UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny"

Transkrypt

1 UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny Studia podyplomowe: Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Magdalena Panasiuk nr albumu: Przyczyny kryzysu i problemów gospodarczych w strefie euro. Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Bogumiły Muchy-Leszko Lublin rok 2015

2 Spis treści Spis treści... 1 Wstęp Koncepcja unii walutowej i gospodarczej a korzyści i zagrożenia dla krajów członkowskich Przyczyny kryzysu i problemy wynikające z niskiej spójności gospodarczej i technologicznej obszaru euro Wpływ kryzysów na pogłębianie się nierównowag makroekonomicznych słabości zarządzania i polityki ekonomicznej Zakończenie Spis tabel Spis rysunków Bibliografia

3 2

4 Wstęp Głównym założeniem Strefy Euro było zapewnienie równomiernego oraz stabilnego wzrostu gospodarczego i dobrobytu, jednakże po ostatnim kryzysie głównym celem jest stabilizacja gospodarcza poszczególnych gospodarek strefy euro. Należy zastanowić się co było tego przyczyną i czy słuszne było utworzenie Strefy Euro, w której skład wchodziły państwa o tak rozbieżnych cyklach koniunkturalnych i poziomie rozwoju gospodarczego. Ostatni kryzys finansowy dotknął praktycznie całej gospodarki światowej oraz odbił się także na kondycji gospodarczej całej Unii Europejskiej, a co za tym idzie również strefy euro. Ukazał, że w poszczególnych krajach należących do wspólnoty występują problemy wcześniej niedocenione. Kryzys zadłużenia może stanowić początek dla wyeliminowania niedoskonałości polityki ekonomicznej, społecznej czy też politycznej. Niniejsza praca podejmuje próbę przedstawienia przyczyn kryzysu oraz problemów gospodarczych strefy euro. Zaprezentowano w nim kryteria konwergencji nominalnej, jakie muszą spełniać państwa planujące przystąpienie do strefy euro oraz korzyści bezpośrednich i pośrednich, jak i zagrożeń związanych z wprowadzeniem wspólnej waluty. W dalszej części skupiono się na przyczynach problemów, które pojawiły się podczas kryzysu w państwach członkowskich, jak i w ich wzajemnych relacjach. Pod koniec omówiono negatywne skutki, które wystąpiły w państwach członkowskich dotkniętych kryzysem. 3

5 4

6 1. Koncepcja unii walutowej i gospodarczej a korzyści i zagrożenia dla krajów członkowskich. Utworzenie unii walutowej nastąpiło przed utworzeniem unii politycznej i w założeniu miało do niej doprowadzić. Wspólny rynek, wzrost swobody przepływu kapitałów wprowadzenie wspólnej waluty oraz działanie efektywnych rynków miały doprowadzić do wzrostu tempa rozwoju gospodarczego oraz wyrównania poziomu PKB per capita krajów członkowskich strefy euro. Konwergencja realna jest niezbędna dla sprawnego funkcjonowania unii walutowej. Powinna ona wynikać z trwałego spełnienia warunków konwergencji nominalnej. Oceniając wystąpienie konwergencji nominalnej i realnej w strefie euro należy pamiętać, że strefa euro nie została utworzona ponieważ kraje członkowskie charakteryzowały się wyrównanym poziomem PKB per capita oraz spełniały kryteria Traktatu z Maastriht 1. Powstała ona ponieważ dywergencja pomiędzy krajami pogłębiała się. Dynamiczny rozwój Niemiec oraz umacnianie się marki sprawiły, że inne państwa musiały dostosowywać swoją politykę pieniężną do Bundesbanku. Włochy, Francja, Hiszpania aby zachować konkurencyjność musiały obniżyć kursy swoich. Istniało ryzyko, że jest to początek wojny na kursy walutowe, której skutkiem może być protekcjonizm narodowy oraz wojny handlowe. Rozwiązaniem było utworzenie unii walutowej. Wspólna waluta miała doprowadzić do konwergencji. W pierwszych latach istnienia wspólnej waluty było widać jej pozytywne efekty. Niemcy oraz inne państwa z północy Europy zwiększyły sprzedaż swoich towarów do krajów z południa Europy, co umożliwiło im zwiększenie produkcji 2. Rozpoczynając analizę wpływu unii walutowej na kraje członkowskie strefy euro należy rozwinąć jej definicję. Traktat z Maastricht mówi o tym, iż unia walutowa występuje, gdy są spełnione następujące warunki: członkowskimi gwarancja całkowitej i nieodwracalnej wymienialności walut pełna liberalizacja przepływów kapitałowych pomiędzy krajami 1 M. Burda, Ch. Wyplosz, Ma.kroekonomia. Podręcznik europejski, PWE, Warszawa, 2000, rozdz M. Ochrymiuk, A. Rogut, Konwergencja nominalna w strefie euro. Implikacje dla Polski, NBP, Warszawa 2010, str

7 wahań całkowita integracja rynków finansowych krajów członkowskich nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych bez żadnej marży jedna polityka pieniężna prowadzona przez jeden bank centralny 3 Państwa członkowskie Unii Europejskiej objęte derogacją, aby przystąpić do strefy euro muszą spełnić określone kryteriami konwergencji nominalnej. Określają one czy dane państwo jest gotowe gospodarczo do przystąpienia do strefy euro. Zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu UE, Protokołem w sprawie kryteriów konwergencji oraz Protokołem w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu dokonywana ocena osiągnięcia konwergencji następuje na podstawie wypełnienia czterech kryteriów: stabilności cen, fiskalnego, stopy procentowej oraz kursu walutowego 4. Dodatkowo ekonomiści uważają, że poza nominalnymi kryteriami konwergencji pozytywny wpływ na umocnienie gospodarki przed przyjęciem euro ma: 1) stabilizacja kursu walutowego, 2) równowaga na rachunku obrotów bieżących, 3) stabilizacja finansów publicznych (a następnie utrzymanie dyscypliny budżetowej po wejściu do UGiW) 5. Powodem utworzenia strefy euro było niewątpliwie osiągnięcie korzyści ekonomicznych i politycznych dla państw członkowskich. Wprowadzenie wspólnej waluty w Unii Europejskiej było bardzo ważnym krokiem w pogłębieniu integracji wewnątrzwspólnotowej, która miała prowadzić do rozwoju gospodarczego całego ugrupowania. Wprowadzenie wspólnej waluty miało wyeliminować ryzyko wahań kursowych, zlikwidować koszty transakcyjne wymiany walut narodowych, doprowadzić do zwiększenia stabilności i wiarygodności całego obszaru oraz zwiększyć przejrzystość cen. Efekty te miały przyczynić się do integracji i pogłębienia rynków finansowych, wzrostu 3 B. Mucha-Leszko, Strefa euro. Wprowadzanie, funkcjonowanie, międzynarodowa rola euro, UMCS, Lublin 2007, str dostęp: r. 5 Kryzys finansowo-gospodarczy a przyspieszenie integracji walutowej, Opinia ekspercka przygotowana dla Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, 6

8 wewnątrzwspólnotowej wymiany handlowej, zwiększenia nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw oraz przyciągnięcia kapitału z zagranicy. Korzyści te miały w sposób pośredni oddziaływać na poprawę stanu gospodarek oraz wzrost dobrobytu mieszkańców strefy euro 6. Korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty można podzielić na korzyści bezpośrednie i pośrednie (Tabela 1.) Tabela 1. Korzyści bezpośrednie i pośrednie z przystąpienia do unii walutowej. KORZYŚCI BEZPOŚREDNIE -spadek kosztów transakcyjnych -większa przejrzystość cen i zintensyfikowana konkurencja -eliminacja wahań nominalnego kursu walutowego -wzrost stabilności i wiarygodności makroekonomicznej -spadek stóp procentowych KORZYŚCI POŚREDNIE -integracja rynków finansowych -wzrost obrotów handlowych -wzrost inwestycji -wzrost PKB i dobrobytu społecznego -wzrost napływu kapitału -większa dyscyplina budżetowa Źródło: P. Gajewski, Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro, [w] P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, NBP, Warszawa Jedną z najbardziej widocznych korzyści z wstąpienia kraju do unii walutowej jest eliminacja kosztów wymiany walut, które ponoszą przedsiębiorstwa prowadząc transakcje z kontrahentami z zagranicy jak i wszyscy mieszkańcy wyjeżdzający za granicę. Różnica pomiędzy ceną zakupu waluty a jej sprzedaży nie jest wysoka ponieważ stanowi ok. 2-5% wartości transakcji jednak w skali całej gospodarki są to pokaźne wielkości. Koszty transakcyjne można określić mianem pustej straty. Po wprowadzeniu wspólnej waluty można przesunąć zasoby siły roboczej zaangażowanej w wymianę walut można przesunąć do innych produktywnych sfer gospodarki 7. Kolejna korzyścią unii walutowej jest to, iż dzięki niej możliwa jest redukcja stosowania dyskryminacji cenowej. W gospodarkach występuje większa przejrzystość cen dzięki czemu przedsiębiorstwa mogą łatwiej i szybciej 6 Zrozumieć politykę Unii Europejskiej: unia gospodarcza i walutowa oraz euro, Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2013, str N. G. Mankiw, M. P. Taylor, Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009, str

9 podejmować decyzje inwestycyjne. Dodatkowo powoduje to zwiększenie konkurencyjności na rynku również dzięki obniżeniu barier wejścia na rynek. Większa konkurencja ma pozytywny wpływ dla konsumentów co w długim okresie czasu wspiera wzrost gospodarczy. Przedsiębiorstwa działające w warunkach dużej konkurencji sia bardziej efektywne oraz bardziej innowacyjne 8. Wahania kursu walutowego są niewątpliwym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej. Waluta krajowa może ulec zarówno umocnieniu jak i osłabieniu co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem prowadzenia działalności. Wahania kursu walutowego sprawiają, że rachunek ekonomiczny dokonany przed zawarciem kontraktu może okazać się nieaktualny. Niestabilny kurs walutowy wymusza na firmach utrzymywanie rezerw, które mogłyby być zainwestowane. Utworzenie wspólnego obszaru walutowego jest w stanie zlikwidować tę barierę. Przedsiębiorstwa mogą w dowolnym kraju należącym do strefy euro realizować transakcje bez ponoszenia ryzyka kursu walutowego oraz nie ponoszą kosztów transakcyjnych 9. Wspólny obszar walutowy wpływa na wzrost stabilności oraz wiarygodności makroekonomicznej krajów członkowskich. Oba czynniki wpływają na wzrost PKB poprzez napływ inwestycji zagranicznych. Dzięki wspólnej walucie ograniczone jest ryzyko wystąpienia gwałtownych przepływów kapitału, które mogą destabilizować gospodarkę. Są to zazwyczaj działania spekulacyjne, których zadaniem jest wywołanie szoków. Kolejną zaleta wspólnej waluty jest zdecydowanie większa wiarygodność polityki pieniężnej prowadzonej przez wspólny bank niż wiarygodność pojedynczych banków centralnych 10. Omawiając korzyści pośrednie z przyjęcia wspólnej waluty bez wątpienia w pierwszej kolejności trzeba zacząć jest pogłębianie się i integracja rynków finansowych. Integracja ta ułatwia dostęp oraz obniża koszt jego pozyskania przedsiębiorstwom, co może wpłynąć na wzrost inwestycji. Dodatkowo 8 Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, NBP, Warszawa, 2009, str E. Radomska, Polska w strefie euro. Potencjalne korzyści oraz koszty Makro- i mikroekonomiczne, Zarządzanie Zmianami Biuletyn POU nr 5 (39), Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia polski do strefy euro, pod red. J. Borowskiego, NBP, Warszawa, 2004, str

10 zintegrowane rynki finansowe mogą skutecznie łagodzić szoki asymetryczne poprzez wygładzanie krzywej konsumpcji 11. Wzrost handlu spowodowany likwidacją kasztów transakcyjnych, wahań kursowych oraz większą przejrzystością cen jest kolejną pośrednią korzyścią wspólnego obszaru walutowego. Przyjęcie wspólnej waluty oznacza szansę na wzrost zarówno eksportu jak i importu. Wymiana handlowa umożliwia swobodną alokację siły roboczej oraz kapitału do tych sektorów gospodarki, w których dany kraj jest najbardziej efektywny. Ponadto zwiększona wymiana handlowa sprzyja szybszemu transferowi technologii 12. Wspólna waluta powinna pozytywnie wpływać na inwestycje krajowe jak i zagraniczne. Pozytywnym aspektem wzrostu inwestycji jest ograniczenie kosztu pozyskania kapitału, uniezależnienie inwestycji od krajowych zasobów oszczędności oraz bardziej klarowne zasady prowadzenia działalności gospodarczej. Spadek poziomu stóp procentowych zmniejsza koszt pozyskania kapitału na realizację inwestycji a co za tym idzie zwiększa wartość bieżącą netto projektów inwestycyjnych. Dzięki ujednoliceniu waluty przedsiębiorstwa wszystkich krajów członkowskich strefy mają dostęp do relatywnie taniego kapitału. Utworzenie strefy euro bez wątpienia przyczyniło się do wzrostu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Dotyczyło to przede wszystkim przedsiębiorstw, które dążąc do zwiększania efektywności dzieliły procesy produkcyjne na etapy realizowane w różnych krajach. Przedsiębiorstwa mogły prowadzić działania badawczo rozwojowe w krajach o wysokiej dostępności wykwalifikowanej kadry a produkcję wyrobów w krajach o najniższych kosztach pracy 13. Wprowadzenie wspólnej waluty oznacza rezygnację z możliwości prowadzenia krajowej polityki pieniężnej oaz przekazanie tych kompetencji do ponadnarodowej instytucji, realizującej politykę pieniężną dostosowaną do sytuacji gospodarczej w całym obszarze unii walutowej. Kraje członkowskie unii 11 M. Lachowicz, Europejska integracja monetarna od A do Z. Dotychczasowy bilans korzyści i kosztów z utworzenia strefy euro, NBP, Warszawa, 2008, str J. Borowski, Integracja monetarna. Wyzwania dla Polski, PWE, Warszawa, 2011, rozdz P. Gajewski, Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro, [w] P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, NBP, Warszawa

11 monetarnej powołują jeden bank centralny, emitujący wspólną walutę i odpowiedzialny za realizację polityki pieniężnej na obszarze unii walutowej. W praktyce nie jest zatem możliwe realizowanie odmiennej polityki stopy procentowej w poszczególnych krajach unii monetarnej 14. Koszt związany z utratą wpływu na gospodarkę poprzez krajową politykę pieniężną zależy od rodzaju wstrząsów działających na gospodarkę po przyjęciu wspólnej waluty. Jeśli wstrząsy te są symetryczne, a więc dotykają w podobnym stopniu gospodarki należące do unii walutowej, ich skutki mogą być łagodzone za pomocą wspólnej polityki pieniężnej prowadzonej przez bank centralny, uwzględniającej sytuację gospodarczą całego obszaru unii monetarnej. Jeśli jednak dominują wstrząsy o charakterze asymetrycznym, przystąpienie do unii walutowej rodzi koszty związane z brakiem wykorzystywania krajowej polityki pieniężnej dla łagodzenia ich skutków oraz ryzyko zwiększenia wahań produkcji i zatrudnienia po przyjęciu wspólnej waluty 15. Zasadnicze znaczenie odgrywają wstrząsy o charakterze popytowym. W przypadku symetrycznych wahań popytu, wstrząsy te mogą być niwelowane przez wspólną politykę pieniężną. W przypadku wystąpienia asymetrycznych wstrząsów popytowych, wykorzystanie wspólnej polityki monetarnej nie ma uzasadnienia. Znaczenie wstrząsów podażowych dla skutków utworzenia unii monetarnej jest mniejsze, wynika to z braku krótkookresowego wpływu polityki pieniężnej na podaż dóbr i usług w gospodarce. W długim okresie wpływ ten jest pozytywny, jeśli polityka pieniężna zorientowana jest na utrzymanie stabilnych cen i skutecznie cel ten realizuje 16. Najczęściej wymienianym rodzajem dostosowań, zapewniających powrót gospodarki do stanu równowagi, jest przejściowy spadek realnych płac, umożliwiający obniżkę cen oraz poprawę konkurencyjności eksportu. Przyczynia się to do wzrostu realnego popytu i umożliwia gospodarce powrót do równowagi, a więc przywrócenie poziomu produkcji i zatrudnienia notowanego przed 14 Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, NBP, Warszawa, 2009, str K. Konopczak, Konwergencja nominalna i mechanizmy jej absorpcji w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Warsztaty Doktorskie z zakresu Ekonometrii i Statystyki, Kraków M. Burda, Ch. Wyplosz, Makroekonomia. Podręcznik europejski, PWE, Warszawa, 2000, rozdz

12 wstrząsem. Ten scenariusz możliwy jest jednak tylko wówczas, gdy płace są dostatecznie elastyczne. Możliwość wystąpienia przedstawionych wyżej dostosowań płacowych bywa często kwestionowana na gruncie obserwowanego empirycznie braku elastyczności płac w przedsiębiorstwach. Niska giętkość płac jest zwykle skutkiem zawierania długoterminowych kontraktów płacowych, istniejących regulacji dotyczących wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz oferowania przez przedsiębiorców płac zachęcających do zwiększenia wydajności 17. Narzędziem stabilizowania koniunktury w sytuacji wystąpienia wstrząsów asymetrycznych może być również polityka fiskalna. Stabilizujący wpływ tej polityki może być osiągnięty w dwojaki sposób. Po pierwsze, powrót do stanu równowagi w gospodarce dotkniętej wstrząsem może umożliwić sprawnie funkcjonujący system fiskalnego federalizmu, a więc budżet wspólny dla wszystkich krajów należących do unii walutowej. Wyższe wpływy podatkowe i niższe wydatki w kraju doświadczającym pozytywnego wstrząsu asymetrycznego mogą posłużyć jako źródło finansowania transferów do kraju doświadczającego wstrząsu o charakterze negatywnym. W ten sposób wspólna polityka fiskalna może doprowadzić do ograniczenia popytu w kraju, w którym jest on zbyt wysoki. Warto podkreślić, że dla skuteczności mechanizmu dostosowawczego polegającego na redystrybucji dochodów poprzez wspólny budżet potrzebny jest odpowiednio duży udział tego budżetu w PKB unii monetarnej, co pozwoliłoby na skuteczną neutralizację wstrząsów nawet o znacznej skali. Ponadto, dochody i wydatki budżetu federalnego muszą być zmienne i uzależnione od stanu koniunktury w krajach członkowskich unii monetarnej. Nie mogą być one kształtowane w sposób ryczałtowy, na przykład w postaci z góry ustalonych składek państw członkowskich oraz z wyprzedzeniem zaplanowanych wydatków na określonym poziomie, tak jak dzieje się to obecnie w Unii Europejskiej. Oznacza to, że dla sprawnego funkcjonowania federalnych stabilizatorów fiskalnych konieczna jest unia polityczna utworzona przez państwa posiadające wspólną walutę. Wstrząsy asymetryczne mogą być również neutralizowane za pomocą krajowej polityki fiskalnej. Jednak wpływ ten nie 17 R. Hall, J. B. Taylor, Makroekonomia. Teoria, funkcjonowanie i polityka, PWN, Warszawa, 1995, str

13 powinien się dokonywać poprzez prowadzenie dyskrecjonalnej polityki fiskalnej, która wymaga zwykle zmian legislacyjnych i przez to działa ze znacznym opóźnieniem w stosunku do wystąpienia wstrząsu. Stabilizująca funkcja polityki fiskalnej powinna być realizowana poprzez stworzenie warunków dla sprawnego działania tzw. automatycznych stabilizatorów, a więc zmian dochodów i wydatków sektora publicznego powiązanych z poziomem aktywności gospodarczej 18. Stabilizatory te sprawiają, że, podobnie jak w przypadku federalnej polityki fiskalnej, w wyniku wstrząsu asymetrycznego dochody krajowego budżetu są niższe, a wydatki wyższe. W efekcie krajowa polityka fiskalna podtrzymuje popyt w gospodarce, a efektem działania automatycznych stabilizatorów jest pogorszenie salda dochodów i wydatków sektora finansów publicznych. Mechanizm ten jest zatem skutecznym narzędziem łagodzenia wstrząsów w krótkim okresie. W dłuższym horyzoncie równowagę makroekonomiczną zapewniają jedynie mechanizmy rynku pracy. Siła oddziaływania automatycznych stabilizatorów zależy od progresji podatkowej, otwartości gospodarki, rozmiarów sektora publicznego, rodzaju wstrząsu oraz kategorii makroekonomicznej dotkniętej wstrząsem A. Zawojska, M. Pisa, Polityka fiskalna jako stabilizator koniunktury gospodarczej w teorii realnego cyklu koniunkturalnego, Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Org. Gosp. Żywnościowej, nr 63: B. Mucha-Leszko, M. Kąkol, Efektywność automatycznych stabilizatorów koniunktury w Unii Europejskiej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H, Oeconomia, Vol , str

14 2. Przyczyny kryzysu i problemy wynikające z niskiej spójności gospodarczej i technologicznej obszaru euro Literatura przedmiotu wymienia bardzo wiele przyczyn kryzysu strefy euro. Do głównych należy zaliczyć między innymi błędy w polityce fiskalnej państw członkowskich, utrzymywanie się deficytu budżetowego ale przede wszystkim światowy kryzys finansowo-gospodarczy. Główną przyczyną europejskiego oraz światowego kryzysu było niewłaściwe funkcjonowanie banków przejawiające się osiąganiem zysków na ryzykownych spekulacjach finansowych. Niekorzystny wpływ na globalną strukturę finansową miało również rosnące zadłużanie się USA, co spowodowało wzrost oprocentowania europejskich obligacji. Następną przyczyną kryzysu wewnątrz strefy euro był brak równowagi strukturalnej pomiędzy poszczególnymi gospodarkami. Część krajów miała stały dodatni bilans płatniczy, który pozwalał na zwiększanie rezerw, natomiast pozostałe kraje, wykazujące ujemne saldo bilansu płatniczego, zwiększały swoje zadłużenie. Te zmiany powodowały pogłębiającą się dywergencję pomiędzy krajami. Największy wzrost eksportu oraz zgromadzenie pokaźnych rezerw walutowych nastąpił w Chinach, w których skład wchodzi m. in. dług publiczny USA oraz dług publiczny państw wchodzących w skład strefy euro 20. Ten rodzaj nierównowagi wystąpił również wewnątrz Unii Europejskiej, dzieląc ją na dwie grupy krajów: posiadających nadwyżkę w wymianie z zagranicą (Holandia, Niemcy, Belgia, Austria) oraz notujących deficyt w handlu zagranicznym (Włochy, Francja, Grecja, Portugalia, Irlandia, Hiszpania) 21. Do wzrostu importu przyczyniał się również rosnący popyt wewnętrzny, który był zaspokajany przez kraje o większej przewadze konkurencyjnej. Na Rysunku 1. można zauważyć, że bilans obrotów bieżących całej strefy euro w latach był dodatni, w latach (poza rokiem 2009 gdzie była zdecydowana nadwyżka importu nad eksportem) był zrównoważony. W kolejnych dwóch latach przeważał eksport. Nie oznacza to jednak poprawy bilansu obrotów bieżących we wszystkich krajach strefy. Do lat kryzysu zróżnicowanie sald wymiany 20 K. Opolski, J. Górski, Perspektywy integracji ekonomicznej i walutowej w gospodarce światowej. Dokąd zmierza strefa euro, WNE UW, Warszawa 2012, str dostęp:

15 handlowej pomiędzy krajami strefy pogłębiało się z powodu rozbieżności pod względem poziomu konkurencyjności poszczególnych państw. Rozbieżność pomiędzy krajami była uwarunkowana czynnikami długookresowymi (specjalizacja pracy, produktywność pracy) oraz czynnikami krótkookresowymi (poziom cen, koszty, realne kursy walutowe, czynniki pozacenowe i pozakosztowe) 22. Rysunek 1. Saldo obrotów bieżących strefy euro w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Niejednolity wzrost płac oraz produktywności spowodował spadek konkurencyjności niektórych państw. Porównując przeciętny poziom płac oraz wydajność pracy w całej strefie euro można wyraźnie zauważyć, że tempo wzrostu płacy było wyższe od tempa wzrostu produktywności (Rysunek2.). Na przestrzeni lat przeciętne wynagrodzenie w strefie euro wzrosło o 14%, przy czym w Niemczech o 2%, a w Hiszpanii aż o 26%. Zwłaszcza w krajach południa (Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja) niebezpieczny był wzrost płac, który nie miał odzwierciedlenia we wzroście produktywności 23. Konkurencyjność spadła w państwach, w których pojawił się boom kredytowy, którego przyczyną był wzrost popytu, cen, płac, jednostkowych kosztów pracy oraz wzrost realnego kursu walutowego. 22 B. Mucha-Leszko, Przyszłość strefy euro ściślejsza integracja czy powrót do dwóch prędkości?, Acta Universitatis Lodzienis. Folia Oeconomica, nr 273, 2012, 23 A. Kosior, M. Rubaszek, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, NBP, Warszawa 2014, str

16 Rysunek 2. Poziom płac oraz wydajność pracy w strefie euro Poziom płac w strefie euro w latach Wydajność pracy w strefie euro w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Jedną z ważniejszych przyczyn kryzysu było wewnętrzne zróżnicowanie strukturalne, powodujące trudności dla Europejskiego Banku Centralnego w prowadzeniu jednolitej polityki makroekonomicznej. Działanie EBC w latach poprzedzających kryzys, było zbyt silnie ukierunkowane na zwalczanie inflacji, pomijając aspekt rozwoju gospodarczego. Spowodowało to długofalowy spadek tempa wzrostu gospodarczego w państwach członkowskich strefy euro, a w związku z tym przyrost bezrobocia oraz obniżenie konkurencyjności eksportu. Różnice gospodarcze występujące pomiędzy krajami przyniosły zróżnicowane skutki stosowanej polityki monetarnej, co przyczyniło się do powstania wstrząsów asymetrycznych czyli trudności gospodarczych w pewnych obszarach. Rozważając przypadek Niemiec, które posiadały lepszą sytuację makroekonomiczną, polityka stopy procentowej EBC była zawyżona w stosunku 15

17 do poziomu niemieckiej gospodarki. Państwa o zbliżonej strukturze gospodarczej były również narażone na zwiększony import ryzyka inflacyjnego z krajów o niższych parametrach makroekonomicznych. Drugim rodzajem wstrząsów asymetrycznych był wpływ polityki inflacyjnej na kraje borykające się z bardzo poważnymi problemami strukturalnymi tj. wysokie bezrobocie strukturalne (Grecja, Hiszpania) 24. Średnia zmiana stopy bezrobocia na przestrzeni lat wśród państw członkowskich Unii Europejskiej była ujemna na poziomie 3%. Najlepszym wskaźnikiem charakteryzowały się Niemcy spadek bezrobocia o 3,6% a najgorszym Grecja wzrost bezrobocia o 19% 25. Taka rozbieżność w strukturze państw wymaga różnych środków stabilizowania gospodarki 26. Kraje charakteryzujące się niższym poziomem rozwoju gospodarczego początkowo korzystały z polityki Europejskiego Banku Centralnego, ponieważ stopy procentowe w stosunku do parametrów makroekonomicznych były relatywnie niższe od krajowych. Dużym wyzwaniem dla rozwoju tych gospodarek była rosnąca inflacja. Brak dostatecznej synchronizacji cykli koniunkturalnych wewnątrz strefy doprowadził do zróżnicowania oczekiwań poszczególnych państw członkowskich co do poziomu inflacji a tym samym do rozbieżności poziomu realnych stóp procentowych. Stosunkowo niskie stopy procentowe sprzyjały ekspansji gospodarczej oraz przegrzaniu koniunktury. Skutkiem tego był jednostkowy wzrost inflacji oraz kosztów pracy w porównaniu do innych państw strefy euro, co doprowadziło do wzrostu realnego efektywnego kursu walutowego. Ta sytuacja szczególnie mocno dotknęła kraje eksportujące na rynki krajów trzecich. Ekonomiści uważają, że bez zdecydowanego obniżenia wartości euro trudno będzie uzyskać zrównoważony bilans eksportu i importu krajów o niskiej konkurencyjności 27. Należy jednak podkreślić, że zasadniczym problemem strefy euro jest kryzys fiskalny, który swoim zasięgiem obejmuje państwa tzw. grupy PIIGS czyli: Portugalię, Irlandię, Włochy, Grecję i Hiszpanię. Podstawą kryzysu jest 24 K. Michalska, W. Wojciechowski, Dlaczego rynek pracy w Hiszpanii nie działa?, Analiza FOR nr 1/2011, Warszawa. 25 A. Rzońca, Jak Grecja padła na popytowym dopingu?, Analiza FOR nr 1/2010, Warszawa T. G. Grosse, Systemowe uwarunkowania kryzysu strefy euro, 2010, data wejścia: , str

18 nieumiejętne i nieracjonalne prowadzenie polityki fiskalnej spowodowane ciągłym wzrostem wydatków budżetowych w stosunku do wpływu. Dodatkowo finansowanie obecnych zobowiązań pochodzących ze sprzedaży obligacji skarbowych przekłada się na nierealizowanie ujętych w Traktacie o Unii Europejskiej kryteriów fiskalnych. Takie działania mogą prowadzić do bankructwa państwa. Dotychczas zastosowane działania (wsparcie finansowe Irlandii, Grecji i Portugalii w zamian za przeprowadzenie reform gospodarczych czy też umorzenie części greckiego długu) są jedynie tymczasowe i nie stanowią rozwiązania problemu w długim okresie. Co więcej, niektóre z nich mogą być przyzwoleniem na prowadzenie nieracjonalnej polityki fiskalnej, za którą członkowie strefy euro nie ponoszą odpowiedzialności. Między innymi z tych powodów niezbędne jest jak najszybsze wdrożenie a przede wszystkim respektowanie na poziomie UE instytucjonalnych form współpracy gospodarczej, kontroli budżetowej i fiskalnej oraz stabilności makroekonomicznej członków strefy euro 28. Strefa euro nie została utworzona jako w pełni optymalna strefa walutowa odpowiadająca teorii ekonomii, ale na podstawie politycznych priorytetów. Posługiwanie się wspólną walutą nie przyczyniło się do wzrostu konwergencji rozwojowej gospodarek strefy euro. Wynika z tego, że tylko trwałe i dokładne spełnienie kryteriów konwergencji nominalnej jest warunkiem poprawnego funkcjonowania wspólnego obszaru walutowego. Utrzymywanie przez EBC różnic inflacyjnych skutkowało, przy wspólnej polityce pieniężnej, utrzymaniem zróżnicowanych realnych stóp procentowych. Trwała nierównowaga finansów publicznych doprowadziła do nadmiernego zadłużenia gospodarek, które spowodowało spadek wiarygodności krajów na rynku kredytowym oraz rozbieżność stóp procentowych. Realne stopy procentowe utrzymujące się na zbyt niskim poziomie w państwach o niższym stopniu konwergencji realnej i wyższej inflacji mogą być przyczyną zbyt wysokiego w stosunku do zdolności produkcyjnych wzrostu agregatowego popytu oraz wzrostu cen. Natomiast zbyt wysoki poziom realnych stóp procentowych 28 Ł. Wróblewski, Kryzys Unii Gospodarczej i Walutowej przyczyny i dotychczasowe rozwiązania, Biuletyn Instytutu Zachodniego im. Zygmunta Wojciechowskiego, nr 74, Poznań 2012, str

19 w gospodarkach o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego może hamować tempo wzrostu gospodarczego. Różnice pomiędzy stopami procentowymi mogą utrwalać się, gdy ze strony państw nie ma autonomicznej polityki pieniężnej czego skutkiem jest nieoptymalne funkcjonowanie gospodarek J. Kraciuk, Kryzys finansowy strefy euro, Optimum. Studia ekonomiczne nr 4 (64)

20 3. Wpływ kryzysów na pogłębianie się nierównowag makroekonomicznych słabości zarządzania i polityki ekonomicznej Destabilizacja walutowa, finansowa i gospodarcza w latach ostatniego kryzysu wpłynęła na drastyczny spadek tempa wzrostu gospodarczego w krajach ugrupowania. Kryzys finansowy, podobnie jak poprzednie, uwypuklił słabości gospodarki całej Unii Europejskiej. Ponownie zaczęto prowadzić rozmowy dotyczące pogłębiania procesów integracyjnych, tj.: znoszenie wciąż istniejących regulacji ograniczających przepływ produktów, usług oraz siły roboczej, rozszerzanie strefy euro, umocnienie wspólnej polityki makroekonomicznej 30. W celu zmniejszenia ryzyka powstawania nierównowag makroekonomicznych wprowadzono procedurę identyfikacji i nadzoru krajów członkowskich. W 2012 r Komisja Europejska opublikowała Alert Mechanism Report, w którym to przyjęto 10 kluczowych wskaźników, których zadaniem jest wczesne ostrzeganie o spadku przewagi konkurencyjnej oraz rosnącej dywergencji. Wskaźniki można podzielić na wskaźniki odzwierciedlające poziom nierównowagi zewnętrznej i wewnętrznej 31. Do wskaźników wewnętrznych można zaliczyć: zmiany procentowe rok do roku realnych cen nieruchomości, przepływ kredytów sektora prywatnego jako % w PKB, zatrudnienie sektora prywatnego jako % PKB, zadłużenie publiczne jako % PKB oraz trzyletnią średnią stopę bezrobocia. W Tabeli 2. zostały zamieszczone powyższe wskaźniki dla członków UE w 2013 roku. 30 L. Tsoukalis (2005): What Kind of Europe?, Oxford New York: Oxford University Press, rozdz B. Mucha-Leszko, Przyszłość strefy euro ściślejsza integracja czy powrót do dwóch prędkości?, Acta Universitatis Lodzienis. Folia Oeconomica, nr 273, 2012, str

21 Tabela 2. Wskaźniki uwzględniane w ramach procedury przeciwdziałania nierównowagom makroekonomicznym dotyczące nierównowag wewnętrznych i konkurencyjności krajów UE dla roku 2013 Rok 2013 Zmiany procentowe rok do roku realnych cen nieruchomości (a) Przepływy kredytów sektora prywatnego jako % PKB (b), (c) Zadłużenie sektora prywatnego jako % PKB (b), (c) Zadłużenie publiczne jako % PKB (d) 3-letnia średnia stopa bezrobocia Pułapy +6% 14% 133% 60% 10% Belgia 0,0 1,1 163,0 104,5 7,7 Bułgaria -0,1 6,7 134,8 18,3 12,2 Czechy -1,2 3,1 73,7 45,7 6,9 Dania 2,8-1,4 222,6 45,0 7,4 Niemcy 1,8 1,2 103,5 76,9 5,6 Estonia 7,3 5,4 119,4 10,1 10,3 Irlandia 0,3-5,7 266,3 123,3 14,2 Grecja -9,3-1,1 135,6 174,9 23,3 Hiszpania -9,9-10,7 172,2 92,1 24,1 Francja -2,6 1,8 137,3 92,2 9,8 Chorwacja -18,1-0,2 121,4 75,7 15,8 W ochy -6,9-3,0 118,8 127,9 10,4 Cypr -5,5-11,2 344,8 102,2 11,9 Łotwa 6,6 0,8 90,9 38,2 14,4 Litwa 0,2-0,2 56,4 39,0 13,5 Luksemburg 4,9 27,7 356,2 23,6 5,3 Węgry -5,0-1,0 95,5 77,3 10,7 Malta -2,1 0,4 137,1 49,8 6,4 Holandia -7,8 2,1 229,7 68,6 5,5 Austria 2,5 0,2 125,5 81,2 4,5 Polska -4,4 2,9 74,9 55,7 10,0 Portugalia -2,5-2,4 202,8 128,0 15,0 Rumunia -4,6-1,5 66,4 37,9 7,0 Słowenia -5,8-4,0 101,9 70,4 9,1 S owacja -0,5 5,4 74,8 54,6 14,0 Finlandia -1,3 0,7 146,6 56,0 7,9 Szwecja 4,7 3,7 201,1 38,6 7,9 Zjednoczone Królestwo 1,6 3,4 164,5 87,2 7,9 Źródło: European Commission, Alert Mechanism Report, prepared in accordance with Articles 3 and 4 of the Regulation on the prevention and correction of macroeconomic imbalances, Brussels, , COM(2014) 904 final, str. 40 Zadłużenie publiczne w relacji do PKB przekraczające 60% wzrost wystąpiło w 12 państwach strefy euro: Belgia 104,5% Niemcy 76,9%, Irlandia 123,3%, Grecja 174,9%, Hiszpania 92,1%, Francja 92,2% Holandia 68,6% Portugalia 128,0%, Słowenia 70,4%. Tylko 6 państw nie miało problemów z długiem publicznym (Estonia, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Słowacja, Finlandia) European Commission, Alert Mechanism Report, prepared in accordance with Articles 3 and 4 of the Regulation on the prevention and correction of macroeconomic imbalances, Brussels, , COM(2014) 904 final, str

22 Zadłużenie sektora prywatnego w relacji do PKB wyższe nić 133% wystąpiło w 11 krajach UGiW, a najwyższe było w Luksemburgu 356,2,%, na Cyprze 344,8%, w Irlandii 266,3%, w Holandii 229,7% oraz Portugalii 202,8%. Biorąc pod uwagę zadłużenie sektora prywatnego oraz sektora publicznego do najbardziej zadłużonych krajów należały: Irlandia, Grecja, Portugalia. Niemniej, jeżeli 11 z 19 krajów strefy euro ma wysoce zadłużony sektor prywatny, oznacza to, że spłaty kredytów są istotnym czynnikiem hamującym wzrost gospodarczy. Wysokie zadłużenie zwiększa ryzyko ponownego wystąpienia kryzysu finansowego 33. Poziom wartości transakcji kredytowych zawieranych w danym roku w stosunku do PKB został ustalony na podstawie transakcji w latach w wysokości 14%. Jedynym państwem przekraczającym dopuszczalny poziom wskaźnika jest Luksemburg. W siedmiu państwach wskaźnik ten ma wartość ujemną, co świadczy o spadku poziomu kredytowania. Spadek transakcji kredytowych spowodował znaczne ograniczenie popytu konsumpcyjnego, co z kolei negatywnie wpływa na wzrost gospodarczy 34. Sytuację na rynku pracy i efektywność procesów dostosowawczych pokazuje zróżnicowanie stopy bezrobocia. Kolejnym wskaźnikiem jest ustalony poziomie 10% wskaźnik 3-letniej średniej stopy bezrobocia. Najwyższe bezrobocie występuje w Hiszpanii 24,1% i w Grecji 23,%, a najniższe oscylujące pomiędzy 5-6% w Niemczech, Luksemburgu i Holandii. Duże zróżnicowanie poziomów bezrobocia w poszczególnych krajach strefy świadczy o niskiej skuteczności mechanizmów dostosowawczych zdolności do realokacji pracowników 35. W celu zmniejszenia ryzyka narastania nierównowagi wewnętrznej w ramach procedury przeciwdziałania nierównowagom makroekonomicznym w UGiW ustalono indeks wzrostu cen nieruchomości, a jego obecny poziom wynosi 6%. W 2013 roku jedynie Estonia i Łotwa przekroczyły dopuszczalny próg. W 33 Ibidem, str Ibidem, str Ibidem, str

23 wielu krajach można zauważyć zachodzącą korektę poziomu cen (wartości ujemne) 36. Do wskaźników zewnętrznych można zaliczyć: trzyletnią średnią salda na rachunku obrotów bieżących jako % PKB, międzynarodową pozycję inwestycyjną jako % PKB, trzyletnie zmiany procentowe efektywnego realnego kursu walutowego deflowanego stopą inflacji HICP, pięcioletnie zmiany procentowe udziałów w rynkach eksportowych 37. W Tabeli 3. zostały zamieszczone powyższe wskaźniki dla członków UE w 2013 roku. Tabela 3. Wskaźniki uwzględniane w ramach procedury przeciwdziałania nierównowagom makroekonomicznym dotyczące nierównowag zewnętrznych i konkurencyjności krajów UE dla roku 2013 Rok letnia średnia salda na rachunku obrotów bieżących jako % PKB Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto jako % PKB Pułapy 4/+6% 35% Zmiany procentowe (trzyletnie) efektywnego realnego kursu walutowego deflowanego stop) inflacji HICP (a) + 5% dla SE i + 11% dla krajów UE spoza SE Zmiany procentowe (pięcioletnie) udziałów w rynkach eksportowych 6% Zmiany procentowe (trzyletnie) w nominalnych jednostkowych kosztach pracy(b) + 9% dla SE i + 12% dla krajów UE spoza SE Belgia 1,6 45,8-0,3-9,1 8,6 Bułgaria 0,4-76,2-1,0 5,7 14,8 Czechy -1,7-40,1-3,1-7,7 3,7 Dania 6,1 39,7-2,6-17,9 3,4 Niemcy 6,7 42,9-1,9-10,7 6,4 Estonia -1,2-47,1 3,1 14,0 9,6 Irlandia 1,1-104,9-3,9-4,9 1,3 Grecja -3,9-121,1-4,4-27,3-10,3 Hiszpania -0,7-92,6-0,4-7,1-4,6 Francja -1,3-15,6-2,3-13,0 3,9 Chorwacja -0,1-88,7-4,0-20,9 0,9 W ochy -0,9-30,7 0,0-18,4 4,1 Cypr -4,0-156,8-0,8-27,2-5,9 Łotwa -2,8-65,1-1,7 8,4 10,5 Litwa -1,2-46,4-0,6 22,1 6,0 Luksemburg 5,5 216,4 0,7 2,2 10,5 Węgry 2,2-84,4-4,0-19,2 5,9 Malta 4,0 49,2-1,3-4,0 9,5 Holandia 9,8 31,3 0,4-9,2 6,3 Austria 1,4-0,2 0,7-17,0 6,4 Polska -3,3-68,0-4,3-0,4 3,9 Portugalia -2,5-116,2-0,6-5,3-3,0 Rumunia -3,3-62,4 0,3 16,4 0,7 Słowenia 2,8-38,2-0,7-16,6 1,3 S owacja 0,2-65,1 2,1-2,2 2,5 Finlandia -1,7 8,8 0,1-32,2 9,5 Szwecja 6,1-10,8 5,1-15,0 8,1 36 Ibidem, str B. Mucha-Leszko, Przyszłość strefy euro, op. cit

24 Zjednoczone Królestwo -3,2-15,6 3,4-11,7 3,8 Źródło: European Commission, Alert Mechanism Report, prepared in accordance with Articles 3 and 4 of the Regulation on the prevention and correction of macroeconomic imbalances, Brussels, , COM(2014) 904 final, str. 40 Jednym ze wskaźników jest międzynarodowa pozycja netto w relacji do PKB, której próg ustalono na poziomie -35% PKB. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna przedstawia stan zagranicznych aktywów i pasywów krajowych, a różnica pomiędzy nimi jest analizowanym wskaźnikiem. Ujemna pozycja oznacza, że kraj jest dłużnikiem. W 2013 roku tylko sześć krajów charakteryzowało się dodatnim poziomem analizowanego wskaźnika (Belgia, Niemcy, Luksemburg, Malta, Holandia, Finlandia). Natomiast największymi dłużnikami były Cypr, Grecja, Portugalia i Irlandia 38. Kolejnym wskaźnikiem ostrzegawczym jest trzyletnia średnia salda na rachunku obrotów bieżących jako udział w PKB. Dla tego wskaźnika ustalono przedział wahań od -4% do +6%. W tym przypadku poza widełkami dopuszczalnych wahań znajdują się Niemcy i Holandia. Oba kraje charakteryzują się dodatnim saldem na rachunku obrotów bieżących 39. Realny efektywny kurs walutowy deflowany cenami dóbr konsumpcyjnych pokazuje zmiany konkurencyjności cenowej towarów eksportowanych przez producentów krajowych w stosunku do eksporterów zagranicznych. Dla tego wskaźnika występują dwa przedziały wahań. Pierwszy +-5% dla krajów strefy euro i drugi dla krajów UE spoza strefy. W 2013 roku zarówno w strefie euro jak i całej Unii Europejskiej żadne z państw nie przekroczyło dopuszczalnej marży wahań 40. Pięcioletnie zmiany procentowe udziałów w rynkach eksportowych zostały ustalone na poziomie -6%. Aż 10 państw strefy euro przekracza ten pułap, co jest bardzo niepokojącym zjawiskiem. Najniższy poziom wskaźnika wystąpił w Finlandii -32,2%, w Grecji 27,3%, na Cyprze -27,2%, we Włoszech -17,4% oraz na Słowenii -16,6%. Najkorzystniejsze wskaźniki miały Litwa 22,1% i Estonia 14%, które zwiększały swoje udziały w rynkach eksportowych. 38 European Commission, op. cit... str Ibidem, str Ibidem, str

25 Ostatnim ze wskaźników są trzyletnie zmiany procentowe w nominalnych jednostkowych kosztach pracy, które mają znaczący wpływ na konkurencyjność handlową państw członkowskich. W procedurze przeciwdziałania nierównowagom makroekonomicznym przyjęto dwa progi. Dla państw strefy euro próg ten wynosi +-9% a dla członków UE spoza strefy euro +-12%. Grecja przekracza wyznaczony próg wskaźnikiem na poziomie -10,3%, natomiast po drugiej stronie przedziału znajdują się Estonia, Łotwa, Luksemburg i Finlandia. Sytuacja w całej strefie jest dość zróżnicowana, jednak należy podkreślić, że kraje przekraczające dozwolony przedział bardzo się od niego nie oddalają. Wprowadzanie euro stanowiło szok strukturalny dla krajów o niższym PKB na jednego mieszkańca, niższej wydajności pracy, innowacyjności oraz niższej konkurencyjności. Kraje, które nie były zaliczane do grupy tworzącej tzw. twardy rdzeń wspólnego obszaru walutowego, doświadczyły takich właśnie wstrząsów gospodarczych. Były to tzw. kraje peryferyjne: Hiszpania, Portugalia, Irlandia, Włochy oraz Grecja 41. Rozwój gospodarczy tych państw charakteryzował się wzrostem popytu wewnętrznego, aprecjacją realnego kursu walutowego, wzrostem wydatków na rachunku obrotów bieżących 42. Wady systemu instytucjonalnego państw członkowskich prowadzą do odmiennych skutków społecznych i ekonomicznych w poszczególnych krajach strefy euro. Skłania to ekspertów do wskazywania wygranych i przegranych UGiW. Według niektórych ekonomistów zasadniczym podłożem problemów jest to, iż gospodarki strefy nie spełniają warunków koniecznych do wprowadzenia wspólnej waluty, które byłyby zgodne z założeniami teorii optymalnego obszaru walutowego 43.. Niektórzy wskazują na stopniowe lecz powolne wyrównywanie różnic strukturalnych spowodowane funkcjonowaniem wspólnego rynku 44. Inni zwracają szczególną uwagę, że jest to proces kosztowny społecznie 45. Wynika 41 A. Łaszczek, Dlaczego gospodarka Włoch się chwieje?, Analiza FOR nr 4/2011, Warszawa 42 Kryzys finansowo-gospodarczy a przyspieszenie integracji walutowej, op. cit. 43 Ch. Wyplosz (2006): European Monetary Union: the dark sides of a major success, Economic Policy, vol. 21, nr 46, s J. Frankel, A. Rose (1998): The Endogenity of the Optimum Currency Area Criteria, Economic Journal, vol. 108, nr 449, s P. De Grauwe (2006): What Have we Learnt about Monetary Integration Since the Maastricht Treaty? Journal of Common Market Studies, vol. 44, nr 4, s

26 stąd, że nie może on bazować wyłącznie na mechanizmach rynkowych, ale również wymaga znacznego udziału polityk redystrybucyjnych. Komisja Europejska również dostrzega problem zbyt niskiej konwergencji między członkami unii walutowej. Zróżnicowania strukturalne przyczyniają się do trudności w prowadzeniu jednolitej polityki makroekonomicznej Europejski Bank Centralny. Część ekonomistów twierdzi, że działanie tego banku w latach poprzedzających kryzys finansowy w było nadmiernie ukierunkowane na przeciwdziałanie inflacji, a zbyt słabo uwzględniało potrzeby rozwoju gospodarczego. Doprowadziło to to do długookresowego spadku tempa wzrostu gospodarczego w strefie euro, nadmiernego bezrobocia oraz spadku konkurencyjności eksportu 46. Różnice strukturalne pomiędzy poszczególnymi krajami przynoszą zróżnicowane efekty prowadzenia polityki monetarnej, co powoduje trudności gospodarcze w niektórych obszarach zwane wstrząsami asymetrycznymi. Kraje centralne unii walutowej, o zdecydowanie lepszej sytuacji makroekonomicznej poprzez politykę EBC mają zawyżone stopy procentowe w porównaniu do własnej gospodarki. Są również narażone na import impulsów inflacyjnych z krajów słabiej rozwiniętych gospodarczo. Twarda polityka stóp procentowych ogranicza w tych krajach możliwości rozwoju gospodarczego. To w głównej mierze było jedną z kluczowych przyczyn recesji po roku Przeciwstawnym typem wstrząsów asymetrycznych jest boleśniejsze oddziaływanie polityki antyinflacyjnej w krajach, które mierzą się z poważnymi problemami gospodarczymi tj. wysokie bezrobocie strukturalne. Kraje słabiej rozwinięte na początku korzystały z polityki EBC, ponieważ stopy procentowe były relatywnie niższe w porównaniu do krajowych parametrów makroekonomicznych. Wyzwaniem w dalszym rozwoju tych gospodarek była inflacja. Zbyt mała synchronizacja cykli koniunkturalnych w obszarze walutowym może doprowadzić do zróżnicowania oczekiwań pośród państw członkowskich, a przez to do różnicowania się poziomu realnych stóp procentowych. Powoduje to 46 J.-C. Juncker, D. Tusk, J. Dijsselblom, M. Draghi, Nota analityczna Przygotowania do kolejnych działań w zakresie lepszego zarządzania gospodarczego w strefie euro, Nieformalne Posiedzenie Rady Europejskiej, Bruksela, 2015, str

27 procykliczną politykę Europejskiego Banku Centralnego w niektórych obszarach strefy euro 47. Państwa doganiające europejskie centrum na początku korzystają ze znaczącego napływu kapitału, który sprzyja przewartościowaniu aktywów kapitałowych, tak jak to się stało podczas ostatniego kryzysu na rynku nieruchomości. Grozi to bolesnym pęknięciem bąbla spekulacyjnego w sytuacji nagłego i niespodziewanego wycofania się inwestorów. Państwa te odnotowują jednocześnie wzrost presji płacowej, co przy napływie kapitału przyczynia się do wzrostu inflacji. Największy wzrost płac w latach w strefie odnotowano w Irlandii, Grecji, Słowacji i Słowenii 48. Jak wcześniej wspomniano przynosi to wzrost realnego efektywnego kursu walutowego oraz stałe pogorszenie konkurencyjności produkcji danego kraju. W tym samym czasie gospodarki krajów o dość niskim poziomie inflacji są eksporterami kapitału do krajów o wyższym poziomie zwrotu z inwestycji. Komisja Europejska w swoich badaniach dowodzi, że od 1998 roku konkurencyjność w Niemczech wzrosła o 13%, natomiast w Hiszpanii i Irlandii obniżyła się o około 20%. Taka sytuacja prowadzi do pojawienia się trwałej nadwyżki handlowej na rachunku obrotów bieżących w jednych państwach i deficytów w drugich 49. Pierwszą grupę tworzą państwa Benelux u, Niemcy, Austria i Finlandia. Są one w coraz bardziej nastawione eksport i wykorzystują integrację unijnej gospodarki do intensywnej ekspansji kapitałowej. Drugą grupę tworzą kraje charakteryzujące się trwałym deficytem na rachunku obrotów bieżących. Należą do niej wszystkie nowe kraje strefy euro, a także Portugalia, Hiszpania, Grecja, Irlandia i Włochy a w ostatnich latach dołączyła Francja 50. Państwa o dużym deficycie w coraz większym stopniu polegają na dopływie zewnętrznych funduszy a wzrost gospodarczy warunkują wydatkami konsumpcyjnymi. Skutkiem tego jest większa zależność od decyzji zewnętrznych inwestorów, w 47 A. Sławiński (2009): Polska w strefie euro: Jak zapewnić długookresową konkurencyjność gospodarki? w: D. K. Rosati (red.), Euro ekonomia i polityka, Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego, Dom Wydawniczy ELIPSA s Annual Report on the euro area 2009, European Economy 6/2009, European Commission, Brussels, s E. Jones (2003): Liberalized capital markets, state autonomy, and European monetary union, European Journal of Political Research, vol. 42, nr 2, ; J. von Hagen, J. Pisani-Ferry (2009), s Annual Report on the euro area 2009, s

28 tym również spekulantów. Ponadto, negatywnym skutkiem napływu zewnętrznego kapitału jest w tej grupie zwiększenie zadłużenia zagranicznego. W ostatnich latach w największy problem z zadłużeniem miała Grecji, Portugala i Hiszpania. Nastąpiło również drastyczne pogorszenie sytuacji gospodarczej na Słowacji i Słowenii. Okres kryzysu zaostrzył asymetrię funkcjonowania tych krajów w strefie euro, a zwłaszcza zwiększył dysproporcje w konkurencyjności gospodarczej i możliwościach eksportu towarów i usług Annual Statement on the Euro Area 2009, s

29 28

30 Zakończenie Strefa euro w swej istocie miała być pewnego rodzaju buforem zapewniającym krajom członkowskim ochronę przed wahaniami rynkowymi. Jednakże kryzys finansowy z 2009 roku pokazał brak spójności pomiędzy państwami członkowskimi. Państwa prowadziły politykę zwiększającą dysproporcje rozwojowe pomiędzy krajami, zwiększanie własnej przewagi rynkowej kosztem innych państw członkowskich oraz ułomność swobodnego przepływu czynników produkcji. Stopień konwergencji wśród państw członkowskich strefy euro na dzień dzisiejszy jest zbyt niski aby mogły one prowadzić wspólna politykę korzystną dla każdego z członków. Cykle gospodarcze poszczególnych państw nie pokrywają się ze sobą, co wiąże się z brakiem możliwości prowadzenia przez Europejski Bank Centralny skutecznej polityki pieniężnej. EBC decydując o wysokości stóp procentowych kierował się albo odrealnionym wskaźnikiem średniej inflacji w strefie euro albo sytuacją ekonomiczną we Francji i Niemczech. Próba integracji monetarnej ma wpływ na gospodarki większości członków strefy euro, zaś pięć z nich (Portugalia, Hiszpania, Irlandia, Włochy i Grecja) podejmuje dramatyczne próby ratowania swoich gospodarek. Przeprowadzona analiza wskaźników stosowanych w ocenie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej krajów należących do strefy euro w ramach procedury zapobiegania nierównowagom makroekonomicznym z 2013 roku pokazuje niską spójność całej strefy. Największe zagrożenie dla dalszego funkcjonowania unii walutowej stanowi zróżnicowanie zadłużenia sektora prywatnego i sektora publicznego oraz zróżnicowanie poziomu konkurencyjności w poszczególnych krajach. 29

31 30

32 Spis tabel Tabela 1. Korzyści bezpośrednie i pośrednie z przystąpienia do unii walutowej... 7 Tabela 2. Wskaźniki uwzględniane w ramach procedury przeciwdziałania nierównowagom makroekonomicznym dotyczące nierównowag wewnętrznych i konkurencyjności krajów UE dla roku Tabela 3. Wskaźniki uwzględniane w ramach procedury przeciwdziałania nierównowagom makroekonomicznym dotyczące nierównowag zewnętrznych i konkurencyjności krajów UE dla roku Spis rysunków Rysunek 1. Saldo obrotów bieżących strefy euro w latach Rysunek 2. Poziom płac oraz wydajność pracy w strefie euro

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji

Bardziej szczegółowo

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji

Bardziej szczegółowo

Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej

Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej 1. Model Mundella Fleminga 2. Dylemat polityki gospodarczej małej gospodarki otwartej 3. Skuteczność polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach

Bardziej szczegółowo

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

Bardziej szczegółowo

Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych

Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003

Bardziej szczegółowo

SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH

SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej.

Bardziej szczegółowo

D Huto. UTtt. rozsieneoia o Somne

D Huto. UTtt. rozsieneoia o Somne D Huto UTtt rozsieneoia o Somne Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 2007 Wstęp 9 ROZDZIAŁ I Zarys teoretycznych podstaw unii monetarnej 15 1. Główne koncepcje i poglądy teoretyczne 15 1.1. Unia monetarna

Bardziej szczegółowo

Wykład 12. Integracja walutowa. Plan wykładu

Wykład 12. Integracja walutowa. Plan wykładu Wykład 12 Integracja walutowa Plan wykładu 1. Waluta globalna 2. Teoria optymalnych obszarów walutowych 3. Europejska Unia Walutowa i Gospodarcza (EMU) 4. Działalność ECB 1 1. Waluta globalna Paul Volcker

Bardziej szczegółowo

Nowa Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego

Nowa Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego Nowa Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego dr Grzegorz Tchorek Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro, Narodowy Bank Polski Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania Poglądy wyrażone przez autora nie stanowią

Bardziej szczegółowo

Prognozy gospodarcze dla

Prognozy gospodarcze dla Prognozy gospodarcze dla Polski po I kw. 21 Łukasz Tarnawa Główny Ekonomista Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 13.5.21 Gospodarka globalna po kryzysie finansowym Odbicie globalnej aktywności gospodarczej

Bardziej szczegółowo

Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz. Wykład 14 i 15 Polska w strefie euro

Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz. Wykład 14 i 15 Polska w strefie euro Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz Wykład 14 i 15 Polska w strefie euro http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/ email: jwo@zie.pg.gda.pl Czy opłaca się wejść do strefy euro? 1. Rola

Bardziej szczegółowo

Wyzwania dla polityki makroekonomicznej na drodze do wspólnej waluty. Doświadczenia krajów strefy euro

Wyzwania dla polityki makroekonomicznej na drodze do wspólnej waluty. Doświadczenia krajów strefy euro Wyzwania dla polityki makroekonomicznej na drodze do wspólnej waluty Doświadczenia krajów strefy euro Przeprowadzone na potrzeby Raportu analizy NBP (2009) wskazują, że: w perspektywie długookresowej przyjęcie

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro dr Marta Musiał Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński 17 listopad 2016 r. PLAN

Bardziej szczegółowo

WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU

WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl

Bardziej szczegółowo

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 2 grudnia 2015 r.

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 2 grudnia 2015 r. Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 2 grudnia 2015 r. Na posiedzeniu członkowie Rady dyskutowali na temat polityki pieniężnej w kontekście bieżącej i przyszłej sytuacji

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp Dariusz Rosati... 11. Część I. Funkcjonowanie strefy euro

Spis treści. Wstęp Dariusz Rosati... 11. Część I. Funkcjonowanie strefy euro Spis treści Wstęp Dariusz Rosati.............................................. 11 Część I. Funkcjonowanie strefy euro Rozdział 1. dziesięć lat strefy euro: sukces czy niespełnione nadzieje? Dariusz Rosati........................................

Bardziej szczegółowo

Unia walutowa korzyści i koszty. Przystąpienie do unii walutowej wiąże się z kosztami i korzyściami.

Unia walutowa korzyści i koszty. Przystąpienie do unii walutowej wiąże się z kosztami i korzyściami. Unia walutowa korzyści i koszty rzystąpienie do unii walutowej wiąże się z kosztami i korzyściami. Korzyści: Eliminacja ryzyka kursowego i obniżenie ryzyka makroekonomicznego obniżenie stóp procentowych

Bardziej szczegółowo

Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski

Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski Załącznik do uchwały nr 548 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Studia podyplomowe Mechanizmy

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty Wahania koniunktury gospodarczej Ożywienie i recesja w gospodarce Dr Joanna Czech-Rogosz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 16.04.2012 1. Co to jest koniunktura gospodarcza?

Bardziej szczegółowo

Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego

Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego dr Grzegorz Tchorek Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro, Narodowy Bank Polski Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania Poglądy wyrażone przez autora nie stanowią

Bardziej szczegółowo

Finansowanie akcji kredytowej

Finansowanie akcji kredytowej Finansowanie akcji kredytowej ze źródeł zagranicznych: doświadczenia Hiszpanii i Irlandii Robert Woreta Departament Analiz Rynkowych Urząd Komisji Nadzoru Finansowego 24 września 2010 roku 1 10,0 % Negatywne

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11 Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym

Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym Konferencja Wyzwania dla spójności Europy 21-22 kwietnia 2016 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym dr Agnieszka Tomczak Politechnika Warszawska atomczak@ans.pw.edu.pl

Bardziej szczegółowo

dr Bartłomiej Rokicki Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw

dr Bartłomiej Rokicki Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw Kryzysy walutowe Modele pierwszej generacji teorii kryzysów walutowych Model Krugmana wersja analityczna

Bardziej szczegółowo

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK 29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów

Bardziej szczegółowo

Warunki uzyskania zaliczenia z przedmiotu, na którym słuchacz studiów podyplomowych był nieobecny

Warunki uzyskania zaliczenia z przedmiotu, na którym słuchacz studiów podyplomowych był nieobecny Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej VII edycja Rok akademicki 2015/2016 Warunki uzyskania zaliczenia

Bardziej szczegółowo

Polska bez euro. Bilans kosztów i korzyści

Polska bez euro. Bilans kosztów i korzyści Polska bez euro Bilans kosztów i korzyści Warszawa, marzec 2019 AUTORZY RAPORTU Adam Czerniak główny ekonomista Polityka Insight Agnieszka Smoleńska starsza analityczka ds. europejskich Polityka Insight

Bardziej szczegółowo

Wykład XII Unia Gospodarczo-Walutowa

Wykład XII Unia Gospodarczo-Walutowa Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej Wykład XII Unia Gospodarczo-Walutowa Optymalny obszar walutowy Kiedy do euro? Danemu krajowi opłaca się przyjąć wspólną walutę wtedy, kiedy korzyści z tym

Bardziej szczegółowo

dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty Po co komu Unia Europejska i euro? Prof. dr hab. Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska (Katedra Integracji Europejskiej im. Jeana Monneta; www.kawecka.eu) Poprzedniczka strefy euro Łacińska

Bardziej szczegółowo

OCENA POTENCJALNYCH KONSEKWENCJI INTEGRACJI POLSKI ZE STREFĄ EURO Z PERSPEKTYWY POLSKIEGO SEKTORA BANKOWEGO. Artykuł wprowadzający do e-debaty

OCENA POTENCJALNYCH KONSEKWENCJI INTEGRACJI POLSKI ZE STREFĄ EURO Z PERSPEKTYWY POLSKIEGO SEKTORA BANKOWEGO. Artykuł wprowadzający do e-debaty OCENA POTENCJALNYCH KONSEKWENCJI INTEGRACJI POLSKI ZE STREFĄ EURO Z PERSPEKTYWY POLSKIEGO SEKTORA BANKOWEGO Artykuł wprowadzający do e-debaty Marta Penczar, Monika Liszewska, Piotr Górski Ocena potencjalnych

Bardziej szczegółowo

dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro

Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 2 Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro Część I. Wzmocnienie instytucjonalne strefy euro Rozdział 1. Integracja fiskalna Rozdział 2.

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII. Bilans płatniczy

Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII. Bilans płatniczy Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII Bilans płatniczy Tomasz Białowąs bialowas@hektor.umcs.lublin.pl Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej http://msg.umcs.lublin.pl/ Pojęcie

Bardziej szczegółowo

- potrafi wymienić. - zna hierarchię podział. - zna pojęcie konsumpcji i konsumenta, - zna pojęcie i rodzaje zasobów,

- potrafi wymienić. - zna hierarchię podział. - zna pojęcie konsumpcji i konsumenta, - zna pojęcie i rodzaje zasobów, WYMAGANIA EDUKACYJNE PRZEDMIOT: Podstawy ekonomii KLASA: I TH NUMER PROGRAMU NAUCZANIA: 2305/T-5 T-3,SP/MEN/1997.07.16 L.p. Dział programu 1. Człowiek - konsument -potrafi omówić podstawy ekonomii, - zna

Bardziej szczegółowo

Zatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

Zatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Trendy na polskim rynku pracy 80 75 Wskaźnik zatrudnienia Wskaźnik aktywności Stopa bezrobocia 20 18 70 16 65 60 14 55 12 50 10 45 8 40 35 6 30 4 Turcja

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny Studia podyplomowe: Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Katarzyna Łagód nr albumu: 9355278 Skutki kryzysu finansowo-gospodarczego 2008/2009

Bardziej szczegółowo

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 maja 2015 r.

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 maja 2015 r. Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 maja 2015 r. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej dyskutowali na temat polityki pieniężnej w kontekście bieżącej i oczekiwanej sytuacji

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK DOKUMENTU OTWIERAJĄCEGO DEBATĘ W SPRAWIE POGŁĘBIENIA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

ZAŁĄCZNIK DOKUMENTU OTWIERAJĄCEGO DEBATĘ W SPRAWIE POGŁĘBIENIA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 31.5.2017 r. COM(2017) 291 final ANNEX 3 ZAŁĄCZNIK do DOKUMENTU OTWIERAJĄCEGO BATĘ W SPRAWIE POGŁĘBIENIA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ PL PL Załącznik 3. Najważniejsze

Bardziej szczegółowo

BILANS KORZYŚCI I KOSZTÓW PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO

BILANS KORZYŚCI I KOSZTÓW PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO POLITECHNIKA OPOLSKA WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA I INŻYNIERII PRODUKCJI BILANS KORZYŚCI I KOSZTÓW PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO Arkadiusz Skowron O P O L E 2 0 0 7 SPIS TREŚCI WSTĘP...3 1. Zagrożenia i koszty

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel dr Monika Pettersen-Sobczyk Uniwersytet Szczeciński 3 grudnia 2015 r. Temat: Walutowa Wieża Babel 1) Czy potrzebujemy własnej waluty? 2) Czy ma sens

Bardziej szczegółowo

JEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO. mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki

JEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO. mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki JEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. Ogólne założenia polityki pieniężnej EBC 2. Dywergencja

Bardziej szczegółowo

EURO jako WSPÓLNA WALUTA

EURO jako WSPÓLNA WALUTA Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy EURO jako WSPÓLNA WALUTA Prof. dr hab. Eugeniusz Gatnar Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 18 marca 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL

Bardziej szczegółowo

Integracja walutowa w Europie: geneza EMU

Integracja walutowa w Europie: geneza EMU Integracja walutowa w Europie: geneza EMU Wykład 13 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, CE UW Copyright Gabriela Grotkowska 2 Wykład 13 Europejska integracja gospodarcza: podstawowe fakty Integracja

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 2. Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne

WYKŁAD 2. Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne WYKŁAD 2 Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne PLAN WYKŁADU Przedmiot makroekonomii Wzrost gospodarczy stagnacja wahania koniunktury Inflacja bezrobocie Krzywa Phillipsa (inflacja a bezrobocie)

Bardziej szczegółowo

Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz. Wykład 4 Teoria optymalnych obszarów walutowych Koszty Unii Walutowej

Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz. Wykład 4 Teoria optymalnych obszarów walutowych Koszty Unii Walutowej Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz Wykład 4 Teoria optymalnych obszarów walutowych Koszty Unii Walutowej http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/ email: jwo@zie.pg.gda.pl Teoria optymalnych

Bardziej szczegółowo

Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej

Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej Konwergencja nominalna a konwergencja realna kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro? Joanna

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r.

Wniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.6.2014 r. COM(2014) 324 final 2014/0170 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. PL PL UZASADNIENIE 1. KONTEKST WNIOSKU

Bardziej szczegółowo

Jesienna prognoza gospodarcza na 2014 r.: powolne ożywienie i bardzo niska inflacja

Jesienna prognoza gospodarcza na 2014 r.: powolne ożywienie i bardzo niska inflacja Komisja Europejska - Komunikat prasowy Jesienna prognoza gospodarcza na 2014 r.: powolne ożywienie i bardzo niska inflacja Bruksela, 04 listopad 2014 Zgodnie z prognozą gospodarczą Komisji Europejskiej

Bardziej szczegółowo

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 15 kwietnia 2015 r.

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 15 kwietnia 2015 r. Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 15 kwietnia 2015 r. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej dyskutowali na temat polityki pieniężnej w kontekście bieżącej i oczekiwanej

Bardziej szczegółowo

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 8 października 2014 r.

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 8 października 2014 r. Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 8 października 2014 r. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej dyskutowali na temat bieżącej i przyszłych decyzji dotyczących polityki

Bardziej szczegółowo

Sytuacja gospodarcza Polski

Sytuacja gospodarcza Polski Sytuacja gospodarcza Polski Bohdan Wyżnikiewicz Warszawa, 4 czerwca 2014 r. Plan prezentacji I. Bieżąca sytuacja polskiej gospodarki II. III. Średniookresowa perspektywa wzrostu gospodarczego polskiej

Bardziej szczegółowo

Wpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP

Wpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP Wpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP Prof. Anna Zielińska-Głębocka Uniwersytet Gdański Rada Polityki Pieniężnej 1.Dynamika wzrostu gospodarczego spowolnienie

Bardziej szczegółowo

FINANSE. Rezerwa obowiązkowa. Instrumenty polityki pienięŝnej - podsumowanie. dr Bogumiła Brycz

FINANSE. Rezerwa obowiązkowa. Instrumenty polityki pienięŝnej - podsumowanie. dr Bogumiła Brycz Rezerwa obowiązkowa FINANSE dr Bogumiła Brycz Zakład Analiz i Planowania Finansowego Rezerwa obowiązkowa - częśćśrodków pienięŝnych zdeponowanych na rachunkach bankowych, jaką banki komercyjne muszą przekazać

Bardziej szczegółowo

10 Wstęp Wschodniej i największych pod względem potencjału ludnościowego i gospodarczego, natomiast w uzasadnionych przypadkach zakres podmiotowy anal

10 Wstęp Wschodniej i największych pod względem potencjału ludnościowego i gospodarczego, natomiast w uzasadnionych przypadkach zakres podmiotowy anal WSTĘP W 2014 roku minęło dziesięć lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej, wystarczająco długi okres, aby dokonać oceny rozwoju gospodarki, procesu zmian strukturalnych, korzyści wynikających z funkcjonowania

Bardziej szczegółowo

Statystyka bilansu płatniczego źródło informacji o nierównowadze gospodarczej

Statystyka bilansu płatniczego źródło informacji o nierównowadze gospodarczej Jacek Kocerka / Departament Statystyki Statystyka bilansu płatniczego źródło informacji o nierównowadze gospodarczej Łódź / 18 października 2013 Statystyka bilansu płatniczego źródło informacji o nierównowadze

Bardziej szczegółowo

PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ

PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ 10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.

Bardziej szczegółowo

Handel międzynarodowy - Otwarcie gospodarki

Handel międzynarodowy - Otwarcie gospodarki Handel międzynarodowy - Otwarcie gospodarki 2 Handel międzynarodowy - Otwarcie gospodarki 0 Autarkia = = gospodarka zamknięta 0 Gospodarka otwarta 3 Otwarcie gospodarki - zadanie 0 Jak mierzymy stopień

Bardziej szczegółowo

Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski

Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski Lubelska Konferencja Spółek Komunalnych, 22.10.2014 Od 20 lat Polska skutecznie goni bogaty Zachód 70.0 PKB

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch

Makroekonomia David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch Makroekonomia David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch Makroekonomia jest najczęściej używanym podręcznikiem na pierwszych latach studiów ekonomicznych w większości polskich uczelni.

Bardziej szczegółowo

Wiosenna prognoza na lata : w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego

Wiosenna prognoza na lata : w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Wiosenna prognoza na lata 2012-13: w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego Bruksela 11 maja 2012 r. W związku ze spadkiem produkcji odnotowanym pod koniec 2011

Bardziej szczegółowo

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 kwietnia 2016 r.

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 kwietnia 2016 r. Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 kwietnia 2016 r. Na posiedzeniu członkowie Rady dyskutowali na temat polityki pieniężnej w kontekście sytuacji makroekonomicznej

Bardziej szczegółowo

Warunkiem uzyskania zaliczenia ćwiczeń jest zdobycie minimum 51% punktów możliwych do uzyskania w semestrze. Punkty studenci mogą zdobyć za:

Warunkiem uzyskania zaliczenia ćwiczeń jest zdobycie minimum 51% punktów możliwych do uzyskania w semestrze. Punkty studenci mogą zdobyć za: Ćwiczenia: Makroekonomia I Prowadzący: Łukasz Goczek WWW: http://coin.wne.uw.edu.pl/lgoczek E-mail: lgoczek@wne.uw.edu.pl Dyżur: poniedziałek 14:00-14:55, sala 409-10 I. Cel zajęć Celem ćwiczeń prowadzonych

Bardziej szczegółowo

Przepływy kapitału krótkoterminowego

Przepływy kapitału krótkoterminowego Wykład 6 Przepływy kapitału krótkoterminowego Plan wykładu 1. Fakty 2. Determinanty przepływów 3. Reakcja na duży napływ kapitału 1 1. Fakty 1/5 Napływ kapitału do gospodarek wschodzących (mld USD) 1.

Bardziej szczegółowo

Prognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze

Prognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela/Strasburg, 25 lutego 2014 r. Prognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze W zimowej prognozie Komisji Europejskiej przewiduje się

Bardziej szczegółowo

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE Kursy i rynki walutowe - synteza

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE Kursy i rynki walutowe - synteza MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 2017 Kursy i rynki walutowe - synteza Rodzaje notowań 2 Pośrednie liczba jednostek pieniądza zagranicznego przypadającego na jednostkę pieniądza krajowego 0,257 PLN/EUR

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowa integracja MSG

Międzynarodowa integracja MSG Międzynarodowa integracja MSG Kryteria wyodrębniania ugrupowań integracyjnych kryteria polityczne kryteria ekonomiczne Prawidłowości rozwoju ugrupowań integracyjnych Zmniejszanie się różnic w poziomie

Bardziej szczegółowo

PRZEPŁYWY KAPITAŁU MIĘDZYNARODOWEGO A WZROST GOSPODARCZY

PRZEPŁYWY KAPITAŁU MIĘDZYNARODOWEGO A WZROST GOSPODARCZY UNIWERSYTET EKONOMICZNY w POZNANIU Paweł Śliwiński PRZEPŁYWY KAPITAŁU MIĘDZYNARODOWEGO A WZROST GOSPODARCZY w krajach Europy Srodkowo-Wschodniej w latach 1994-2008 B 380901 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa WPROWADZENIE

Spis treści. Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa WPROWADZENIE Spis treści Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa xiii xv WPROWADZENIE l Rozdział l. Ekonomiczne opisanie świata 3 1.1. Stany Zjednoczone 4 1.2. Unia Europejska 10 1.3. Chiny 15 1.4. Spojrzenie na inne

Bardziej szczegółowo

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK 07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego

Bardziej szczegółowo

Strukturalne źródła kryzysu strefy euro

Strukturalne źródła kryzysu strefy euro Strukturalne źródła kryzysu strefy euro dr hab. prof. UW Mieczysław Socha dr Leszek Wincenciak Konferencja Niedoskonała globalizacja. Czy światowy system gospodarczy wymaga gruntownych reform? WNE UW,

Bardziej szczegółowo

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 11 Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna w gospodarce otwartej Diagram Swana

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 11 Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna w gospodarce otwartej Diagram Swana Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 11 Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna w gospodarce otwartej Diagram Swana Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW 2/26 Plan wykładu: Prosty model keynesowski

Bardziej szczegółowo

Zimowa prognoza na lata : do przodu pod wiatr

Zimowa prognoza na lata : do przodu pod wiatr EUROPEAN COMMISSION KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela, 22 lutego 2013 r. Zimowa prognoza na lata 2012-14: do przodu pod wiatr Podczas gdy sytuacja na rynkach finansowych w UE znacząco poprawiła się od lata ubiegłego

Bardziej szczegółowo

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 2 września 2015 r.

Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 2 września 2015 r. Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 2 września 2015 r. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej dyskutowali na temat polityki pieniężnej w kontekście bieżącej i oczekiwanej

Bardziej szczegółowo

Współczesna makroekonomia a teoria dynamicznej gospodarki / Józef Chmiel. Warszawa, cop Spis treści

Współczesna makroekonomia a teoria dynamicznej gospodarki / Józef Chmiel. Warszawa, cop Spis treści Współczesna makroekonomia a teoria dynamicznej gospodarki / Józef Chmiel. Warszawa, cop. 2017 Spis treści Przedmowa 9 Wprowadzenie 10 Część I. Główne kierunki ekonomii a teoria dynamicznej gospodarki 25

Bardziej szczegółowo

Spis treêci. www.wsip.com.pl

Spis treêci. www.wsip.com.pl Spis treêci Jak by tu zacząć, czyli: dlaczego ekonomia?........................ 9 1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne.............................. 10 1.1. To warto wiedzieć już na początku.............................

Bardziej szczegółowo

Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro

Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro PREZENTACJA WYNIKÓW Wojciech Mroczek Znaczenie strefy euro w światowym handlu 1996-1998 2004-2006 Czy wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Deficyt budżetowy i dług publiczny w dłuższym okresie. Joanna Siwińska

Deficyt budżetowy i dług publiczny w dłuższym okresie. Joanna Siwińska Deficyt budżetowy i dług publiczny w dłuższym okresie Joanna Siwińska Dług publiczny, jako % PKB Dług publiczny kraje rozwinięte 1880 1886 1892 1898 1904 1910 1916 1922 1928 1934 1940 1946 1952 1958 1964

Bardziej szczegółowo

Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego. Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017

Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego. Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017 Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017 2000 2001 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201 2015 2016 Uwarunkowania

Bardziej szczegółowo

Strefa euro konwergencja nominalna vs realna

Strefa euro konwergencja nominalna vs realna Strefa euro konwergencja nominalna vs realna Głównym celem pracy jest dowiedzenie, że w strefie euro nie nastąpiła wystarczająca konwergencja nominalna, rozumiana jako spełnienie kryteriów określonych

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.

Bardziej szczegółowo

Rola salda pierwotnego w stabilizowaniu długu publicznego krajów członkowskich strefy euro w latach

Rola salda pierwotnego w stabilizowaniu długu publicznego krajów członkowskich strefy euro w latach Rola salda pierwotnego w stabilizowaniu długu publicznego krajów członkowskich strefy euro w latach 1999 2013 dr hab. Kamilla Marchewka-Bartkowiak, prof. nadzw. UEP dr Marcin Wiśniewski Katedra Polityki

Bardziej szczegółowo

Wpływ globalnego kryzysu finansowego na polską gospodarkę

Wpływ globalnego kryzysu finansowego na polską gospodarkę Mirosław Gronicki Wpływ globalnego kryzysu finansowego na polską gospodarkę Warszawa 31 maja 2011 r. Spis treści 1. Geneza światowego kryzysu finansowego. 2. Światowy kryzys finansowy skutki. 3. Polska

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia Gregory N. Mankiw, Mark P. Taylor

Makroekonomia Gregory N. Mankiw, Mark P. Taylor Makroekonomia Gregory N. Mankiw, Mark P. Taylor Popularny w USA i Europie Zachodniej podręcznik przeznaczony do studiowania makroekonomii na pierwszych latach studiów. Obejmuje takie zagadnienia, jak rachunek

Bardziej szczegółowo

W 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę

W 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę W 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę data aktualizacji: 2017.12.29 Według szacunków Unii Europejskiej w 2018 roku Polska odnotuje jeden z najwyższych wzrostów gospodarczych w Unii Europejskiej. Wzrost

Bardziej szczegółowo

OPIS DYSKUSJI NA POSIEDZENIU DECYZYJNYM RADY POLITYKI PIENIĘŻNEJ W DNIU 30 CZERWCA 2010 R.

OPIS DYSKUSJI NA POSIEDZENIU DECYZYJNYM RADY POLITYKI PIENIĘŻNEJ W DNIU 30 CZERWCA 2010 R. N a r o d o w y B a n k P o l s k i Rada Polityki Pieniężnej OPIS DYSKUSJI NA POSIEDZENIU DECYZYJNYM RADY POLITYKI PIENIĘŻNEJ W DNIU 30 CZERWCA 2010 R. Rada Polityki Pieniężnej dyskutowała przede wszystkim

Bardziej szczegółowo

WPŁYW POLITYKI STABILIZACYJNEJ NA PRZEDSIĘBIORSTWA. Ryszard Rapacki

WPŁYW POLITYKI STABILIZACYJNEJ NA PRZEDSIĘBIORSTWA. Ryszard Rapacki WPŁYW POLITYKI STABILIZACYJNEJ NA PRZEDSIĘBIORSTWA Wpływ polityki stabilizacyjnej na przedsiębiorstwa ZAŁOŻENIA: 1. Mała gospodarka, analizowana w dwóch wariantach: Gospodarka zamknięta, Gospodarka otwarta.

Bardziej szczegółowo

Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]

Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak Plan wykładu 1. Krótkookresowe wahania koniunktury Dynamiczny model zagregowanego popytu i podaży: skutki

Bardziej szczegółowo

Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej

Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Płaca minimalna w krajach unii europejskiej Spośród 28 państw członkowskich Unii Europejskiej 21 krajów posiada regulacje dotyczące wynagrodzenia

Bardziej szczegółowo

System finansowy w Polsce. dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl

System finansowy w Polsce. dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl System finansowy w Polsce dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl Segmenty sektora finansowego (w % PKB) 2 27 212 Wielkość systemu finansowego

Bardziej szczegółowo

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Warszawa,.. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi Zmiana założeń

Bardziej szczegółowo

Korekta nierównowagi zewnętrznej

Korekta nierównowagi zewnętrznej Wykład 4 Korekta nierównowagi zewnętrznej Plan wykładu 1. System kursu walutowego 2. Korekta przy sztywnym kursie 1. System kursu walutowego W systemie płynnych kursów walutowych cena waluty jest wyznaczona

Bardziej szczegółowo

Unia bankowa skutki dla UE, strefy euro i dla Polski. Warszawa, 29 listopada 2012 r.

Unia bankowa skutki dla UE, strefy euro i dla Polski. Warszawa, 29 listopada 2012 r. Unia bankowa skutki dla UE, strefy euro i dla Polski Warszawa, 29 listopada 2012 r. Unia bankowa skutki dla UE i dla strefy euro Andrzej Raczko Narodowy Bank Polski Strefa euro Strefa euro doświadcza bardzo

Bardziej szczegółowo

Wykład 19: Model Mundella-Fleminga, część I (płynne kursy walutowe) Gabriela Grotkowska

Wykład 19: Model Mundella-Fleminga, część I (płynne kursy walutowe) Gabriela Grotkowska Międzynarodowe Stosunki Ekonomiczne Makroekonomia gospodarki otwartej i finanse międzynarodowe Wykład 19: Model Mundella-Fleminga, część I (płynne kursy walutowe) Gabriela Grotkowska Plan wykładu Model

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII

Spis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Spis treści Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Wstępne określenie przedmiotu ekonomii 7 Ekonomia a inne nauki 9 Potrzeby ludzkie, produkcja i praca, środki produkcji i środki konsumpcji,

Bardziej szczegółowo

Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro. Jerzy Osiatyński

Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro. Jerzy Osiatyński Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro Jerzy Osiatyński 2 Kryzys euro i lekcje dla Polski Czy załamanie się obszaru euro nie osłabi samej Unii Europejskiej lub w ogóle jej nie przekreśli?

Bardziej szczegółowo