ruch samopomocy (Kairouz, Dube, 2000; Wnuk, 2006a; De Soto, O Donnell, De Soto, 1989; Kraemer i in., 2002; Moos i in., 2001; Cohn, Foster, Peters, 2003). Wśród elementów zaangażowania we wspólnotę Anonimowych Alkoholików kluczową rolę wydaje się odgrywać realizacja Programu 12 Kroków (Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji, 1986). Zaangażowanie w realizację tego programu jest związane z większą satysfakcją z życia oraz niższym poziomem negatywnego afektu osób uzależnionych od alkoholu (Wnuk, 2007a). Mimo iż w programie znajdują się odniesienia do Boga, jego charakter jest duchowy, a nie religijny. Właśnie dzięki swej duchowej, a nie religijnej istocie, która wyraża się w otwartości wobec postrzegania i rozumienia Boga jako siły wyższej, wspólnota Anonimowych Alkoholików sprawia, że funkcjonują w niej z powodzeniem ludzie różnych wyznań i nie dochodzi pomiędzy nimi do konfliktów natury religijnej. Ze względu na to, iż w Programie 12 Kroków znajdują się odniesienia do Boga, takie jak zwróciliśmy się do niego w pokorze, siła większa od nas samym, dążyliśmy do coraz doskonalszej więzi z Bogiem (Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji, 1986), można przypuszczać, że zaangażowaniu w jego realizację będzie towarzyszyło częste korzystanie z pozytywnych religijnych form radzenia sobie ze stresem. Dodatkowym argumentem na rzecz postawionej tezy jest fakt, iż osoby uzależnione, które podczas czynnego picia rozwinęły w sobie mechanizm nałogowej regulacji uczuć, mają problemy z korzystaniem z alternatywnych form radzenia sobie ze stresem (Mellibruda, 1998). Dzięki temu poprzez udział w spotkaniach wspólnoty AA uczą się spostrzegać otaczającą rzeczywistość oraz radzić sobie z nią przez pryzmat tworzącej się więzi z innymi ludźmi jako siłą większą od nich samych oraz Bogiem jako siłą wyższą od nich samych (Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji, 1986), co może powodować, iż religijne sposoby radzenia sobie ze stresem stają się dla nich jedną z bardziej znaczących form zmagania się z sytuacjami trudnymi.
5 Marcin Wnuk Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem a poczucie jakości życia... Badania Analizując rezultaty badań wśród Anonimowych Alkoholików, można zauważyć obecność zmiennych pośredniczących o charakterze psychologicznym pomiędzy abstynencją oraz zaangażowaniem w ruch samopomocy a jakością życia. Zaangażowanie i pobyt w ruchu samopomocy sprzyja prawdopodobnie wzmocnieniu poczucia sensu życia, co przypuszczalnie jest przyczyną redukcji poczucia beznadziejności oraz sprzyja odczuwaniu szczęścia (Wnuk, 2006b). Również wyższy poziom nadziei spowodowany jak się sądzi dłuższym pobytem w ruchu samopomocy oraz dłuższą abstynencją wpływa prawdopodobnie na spadek poziomu negatywnego afektu wśród Anonimowych Alkoholików (Wnuk, 2007b). Hipotezy badawcze Realizacja Programu Dwunastu Kroków, długość pobytu w ruchu samopomocy oraz długość abstynencji są pozytywnie związane z korzystaniem z pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem, natomiast zależność pomiędzy tą grupą zmiennych a korzystaniem z negatywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem ma negatywny charakter. Korzystanie z pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem jest pozytywnie związane z poczuciem jakości życia Anonimowych Alkoholików, podczas gdy stosowanie negatywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem jest negatywnie związane z ich poczuciem jakości życia. Metoda i osoby badane W badaniach wzięło udział siedemdziesięciu Anonimowych Alkoholików uczęszczających na spotkania kilku grup samopomocy w Poznaniu. Badani zostali dobrani w sposób losowy. Wszystkie osoby wyraziły zgodę na uczestnictwo w projekcie badawczym. Kwestionariusze były rozdawane przez psychologa przed mityngami grup, z których rekrutowane były osoby badane. Były one wypełniane przez respondentów indywidualnie w domu i zwracane psychologowi przed rozpoczęciem mityngu w kolejnym tygodniu. Spośród osób, które brały udział w badaniu, 73,9% stanowili mężczyźni, kobiet było 26,1%. 5,8% uczestników projektu miało wykształcenie podstawowe, 29% wykształcenie zawodowe, 46,4% wykształcenie średnie, 18,8% wykształcenie wyższe. Średnia wieku badanych wynosiła 46,1 lat (SD = 11,57). Średnia długość abstynencji 76 miesięcy (SD = 63,42), a średnia pobytu w ruchu samopomocy 203
6 204 Bierność społeczna 102 miesiące (SD = 71,38). 62,9% badanych korzysta z porad psychologa, natomiast 37,1% nie korzysta. Użyto następujących narzędzi badawczych: Drabinka Cantrila, Skala Pozytywnego i Negatywnego Afektu (PANAS), Skala do mierzenia religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem (RCOPE), jednopytaniowa skala dotycząca liczby zrealizowanych kroków, długości abstynencji i długości pobytu w ruchu samopomocy. Poczucie jakości życia było operacjonalizowane jako globalna ocena swojego życia i satysfakcji z niego płynącej oraz ilość pozytywnych i negatywnych stanów emocjonalnych doświadczanych przez respondentów w ciągu weekendu poprzedzającego badanie. Kognitywnym wskaźnikiem poczucia jakości życia była Drabinka Cantrilla, natomiast jego emocjonalny aspekt mierzyła Skala Pozytywnego i Negatywnego Afektu. Drabinka Cantrila jest powszechnie stosowana do pomiaru jakości życia. Składa się z jednego pytania. Respondent ocenia swoje ogólne zadowolenie z życia. W programie Cebula, prowadzonym przez Janusza Czapińskiego, po dwumiesięcznym odroczeniu uzyskano rzetelność 0,76 (Czapiński, 1992). W innym projekcie współczynnik rzetelności po przeprowadzeniu ponownego badania po dwóch latach wyniósł 0,65 (Kivett, Palmore, 1977). Skala Pozytywnego i Negatywnego Afektu składa się z 10 stwierdzeń, które odnoszą się do pozytywnych stanów emocjonalnych oraz 10, które dotyczą negatywnego afektu. Odpowiedzi udzielane są na pięciostopniowej skali od 1 odrobinę lub wcale, do bardzo często 5. W przytaczanym projekcie respondenci oceniali częstotliwość swoich stanów emocjonalnych w odniesieniu do ostatniego weekendu przed badaniem. Rzetelność skali waha się w zależności od danego projektu badawczego od α = 0,86 do α = 0,89 dla jej części odnoszącej się do pozytywnych stanów emocjonalnych, oraz od α = 0,84 do α = 0,85 w stosunku do jej części dotyczącej negatywnego afektu (Trawka, Derbis, 2006; Crawford, Henry, 2004). Rzetelność tego narzędzia badana metodą test-retest wśród studentów wyniosła 0,39 0,71 (Trawka, Derbis, 2006). W przytaczanym projekcie badawczym jej rzetelność wyniosła odpowiednio α = 0,90 dla pozytywnego afektu oraz α = 0,78 dla negatywnego afektu. Skala religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem składa się z 14 pytań. Połowa z nich odnosi się do korzystania z pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem, podczas gdy druga połowa pytań dotyczy negatywnych religijnych form zmagania się z sytuacjami stresowymi. Na każde z nich osoba badana odpowiada na 4 stopniowej skali w zależności od tego, na ile zgadza się lub
7 Marcin Wnuk Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem a poczucie jakości życia... nie z danym stwierdzeniem. Rzetelność skali w zależności od badanej populacji wynosi α = 0,78 0,94 (Pargament, Koenig, Perez, 2000)). W realizowanym projekcie badawczym rzetelność wyniosła α = 0,83. Zaangażowanie w realizację Programu 12 Kroków mierzono za pomocą pytania dotyczącego subiektywnej oceny odnoszącej się do liczby zrealizowanych kroków spośród 12, z których składa się program. Wskaźnikiem długości abstynencji oraz długości pobytu w ruchu Anonimowych Alkoholików była odpowiednia liczba miesięcy. Wyniki Wartości współczynników korelacji pomiędzy zastosowanymi zmiennymi zostały umieszczone w Tabeli 1. Zanotowano istnienie słabego negatywnego związku pomiędzy negatywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem a satysfakcją z życia oraz dodatniej zależności pomiędzy pozytywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem i satysfakcją z życia. Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem nie były związane ani z pozytywnym, ani negatywnym bilansem emocjonalnym. Okazało się również, iż długość abstynencji nie jest skorelowana z religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem, natomiast pomiędzy długością pobytu w ruchu samopomocy oraz zaangażowaniem w realizację Programu 12 Kroków a pozytywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem istnieje pozytywny związek o umiarkowanej sile. Tabela 1. Wartości współczynników korelacji (n = 70) 1. Satysfakcja z życia 2. Afekt pozytywny 0,15 3. Afekt negatywny 0,32** -0,25* Negatywne, religijne -0,27* 0,04 0,11 sposoby radzenia sobie 5. Pozytywne, religijne 0,28* 0,22-0,19 0,01 sposoby radzenia sobie 6. Program 12 Kroków 0,53** 0,25 0,46** -0,01 0,41** 7. Długość pobytu 0,39** 0,09-0,29* -0,11 0,33** 0,48** w ruchu samopomocy 8. Długość abstynencji 0,50** 0,10-0,26* -0,11 0,23 0,54** 0,74** * p 0,05 ** p 0,01 205
8 206 Bierność społeczna Spośród trzech zastosowanych wskaźników jakości życia tylko pozytywny afekt nie był w sposób istotny statystycznie skorelowany z długością abstynencji, zaangażowaniem w realizację Programu 12 Kroków oraz długością pobytu w ruchu samopomocy. Zanotowano istnienie słabych negatywnych związków pomiędzy długością abstynencji i długością pobytu w ruchu samopomocy a nasileniem afektu negatywnego, oraz ujemną umiarkowaną zależność pomiędzy zaangażowaniem w realizację Programu 12 Kroków a afektem negatywnym. Pozytywne związki pomiędzy długością abstynencji, zaangażowaniem w realizację Programu 12 Kroków i długością pobytu w ruchu samopomocy a poziomem satysfakcji z życia miały umiarkowaną siłę. Na bazie uzyskanych wartości współczynników korelacji parami (patrz Tabela 1) ostatnim etapem analiz była weryfikacja założenia, że korzystanie z pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem pośredniczy pomiędzy długością pobytu w ruchu samopomocy oraz zaangażowaniem w realizację Programu 12 Kroków a satysfakcją z życia. Do równania regresji wprowadzano równocześnie po 3 zmienne (zmienna niezależna, potencjalna zmienna pośrednicząca oraz zmienna zależna), których wzajemne związki zweryfikowano na wcześniejszym etapie analizy (patrz Tabela 1). Przeprowadzono 2 analizy regresji wielokrotnej. Dana zmienna występuje w roli pośredniczącej wówczas, kiedy jest ona związana ze zmienną zależną oraz zmienną niezależną. Kolejnym warunkiem jest istnienie związku między zmienną zależną i zmienną niezależną. Po wprowadzeniu wszystkich trzech zmiennych do równania regresji zmienna będąca mediatorem powinna pozostać predyktorem zmiennej zależnej, podczas gdy uzyskana wcześniej istotna statystycznie zależność pomiędzy zmienną niezależną a zmienną zależną powinna zostać zredukowana do poziomu nieistotnego statystycznie (Chevalier, 1999). W pierwszym przypadku do równania regresji wprowadzono długość pobytu w ruchu samopomocy jako zmienną niezależną, satysfakcję z życia jako zmienną zależną oraz pozytywne religijne sposoby radzenia sobie ze stresem jako potencjalną zmienną pośredniczącą. Po wprowadzeniu wszystkich trzech zmiennych do równania regresji okazało się, iż długość pobytu w ruchu samopomocy pozostawała nadal predyktorem satysfakcji z życia (beta = 0,410; F = 12,33; p < 0,01), podczas gdy siła związku pomiędzy pozytywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem i satysfakcją z życia (patrz Tabela 1) została zredukowana do poziomu nieistotnego statystycznie (beta = 0,167; p = 0,181). Był to dowód na to, iż długość
9 Marcin Wnuk Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem a poczucie jakości życia... pobytu w ruchu samopomocy jest prawdopodobną zmienną pośredniczącą pomiędzy pozytywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem a satysfakcją z życia. W sytuacji, gdy jako zmienną niezależną w modelu wykorzystano zaangażowanie w realizację Programu 12 Kroków, okazało się, iż zmienna ta pełni prawdopodobnie rolę pośredniczącą pomiędzy pozytywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem a satysfakcją z życia. Po umieszczeniu wszystkich trzech elementów w równaniu regresji zaangażowanie w realizację Programu 12 Kroków pozostawało predyktorem satysfakcji z życia (beta = 0,523; F = 16,90; p < 0,01), podczas gdy siła związku pomiędzy pozytywnymi religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem a satysfakcją z życia (patrz Tabela 1) została zredukowana do poziomu nieistotnego statystycznie (beta = 0,229; p = 0,098). Wnioski Hipoteza pierwsza zyskała na podstawie otrzymanych wyników częściowe potwierdzenie. Osoby uzależnione, których pobyt w ruchu samopomocy jest dłuższy, częściej korzystają z pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem, natomiast częstotliwość stosowania negatywnych religijnych form radzenia sobie ze stresem nie ma związku z długością pobytu we wspólnocie Anonimowych Alkoholików. Podobna prawidłowość została odkryta w odniesieniu do związków między religijnymi sposobami radzenia sobie ze stresem a zaangażowaniem w realizację Programu 12 Kroków. Większemu zaangażowaniu towarzyszy większa częstotliwość stosowania pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie z zaistniałymi sytuacjami życiowymi, podczas gdy realizacja Programu 12 Kroków jest niezależna od tego, jak często Anonimowi Alkoholicy korzystają z negatywnych religijnych form radzenia sobie ze stresem. Uzyskane wyniki potwierdzają, iż religijne sposoby radzenia sobie ze stresem nie są związane z długością abstynencji, co oznacza, iż członkowie grup samopomocy korzystają z podobną częstotliwością z tych sposobów radzenia sobie, niezależnie od czasu trwania abstynencji. Również hipoteza druga została tylko częściowo potwierdzona. Wyższemu poziomowi satysfakcji z życia Anonimowych Alkoholików towarzyszy częstsze korzystanie z pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem oraz rzadsze odwoływanie się do negatywnych religijnych form konfrontowania się z sytuacjami 207
10 208 Bierność społeczna trudnymi. W przypadku relacji pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem i satysfakcji z życia ma ona charakter pośredni, ponieważ istotną rolę pośredniczącą pełni w niej długość pobytu w ruchu samopomocy oraz zaangażowanie w realizację Programu 12 Kroków. W przeciwieństwie dla poznawczego wskaźnika poczucia jakości życia w postaci satysfakcji z życia nie zanotowano istnienia istotnych statystycznie związków pomiędzy afektywnymi wskaźnikami poczucia jakości życia a religijnymi sposobami radzenia sobie. Brak spójności może być spowodowany faktem, iż stosowane wskaźniki wywodzą się z dwóch historycznych podejść do problematyki szczęścia i dobrostanu (Czapiński, 2004; Ryan, Deci, 2001; Vittero, 2005). W nurcie hedonistycznym, w którym głównym wskaźnikiem szczęścia jest ilość emocji związanych z przyjemnością, częstym wskaźnikiem tej zmiennej jest ilość pozytywnych i negatywnych emocji. W paradygmacie eudajmonistycznym stosowane miary poczucia jakości życia mają częściej poznawczy charakter i są związane z oceną życia z punktu widzenia celów i wartości jednostki, która tylko w niewielkiej mierze wydaje się być zależna od bilansu emocjonalnego badanych. Słuszność przytoczonej konstatacji znajduje pewne potwierdzenie w otrzymanych wynikach. Nie zanotowano związku pomiędzy satysfakcją z życia a poziomem afektu pozytywnego, podczas gdy uzyskana ujemna zależność pomiędzy poziomem afektu negatywnego i satysfakcją z życia była słaba. Najistotniejszym osiągnięciem przeprowadzonego projektu badawczego jest odkrycie mechanizmu prowadzącego do większej satysfakcji z życia Anonimowych Alkoholików poprzez stosowanie pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem, w którym pośredniczącą rolę odgrywa zaangażowanie w realizację Programu 12 Kroków oraz długość pobytu w ruchu samopomocy. Badania te miały charakter poprzeczny, a zatem tylko z pewną dozą prawdopodobieństwa możemy wskazywać na kierunek relacji wyróżnionych zmiennych oraz wyjaśniać ich zależność w formie przyczynowo-skutkowej. Wydaje się, iż korzystanie z pozytywnych religijnych form radzenia sobie ze stresem wśród Anonimowych Alkoholików jest źródłem większego zaangażowania w realizację Programu 12 Kroków oraz dłuższego pobytu w ruchu samopomocy, co z kolei prawdopodobnie powoduje wyższy poziom ich satysfakcji z życia. Pozytywne religijne sposoby radzenia sobie ze stresem wydają się istotnym elementem przezwyciężania przez członków wspólnoty Anonimowych Alkoholików trudnych sytuacji, sprzyjając ich
11 Marcin Wnuk Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem a poczucie jakości życia... zaangażowaniu w realizację Programu 12 Kroków oraz długości pobytu w ruchu samopomocy, co stwarza im możliwość poprawy własnej satysfakcji z życia. Oprócz wcześniej zidentyfikowanych mechanizmów poprawy poczucia jakości życia, w których oprócz abstynencji, pobytu w ruchu samopomocy oraz zaangażowania w realizację Programu 12 Kroków istotną rolę odgrywało poczucie sensu życia, nadziei oraz duchowość (Wnuk, 2006b; 2007a; 2007b), został dołączony kolejny element w postaci pozytywnych religijnych sposobów radzenia sobie ze stresem. Tego typu formy radzenia sobie ze stresem są związane z satysfakcją z życia wśród tej grupy badanych. Inną zmienną, która przypuszczalnie za pośrednictwem zaangażowania w realizację Programu 12 Kroków decyduje o niższym poziomie afektu negatywnego i wyższym poziomie satysfakcji z życia, jest duchowość (Wnuk, 2007a). Również nadzieja wydaje się wpływać pozytywnie na poziom zaangażowania w realizację Programu 12 Kroków, co z kolei sprzyja redukcji afektu negatywnego wśród osób uzależnionych od alkoholu, będących członkami ruchu samopomocy (Wnuk, 2007b). Dalsze badania w kierunku identyfikacji mechanizmów powrotu do zdrowia osób uzależnionych od alkoholu poprzez zaangażowanie w grupy samopomocy w sytuacji, kiedy coraz częstszym problemem stają się inne formy uzależnienia, takie jak erotomania, pracoholizm, hazard itd., mogłyby ułatwić projektowanie programów terapeutycznych adresowanych do tego typu populacji. Przeprowadzenie badań o charakterze podłużnym dałoby możliwość weryfikacji zasadności odkrytych mechanizmów oraz ich wartości eksplanacyjnej w odniesieniu do osób uzależnionych od alkoholu, będących członkami ruchu samopomocy. Wskazane jest stosowanie w nich różnorodnych wskaźników jakości życia, a w roli zmiennych osobowościowych testowanie coraz to nowych zmiennych. Bibliografia : Ai, A.L., Tice, T.N., Huang, B., Ishisaka, A. (2005). Wartime faith-based reactions among Kosovar and Bosnian refugees in the United States. Mental Health, Religion and Culture, 8(4), Anonimowi Alkoholicy (2001). Warszawa: Fundacja Biura Służby Krajowej Anonimowych Alkoholików w Polsce. Bernard, H.S., McKenzie, K.R. (2000). Podstawy terapii grupowej. Gdańsk: GWP. Bosworth, H.B., Park, K.S., McQuoid, D.R., Halys, J.C., Steffens, D.C. (2003). The impact religious practice and religious coping on geriatric depression. International Journal of Geriatric Psychiatry, 18, Brown, S. (1990). Leczenie alkoholików. Rozwojowy model powrotu do zdrowia. Warszawa: PZWL. 209
12 Bierność społeczna Bush, E.G., Rye, M.S., Brant, C.R., Emery, E., Pargament, K.I., Riessinger, C.A. (1999). Religious coping with chronic pain. Applied Psychophysiology and Bioffedback, 24 (4), Chevalier, S.A. (1999). Illustrations of the basic concepts involved in testing for moderator/mediator variable effects. Paper presented at the annual meeting of the Southwest Educational Research Association: San Antonio, January Cohn, T.J., Foster, J.H., Peters, T.J. (2003). Sequential studies of sleep disturbance and quality of life in abstaining alcoholics. Addiction Biology, 8, Cole, B.S. (2005). Spiritually-focused psychotherapy for people diagnosed with cancer: A pilot outcome study. Mental Health, Religion and Culture, 8 (3), Crawford, J.R., Henry, J.D. (2004). The Positive and Negative Affect Schedule (PA- NAS): Construct validity, measurement properties and normative data in a large non-clinical sample. British Journal of Clinical Psychology, 43, Czapiński, J. (1992). Psychologia szczęścia: przegląd badań teorii cebulowej. Warszawa Poznań: Akademos. Czapiński, J. (2004). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. De Soto, C.B., O Donnell, W.E., De Soto, J.L. (1989). Long-term recovery in alcoholics. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 13 (5), DeHaes, J., van Knnipenburg, F., Neijt, J. (1990). Measuring psychological and physical distress in cancer patients: structure and applications of the Rotterdam Symptom Checklist. British Journal of Cancer, 62, Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji (1986). Warszawa: Fundacja Biura Służby Krajowej Anonimowych Alkoholików w Polsce. Ferraro, K.F., Kelley-Moore, J.A. (2001). Religious seeking among affiliates and non-affiliates: do mental and physical health problems spur religious coping? Review of Religious Coping, 42 (3), Fitchett, G., Rybarczyk, B.D., DeMarco, G.A., Nicholas, J.J. (1999). The role of religion in medical rehabilitation outcomes: A longitudinal study. Rehabilitation Psychology, 44 (4), Foster, J.H., Marshall, E.J., Peters, T.J. (1997). Comparison of the Quality of Life of cancer patients and alcohol dependents. Quality of Life Research, 6, 646 (published abstract). Foster, J.H., Powell, J.E., Marshall, E.J., Peters, T.J. (1999). Quality of life in alcohol-dependent subject - review. Quality of Life Research, 8, Frazier, P., Tashiro, T., Berman, M., Steger, M., Long, J. (2004). Correlates of levels and patterns of positive life changes following sexual assault. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72 (1), Gall, T.L. (2000). Integrating religious resources within general model of stress and coping: long-term adjustment to cancer. Journal of Religion and Health, 39 (2), Goldbeck, L. (2001). Parental coping with the diagnosis of childhood cancer: gender effects, dissimilarity within couplesand quality of life. Psycho-oncology, 10, Johnson, E.V. (1992). Od jutra nie piję: praktyczne uwagi na temat leczenia uzależnień. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne. Kairouz, S., Dube, L. (2000). Abstinence and well-being among members of Alcoholics Anonymous: Personal experience and social perceptions. Journal of Social Psychology, 140,
13 Marcin Wnuk Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem a poczucie jakości życia... Khan, Z.H., Watson, P.J. (2006). Construction of the Pakistiani Religious Coping Practises Scale: correlation with religious coping, religious orientation and reactions to stress among Muslim uniwersity students. The International Journal for the Psychology of Religion, 16 (2), Kinney, J., Leaton, G. (1996). Zrozumieć alkohol. Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Kivett, E., Palmore, E. (1977). Change in Life Satisfaction: A Longitudinal Study of Persons Aged Journal of Gerontology, 32 (3), Kraemer, K.L., Maisto, S.A., Conigliaro, J., McNeil, M., Gordon, A.J., Kellez, M.E. (2002). Decreased alcohol consumption in outpatient drinkers is associated with improved quality of life and fewer alcohol-related consequences. Journal of General Internal Medicine, 17, Manning-Walsh, J. (2005). Effect on quality of life and life satisfaction in women with breast cancer. Journal of Holistic Nursing, 23 (2), Mellibruda, J. (1998). Psychologiczne mechanizmy uzależnienia i koncepcje psychoterapii. Przegląd Psychologiczny, 41 (3/4), Meyer, H., Rumpf, H.J., Hapke, U., John, U. (2004). Impact of psychiatrics disorder in the general population: satisfaction with life and the influence of comorbidity and disorder duration. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 39, Miller, G.A., Russo, T.J. (1997) Alcoholism, spiritual wellbeing and need to transcendence. Social Psychology, 140 (5), Moos, R., Schaefer, J., Andrassy, J., Moos, B. (2001). Outpatient mental health care, self-help groups, and patients one-year treatment outcomes. Journal of Clinical Psychology, 57 (3), Morgan, P.D., Gaston-Johansson, F., Mock, V. (2006). Spiritual well-being, religious coping and quality of life of African American breast cancer treatment: A pilot study. The Association of Black Nursing Faculty Journal, 17 (2), Nairn, R.C., Merluzzi, T. (2003). The role of religious coping in adjustment to cancer. Psycho-oncology, 12, Pargament, K.I., Ishler, K., Dubow, E.F., Stanik, P., Rouiller, R., Crowe, P, Cullman, E.P, Albert, M., Royster, B.J. (1994). Methods of religious coping with the gulf war: cross-sectional and longitudinal analyses. Journal for the Scientific Study of Religion, 33 (4), Pargament, K.I., Koenig, H.G., Perez, L.M. (2000). The many methods of religious coping: development and initial validation of RCOPE. Journal of Clinical Psychology, 56 (4), Pargament, K.I., Zinnbauer, B.J., Scott, A.B., Butter, E.M., Zerowin, J., Stanik, P. (1998). Red flags and religious coping: identifying some religious warning signs among people in crisis. Journal of Clinical Psychology, 54 (1), Pieper, Z.T. (2004). Religious coping in highly religious psychiatric inpatients. Mental Health, Religion and Culture, 7 (4), Rammohan, A., Rao, K., Subbakrishna, D.K. (2002). Religious coping and psychological wellbeing in carers of relatives with schizophrenia. Acta Psychiatrica Scandinavica, 105, Roesch, S.C., Ano, G. (2003). Testing an attribution and coping model of stress: religion as an orienting system. Journal of Psychology and Christianity, 22 (3), Rogers, S.A., Poey, E.L., Reger, G.M., Tepper, L., Coleman, E.M. (2002). Religious coping among those with persistent mental illness. The International Journal for Psychology of Religion, 12 (3),
14 Bierność społeczna Ryan, R.M., Deci, E.L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic research. Annual Review of Psychology, 52, Schanowitz, J.Y., Nicassio, P.M. (2006). Predictors of positive psychosocial functioning of older adults in residential care facilities. Journal of Bevavioral Medicine, 29 (2), Scheridan, H.L., Radamacher, S.A. (1998). Psychologia zdrowia: wyzwanie dla biomedycznego modelu zdrowia. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia. Sherman, A.C., Simonton, S., Latif, U., Spohn, R., Trico, G. (2005). Religious struggle and religious comfort in response to illness: health outcomes among stem cell transplant patients. Journal of Behavioral Medicine, 28 (4), Smith, K.W., Larson, M.J. (2004). Quality of life assessment by adult substance abusers receiving publicly funded treatment in Massachusetts. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 29 (2), Tarakeshwar, N., Pargament, K.I. (2001). Religious coping in families of children with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 16 (4), Tarakeshwar, N., Pargament, K.I., Mahoney, A. (2003). Initial development of a measure of religious coping among Hindus. Journal of Community Psychology, 31 (6), Tarakeshwar, N., Vanderwerker, L.C., Paulk, E., Pearce, M.J., Kasl, S.V., Prigerson, H.G. (2006). Religious coping is associated with the quality of life of patients with advanced cancer. Journal of Palliative Medicine, 9 (3), Taylor, N.M. (2001). Utilizing religious schemas to cope with mental illness. Journal of Religion and Health, 40 (3), Thompson, M.P., Vardman, P.J. (1997). The role of religion in coping with the loss of a family member to homicide. Journal of Scientific Study of Religion, 36 (1), Trawka, K., Derbis, R. (2006). Samoocena, afekt i nastrój jako wyznaczniki jakości życia. Psychologia Jakości Życia, 5 (1), Vaillant, G.E., Hiller-Strurmhöfel, S. (2000). Picie alkoholu w różnych okresach życia. W: R. Durda (red.), Alkohol a zdrowie. Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Vittero, J. (2005). Forgiveness and happiness. The differing contexts of forgiveness using the distinction between hedonic and eudaimonic happiness. Journal of Happiness Studies, 6, Wallace, J. (1989). Alkoholizm. Nowe spojrzenie na chorobę. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Studium Pomocy Psychologicznej. Witvliet, C.V.O., Phipps, K.A., Feldman, M.E., Beckham, J.C. (2004). Posttraumatic mental and physical health and religious coping in military veterans. Journal of Traumatic Stress, 17 (3), Wnuk, M. (2006a). Poczucie jakości życia Anonimowych Alkoholików. Psychologia Jakości Życia, 5 (1), Wnuk, M. (2006b). Zaangażowanie w ruch samopomocy a poczucie jakości życia osób uzależnionych od alkoholu. Mediacyjna rola poczucia sensu życia. Alkoholizm i Narkomania, 19 (4), Wnuk, M. (2007a). Duchowy charakter Programu 12 Kroków a jakość życia Anonimowych Alkoholików. Alkoholizm i Narkomania, 20 (3), Wnuk, M. (2007b). Nadzieja a poczucie jakości życia członków grup samopomocy. Doniesienie z badań. Odczyt na konferencji Jakość życia współczesnego 212
15 Marcin Wnuk Religijne sposoby radzenia sobie ze stresem a poczucie jakości życia... człowieka wartości cywilizacji zachodniej: możliwości rozwoju i ograniczenia. Opole maj Woronowicz, B.T. (1998). Alkoholizm jest chorobą. Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Woronowicz, B.T. (2001). Bez tajemnic o uzależnieniach i ich leczeniu. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii. Yangarber-Hicks, N. (2004). Religious coping styles and recovery from serious mental illnesses. Journal of Psychology and Theology, 32 (4), Zaworska-Nikoniuk, D. (2001). Metody pomocy i samopomocy w uzależnieniach. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit. 213
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność
Bardziej szczegółowoNASILENIE OBJAWÓW DEPRESYJNYCH I AKCEPTACJA * Konrad Janowski 1 2, Tomasz Jedynak 2, 1 1
Polskie Forum Psychologiczne, 2016, tom 21, numer 2, s. 188-205 NASILENIE OBJAWÓW DEPRESYJNYCH I AKCEPTACJA * Konrad Janowski 1 2, Tomasz Jedynak 2, 1 1 1 Department of Pychology, Univeristy of Finance
Bardziej szczegółowoZaangażowanie w ruch samopomocy a poczucie jakości życia osób uzależnionych od alkoholu Mediacyjna rola poczucia sensu życia
Alkoholizm i Narkomania 2006, tom 19: nr 4, 357-368 2006 Instytut Psychiatrii i Neurologii Zaangażowanie w ruch samopomocy a poczucie jakości życia osób uzależnionych od alkoholu Mediacyjna rola poczucia
Bardziej szczegółowoDuchowy dobrostan i religijny system znaczeń a zdrowie psychiczne młodych dorosłych. Michalina Sołtys Instytut Psychologii UKW
Duchowy dobrostan i religijny system znaczeń a zdrowie psychiczne młodych dorosłych Michalina Sołtys Instytut Psychologii UKW X Ogólnopolska Konferencja Psychologii Zdrowia Gdańsk, 15-17 maja 2015 PODSTAWY
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS IWONA KOCEMBA WSPARCIE SPOŁECZNE A KONTROLA POZIOMU CUKRU WE KRWI W CUKRZYCY TYPU 2
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 11, 2007 Zakład Psychopatologii i Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii UŁ IWONA KOCEMBA WSPARCIE SPOŁECZNE A KONTROLA POZIOMU CUKRU WE KRWI W CUKRZYCY
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka./ Moduł 102..: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim The stress
Bardziej szczegółowoSzczęście jako kapitał
Szczęście jako kapitał Janusz Czapiński KONWERSATORIUM KOMPLEKSOWE ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ 9 lutego 2017 r. Rosnące znaczenie problematyki dobrostanu psychicznego i szczęścia w psychologii i ekonomii Główne
Bardziej szczegółowoRELIGIJNY SYSTEM ZNACZEŃ I RELIGIJNE RADZENIE SOBIE ZE STRESEM A EUDAJMONISTYCZNY DOBROSTAN PSYCHICZNY
A R T Y K U Ł Y ROCZNIKI PSYCHOLOGICZNE/ ANNALS OF PSYCHOLOGY 2014, XVII, 4, 647-664 DARIUSZ KROK 14 Uniwersytet Opolski Katedra Psychologii i Pedagogiki Rodziny RELIGIJNY SYSTEM ZNACZEŃ I RELIGIJNE RADZENIE
Bardziej szczegółowoWstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE
Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia
Bardziej szczegółowoProjekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na okładce Nebojsa Markovic, Fotolia # Copyright 2016 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
Recenzje: prof. dr hab. Aleksandra Łuszczyńska prof. d r hab. Włodzimierz Oniszczenko Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja i korekta: Magdalena Pluta Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet
Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet Risk factors of alcohol use disorders in females Monika Olejniczak Wiadomości Psychiatryczne; 15(2): 76 85 Klinika Psychiatrii Dzieci i
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY I DOKUMENTY
MATERIAŁY I DOKUMENTY Mazowieckie Studia Humanistyczne Jan Chodkiewicz Nr 2,1999 CHARAKTERYSTYKA PSYCHOLOGICZNA OSÓB PODEJMUJĄCYCH LECZENIE ODWYKOWE - DONIESIENIE WSTĘPNE Wprowadzenie Osoby podejmujące
Bardziej szczegółowoTYPOLOGIA LESCHA. ZASTOSOWANIE W PSYCHOTERAPII.
TYPOLOGIA LESCHA. ZASTOSOWANIE W PSYCHOTERAPII. Opracowanie: Mieczysław Potrzuski Lesch Alcoholism Typology(LAT) oparta na badaniu 444 pacjentów uzależnionych od alkoholu (rozpoznanych według DSM III),
Bardziej szczegółowoThe mobbing and psychological terror at workplaces. The Harassed Worker, mobbing bullying agresja w pracy geneza mobbingu konsekwencje mobbingu
Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38) 244 254 Instytut Psychologii, Dolno l ska Szko a Wy sza Instytut Psychologii, Uniwersytet Kardyna a Stefana Wyszy skiego mobbing bullying agresja w pracy geneza
Bardziej szczegółowoInterakcja między wymaganiami w pracy, zasobami indywidualnymi i zasobami związanymi z pracą a wypalenie zawodowe i zaangażowanie w pracę
Zdrowie i choroba w kontekście funkcjonowania społecznego i zawodowego IX Ogólnopolska Konferencja Naukowa 24-26.05.2013 Interakcja między wymaganiami w pracy, zasobami indywidualnymi i zasobami związanymi
Bardziej szczegółowoAbstynencja i d³ugoœæ pobytu w ruchu samopomocy a dobrostan psychiczny osób uzale nionych od alkoholu Mediacyjna rola Programu Dwunastu Kroków (1)
Alkoholizm i Narkomania 2007, Tom 20: nr 4, 395 416 2007 Instytut Psychiatrii i Neurologii Abstynencja i d³ugoœæ pobytu w ruchu samopomocy a dobrostan psychiczny osób uzale nionych od alkoholu Mediacyjna
Bardziej szczegółowoOCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2014, tom 19, numer 2, s. 243-257
Polskie Forum Psychologiczne, 2014, tom 19, numer 2, s. 243257 2 1 Institute of Psychology, University of Lodz 2 Institute of Applied Psychology, University of Social Sciences in Lodz THE ROLE OF POSTTRAUMATIC
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot
Bardziej szczegółowoJakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia.
Jakość życia w chorobie nowotworowej Krzysztof G. Jeziorski Warszawa Definicja jakości życia WHO (1993) Poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym
Bardziej szczegółowoKierunek i poziom studiów: nauki o rodzinie, drugi stopień Sylabus modułu: Uzależnienia i współuzależnienie (11-R2S-12-r2_6) 1.
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: nauki o rodzinie, drugi stopień Sylabus modułu: Uzależnienia i współuzależnienie (11-R2S-12-r2_6) 1. Informacje ogólne koordynator modułu,
Bardziej szczegółowoProblem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie
Bardziej szczegółowoDuchowy charakter Programu Dwunastu Kroków a jakoœæ ycia Anonimowych Alkoholików
Alkoholizm i Narkomania 2007, Tom 20: nr 3, 289 301 2007 Instytut Psychiatrii i Neurologii Duchowy charakter Programu Dwunastu Kroków a jakoœæ ycia Anonimowych Alkoholików Spiritual character of 12-step
Bardziej szczegółowoCzynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Aleksandra Andysz andysz@imp.lodz.pl Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Jubileusz 40-lecia Wydziału
Bardziej szczegółowoDEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK. Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn
DEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn PSYCHOTERAPIA Wywodzi się z greckich określeń: psyche (dusza)
Bardziej szczegółowoPorównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Bardziej szczegółowoAbstynencja i d³ugoœæ pobytu w ruchu samopomocy a dobrostan psychiczny osób uzale nionych od alkoholu Mediacyjna rola Programu Dwunastu Kroków (2)
Abstynencja i d³ugoœæ pobytu w ruchu samopomocy a dobrostan psychiczny osób uzale nionych od alkoholu Mediacyjna rola Programu Dwunastu Kroków (2) Abstinence and the length of time spent in a self-help
Bardziej szczegółowoNawroty w uzależnieniach - zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii
Sabina Nikodemska Rok: 1998 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 6 (68) Celem niniejszego opracowania jest próba przyjrzenia się populacji tych pacjentów, którzy zgłaszają się do ambulatoryjnych placówek
Bardziej szczegółowoPublikacja wydana staraniem Instytutu Psychologii WNHiP Uniwersytetu Wrocławskiego
Recenzent: prof. dr hab. Zygfryd Juczyński Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Anna Kaniewska Korekta: Joanna Barska Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright 2015 by Wydawnictwo Naukowe Scholar
Bardziej szczegółowoJakość życia w perspektywie pedagogicznej
Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jadwiga Daszykowska Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007 Copyright by Jadwiga Daszykowska Copyright by Oficyna Wydawnicza
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2014, tom 19, numer 1, s DOI: /PFP
Polskie Forum Psychologiczne, 2014, tom 19, numer 1, s. 140-154 DOI: 10.14656/PFP20140108 Institute of Psychology, University of Lodz POSTTRAUMATIC GROWTH AND SATISFACTION WITH LIFE IN PERSONS AFTER MYOCARDIAL
Bardziej szczegółowoDepresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień
Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki
Bardziej szczegółowozaanga owanie spo eczne zaufanie poczucie w asnej skuteczno ci alienacja
Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38) 310 320 Instytut Psychologii, Uniwersytet Wroc awski zaanga owanie spo eczne zaufanie poczucie w asnej skuteczno ci alienacja social involvement civic involvement
Bardziej szczegółowoStreszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu
Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu ostatnich kilku dekad diametralnie zmienił się charakter prowadzonej
Bardziej szczegółowoPRACE POGLĄDOWE. Streszczenie. Summary. Marcin Wnuk. PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2010, 10 (2), p. 96-102
PRACE POGLĄDOWE reviews Marcin Wnuk Porównanie poziomu poczucia koherencji oraz jakości życia Anonimowych Alkoholików i studentów nadużywających narkotyków Comparison the level of sense of coherence and
Bardziej szczegółowoANALIZA WIELOPOZIOMOWA JAKO NARZĘDZIE WSPARCIA POLITYK PUBLICZNYCH
ANALIZA WIELOPOZIOMOWA JAKO NARZĘDZIE WSPARCIA POLITYK PUBLICZNYCH - Adrian Gorgosz - Paulina Tupalska ANALIZA WIELOPOZIOMOWA (AW) Multilevel Analysis Obecna od lat 80. Popularna i coraz częściej stosowana
Bardziej szczegółowoProfilaktyka uzależnień?
Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Krzysztof Ostaszewski Profilaktyka uzależnień? Co to jest profilaktyka? Profilaktyka to zapobieganie problemom zanim one wystąpią Dlatego, profilaktyka ma
Bardziej szczegółowoPublikacje: 2013 2012
Publikacje: 2013 1. Lelonek-Kuleta, B. (2013). Wiara w szczęśliwy los drogą do cierpienia? Patologiczny hazard w podejściu poznawczym. Horyzonty Psychologii, nr 3. 2. Lelonek-Kuleta, B. (2013). Terapia
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Psychologiczne zagadnienia uzależnienia od alkoholu./ Moduł 131..: Patologia zachowań społecznych 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim
Bardziej szczegółowodr n. med. Swetłana Mróz mgr Joanna Pęska
dr n. med. Swetłana Mróz mgr Joanna Pęska Diagnoza psychologiczna. Rozmowy wspierające. Psychoedukacja. Rehabilitacja funkcjonowania procesów poznawczych. Organizacja spotkań informacyjno edukacyjnych.
Bardziej szczegółowoNarzędzie pracy socjalnej nr 16 Wywiad z osobą współuzależnioną 1 Przeznaczenie narzędzia:
Narzędzie pracy socjalnej nr 16 Wywiad z osobą współuzależnioną 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/ rodziny) Zastosowanie
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,
Bardziej szczegółowoCz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,
Bardziej szczegółowoZaanga owanie we wspólnotê Anonimowych Alkoholików a jakoœæ ycia i d³ugoœæ abstynencji jej cz³onków
Zaanga owanie we wspólnotê Anonimowych Alkoholików Alkoholizm a i Narkomania jakoœæ ycia 2008, i d³ugoœæ Tom 21: abstynencji nr 3, 235 245 2008 Instytut Psychiatrii i Neurologii Zaanga owanie we wspólnotê
Bardziej szczegółowomobbing makiawelizm kultura organizacji
Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38) 284 296 Instytut Psychologii, Uniwersytet l ski mobbing makiawelizm kultura organizacji adhocracy ad hoc bullying bullying snow ball Kwestionariusz do badania
Bardziej szczegółowoReligijne korelaty jakości życia młodzieży studiującej moderacyjna rola płci
678 Probl Hig Epidemiol 2010, 91(4): 678-684 Religijne korelaty jakości życia młodzieży studiującej moderacyjna rola płci Religious correlates of life quality in university students moderating role of
Bardziej szczegółowoPrzykład 2. Na podstawie książki J. Kowal: Metody statystyczne w badaniach sondażowych rynku
Przykład 2 Na podstawie książki J. Kowal: Metody statystyczne w badaniach sondażowych rynku Sondaż sieciowy analiza wyników badania sondażowego dotyczącego motywacji w drodze do sukcesu Cel badania: uzyskanie
Bardziej szczegółowoPsychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce
Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy Opiekun: prof. dr hab. Gabriela Chojnacka-Szawłowska Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie
Bardziej szczegółowodisruptive behavior rozumienie emocji agresywno wrogo empatia aleksytymia makiawelizm Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38)
Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38) 321 338 Wydzia Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet l ski w Katowicach n = n = rozumienie emocji agresywno wrogo empatia aleksytymia makiawelizm disruptive behavior
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 2: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO NAUKA EKSPERYMENTALNA
WYKŁAD 2: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO NAUKA EKSPERYMENTALNA Psychologia poznawcza dr Mateusz Hohol METODA NAUKOWA (1) problem badawczy (2) hipoteza (4) analiza danych (3) eksperyment (5) wniosek: potwierzenie
Bardziej szczegółowoPsychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno
Bardziej szczegółowoSYMPOZJUM MEDYCYNA PRZYJAZNA PACJENTOWI Warszawa, 19-20.05.2012
Program Sympozjum: M E D Y C Y N A P R Z Y J A Z N A P A C J E N T O W I sobota 19.05.2012 09.00-10.00 Rejestracja 10.00-.10.10 Otwarcie Sympozjum Sesja plenarna wprowadzająca: Przewodniczą: L. Szewczyk,
Bardziej szczegółowoKatarzyna Kurza. Rok: 2003 Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia Numer: 4, 31
Katarzyna Kurza Rok: 2003 Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia Numer: 4, 31 Niektórzy definiują je jako chorobę, której korzenie sięgają dysfunkcyjnej rodziny pochodzenia. To nadużycia
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Bardziej szczegółowoEfekty trzeciej zmiennej
Efekty trzeciej zmiennej Efekt trzeciej zmiennej - rodzaje Moderacja (interakcja) Mediacja (pośredniczenie) Supresja (ujawnianie ukrytego związku) Zakłócenie (confounding) MEDIACJA JAK TO SIĘ DZIEJE? MECHANIZM
Bardziej szczegółowoCopyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar Sp. z o.o., Warszawa 2011
Recenzenci: prof. dr hab. Jan F. Terelak dr hab. Stanisław A. Witkowski, profesor UWr Redaktor prowadzący: Anna Raciborska Redakcja i korekta: Dorota Kassjanowicz Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright
Bardziej szczegółowoNieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny
OGÓLNOPOLSKA STUDENCKA KONFERENCJA NAUKOWA PRZEMIANY W SYSTEMIE WSPARCIA RODZINY WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE. RZESZÓW, 10.12.2015 R. Nieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny WOJCIECH ORONOWICZ INSTYTUT
Bardziej szczegółowoWork Extrinsic and Inrinsic Motivation Scale
Psychologia Spoeczna 2016 tom 11 3 (38) 339 355 Skala motywacji zewntrznej i wewntrznej do pracy Work Extrinsic and Inrinsic Motivation Scale Instytut Psychologii, Uniwersytet lski w Katowicach Work Extrinsic
Bardziej szczegółowoKapitał społeczny. mgr Zofia Mockałło 2016 r.
Kapitał społeczny mgr Zofia Mockałło 2016 r. Kapitał społeczny jest kapitałem, którego wartość opiera się na wzajemnych stosunkach społecznych i zaufaniu między ludźmi. Jeden z autorów koncepcji kapitału
Bardziej szczegółoworelacyjno ci bullying mobbing nauczyciele edukacja Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38)
Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38) 297 309 Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie N n bullying mobbing nauczyciele edukacja relacyjno ci (bullying harcèlement moral
Bardziej szczegółowomobbing Polityka. mobbing epidemiologia mobbing bullying agresja organizacyjna problemy pomiaru Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38)
Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38) 255 266 Instytut Psychologii, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu epidemiologia mobbing bullying agresja organizacyjna problemy pomiaru mobbing. a Polityka.
Bardziej szczegółowoW roku akademickim 2014/2015 zajęcia koordynuje dr hab. n. med. Jolanta Kucharska-Mazur.
REGULAMIN Zajęć z przedmiotu Wieloczynnikowe aspekty uzależnień dla studentów Fizjoterapii II roku studiów I stopnia stacjonarnych. Regulamin obowiązuje od roku akademickiego 2014/15. Rodzaje zajęć: Wykłady
Bardziej szczegółowoAgnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE
JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE A. Zielińska 1, M. Bielecki 2, F. Pierowski 3, U. Coupland 4, A.Bryńska 1, T. Wolańczyk 1, M. Marczyńska 4 (1) Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoMetodologia badań psychologicznych. Wykład 12. Korelacje
Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Wykład 12. Korelacje Korelacja Korelacja występuje wtedy gdy dwie różne miary dotyczące tych samych osób, zdarzeń lub obiektów
Bardziej szczegółowoMiejsce profilaktyki uzależnień w ochronie zdrowia
Miejsce profilaktyki uzależnień w ochronie zdrowia Krzysztof Ostaszewski Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Zagadnienia 1. Ryzyko jako punkt odniesienia 2. Poziomy i granice profilaktyki 3.
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA:. Podstawy Kod przedmiotu: 104 Rodzaj
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Wieloczynnikowe aspekty uzależnień. Rok I, semestr II
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr
Bardziej szczegółowoRealizacja programu terapeutycznego dla współuzależnionych autorstwa Mirosławy Kisiel, który podzielony jest na dwa etapy:
GRUPY WSPARCIA Grupa wsparcia dla osób współuzależnionych. Grupa spotyka się cyklicznie w środy od godz. 16.00 19.00. Realizacja programu terapeutycznego dla współuzależnionych autorstwa Mirosławy Kisiel,
Bardziej szczegółowoPLACE AND ROLE OF PHYSICAL ACTIVITY IN THE LIVES OF THE ELDERLY AND DISABLED PEOPLE. Barbara Bergier
PLACE AND ROLE OF PHYSICAL ACTIVITY IN THE LIVES OF THE ELDERLY AND DISABLED PEOPLE Barbara Bergier Place and role of physical activity in the lives of the elderly and disabled people. Summary: Key words:
Bardziej szczegółowoPlan of Study : call for 2012/2013 and subsequent PUBLIC HEALTH ADMINISTRATION YEAR I. 1. Subject to choose from (university-wide) 1 15 15
Plan of Study : call for 0/0 and subsequent Field of study: Specialty: Type of study: System: Academic year: PUBLIC HEALTH PUBLIC HEALTH ADMINISTRATION I degree full-time 0/0 and subsequent YEAR I NUMBER
Bardziej szczegółowoSYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Podstawy psychoterapii
SYLABUS MODUŁU (PRZDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 Informacje ogólne Kod S-PPL modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Podstawy psychoterapii Obowiązkowy Wydział Nauk
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY PSYCHOLOGA SZKOLNEGO ROK SZKOLNY 2014/2015
PLAN PRACY PSYCHOLOGA SZKOLNEGO ROK SZKOLNY 2014/2015 L.P. ZADANIA DO REALIZACJI CEL TERMIN I. Prowadzenie badań i działań diagnostycznych dotyczących uczniów w tym diagnozowanie potencjalnych możliwości
Bardziej szczegółowoZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ
ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ Raport z Programu Edukacyjno-Badawczego Październik 2017 Założenia programu Małe zaangażowanie w przebieg
Bardziej szczegółowoAnaliza danych ilościowych i jakościowych
Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego 8 kwietnia 2010 Plan prezentacji 1 Zbiory danych do analiz 2 3 4 5 6 Implementacja w R Badanie depresji Depression trial data Porównanie
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Psychologia pozytywna 1100-PS2WM-NJ. Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii psychologia
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Psychologia pozytywna 1100-PS2WM-NJ Wydział Instytut/Katedra Kierunek Specjalność/specjalizacja Poziom organizacyjny studiów: System studiów Wydział Pedagogiki
Bardziej szczegółowoDepresja. Epidemiologia, przyczyny. Czynniki bio-psycho- społeczne
Depresja. Epidemiologia, przyczyny. Czynniki bio-psycho- społeczne Prof. Marek Jarema III Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Najpowszechniejsza teza Depresja jest coraz
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoPorównanie poziomu nadziei oraz psychologicznego dobrostanu Anonimowych Alkoholików i studentów
Psychiatria PRACA ORYGINALNA tom 5, nr 4, 134 143 Copyright 2008 Via Medica ISSN 1732 9841 Marcin Wnuk Koło Naukowe Diagnozy i Leczenia Uzależnień, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Porównanie
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Wprowadzenie do terapii rodzin./ Moduł 104..: Wybrane zagadnienia z psychoterapii. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Introduction
Bardziej szczegółowoWykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych leczenia uzależnień oraz warunki realizacji tych świadczeń
Załącznik nr 7 Wykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych leczenia uzależnień oraz warunki realizacji tych świadczeń L.p. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2015/2016
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 015/016 WydziałPsychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Formy pomocy rodzicom posiadającym dziecko z zaburzeniami zachowania. Moduł 188: Zaburzenia w zachowaniu dzieci i młodzieży. Diagnoza
Bardziej szczegółowoPoczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie
Bardziej szczegółowoPsychologia kliniczna i zdrowia Program studiów jednolitych dla licencjatów i magistrów tryb niestacjonarny
Psychologia kliniczna i zdrowia Program studiów jednolitych dla licencjatów i magistrów tryb niestacjonarny Program ogólny Rodzaj zajęć Liczba modułów Liczba godzin Rok Moduł wspólny ogólnoszkolny a 1
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 180/2013 z dnia 8 lipca 2013 r. o projekcie programu Program profilaktyki ryzykownego stanu psychicznego Miasto
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. Ewa Malinowska mgr Emilia Garncarek mgr Krystyna Dzwonkowska-Godula. Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki
Prof. dr hab. Ewa Malinowska mgr Emilia Garncarek mgr Krystyna Dzwonkowska-Godula Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki Kapitał ludzki kobiet i mężczyzn wybrane aspekty: Zdrowie Wygląd Kapitał społeczny
Bardziej szczegółowoTerapeutyczna rola wsparcia społecznego w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości
Terapeutyczna rola wsparcia społecznego w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Katedra Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS JAN CHODKIEWICZ
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 9, 2005 JAN CHODKIEWICZ Zakład Psychologii Zdrowia Instytut Psychologii UŁ ANALIZA WYBRANYCH ZMIENNYCH PSYCHOLOGICZNYCH U ME ŻCZYZN I KOBIET UZALEŻNIONYCH
Bardziej szczegółowo1. Sylabusy przedmiotów/modułów zajęć
1. Sylabusy przedmiotów/modułów zajęć Lp. Element Opis 1 Nazwa Psychologia kliniczna 2 Typ do wyboru 3 Instytut Nauk o Zdrowiu 4 Kod PPWSZ-RM-1-113B 5 Kierunek, kierunek: Ratownictwo medyczne specjalność,
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTY REALIZOWANE W RAMACH KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE MAGISTERSKIE STUDIA STACJONARNE
PRZEDMIOTY REALIZOWANE W RAMACH KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE MAGISTERSKIE STUDIA STACJONARNE Filozofia z elementami logiki Psychologia mowy i języka Biologiczne podstawy zachowań Wprowadzenie do psychologii
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada
Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci
Bardziej szczegółowoteori to samo ci spo ecznej tradycyjna vs. nowoczesna rola kobiety w spo ecze stwie seksizm tradycyjny vs. nowoczesny seksizm ambiwalentny
Psychologia Spoeczna 2016 tom 11 4 (39) strony 474 488 Wydzia Psychologii, Uniwersytet Warszawski Instytut Studiów Spoecznych im. Prof. Roberta B. Zajonca, Uniwersytet Warszawski tradycyjna vs. nowoczesna
Bardziej szczegółowo