MAŁGORZATA MUSIEROWICZ KWIAT KALAFIORA

Transkrypt

1 MAŁGORZATA MUSIEROWICZ KWIAT KALAFIORA Wydawnictwo Akapit Press, Poznań 1998 r.

2 31 grudnia 1977 sobota 1 Suknia była różowa. Na zgięciach i szwach tkanina migotała delikatnie i złociście. U dołu spódnicy tryskał tęczowymi iskrami ornament ze sztucznych brylancików. Wisiała na sinym manekinie w oknie wystawowym Domu Mody Telimena przy ulicy Armii Czerwonej w Poznaniu. Kreacje tego typu nie podobają się na ogół wyrafinowanym elegantkom. Ale Ida Borejko do takich nie należała. Miała lat czternaście, była chuda, rudowłosa i odziana w za duże palto odziedziczone po starszej siostrze - Gabrieli. - Chciałabym - powiedziała Ida Borejko gorącym głosem. - Chciałabym być brunetką. - Przykleiła nos do szyby wystawowej Domu Mody Telimena i pożerała wzrokiem błyszczące, różowe cudo konfekcyjne. - Gdybym była brunetką - dodała następnie - mogłabym malować usta na wiśniowo. - A tak to nie możesz wcale - celnie odparła Gabriela, rosła i dorodna siedemnastoletnia sportsmenka o niebywale długich nogach. - Ida, dziecino, idziemy. Jestem głodna jak szakal. - Gabrysia, ale popatrz tylko... Gabrysia popatrzyła i lekceważąco ruszyła brwiami. Były to brwi szerokie i stanowcze, jakby stworzone do tego, by nimi lekceważąco poruszać. Pod tymi brwiami znajdowały się inteligentne brązowe oczy o stanowczym spojrzeniu, a wszystko razem mieściło się na twarzy rumianej, myślącej i dość silnie piegowatej. Gabrysia ubrana była w wytarte dżinsy Odra, burą kurtkę i nieokreślonego koloru beret filcowy, wciśnięty byle jak na krzywo przyciętą blond czuprynę. Wyglądała jak duży, zaniedbany chłopak. Nie była fanatyczką elegancji. Każdy mógł to zrozumieć na pierwszy rzut oka. - No, już! - powiedziała głosem mocnym i despotycznym, po czym szarpnęła uchwytem siatki z zakupami. Drugi uchwyt znajdował się w dłoni zapatrzonej Idy, toteż szarpnięcie było dla niej przykrą niespodzianką. Z trudem złapała równowagę i w tej samej chwili, zmuszona do truchciku, już biegła za swą starszą siostrą, która wielkimi, równymi krokami maszerowała w stronę skrzyżowania ulic. - No co?! No co?! - krzyknęła Ida z piskliwą irytacją. - Czego to tak lecisz, co?

3 - Mówiłam, jestem głodna. Diabelnie. - Na twoim miejscu nie jadłabym tyle - docięła swej brutalnej siostrze obrażona Ida. - Na twoim miejscu starałabym się już nie rosnąć. - Niby dlaczego? - utrzymywała równe tempo Gabriela. - Gdybym była mniejsza, nie mogłabym grać w kosza w AZS - ie. - Kupiłyśmy jajka? - skojarzyła sobie Ida. - Kupiłyśmy. Nie mów mi o jedzeniu, bo zemdleję. No, chodź już, prędzej! - Gabriela jeszcze bardziej przyspieszyła kroku i wyciągnęła siostrę na skrzyżowanie ulicy Armii Czerwonej z ulicą Tadeusza Kościuszki. W tej samej chwili z przeciwnej strony jezdni ruszył bardzo wysoki, barczysty szatyn o stalowych oczach, orlim nosie i niebezpiecznym uśmiechu notorycznego podrywacza. Był to młodzieniec przystojny i pewny siebie, toteż tym dziwniejsze mogło się wydawać jego zachowanie, kiedy - niesiony falą przechodniów - wpadł znienacka wprost na Gabrielę i stanął z nią oko w oko i nos w nos, - Yh! - wyrwał mu się mianowicie trwożny okrzyk, a jego twarz pobladła. Zaskoczona Gabriela stała przez chwilę nieruchomo, z uwieszoną u siatki młodszą siostrą, której oczy zapłonęły nagle ową charakterystyczną dla młodszych sióstr ciekawością. - Ty ty...gąb...gabrysiu? - spytał głupio szatyn. Gabriela była tak daleka od romantycznego zawstydzenia, jak Syberia od Riwiery. - Co, ślepy jesteś? - spytała rzeczowo. - Słuchaj... - Nie ma mowy - odparła energicznie Gabriela. - O, nie. A jakby co, to tym razem oberwiesz, słowo ci honoru. - Gabrysiu... - odzyskał nieco pewności szatyn. - Daj sobie wytłumaczyć... - Stary - wyrzekła ona głosem jak brzytwa. - Mnie nie trzeba nic tłumaczyć, ja jestem inteligentna i z miejsca sama rozumiem. Wybacz i żegnaj. Światło zielone już miga. - Gabrielo! - Stary, cześć. Do zobaczenia na jakimś treningu. I daj mi już spokój, raz na zawsze - powiedziała Gabriela bezlitośnie i szarpnąwszy za swój uchwyt jak za uprząż, pociągnęła Idę, aż smarkuli ruda grzywa spadła na oczy. Przeszły na drugą stronę jezdni i ruszyły dalej, w kierunku ciemnego kamiennego masywu Pałacu Kultury. - Gabuniu, kto to był? No, powiedz mi, kto to był? - jęczała Ida i, me mogąc wydusić odpowiedzi z milczącej zawzięcie siostry, pytała dalej: - Znajomy? Z AZS - u? Gniewacie się? No, powiedz!!!

4 - Znajomy - burknęła Gabriela na odczepne. Była rozdrażniona. - Taki jeden. Nazywa się Pyziak. Janusz Pyziak - pomyślała i znów ją zatrzęsła dawna złość. Pyziak (lat osiemnaście, wzrost: metr osiemdziesiąt dwa) był gwiazdą drużyny juniorów. Słynął z niezawodnych rzutów. Mecz koszykówki bez niego był z reguły sromotną porażką. Otóż ta właśnie gwiazda kosza pewnego wrześniowego wieczoru zwróciła swe spojrzenie na Gabrielę. Wieczór był piękny i Janusz Pyziak odprowadził Gabrysię po treningu do domu nieco okrężną drogą. Mimo mroku patrzał jej bezustannie w oczy i powiedział, że przypomina mu kwiat jabłoni, drżący w lekkim, wiosennym wietrze. Na Gabrieli metafora ta wywarła niezwykle silne wrażenie do następnego treningu, kiedy to, zwierzywszy się koleżance z drużyny, usłyszała od niej, że i ona, jakiś miesiąc temu, została przez Pyziaka porównana do kwiatu jabłoni. Skonfrontowana z całą drużyną juniorek metafora Pyziaka okazała się wytartym liczmanem: aż cztery dziewczyny były kwiatem jabłoni dla dzielnego koszykarza, dwie natomiast porównane zostały do muzyki skrzypcowej. Szatnia drużyny żeńskiej rozbrzmiewała tamtego wieczoru huraganowymi wybuchami śmiechu, a nieświadom niczego Pyziak, który zaproponował Gabrieli spacer po parku, został przez nią zbesztany, zawstydzony, skarcony jak dzieciak i odtrącony kategorycznie raz na zawsze. Wyszydzony następnie w sposób solidarny przez całą drużynę juniorek trzy tygodnie nie przychodził na treningi w te dni, kiedy w sali ćwiczyły razem oba zespoły - chłopców i dziewczyn. Po trzech tygodniach wrócił do równowagi i na treningi, lecz unikał Gabrieli jak diabeł święconej wody. I że też dzisiaj akurat musiał wpaść na nią na skrzyżowaniu! To ci biedaczyna... Gabrysia uśmiechnęła się z tajoną satysfakcją, przypominając sobie zmieszanie tego zakłamanego potwora, i z wolna doszła do wniosku, że nie ma powodu do zdenerwowania, spotkanie dzisiejsze wypadło nawet całkiem zabawnie. 2 Było to ostatnie popołudnie roku Gabriela i Ida wędrowały sobie ze swoimi zakupami przez ulice Poznania, a wokół nich, w szarym powietrzu, unosiły się upojne sylwestrowe fluidy. Restauracje i kawiarnie, świetlice i kluby studenckie, sale konferencyjne i stołówki zakładów pracy. Wojska Polskiego, Służby Zdrowia, Milicji Obywatelskiej i ORMO, jadalnie szkolne i liczne klasopracownie oraz wszystkie inne nadające się do tego celu pomieszczenia udekorowano

5 bladymi serpentynami z ubocznej produkcji papierniczej, zegarami wyciętymi ze styropianu i obowiązkowo wskazującymi za pięć dwunastą, dowcipnymi malowidłami o podtekście uczuciowym lub frywolnym, koszmarnymi kominiarzami ze szczotką, a także gigantycznymi maseczkami z brystolu, wysmarowanego czarną plakatówką i posypanego tak zwanym błyszczem. Zakupiono ogromne ilości napojów alkoholowych i Pepsi - Coli, ryb w galarecie, pieczeni rzymskiej i sałatek garmażeryjnych. Wszystko wokół dyszało oczekiwaniem szampańskiej nocy. Po chodnikach i jezdniach całego miasta, dławiąc się w kłębach niebieskawych, czarnych i brunatnych spalin samochodowych, tupały tysiące zaaferowanych obywateli PRL, taszcząc w zgrabiałych dłoniach paczki, siatki i butelki. Do kas sklepowych płynęły strumienie żywej gotówki, powiększając tylko ogólne zamieszanie. Przed zakładami fryzjerskimi i wewnątrz nich odbywały się sceny dantejskie. Gdzie indziej znów dowieziono szampana i to powodowało natychmiastowe utworzenie się na chodniku wiru o kilku epicentrach. Przechodnie mieli w oczach gorączkowy blask - melanż podniecenia łowieckiego i nadziei na odwrócenie nurtu codziennej bylejakości przy pomocy szaleństw sylwestrowych. Tak, stanowczo było coś w powietrzu tego popołudnia. Nawet Gabrysia przypomniała sobie, że zaproszono ją na prywatkę. Zaproszenie pochodziło od Joanny, kuzynki, która zawsze telefonowała po Gabrysię na kilka dni przed planowanym przyjęciem. Niestety, przyjęcia te i prywatki były zazwyczaj tak ekskluzywne, że Gabrysia z reguły na nie nie chodziła, gdyż po prostu nie miała w co się ubrać. Na przykład, gdyby zdecydowała się pójść do Joanny dzisiejszego wieczoru, miałaby do wyboru albo swoje całkowicie bezpretensjonalne dżinsy Odra, albo szkolną spódniczkę w kolorze granatowym, zresztą już przykrótką. Postawa człowieka wobec dóbr materialnych oraz przedmiotów konsumpcyjnych nie zawsze zależy od jego widzimisię. Kiedy, na przykład, człowiek jest częścią wielodzietnej komórki społecznej o umiarkowanych dochodach i nieumiarkowanie lekkomyślnym do nich stosunku, rozsądnie czyni przybierając wobec wyżej wspomnianych dóbr postawę lekceważącą i nawet wyniosłą. Gabriela właśnie to zrobiła. Ponadto, ujęcie takie bardzo odpowiadało jej naturze wyzbytej kokieterii i nacechowanej pewną nonszalancją. Gabrysia była całkowicie zadowolona zarówno ze swej rodziny, jak i ze swej sytuacji życiowej. A na prywatkę przecież od początku pójść nie zamierzała. Zamierzała zostać w domu i poczytać sobie ze smakiem pożyczoną od ojca Fizjognomikę Arystotelesa.

6 3 - Ci, którzy mają małe oczka, bywają nikczemni: wnioskuje się o tym z przykładu małp - smacznie przeczytała Gabrysia. Nie znała milszego sposobu czytania niż w pozycji leżącej, na brzuchu, przy czym pod brodę należało sobie podłożyć zwiniętą poduszkę, żeby kark nie zdrętwiał. Ida szukała czegoś w szafie i zareagowała natychmiast. - Te, uważaj no! Bo ja ci powiem, co wnioskuję z twojego przykładu! Mama, Gaba mi robi przytyki! - Gaba, nie rób Idzie przytyków - powiedziała machinalnie mama Borejko, przechodząc przez pokój z odkurzaczem w ręce. Matka czterech córek, z których każda miała wyraźnie zarysowaną osobowość, pani Mila Borejko, zachowywała względną równowagę ducha tylko dzięki specjalnemu systemowi, wypracowanemu przez długoletni trening psychiczny. Wszelkie konflikty między córeczkami przyjmowała mianowicie do wiadomości tylko powierzchownie. Inaczej po prostu nie zdołałaby przetrwać w tym młynie. - Coś takiego, ona nie odróżnia Arystotelesa od przytyku - zaśmiewała się Gabrysia, a słowa jej przechodziły przez wierzchnie rejony maminej świadomości, wpadając jednym uchem, a wypadając drugim. Ida warknęła ze złością, ryjąc oburącz w szafie. Kiedy się złościła, miała oczy jak zielone lampki elektryczne, a jej czupryna, przypominająca bezładne zwoje miedzianych drucików, zdawała się samoczynnie iskrzyć. Dwie córki państwa Borejków były rude; Ida i Natalia. Dwie pozostałe: Patrycja i Gabriela, były blondynkami, jak mama. Co do rudego taty Borejki (który z biegiem lat stał się siwawy), uważał on, że cztery córki to i tak sporo jak na wytrzymałość pojedynczego ojca i całe szczęście, że nie są to cztery rude córki. Los - twierdził tata Borejko z właściwą mu filozoficzną pogodą - litościwie nie zechciał do monotonii płci przydawać monotonii ubarwienia. W istocie, każda z córek miała łepetynę innego koloru. Gabriela odznaczała się bujną strzechą krzywo przyciętych, jasnopopielatych kosmyków. Ida była ruda jak wiewiórka, zaś mała Natalia mawiała o sobie, że jest pomarańczową blondynką i było to trafne określenie: jej włosy były dokładnie koloru marchewki. Najmłodsza Patrycja była zasadniczo podobna do barokowego aniołka z różowego alabastru i zgodnie z tym wokół pulchnej buzi miała wijące się, złote loczki. - Ha!!! - wrzasnęła nagle Ida głosem piskliwym. - Ja przepraszam, że zakłócam spokój! Ale znów ktoś ruszał moje rajstopy! - Ci, którzy mówią głosem miękkim i bezdźwięcznym, bywają łagodni; wnioskuje się

7 o tym z przykładu owcy. Ci zaś, którzy mówią głosem wysokim i wrzaskliwym, bywają narwani; wnioskuje się o tym z przykładu kóz - przeczytała Gabrysia z prawdziwą przyjemnością. - Słuchajcie no, kozy nieszczęsne, gdzie jest wasz ojciec? - Nasz nieszczęsny ojciec jest wmieście, razem z naszymi nieszczęsnymi siostrami - odparła Gabrysia, wertując Arystotelesa. - Usiłują nabyć kiełbasę. - Ten człowiek oszalał - stwierdziła mama zwięźle. - Stratują mu dzieci w kolejce. - Nasz nieszczęsny ojciec nie będzie stał w kolejce - wyjaśniła Ida. - Pulpecja jest jedyna na podbijanie tłumów. - Miała tu na myśli pięcioletnią Patrycję, słodkie dzieciątko o stalowym charakterze, typowy wykwit lat siedemdziesiątych. Wykwit ten potrafił się rozpłakać na zawołanie, kiedy kolejka, napierając zwartą masą na ladę, domagała się niedopuszczania do niej wszystkich starców, kobiet w ciąży i inwalidów z dziećmi na ręku. W takich chwilach zaprawiona w bojach dziecina wybuchała płaczem tak przekonywającym, że zdetonowana kolejka milkła i nie wydawała już okrzyków na temat dużej dziewczynki, która bynajmniej nie musi być trzymana na ręku, lecz przeciwnie, samodzielnie może ogonkować po salceson i wątrobiankę. - Odkurzacz się zepsuł - stwierdziła mama z irytacją. Gabrysia podniosła oczy znad książki, bo w głosie mamy zabrzmiała nutka dziwnego rozdrażnienia. Było też coś niepokojącego w jej wyglądzie. Mama zawsze była mała i bardzo szczupła, lecz dziś wydawała się jeszcze bardziej mizerna. I nieswoja. Mama miała nieco ponad czterdzieści lat, wyglądała na więcej, gdyż jej twarz nosiła ślady wszystkich trosk i kłopotów, których nie dopuściła do głębin świadomości. Tylko oczy były w jej twarzy młode - świeciły miłym, dobrym, błękitnym spojrzeniem, bo zresztą i mama była osobą miłą i dobrą, tylko niesłychanie apodyktyczną. Była małym domowym tyranem, pełnym skoncentrowanej energii, wiecznie czymś zajętym i niezłomnie oddanym swojej rodzinie. Tym dziwniejsza była jej dzisiejsza apatia - bo to, co u kogo innego mogło być poczytane za stan normalny, u mamy oznaczało właśnie apatię i marazm. Wzdychając i masując sobie okolice żołądka, mama Borejko stała bezczynnie pośrodku pokoju i wpatrywała się w odkurzacz. Wreszcie otrząsnęła się, wzięła ze stołu książkę, skontrolowała jej tytuł i przewróciła kilka kartek. - Kto to kupił? - spytała. - Co takiego? - Drugą i trzecią młodość kobiety. Przez chwilę panowała cisza. - Ja... - wyznała wreszcie Ida, chrząkając z zażenowaniem. Gabrysia zaniosła się

8 chichotem, po czym wsparła brodę o poduszkę. - Ci, którzy mają pośladki wąskie i kościste - podjęła głośno. - No, mamo, teraz sama słyszysz, ta jędza mnie bezustannie poniża. - Gaba, nie poniżaj. - Arystoteles! Powiedz jej, mamo, żeby sobie lepiej fizykę poczytała. Bo nigdy nie wylezie z tej dwójki. - Gaba, poczytaj sobie lepiej fizykę - powiedziała mama. - Bo nigdy nie wyleziesz z tej dwójki. - Westchnęła i skrzywiła się boleśnie. - Co, u licha, jakoś kiepsko się dziś czuję. Słuchajcie, dlaczego żadna z was nie zna się na elektryczności? Dlaczego ja muszę stać na środku pokoju z nieczynnym odkurzaczem? - Dlatego, że go nie włączyłaś do kontaktu - odgadła błyskotliwie Gabrysia, choć miała dwójkę z fizyki i wstręt do prądu elektrycznego. - Mama z niezadowoleniem skonstatowała, że Gabrysia ma rację, po czym udała się do sąsiedniego pokoju, by włączyć wreszcie odkurzacz. Lecz dotarłszy tam, od razu o nim zapomniała i usiadła w fotelu, trzymając się za brzuch. W mieszkaniu Borejków zapadła cisza. Na dworze też cichło - powoli, lecz wyraźnie. Mrok na ulicach gęstniał, nabierając tonów granatowych. Nie rozjaśniało go nawet najmniejsze światełko ulicznej latarni, ponieważ na przełomie lat 77 i 78 cały kraj oszczędzał energię elektryczną. Za to pokój, w którym znajdowały się Ida i Gabrysia, był oświetlony wprost rzęsiście. Pokój ów miał ściany koloru zielonego, co z trudem można było dostrzec pod patyną lat. Był to pokój wąski, wysoki i umeblowany bez przekonania. Zawierał dwa tapczany, szafę trzydrzwiową, wielkie biurko, stół i dwa krzesła wyściełane - wszystko w charakterystycznym i cenionym przez znawców stylu lat pięćdziesiątych naszego stulecia. Meble te w dawnym mieszkaniu Borejków zapychały ze szczętem niemal całe M - 4. Tu, w jednym z trzech pokojów szacownej mieszczańskiej kamienicy z roku 1914, wymienione wyżej sprzęty ukazywały z całym bezwstydem ubogie swe wdzięki. Borejkowie zamieszkali tu przed niespełna dwoma miesiącami, ulegając namowom swej starej znajomej, pani Trak, która po śmierci męża postanowiła przenieść się do mieszkania mniejszego i wygodniejszego. Lekkomyślni jak zwykle Borejkowie zgodzili się na zamianę, podniecani myślą, że czynsz w owym starym mieszkaniu kwaterunkowym jest o wiele niższy niż opłata za mieszkanie spółdzielcze. W tym aspekcie sprawę wygrali. Lecz pod wszystkimi pozostałymi względami raczej nabito ich w butelkę, co było nieuczciwością o tyle względną, że Borejkowie po prostu nie uważali się za pokrzywdzonych. Mieszkanie miało

9 kaflowe piece, do których węgiel trzeba było zdobywać podstępami i szantażem, po zdobyciu zsypywać do piwnicy, a następnie wnosić codziennie w kubełkach do mieszkania. Jednakże ten mankament był dla Borejków jedynie źródłem ukojenia i zachwytów. Czyż mogło istnieć bowiem coś rozkoszniejszego niż ciepły piec z pięknych starych kafli, do którego tak błogo przytulić się plecami w mroźny wieczór zimowy! Podobnie spaczone widzenie rzeczywistości przejawiali ci beznadziejnie nieżyciowi lokatorzy w odniesieniu do rozmamłanego i grożącego wybuchem piecyka w łazience (który ich zdaniem był prześlicznym mosiężnym zabytkiem niemieckiej secesji), podłóg spróchniałych i wymagających ustawicznego pastowania (lecz jakże miło skrzypiących pod nogami), sufitów z kurzem osadzającym się złośliwie na gipsowych stiukach i girlandkach (ale cóż za rozkosz obudzić się rano i ujrzeć nad sobą coś tak różnego od stropów żelbetowych z rurami kanalizacyjnymi!) i tak dalej, i tak dalej. Dodatkowym mankamentem mieszkania była okoliczność, że remontowano je zapewne w latach dwudziestych. Rychłej zmiany sytuacji remontowej raczej nie przewidywano. Ojciec Borejko, filolog klasyczny i bibliotekoznawca, był ostatnim człowiekiem, który mógłby zbić majątek. Mama od urodzenia Natalii przestała pracować w biurze i zajęła się wyłącznie domem oraz wychowaniem córek, ściboląc na maszynie dziewiarskiej swetry i czapki, co zlecała jej Spółdzielnia Pracy Świt i który to rodzaj zarobkowania, aczkolwiek niekrępujący, nie należał bynajmniej do popłatnych. Na całe szczęście, rodzina Borejków była tak umęczona spółdzielczo - osiedlowym betonem, że nowe mieszkanie podobało się wszystkim, nawet w obecnym stanie. Podobało się zresztą nawet osobom bardziej życiowo zaradnym niż ci fantaści. Każdy, kto pobył w nim choćby pół godziny, wychodził pełen uznania dla jego przytulności, urody i nieokreślonego wdzięku, jakim oddychał tu każdy kąt. Nie zdawano sobie przy tym sprawy, że podobne cechy miałoby każde mieszkanie tej rodziny i że wrażenie przytulności nie rodziło się bynajmniej w umeblowaniu czy dywanach. Przytulnie było po prostu z tymi ludźmi - niezamożnymi, niezaradnymi i pozbawionymi siły przebicia. To dlatego goście u Borejków siedzieli zawsze dłużej, niż wypadało, a niejeden z nich zasiedział się i do późnej nocy, choć często jako jedyny poczęstunek wjeżdżała na stół herbata i chleb z dżemem. Zresztą fakt, że w nowym mieszkaniu było więcej miejsca i że nareszcie można było zapraszać wszystkich gości, jakich miało się ochotę zobaczyć, stanowił dla każdego z Borejków źródło nieustającej uciechy. A to się czuło.

10 4 Gabrysia umościła sobie na tapczanie wygodne gniazdko z koca, poduszek i dużej wełnianej chustki. Leżąc błogo, na przemian to czytała, to popatrywała na siostrę, która wciąż stała przed lustrem umieszczonym w drzwiach szafy i wierciła się, jakby karaluch łaził jej wokół talii. Przeginała się tak i owak, robiła obroty i skłony, stroiła miny i trzepotała rzęsami. Gabriela uśmiechnęła się pobłażliwie. Gapienie się w lustro - czynność ściśle użytkowa, którą rozsądny człowiek ogranicza do kilku najkonieczniejszych chwil, zbzikowaną Idę zdawało się najwyraźniej fascynować. Gdybyż choć była piękna! Ale nie. Gabrysia bardzo lubiła chudą, płaską i okrągłą jak talerzyk twarz siostry z jej zadartym nosem i rudymi brwiami. Lecz nie mogła przyznać, że jest to twarz urodziwa, choć nakrapiany podlotek czynił wszystko, by efekt ten osiągnąć. Teraz, na przykład, zasmarowywał piegi fluidem, a skórę wokół oczu pokrywał hojnie zielonym, migocącym mazidłem. - Skarbie - przemówiła Gabriela, kryjąc uśmiech. - Co to za nagły zryw elegancji? Czy ty się gdzieś wybierasz? - Owszem - burknął skarb. - Do Joanny na prywatkę. - Aha... do Joanny... na prywatkę... - odpłynęła uwaga Gabrieli. - Ty, a posłuchaj tego: Ci, którzy mają grzbiet włochaty, bywają bardzo bezlitośni...zaraz - oprzytomniała nagle. - Jak to: do Joanny na prywatkę? Przecież to ja byłam zaproszona! - No, ale ty przecież nie idziesz - westchnęła zniecierpliwiona Ida i syknęła, ponieważ zielone mazidło rozpłynąwszy się nagle, wlazło jej do oczu. Dłubiąc sobie pod powiekami, gęsto mrugając i łzawiąc, ze świstem zaciągnęła zamek aksamitnej sukienki, którą donaszała po Gabrysi. - Skąd wiesz, że nie idę, wiśniowa brunetko? Skąd wiesz, pytam? Ida odwróciła się od lustra i z wyrazem lekceważenia pociągnęła nosem. W swym podręcznym arsenale kobiety światowej miała spory zapas takich wzgardliwych grymasów. Trenowała je wszak codziennie przed lustrem, na wypadek gdyby akurat tego dnia zaczepił ją jakiś czarujący natrętny brutal. Teraz wyniosłość ową przećwiczyła na osobie siostry, zresztą bez trudu. Mimo iż uważała Gabrielę za istotę pod każdym względem imponującą. Ida po cichu przypuszczała, że jej starsza siostra nie ma w sobie ani jednego hormonu. Żeby do tego stopnia się zaniedbać! Nigdy nie malować! Nie robić manicure! Wrzeszczeć na ulicy na takiego pięknego chłopaka jak Pyziak! Ida miała już nie tylko dyskretny manicure, ale i dyskretnego wielbiciela imieniem Waldzio, który to, nie zważając na jej zmienność i okrucieństwo, chętnie poddawał się rozkosznej tyranii. Poddanie to znajdowało wyraz w licznych ofiarach, jak taszczenie

11 węgla z piwnicy, wynoszenie śmieci po całej rodzinie Borejków w dzień, kiedy przypadł dyżur Idy, odrabianie za nią co trudniejszych lekcji i wystawanie w najróżniejszych kolejkach po wszystko. - Moja biedna Gabusiu - przemówiła Ida, widząc, że jej starannie opracowana mimika nie wywiera na siostrze najmniejszego wrażenia. - Nie trzeba być Arystotelesem, żeby wiedzieć, kiedy kobieta wybiera się na Sylwestra. Ty się nie wybierasz. Po pierwsze, nie masz z kim. A po drugie, nie masz w czym. - Moja biedna Idusiu. Ty jednak jesteś dojrzała ponad wiek. Ciekawe, jaki to ma związek z włochatymi nogami. - Widocznie żadnego. Spójrz na swoje. - Ida, zadowolona ze swej dowcipnej i natychmiastowej riposty, poweselała na tyle, by móc udzielić Gabrysi dobrej rady. Cmoknęła z przyganą i powiedziała: - Głupio robisz, że nie idziesz. Dziś spotkałam na schodach tego blondyna z pierwszego piętra, co z tobą jest w jednej klasie. - A, Pawełka - mruknęła Gabrysia. - Powiedział mi, że też będzie u Joanny. Oni się znają. Uważam, że jest śliczny. - Tak - powiedziała Gabrysia. - Śliczny jak budyń z soczkiem. - Szkoda, że ci się nie podoba. Na szczęście ja też jestem w jego typie. - Moim zdaniem każda dziewczyna jest w jego typie. A znów on jest w typie jednej Danusi. - Z waszej klasy? - spytała Ida żałośnie. - Tak. Przegrana sprawa, Iduś, dziecino. Kochaj się lepiej w Waldusiu. - Tak czy inaczej ja idę - powiedziała zdecydowanie Ida Borejko. - Pawełek mi powiedział, że był rano fiatem u Joanny, on ma fiata mirafiori... no i pomagał jej robić zakupy. Podobno upiekła już placek drożdżowy, z kruszonką, i to całe dwie wielkie blachy. Będzie mnóstwo innych przysma... - Która godzina? - spytała gwałtownie Gabriela, podrywając się na nogi jednym sprawnym skokiem, - No, późno już, późno. Dochodzi siódma. - Zmywaj no te makijaże. Zostajesz w domu. - Kto, ja? Mamusiu! Mama weszła szybkim krokiem. - Kto kogo bije i za co? Wyjaśniono jej, co zaszło, a mama bez chwili namysłu wydala werdykt;

12 - Gaba idzie. Ida zostaje. Proszę bez protestów. - Mamo!! - Powiedziałam, bez protestów. Nieletnie uczennice nie chadzają na prywatki. Gabrysiu, właściwie... dlaczego ty też nie chadzasz? - No, bo nie mam kiecek - wyjaśniła Gabrysia pobłażliwe. - Ale to nieważne, dziś się tym nie przejmuję, bo idę po prostu na placek. - Gabrysiu, jak to? Jak to - nie przejmujesz się? Przecież to nienormalne. Moja droga, ty stanowczo, ale to stanowczo, powinnaś wcielić się dziś wieczór w Romantycznego Motyla. A jak, to już ja ci powiem. - Niesprawiedliwość! - wymamrotała Ida. - Przecież ja się już umówiłam z Waldeczkiem! - O, kochanie, jak to miło. Lubię Waldeczka, choć zbyt często dostaje czkawki. Biedne dziecko, dlaczego on tak się mnie boi? - Bo jesteś groźna despotka! - Zaproś go mimo to. Posiedzimy sobie wszyscy razem przy telewizji, a o dwunastej dziesięć Waldzio pójdzie do domu. - Ta propozycja mi się nie podoba. I nie spodoba się też Waldkowi. - Ale innej nie ma - w głosie mamy zadźwięczała stal i Ida, mrucząc gniewnie, zaniechała oporu. 5 Punktualnie o siódmej wrócił z miasta zdyszany tata Borejko wraz ze zdyszanymi córkami - Natalią i Patrycją. Natychmiast włączono telewizor, stojący w zielonym pokoju. Zaczynała się właśnie bajka na dobranoc. Dwie rumiane dziewczynki - siedmioletnia, chuda jak szczapka Natalia, zwana w rodzinie Nutrią dla swych imponujących górnych siekaczy i namiętności moczenia się w wodzie, oraz pięcioletnia Patrycja - Pulpecja, zasiadły przed ekranem nie zdejmując nawet płaszczyków. Całkowite i wyłączne skupienie uwagi potrzebne im było dla śledzenia przygód pewnego sympatycznego kreta. - Wleci do tej dziury - emocjonowała się Nutria, drżąc z podniecenia, ogryzając paznokcie i szeroko otwierając świetliste, szare oczy. - Nie wleci, nie wleci - Pulpa zachowywała olimpijski spokój. Jej lazurowe oczka, ukryte wśród fałdek miłego sadełka, błyszczące okrągłe policzki z dołkami i dodatkowy dołeczek w brodzie - wszystko to tchnęło zdrowiem, siłą i niczym nie zmąconą pogodą ducha.

13 - Patrz, patrz, męczą go! - krzyczała Nutria, kurczowo ściskając rękę siostrzyczki. - Co się martwisz. Patrz, on się nie martwi. - Ale przecież... - Ty się martwisz, a on sobie zawsze poradzi - koiła Pulpa, siedząc zażywnie na tapczanie jak mały, różowy Budda. Nutria była nerwowa, płakała z dziwnych powodów, a huśtawka jej nastrojów znana była rodzinie bliższej i dalszej, ponieważ udawanie pogody w chwilach depresji było zabiegiem całkowicie obcym tej szczerej naturze. Pykniczna Patrycja była wcieleniem spokoju. Jeśli chodzi o nią, kret z bajki mógłby zostać nawet poćwiartowany i zamarynowany w occie - przyjęłaby to zapewne z lekkim smuteczkiem, by natychmiast zająć się zabawniejszymi stronami życia. Na szczęście tego wieczoru kret jakoś się wylizał, bajka dobiegła końca i ryknęła Siódemka, co wywołało okrzyki całej rodziny: Gasić, gasić! - i skłoniło Nutrię i Pulpecję do opuszczenia zielonego pokoju. Zdjęły płaszcze, botki, czapki, ułożyły wszystko w korytarzu i poszły myć ręce, która to czynność wynikała zawsze z inicjatywy Natalii. Był już czas, bo czajnik w kuchni zaczął gwizdać. Ojciec zgasił pod nim płomień gazowy i dalej wiódł pogawędkę z mamą, która przygotowywała kolację. Patrzał przy tym na jej małe i zniszczone ręce, których każdy ruch był celowy i precyzyjny. Mama krajała wielkie ilości chleba, smarowała je masłem roślinnym, pastą twarogową, kładła na to plasterek kiełbasy i zdobiła wszystko hojnie szczypiorkiem i kminkiem. Patrzała przy tym czule na swojego męża, który opierał się bokiem o ścianę przy kuchennym stole i opowiadał, co było w pracy, podjadając przy tym po kawałeczku to tego, to owego. Ojciec Borejko był przygarbionym i posiwiałym rudzielcem o ciepłych brązowych oczach i subtelnym uśmiechu. Jego wrodzoną i wykształconą z latami melancholię spowijał woal zadumy, pozwalający mu izolować się ochronną otoczką od oceanu kobiecości przewalającego się po tym domu. Tata Borejko wolał od dawna zachowywać rozsądne milczenie, a jeśli już mówić, to jakby do siebie, nie zwracając szczególnej uwagi na to, czy ktoś go w ogóle słucha. Ze spokojem prawdziwego filozofa tkwił w toczących się burzliwych kłótniach, w razie potrzeby schodząc po prostu z toru zamieci. Jednakże, kiedy akurat w pobliżu nie tętniło życie którejś z córek, tato stawał się bardziej wymowny. Teraz właśnie był taki moment - bo małe były w łazience, a duże w zielonym pokoju, gdzie Ida dąsała się, a Gabrysia robiła przegląd swej garderoby, by po chwili stwierdzić, że w rzeczy samej nie ma co na siebie włożyć, chyba że pójdzie na prywatkę w białej bluzce i granatowej spódnicy. I tak też zrobię - pomyślała. - Co za różnica, w czym będę jadła te wszystkie smakołyki.

14 6 Smakołyków zawsze było za mało w tym domu. Przy napiętym do ostatnich granic budżecie, a jednocześnie przy nieumiarkowanej manii kupowania książek, której ulegali wszyscy znający alfabet członkowie rodziny, sytuacja musiała wyglądać drastycznie. Co prawda, w chwilach kryzysu robiono czystkę w bibliotece i zanoszono paki nie lubianych książek do antykwariatu na Starym Rynku, lecz sumy uzyskane z tej sprzedaży nigdy nie były zbyt wysokie. Mama dokazywała cudów pomysłowości, by gatunkowo skromne pożywienie uczynić pożywieniem wysokokalorycznym, wysokobiałkowym i pełnym witamin, ale niekiedy przeżywała chwile buntu i ukazywała ojcu bezsens kupowania na przykład polskiego przekładu Plutarcha, skoro ma się na półce oryginał. Proponowała, by zamiast czynić podobnie nieprzemyślane zakupy, nabył raczej nieco czekolady dla córek. Ojciec odpowiadał, że po pierwsze, czekolady nie ma, a po drugie, z natury swojej nadaje się ona wyłącznie do szybkiego strawienia, podczas gdy przekład Plutarcha będzie dojrzewał na półce, czekając, aż dziewczynki dorosną do tej lektury. Mama milkła, gdyż w głębi serca przyznawała ojcu rację. W efekcie tej polityki Borejkówny były dziewczętami inteligentnymi, pełnymi erudycji zaskakującej w ich wieku, rzucały sobie swobodnie cytatami i aforyzmami, lecz do całkowitej towarzyskiej ogłady brakowało im opanowania na widok rzeczy jadalnych, zwłaszcza zawierających czekoladę. Dochodziło do gorszących scen. Dzisiejsza kolacja też została pochłonięta w oszałamiającym tempie. W tym domu nikt nie grymasił przy jedzeniu, ponieważ mogłoby się zdarzyć, że któraś z sióstr zajęłaby się porcją grymaśnicy. Nikt też przy jedzeniu nie rozmawiał, ponieważ traciłby w ten sposób cenny czas, przeznaczony na posiłek. Rozmowy wybuchały z chwilą zniknięcia z talerza ostatniej kanapki, a dziś pierwsza odezwała się mama, oświadczając, że zaraz skombinuje Gabrysi błyskawiczną kreację Sylwestrową. Koncepcja mamy zasadzała się na użyciu do celów sylwestrowych pewnej uroczej żółtej firanki bawełnianej, zdobnej w klockową koronkę. Firanka ta podzieliła po przeprowadzce los wszystkich innych przywiezionych przez mamę z poprzedniego mieszkania. Spoczęły one w głębinach szafy, ponieważ były za wąskie, za krótkie i w ogóle za małe w stosunku do wielkich, wysokich okien mieszkania pani Trak. Teraz wszakże nastał miły moment, kiedy jedna z oczekujących lepszego losu firanek znalazła swoje przeznaczenie. Gabrysia była rozbawiona i nieco zirytowana. Najpierw protestowała, że za diabła nie będzie się wygłupiać i popełniać plagiatów w stylu Scarlett O Hara, później jednak, na widok

15 miękkiej, grubej bawełny w kolorze żółtym, ucichła i pozwoliła upinać tkaninę na swoich piegowatych ramionach. Mama aż mruczała z zadowolenia. - Patrz, tu wystarczy zeszyć, z jednego tylko boku... a na ramionach udrapować i spiąć czymś drewnianym. - Klamerki do bielizny - bąknął ojciec zza swej psychicznej otoczki i zachichotał sam do siebie. - Jasny gwint, robię z siebie wariatkę - odczuła kpinę Gabriela. - Nic podobnego. Stój spokojnie. Motyle, poza tym, nie mówią.jasny gwint. Gabusiu, dziecko kochane, musisz w sobie przebudzić kobiecość i wdzięk. Tu zaszyjemy, a tu zepniemy. - Tylko zepnij dobrze, żeby nie zleciało - doradziła basem Nutria. - Bo jak zleci, to wszyscy zobaczą, że Gaba ma brudną koszulę. Nutria miała sporo bzików, wśród których ten higieniczny wysuwał się na czoło, dorównując tylko niezwykłej obsesji na temat płci. We wczesnym dzieciństwie Nutria ubzdurała sobie dwie rzeczy: po pierwsze, że od brudu robią się dziurki w skórze, a po drugie - że jest chłopcem. W wieku lat siedmiu i pięciu miesięcy miała już, być może, inne zdanie na ten temat, lecz nic na to nie wskazywało. Do dziś mówiła o sobie tylko w rodzaju męskim, i to zawsze sztucznie robionym basem, oraz przejawiała zamiłowanie do autek, żołnierzyków i futbolu. Ponadto mogła się kąpać pięć razy dziennie i nigdy nie było jej dość tej przyjemności. - A czy nie mówiłem - zauważyła teraz grubym głosem. - Mówiłem od rana, włóż czystą koszulę. - Coś ty, coś ty, ta wcale nie jest brudna - zaoponowała Pulpecja. - Gabusia ślicznie wygląda. Ślicznie. Nagle odezwała się Ida. - A ja zawsze noszę czystą bieliznę, odkąd poznałam Waldusia - wyjaśniła marzycielsko, wprawiając rodziców w zupełną konsternację. Gabriela oświadczyła dumnie, że po pierwsze, jej koszula nie jest w żadnym razie brudna, lecz jedynie nieco używana. Po drugie, że każda rzecz ma to do siebie, że się zużywa. Po trzecie, żadnej czystej nie było, gdyż boginka Waldeczka pozwala sobie na różne nieczyste machlojki. Mama podniosła oczy do sufitu i wystosowała pouczenie o koszulkach kobiety wytwornej. Gabrysia podkreśliła stanowczo, że takową być nie zamierza, lecz jednocześnie

16 obiecała przemyśleć kwestię podkoszulków. Ojciec powiedział, że nihii semper suo statu manet i flegmatycznie zapalił papierosa. Co do Patrycji, tonąc w podziwie dla Gabrieli, wylała ona cały kubek herbaty na kolana ojca. U drzwi zaś właśnie zadźwięczał dzwonek. 7 Ojciec otworzył. Na progu stała oschła dama lat mniej więcej sześćdziesięciu. Była siwa, zaondulowana starannie, ubrana w białą bluzkę z mankietami i kostium tweedowy w nobliwych odcieniach beżu. Popatrzała najpierw na mokre spodnie taty Borejki; oczy miała okrągłe, czarne, o nieruchomym, nieco dzikim wejrzeniu. - Jestem sąsiadką państwa - oświadczyła chłodno. Jej wyznanie potwierdzały uchylone drzwi sąsiedniego mieszkania. Położone pod kątem prostym do mieszkania Borejków, stanowiło niegdyś jedną całość i przeznaczone było zapewne na pomieszczenia dla służby. Obecnie mieszkały tam od czasów powojennych dwie rodziny. Gadomscy i Łuczakowie. Trzeci zaś lokal zajmowała owa siwa dama. Do wszystkich mieszkań wchodziło się ze wspólnego małego przedsionka, wyłożonego popękanym linoleum. Ogromne, ciężkie, żółtawe drzwi z mosiężną klamką i żelaznymi ryglami prowadziły z przedsionka na klatkę schodową. Teraz były otwarte na oścież. - Tak, słucham panią? - spytał tato z uprzejmym zainteresowaniem. Było mu zimno w nogi i nie zamierzał stać długo w tym przeciągu. - My się jeszcze nie znamy - powiedziała sąsiadka. - Szczepańska. - Borejko. - Mam prośbę. - Ależ słucham. - Te drzwi. - Te drzwi? - Nie, te - pani Szczepańska delikatnym ruchem kciuka wskazała żółte wrota z mosiężną klamką. - Ach, te - wymamrotał pan Borejko. - A więc? - Proszę, żeby je zamykano. Tylko tyle. Żeby je zamykano. - O - rzekł ojciec. - Rozumiem.

17 - Bardzo wieje z dołu, proszę pana. Odkąd ten dozorca wybił dodatkowe przejście do piwie. - Niewykluczone - zgodził się ojciec z roztargnieniem. - A! - ożywiła się sąsiadka. - Więc pan też to zauważył? - A! - rzekł tato. - Nie, nie zauważyłem. Ożywienie pani Szczepańskiej uleciało natychmiast. Znikł też z jej oczu przelotny wyraz porozumienia. - Szkoda - powiedziała sucho. - Ciekawe, że nikt tego nie widzi. W tym domu dzieją się bardzo dziwne rzeczy, proszę pana. Bardzo dziwne. Powiedziałabym nawet - tajemnicze. - Urwała, czekając na przejaw zainteresowania ze strony nowego sąsiada. Ojciec westchnął mimo woli. - No, tak - nie doczekała się pani Szczepańska. - Więc proszę pamiętać. Te drzwi. - Oczywiście. Te drzwi - tato ukłonił się niezręcznie, nie wiedząc, czy rozmowę należy uznać za skończoną, i przypuszczając, że raczej tak, zrobił ruch jakby chciał się cofnąć w głąb mieszkania. - O, chwileczkę - powstrzymała go sąsiadka tonem agresywnym. - To jeszcze nie wszystko. - Nie? - rzekł pan Borejko z rezygnacją. - Pani Trak była cichą, kulturalną sąsiadką. Dlaczego państwo tacy nie jesteście? Ojciec oniemiał. Mama, z ustami pełnymi szpilek, wychynęła z pokoju, nie wierząc własnym uszom. - Krzyk, hałas, dzieci tupią, panny głośno się śmieją. Zresztą, wszyscy państwo śmiejecie się bardzo donośnie. Pan znów, bardzo przepraszam, wciąż wykrzykuje te wiersze po łacinie. Przychodzą kawalerowie, trzaskała drzwiami. No i wciąż to dręczące stukanie w ściany... Mówiła coraz bardziej nerwowo, nie spuszczając przenikliwego spojrzenia z ojca Borejki. Wyjaśniła, że przed wojną cały parter był jednym mieszkaniem. Przy powojennej parcelacji tej nieruchomości wszystkie otwory drzwiowe między mieszkaniami zamurowano. Pokój pani Szczepańskiej i pokój panienek mają właśnie w jednej ze ścian takie wspólne drzwi. Są one zamurowane, ale tylko od strony Borejków. U pani Szczepańskiej w tym miejscu jest wnęka. Słyszy więc wszystko, co dzieje się u panienek. Każde słowo. Każde stuknięcie. Ojciec milczał. - Jeżeli pan mi nie wierzy, to proszę sprawdzić - zaproponowała porywczo sąsiadka. Silnymi palcami uchwyciła rękaw pana Borejki i poczęła go ciągnąć w stronę swoich drzwi.

18 - Nie! - przeraził się ojciec. - Nie, nie, naprawdę nie trzeba... Wierzę pani. Będziemy się sta - starali... - mówiąc to, usiłował się wywikłać z uchwytu sąsiadki. - Będziemy się starali wziąć pod uwagę pani życzenia. - Mam nadzieję - rzekła ona, z wahaniem wypuszczając rękaw. - Dobranoc państwu... - spojrzała lodowato na Idę i Gabrielę, wyglądające zza drzwi swego pokoju. - Życzę miłego... i cichego Sylwestra. - Wypuszczając tę pożegnalną strzałę o zatrutym ostrzu, pani Szczepańska wycofała się do swoich drzwi. Lecz, choć opuszczała plac boju odniósłszy zwycięstwo, w jej głosie nie było triumfu. Gabrysi na przykład wydawało się przez chwilę, że dźwięczy w nim rozczarowanie i rezygnacja. 8 Wystąpienie sąsiadki zwarzyło wszystkim humory. - Nie przypuszczałem, że takie z nas chamidła - ojciec, wyszarpnięty brutalnie zza swego woalu, zacierał w kontuzji dłonie. Ściszcie ten idiotyczny telewizor. Mama westchnęła ze zniecierpliwieniem. - Kochany, nie popadaj w psychozę. Twierdzę, że nie należymy do rodzin hałaśliwych. Jak się przez tyle lat mieszkało w blokach... - O, o, właśnie! - zamachała rękami Ida. - Dlaczego w blokach nikt nam nie zwracał uwagi? A przecież tam to dopiero jest akustyka! - Też tak myślę - poparła ją Gabriela. - Tu są grube ściany, solidne drzwi, z pokoju do pokoju dźwięk się nie przeciska. A cóż dopiero przez mury. Zbadano ścianę stanowiącą przedmiot zażaleń. Istotnie, na jej nierównej powierzchni wyraźnie odznaczało się szerokie na metr, prostokątne zgrubienie wielkości sporych drzwi. Pod cienką warstwą tynku dawały się wyczuć regularne rzędy cegieł. Gabrysia głośno wykluczyła możliwość, by przez ścianę z cięgieł można było słyszeć cokolwiek poza wybuchem granatu ręcznego. - No, nie pukaj! - zląkł się ojciec. Gabrysia odruchowo cofnęła dłoń ze ściany i zaraz się roześmiała. - Coś ty, tato! Ona nie może tego słyszeć! No, chyba jej nie wierzysz! - Nie wiem, czy wierzę, czy nie - mruknął ojciec. - Zrobiła na mnie niesamowite wrażenie. Czułem się nieswojo. Naprawdę nieswojo.

19 - To przez te spodnie - stwierdziła Nutria. - Mogłabym ci, tatusiu, wyprać spodenki, jakbyś chciał. - Nie, dziękuję - rzekł ojciec bez humoru. - Tak. Na mnie już czas - oznajmiła Gabriela. Ruszyła w stronę łazienki, lecz nagle zatrzymała się w pół kroku. - Chwileczkę - powiedziała. - Chwileczkę. Coś wam powiem. Jeśli ona nie słyszy nas przez tę ścianę, to którędy słyszy? - W ogóle nas nie słyszy, to już przecież ustaliliśmy - zawołała Ida. - Jeśli tak, to skąd wie, że tata przy kolacji recytuje Owidiusza? Wszyscy nagle zamilkli. Faktycznie, skąd wie? - Gabusia ma rację - przejęła się mama, odruchowo ściszając głos. - Słyszy nas, to pewne. Ale którędy? Zdajecie sobie sprawę, że tato nie wrzeszczy, recytując, przepraszam cię, Ignasiu. Mówi często nawet półgłosem... A więc... W powietrzu powiało tajemniczą grozą. - No - powiedziała Gabrysia, kryjąc niepewność pod dziarskim uśmiechem. - To macie zagadkę na Sylwestra. Podedukujcie tu sobie troszkę, a ja idę do Joanny. - Zamknęła się w łazience, rozebrała i wlazła do wanny. Jak co dzień wzięła zimny prysznic, szorując ciało szorstką rękawicą (hartowanie organizmu i pobudzanie krwiobiegu ważną czynnością sportowca), potem zaś wyskoczyła na posadzkę i ociekając zimną wodą, sięgnęła po szorstki ręcznik, by przy jego pomocy poddać organizm kolejnym torturom. W łazience nie było bynajmniej ciepło, jednakże warunki, które zwykłego śmiertelnika przyprawiałyby o dygot i gęsią, siną skórkę, dla Gabrieli były niegodne uwagi. Śpiewając wesoło wytarła się do sucha, a następnie zatroszczyła się o to, by nie przeziębić się w drodze na prywatkę. Cienka suknia bawełniana na gołych ramionach nawet pod płaszczem nie była odpowiednim strojem na czternastostopniowy mróz. Gabrysia wybrała więc wiszący na sznurze, świeżo wyprany podkoszulek przeciwreumatyczny, właścicielem którego był tata. Chcieli, żeby nosiła czystą bieliznę, to proszę bardzo. Z wilgotnymi kosmykami koloru słomy wokół rumianej, tryskającej zdrowiem twarzy, ze swoim rześkim wyglądem, trzeźwym spojrzeniem i sylwetką koszykarki, Gabrysia bynajmniej nie wyglądała na Romantycznego Motyla. Spróbowała to zmienić i przywdziała swoją nową żółtą sukienkę. Jednakże i to niewiele pomogło. - E, tam, do diabła z tym - powiedziała Gabriela. Przeczesała czuprynę palcami i uznała, że może już iść. - Cześć! - krzyknęła w korytarzu do rodziny, wkładając czapkę i płaszcz. Wyszła,

20 zbiegła po schodach jak sarna i dopiero na ulicy przypomniała sobie, że nie zamknęła owych żółtych drzwi, będących solą w oku pani Szczepańskiej. - Powodzenia!!! - wrzasnęła za nią wspaniałomyślna Ida, która wobec nieodwracalności wydarzeń postanowiła już się nie dąsać. Wywiesiła się do połowy przez okno i machała obiema rękami jak obłąkana. Siostrzana miłość Idy przejawiała się bowiem na bardzo różne sposoby i o nieoczekiwanych porach. Gabriela śmiejąc się popatrzała w okna swego mieszkania. Były one jaskrawo oświetlone - wszystkie, choć rodzina siedziała tylko w jednym pokoju. Z ulicy, pod ukośnie zawieszoną, kusą zasłonką, widać było za plecami Idy migający ekran telewizora i schyloną mamę, która zbierała naczynia ze stołu. Pulpa i Nutria ze śmiechem nosiły się na barana. Nie było widać ojca, który siedział zapewne przed telewizorem i z nieobecnym spojrzeniem ciągnął herbatę ze swej ulubionej, wysokiej szklanki. Gabrysia popatrzała w głąb pełnego Borejków pokoju i pomyślała, że diabelnie, diabelnie ich wszystkich kocha. Zaraz potem wzrok jej zaczepił się o sąsiednie okno - ciemne, słabo tylko połyskujące odbitym światłem ze szklanego szyldu wytwórni kołder, mieszczącej się w suterenie. Przejechał samochód, omiatając reflektorami to ciemne okno i Gabrysia nagle się wzdrygnęła, tracąc gwałtownie humor i dobre samopoczucie. W krótkim błysku światła ujrzała bowiem panią Szczepańską, która, kryjąc się za firanką, czujnie nachylona, obserwowała ją ze swego ciemnego pokoju. 9 Kuzynka Joanna mieszkała dość daleko, przy ulicy Nad Wierz - bakiem. Gabrysia zdążyła już lekko zmarznąć, mimo podkoszulka przeciwreumatycznego i mimo równego wspaniałego sprintu. Kiedy znalazła się pod drzwiami mieszkania stryja Borejki, jej oddech był nieznacznie tylko przyspieszony, choć trzy piętra przebyła również biegiem. Podskakując w miejscu nacisnęła dzwonek i tu dopiero nawiedził ją cień niesmaku. Czy aby należało dziś przychodzić? Być może nie była wystarczająco eleganckim gościem na ten rodzaj przyjęcia. Być może Joanna zaprosiła ją tylko dla przyzwoitości i w ogóle nie oczekiwała, że kuzynka się zjawi? Ach, ta Joanna. Miała zwyczaj zapraszać różne prawdziwe lub rzekome wschodzące talenty i przyszłe znakomitości. Robiła przy tym minę, jakby ich sukcesy były też i jej zasługą. Być może jednak dzisiejsze przyjęcie będzie różnić się nieco od poprzednich. Być może nie będzie dziś przyszłych poetów o niezdrowym wyglądzie ani wymiętych studentów reżyserii. Joanna bowiem, po oblaniu egzaminu do Szkoły Baletowej, tego właśnie

21 roku zaczęła przymusową edukację w Liceum Poligraficznym. Drzwi otworzono. Na klatkę schodową buchnął snop światła z purpurowej pleksiglasowej lampy, wiszącej w przedpokoju. - Cześć, kochanie! - wykrzyknęła euforycznie Joanna, wysoka brunetka z pieprzykami na policzku. Ubrana była w długą suknię z indyjskiego kreponu, haftowaną orientalnie wokół dekoltu. Jej entuzjazm był jakby szczery, a zapał powitalny tak gorący, jakby nie widziała kuzynki zaledwie przed tygodniem, w drugi dzień Świąt, z okazji rodzinnej wizyty. Pocałowały się - Joanna cmoknęła dwukrotnie powietrze swym umalowanym dzióbkiem, Gabrysia zaś wykonała dwa soczyste i rzeczowe całusy, jak przystało w rodzinie. Joanna uśmiechnęła się pobłażliwie i wyjaśniła Gabrysi, że zabawa już w toku. Rodziców nie a poszli do kina na nocny maraton i zostawili młodzieży tylko jedną butelkę radzieckiego szampana Igristoje w formie symbolu. Pełna złych przeczuć co do ilości butelek przyniesionych przez młodych poligrafów, Gabrysia udała się do pokoju. Tu jednakże czekało ją miłe zaskoczenie. Nikt nie zdradzał objawów upojenia alkoholowego, nie było widać butelek. Poza tym w atmosferze jakby czegoś brakowało. - Aha - powiedziała Gabrysia. - Magnetofon nie dudni. Zamiast dudnienia słychać było romantyczne tony skrzypiec z płyty, a poligrafowie siedzieli na podłodze i jedli kawałki pszennego chleba, od czasu do czasu maczając je w dużym garnku, stojącym na turystycznej butli butanowej. Przed nimi, na parkiecie, stał krąg grubych szklanek z domowym piwkiem słodowym, które popijano z wniebowziętymi minami. - Moja kuzynka Gabriela - ogłosiła Joanna, popychając Gabrysię przed sobą jak okazowy egzemplarz jałówki. - Medalistka ze spartakiady. Zabójczo rąbie w kosza. O, nieba, cóż za rekomendacja. Gabrysia miała wrażenie, że albo zaraz ryknie homeryckim śmiechem, albo da kuzynce takiego łupnia w kark, że idiotka do śmierci popamięta. Doprawdy, po takim wstępie wcielanie się w Romantycznego Motyla było przedsięwzięciem skazanym na żałosne fiasko. Powinni ją teraz traktować raczej jak króla ringu. Jednakże nic takiego się nie zdarzyło. Powitały ją uśmiechy i zaciekawione spojrzenia. Te pierwsze pochodziły od kilku osób z Gabrysinej klasy: był tu oczywiście Pawełek Nowacki, Danusia, Cesia i Hajduk, wszyscy znani z występów w szkolnym kółku teatralnym - a wśród nich poligrafka Aniela Kowalik, primadonna zespołu, sławny Hamlet z gwiazdkowego przedstawienia w szkole. A więc jednak salony Joanny zaludnili prawdziwi

22 artyści! Pozostali goście byli to najwidoczniej koledzy Anieli i Joanny z klasy poligraficznej. To oni wysyłali Gabrysi owe zaciekawione spojrzenia. Nieco speszona tym zainteresowaniem, które przypisała swemu imponującemu wzrostowi (metr siedemdziesiąt pięć na płaskim obcasie), Gabrysia czym prędzej przysiadła na podłodze. Jak przysiadła, tak zmartwiała. O, do stu diabłów. Pyziak. Siedział na podłodze, po przeciwnej stronie garnka, jadł i patrzał na Gabrysię wyzywającym spojrzeniem. Przeklęty wampir. No, tak. Wszystko się zgadza. Wspomniał przecież na owej pamiętnej randce, że zdał do Liceum Poligraficznego. Najpierw pracował gdzieś w drukarni, potem dopiero mógł się uczyć. Był w pierwszej klasie, a więc chyba razem z Joanną i Anielą. No, no, jaki to dzisiaj przystojny, uwodziciel przebrzydły, w swoim drelichowym komplecie safari koloru khaki, z naszywkami o treści anglosaskiej. Jego niebezpieczne stalowe oczy i zapadnięte policzki, zwieńczone ustami w kształcie łuku Amora oraz kępami kiełkującego zarostu, najwyraźniej robiły silne wrażenie na obecnych tu poligrafkach. Tylko Joanna wpatrywała się tkliwie w Pawła Nowackiego, który właśnie robił słodkie oczy do Gabrysi, kiedy dostał szturchańca w bok. Szturchnęła go Danusia Filipiak, pamiętna Ofelia ze szkolnego przedstawienia. Danka wyglądała dziś inaczej niż w szkole. Była blada, interesująca i długowłosa, ubrana modnie w kombinezon z pomiętego płótna w kolorach ziemi. Na jej twarzy wyraźnie rysowało się postanowienie, by nie pozwolić już Pawełkowi zrobić słodkich oczu do nikogo. 10 Okazało się, że w garnku stojącym na butanie jest żółty ser. Podgrzewany na małym ogniu, podlany białym winem i uzupełniony tajemniczymi ingrediencjami, tworzył - jak wyjaśniła z dumą gospodyni przyjęcia - szwajcarską potrawę zwaną fondue. Płynna, gęsta masa, w której należało maczać kawałki białego chleba, była nadspodziewanie smaczna. Gabrysia pomyślała z uznaniem, że kuzynka wykazała się nie tylko talentem kulinarnym, ale i mnóstwem zmysłu praktycznego. Czego bowiem jak czego, ale żółtego sera było w sklepach pod dostatkiem. Minęły dwie banalne godziny wypełnione tańcami. Było normalnie, jak na każdej prywatce. Ale na trzy kwadranse przed północą Joanna znowu zabłysnęła inwencją. Wyłączyła magnetofon, nastawiła płytę z jakimś rzewnym sopranikiem i zapaliła świece. Potem rozsadziła gości, gdzie się dało, przyniosła z kuchni kawę w kubkach i kilka talerzy,

23 wyładowanych owym wspaniałym plackiem drożdżowym. Był rzeczywiście nadzwyczajny. Gabrysia przypięła się do talerza i zajadała, aż jej się uszy trzęsły, obserwując mimochodem Pyziaka, który, pomijając wyzywające spojrzenia na początku przyjęcia, nie zaszczycał już jej odtąd swą uwagą. 11 Jakoś tak po kilku minutach Gabrysia wyczuła w powietrzu nieokreślone napięcie. Coś się działo. Danka Filipiak, która znów zasiadła koło Pawełka, to kontrolowała go wzrokiem, to znów goniła spojrzeniem za Anielą Kowalik, żywą jak iskra, czarnowłosą i czarnooką, z wielkimi okularami na nosie. Aniela była to miła wariatka, pełna wigoru, żywiołowo radosna i przyjacielska. Ni stąd, ni zowąd przyniosła Gabrysi cały talerz z plackiem i trącając ją poufale, poczęła namawiać do jedzenia. Potem nagle zerwała się i wyleciała na środek pokoju, gdzie zaczęła się wygłupiać i deklamować całe ustępy z Szekspira. Najpierw mówiła tekst Ofelii udając Hamleta. Potem wygłosiła tekst Hamleta, używając nosowego sopranu, który wywoływał wśród zebranych ciche śmieszki. Kiedy stało się zbyt oczywiste, że Aniela naśladuje głos Danki Filipiak, ta wystartowała ze swego kąta z jakimiś diabelnie kiepskimi wierszami, które recytowała przed gronem kilku niezbyt zainteresowanych osób. W atmosferze narastającego zgrywu, Aniela nagle usiadła na podłodze, zdjęła okulary i zaczęła dosłownie pokładać się ze śmiechu. Aż poczerwieniała jak burak. Ach, ta Aniela była bardzo sympatyczna. Chyba najsympatyczniejsza ze wszystkich zebranych tu osób. Może tylko poza niedużym facecikiem z poligraficznej, ubranym w solenny garnitur i białą koszulę z krawatem. Facecik, zwany przez wszystkich Robrojkiem, budził w Gabrysi miłe wzruszenia, być może dlatego, że był rudy jak jej własne siostry i piegowaty jak ona sama. A może dlatego, że śmiał się szczerze i całą gębą. A może dlatego, że opowiadał najlepsze polityczne kawały, wybuchając co chwila zaraźliwym śmiechem. To on wznosił kawą piętrowe toasty na wzór gruziński i intonował przekomicznie arię Myszko, to była piękna noc. Im bardziej mu się Gabrysia przyglądała, tym bardziej go lubiła. I nie spuszczając z niego oka odkryła coś, czego poza nią nie widział nikt: mianowicie, że Robrojek gra wielki spektakl w teatrze jednego aktora, który jednocześnie jest teatrem jednego widza. A tym widzem miała być Aniela Kowalik. To dla niej Robrojek wygłupiał się, tańczył i śpiewał, to