Postawy Polaków wobec obrotu bezgotówkowego

Transkrypt

1 Postawy Polaków wobec obrotu bezgotówkowego Raport z badania i analiza porównawcza z danymi z i roku Warszawa, luty 2017 Autor: Dr hab. Dominika Maison, prof. UW

2 Wprowadzenie 2 Narodowy Bank Polski od roku prowadzi działania w ramach realizacji strategii rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce. Jednym ze sposobów ewaluacji tych działań są badania sondażowe prowadzone wśród ogółu Polaków. Ich celem jest pomiar postaw i zachowań mieszkańców Polski wobec różnych form płatności oraz obserwacja zmian w okresie wdrażania strategii. Szczegółową miarę skuteczności osiągnięcia celów realizowanych w ramach przyjętej strategii stanowią stworzone wskaźniki zaufania do obrotu bezgotówkowego (IZOB) oraz stopnia korzystania z bezgotówkowych form płatności (IKOB) oraz tzw. wskaźnik lejkowy ilustrujący różne poziomy zaawansowania korzystania z obrotu bezgotówkowego. Pierwsza edycja badania została przeprowadzona w roku i stanowi ona pomiar wyjściowy pokazujący stan korzystania i postaw wobec obrotu bezgotówkowego Polaków w momencie rozpoczęcia przez NBP działań promujących obrót bezgotówkowy. Pomiar ten stanowi punkt odniesienia dla kolejnych pomiarów. We wrześniu roku odbyła się druga fala badania, natomiast w grudniu roku przeprowadzono trzecią falę badania. Kolejne pomiary stanowią diagnozę stanu zaawansowania obrotu bezgotówkowego w Polsce oraz służą ocenie skuteczności prowadzonych w Polsce działań ukierunkowanych na promowanie obrotu bezgotówkowego. Niniejszy raport prezentuje wyniki pomiaru z roku wraz z odniesieniami do pomiarów z oraz roku, a także wnioski z trzech fal badania w kontekście działań prowadzonych przez NBP w ciągu ostatnich 7 lat w ramach promowania obrotu bezgotówkowego. Dr hab. Dominika Maison, prof. UW

3 Spis treści 3 Metodologia badania 4 Podsumowanie wyników 6 Wyniki 9 1. Konto bankowe 10 1a. Posiadający konta bankowe 16 1b. Nieposiadający kont bankowych Karta płatnicza Opłacanie rachunków Postawy wobec pieniędzy, banków, nowych technologii oraz ocena wiedzy finansowej 56 4a. Postawy wobec pieniędzy 57 4b. Postawy wobec banków i kult gotówki 63 4c. Zachowania i postawy związane z nowymi technologiami 69 4d. Samoocena wiedzy finansowej Wskaźniki obrotu bezgotówkowego 79 5a. Wskaźnik Lejkowy 82 5b. Wskaźnik IKOB 94 5c. Wskaźnik IZOB Charakterystyka próby 109

4 Metodologia badania 4 Cele diagnoza poziomu zaawansowania obrotu bezgotówkowego w Polsce w trzech obszarach: zachowania natężenie korzystania z różnych form płatności (ze szczególnym uwzględnieniem form bezgotówkowych) wiedza i przekonania dotyczące różnych form płatności postawy wobec różnych form płatności pomiar poziomu czynników wpływających na zaufanie i korzystanie z obrotu bezgotówkowego (m.in. postawy wobec banków, pieniędzy, nowych technologii) ocena skuteczności działań NBP prowadzonych w latach - mających na celu zmianę stopnia korzystania i stosunku Polaków do obrotu bezgotówkowego Próba ogólnopolska próba dorosłych Polaków (18+) n=1000 losowo-kwotowa (losowy dobór miejsc realizacji, kwotowy dobór respondentów z uwzględnieniem podstawowych zmiennych demograficznych) reprezentatywna ze względu na: płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania Metoda wywiady osobiste wspomagane komputerowo (CAPI Computer Assisted Personal Interview) czas trwania wywiadu: ok. 20 minut termin realizacji: 1. fala: listopad/grudzień 2. fala: wrzesień 3. fala: grudzień BADANIE WŁAŚCIWE, którego wyniki są opisywane w poniższym raporcie wykonawca prac terenowych: 4P Research Mix konstrukcja kwestionariusza i narzędzi badawczych Dominika Maison Uwaga w raporcie są prezentowane wyniki porównujące pomiary z trzech fal badania. Jednak dla bloku o płatnościach zbliżeniowych porównywane są dane z dwóch fal (2 i 3), gdyż dopiero w roku blok ten został wprowadzony do badania. W przypadku gdy w raporcie nie ma porównań z poprzednimi latami, oznacza to, że dane pytanie zostało wprowadzone do badania w roku.

5 Podsumowanie wyników

6 6 Podsumowanie wyników, wnioski i rekomendacje (1/3) Tegoroczna fala badania pokazała wzrost korzystania z obrotu bezgotówkowego przez Polaków na przestrzeni ostatnich 7 lat (różnica między pomiarami, i ). Zmiana ta odnosi się przede wszystkim do zintensyfikowania poziomu korzystania z płatności bezgotówkowych wiele osób przeszło z poziomu średniego na wysoki, a przy tym zmniejszyła się grupa mało aktywnych: Używanie kart płatniczych (poziom II). Bardzo duża zmiana widoczna jest na II poziomie zaawansowania bezgotówkowego związanego z korzystaniem z kart płatniczych. Po pierwsze wzrósł procent Polaków, którzy aktywnie korzystają z karty do bankomatu (z 80% w r., przez 8 w r., do 93% w r.). Po drugie, zwiększyła się częstotliwość korzystania z kart (z 36% w r., przez 51% w r., do 61% w r.), przy czym w porównaniu z pomiarem w r. aż dwukrotnie zwiększyła się grupa zdecydowanie częściej płacę kartą (: 24% vs. : 12%). Po trzecie, w ciągu ostatnich 7 lat wzrosła częstotliwość wykorzystywania karty do płatności (z 54% w r., przez 64% w r., do 74% w r.), a zmalała operowania gotówką wybieraną z bankomatu (z 73% w i r. do 64% w r.). W kontekście płatności kartami warto również zanotować dużą popularność płacenia kartami zbliżeniowymi, która wyraźnie przekłada się na zwiększenie częstotliwości używania kart przy tzw. małych zakupach (kwoty poniżej 50 zł). Obecnie, 66% posiadaczy kart z tą funkcjonalnością korzysta z nich przynajmniej od czasu do czasu, a co więcej, wolą ten sposób płacenia niż tradycyjne umieszczenie karty w terminalu i użycie pinkodu. Rozwiązanie to jest szczególnie popularne wśród osób młodszych, z wyższym wykształceniem. Warto jednak podkreślić, że największy wzrost odsetka osób często korzystających z płatności zbliżeniowych na przestrzeni ostatnich kilku lat odnotowuje się w grupie Polaków w wieku lata, co jest wynikiem mniej oczywistym niż akceptacja tego rozwiązania wśród osób najmłodszych.

7 7 Podsumowanie wyników, wnioski i rekomendacje (2/3) Bezgotówkowe formy płacenia za rachunki (poziom III). Wzrost w tym obszarze obejmuje przede wszystkim płatności za rachunki dokonywane przez Internet. Obecnie jest to zdecydowanie najpowszechniejszy sposób opłacania rachunków. Z fali na falę coraz więcej Polaków deklaruje, że częściej płaci rachunki bezgotówkowo niż gotówkowo (z 2 w r., przez 51% w r., do 57% w r.). Co więcej, obecnie większość osób korzystających z konta bankowego ma do niego dostęp przez Internet 85% (wzrost z 77% w ) i coraz więcej osób korzysta z tego dostępu 69% (wzrost z 5). Grupa osób w ogóle nieubankowionych (brak konta) stanowi obecnie około 17% społeczeństwa polskiego. Jest to wyraźny spadek w porównaniu do pierwszej fali badania (), gdy takich osób było więcej. Podobnie jak w poprzednich latach, dwie w najmniejszym stopniu ubankowione grupy to: a) najmłodsi (do 24 lat), którzy prawdopodobnie w naturalny sposób wejdą na I poziom ubankowienia przy zmianie sytuacji życiowej (wejście na rynek pracy), b) najstarsi (po 65. r.ż.), którzy zazwyczaj nie chcą założyć konta (większość go nigdy nie miała). Jednak ta grupa w naturalny sposób w dłuższej perspektywie będzie malała, gdyż będzie zasilana przez kolejne pokolenia, w których poziom ubankowienia jest znacznie wyższy. Bardzo interesującym wynikiem jest to, że osoby najmłodsze po założeniu konta niemal od razu przechodzą na wyższe poziomy zaawansowania bezgotówkowego (karta, operacje z konta internetowego) w ich przypadku należy dążyć do upowszechnienia posiadania konta, dalsze stopnie ubankowienia nastąpią automatycznie. Różnice ze względu na wiek pokazują, że powinny zostać zastosowane odmienne strategie w promowaniu ubankowienia osób najmłodszych i najstarszych. Analizy ilościowe pokazały, że obok czynników demograficznych (jak np. wiek, wykształcenie) duże znaczenie w korzystaniu lub nie z obrotu bezgotówkowego mają czynniki psychologiczne (szczególnie: kult gotówki, otwartość na nowe technologie, zaufanie wobec banków, samoocena wiedzy finansowej).

8 8 Podsumowanie wyników, wnioski i rekomendacje (3/3) Podobnie jak w poprzednich falach badania, w obecnej analizie zostały sprawdzone poziomy trzech wskaźników obrotu bezgotówkowego stworzonych w roku: dwóch wskaźników opisujących zachowania bezgotówkowe (wskaźnik lejkowy i IKOB wskaźnik korzystania) oraz wskaźnik odzwierciedlający postawy (IZOB wskaźnik zaufania). W przypadku obydwu wskaźników korzystania obserwuje się wyraźne zmiany z pomiaru na pomiar w kierunku intensyfikacji obrotu bezgotówkowego wśród Polaków. We wskaźniku lejkowym zmniejszyły się wielkości poziomów 1, 2 i 3 (czyli osób ubankowionych, ale nieaktywnych w obszarze obrotu bezgotówkowego), natomiast znacząco zwiększył się poziom 6, świadczący o najwyższym zaawansowaniu bezgotówkowym (zdecydowana przewaga transakcji bezgotówkowych). Wzrósł on z poziomu 9% w r. do 19% w r. Podobny wzrost został odnotowany w drugim wskaźniku behawioralnym IKOB (indeks korzystania z obrotu bezgotówkowego). Stustopniowy wskaźnik wzrósł w ciągu ostatnich 3 lat z poziomu 36 do 41. Co więcej, największy wzrost widoczny jest na dwóch najwyższych poziomach zaawansowania bezgotówkowego obecnie 31% Polaków ma wysokie lub bardzo wysokie natężnie wskaźnika IKOB (vs. 23% w r.). Ostatni wskaźnik IZOB (indeks zaufania do obrotu bezgotówkowego) jest czynnikiem o charakterze psychologicznym, odzwierciedlającym postawy wobec obrotu bezgotówkowego. W przypadku tego wskaźnika nie obserwuje się wyraźnego wzrostu (co nie jest zaskakujące, biorąc pod uwagę, że zmiana postaw jest procesem długotrwałym). Obecnie wynosi on 63 p. (vs. 59 p. w r.). Jednocześnie widać bardzo wyraźny skok w odsetku osób będących na poziomie 5, świadczącym o największym zaufaniu do obrotu bezgotówkowego (z 10- w poprzednich falach do 22% obecnie).

9 Wyniki

10 1 Konto bankowe

11 Posiadanie konta bankowego 11 KON1. Czy ma Pan(i) konto/rachunek osobisty w banku? 100% 80% 60% 22% 7 NIE TAK, mam kilka kont TAK, mam jedno konto 87% 17% 5% 4% 83% W roku 83% badanych Polaków zadeklarowało posiadanie przynajmniej jednego konta bankowego, z czego 79% zadeklarowało posiadanie jednego konta, a 4% kilku kont bankowych. W pomiarze z roku mamy nieco wyższy odsetek osób posiadających konto bankowe niż w, jednak różnica ta mieści się w granicach błędu statystycznego. Patrząc ogólnie na wyniki, widać wyraźny wzrost posiadaczy kont na przestrzeni 7 lat prowadzenia badania. 40% 20% 0% 70% 82% 79% Najniższy odsetek posiadających konto bankowe jest w grupie osób najstarszych, po 65. roku życia (61%), jednak warto zauważyć, że w ciągu ostatnich 7 lat właśnie w tej grupie obserwuje się najwyższy wzrost posiadania konta bankowego (z 53% w roku do 61% obecnie). Druga najmniej ubankowiona grupa to osoby najmłodsze (6 ma konto). Wśród osób w wieku lata ponad 90% posiada konto w banku jest to najbardziej ubankowiona grupa). Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=

12 Opinie o kontach bankowych (1/2) 12 OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania 0% 20% 40% 60% 80% 100% Konto bankowe to dobry sposób na oszczędzanie pieniędzy 14% 17% 47% 49% 4 25% 21% 19% 7% [t2b] [średnia] 61% 2,79 63% 2,75 65% 2,81 Opłaty za prowadzenie konta, które płaci się bankowi są za wysokie 20% 25% 1 41% 42% 3 25% 20% 29% 6% 60% 2,72 63% 2,92 56% 2,71 Jeśli otrzymanie kredytu byłoby uzależnione od posiadania konta, zdecydował(a)bym się je założyć 16% 17% 15% 39% 42% 3 25% 19% 22% 9% 9% 12% 55% 2,70 59% 2,77 53% 2,63 Posiadacze kont bankowych łatwo wpadają w pułapkę zadłużenia 11% 11% 33% 34% 27% 35% 31% 3 12% 12% 1 44% 2,47 45% 2,50 35% 2,27 Kradzieże pieniędzy z kont bankowych zdarzają się często 5% 6% 5% 27% 22% 25% 43% 42% 37% 14% 1 32% 2,27 2 2,23 30% 2,20 Konto w banku jest zupełnie niepotrzebne osobie w moim wieku 10% 9% 17% 16% 14% 33% 34% 30% 35% 36% 43% 27% 2,02 24% 1,96 23% 1,89 Posiadanie konta nie jest człowiekowi do niczego potrzebne 9% 7% 1 16% 14% 39% 39% 35% 2 32% 3 27% 2,08 23% 1,98 22% 1,88 6% 16% 39% 33% 22% 1,95 Założenie konta w banku jest trudne 4% 10% 41% 39% 14% 1,77 4% 9% 37% 45% 1,70 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=1000. Opis wyników nast. strona 1

13 Opinie o kontach bankowych (2/2) 13 OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 2,63 3,15 Posiadający konto (, n=784) Nieposiadający konta (, n=216) Posiadający konto (, n=866) Nieposiadający konta (, n=134) Posiadający konto (, n=828) Nieposiadający konta (, n=172) 3,00 3,18 2,94 2,92 2,82 2,68 2,39 2,27 2,14 2,09 2,44 1,50 1,67 1,62 1,56 1,00 Jeśli chodzi o opinie na temat kont bankowych (poprzedni slajd), to na poziomie ogólnym wzrasta przekonanie, że konto bankowe to dobry sposób na oszczędzanie pieniędzy, a przy tym widać spadek opinii negatywnych, np. dotyczących przekonania, że opłaty za prowadzenie kont są za wysokie lub że posiadanie konta sprzyja wpadaniu w pułapkę zadłużenia. Interesujące również, że w przypadku przekonań negatywnych zaostrza się różnica między posiadaczami i osobami nieposiadającymi kont bankowych. W przypadku barier o charakterze psychologicznym (odwołujących się do braku potrzeby posiadania konta konto jest niepotrzebne osobie w moim wieku, posiadanie konta nie jest człowiekowi do niczego potrzebne oraz założenie konta jest trudne ) także widać tendencję spadkową na przestrzeni lat coraz mniej jest zwolenników tych opinii (poprzedni slajd). Również w przypadku tych stwierdzeń pogłębiła się różnica między posiadaczami i nieposiadaczami kont osoby mające konto są coraz większymi zwolennikami kont bankowych, podczas gdy osoby, które kont nie mają, coraz silniej są przekonane, że nie jest im ono potrzebne (co może wynikać z tego, że osoby nieubankowione z innych przyczyn, zostały już ubankowione). 1

14 14 Motywy założenia konta w ciągu ostatnich 2 lat KON4. Od jak dawna ma Pan/i swoje pierwsze konto bankowe? Od mniej niż roku Od 1-2 lat Od więcej niż 2 lat Co skłoniło do założenia konta? (n=60) 100% 2% 5% Poczułem taką potrzebę Wymagania pracodawcy / uczelni / szkoły 45% 43% 80% Namowa innych osób Otrzymanie zasiłku % 60% Korzystna propozycja / nagroda finansowa banku 5% 40% 93% Zaciągnięcie kredytu hipotecznego inne 3% 4% 20% 0% Podstawa procentowania: Polacy 18+ posiadający konto, 3. fala, n=828 Jedynie 7% posiadaczy konta założyło je w ciągu ostatnich 2 lat, dlatego przy analizie powodów założenia konta w ostatnim czasie trzeba zachować bardzo dużą ostrożność (niska podstawa procentowania). Osoby, które niedawno otworzyły rachunek w banku przede wszystkim wskazują na dwa czynniki, które je do tego skłoniły: a) o charakterze wewnętrznym (chęć, potrzeba) oraz b) o charakterze zewnętrznym wymagania pracodawcy bądź szkoły. 1a

15 Komentarz 15 Obecnie konto bankowe posiada 83% Polaków. W ciągu ostatnich 7 lat odsetek posiadaczy konta bankowego wzrósł w największym stopniu wśród najstarszych Polaków (choć wciąż ta grupa jest w najmniejszym stopniu ubankowiona). Można podejrzewać, że jedną z przyczyn wzrostu liczby kont bankowych w tej grupie są pojawiające się coraz częściej skierowane do niej działania banków komercyjnych, a także różne działania społeczne (np. działania prowadzone przez NBP). Jednocześnie zwiększenie ubankowienia najstarszych Polaków może też mieć związek z naturalnym przesunięciem demograficznym, polegającym na umieraniu najstarszych i równocześnie najmniej ubankowionych osób, a wchodzeniu do tej grupy osób, które były już wcześniej ubankowione i aktywnie korzystały z obrotu bezgotówkowego. Można przypuszczać, że będzie to jedna z przyczyn dalszego wyraźnego wzrostu poziomu ubankowienia osób najstarszych w najbliższych latach. Największy stopień wykluczenia finansowego (mimo obserwowanego i opisanego wyżej spadku na przestrzeni ostatnich lat) widać cały czas w grupie osób najstarszych, z wykształceniem podstawowym, bezrobotnych i mieszkańców wsi. Natomiast najwyższy stopień ubankowienia jest wśród osób w wieku lata, z wyższym wykształceniem. Jeśli chodzi o opinie na temat kont bankowych, widać wzrost przekonania o tym, że konto jest dobrym sposobem na oszczędzanie pieniędzy, a równocześnie spadek negatywnych opinii dotyczących wysokich opłat za prowadzenie oraz większej możliwości znalezienia się w pułapce finansowej (jeśli ma się konto). Jednocześnie utrzymuje się rozdźwięk w opiniach na temat kont bankowych pomiędzy osobami je posiadającymi i nieposiadającymi, a co więcej, obserwuje się, że w porównaniu z poprzednimi pomiarami, rozdźwięk ten jest większy. Osoby mające konto coraz silniej są utwierdzone w pozytywnej opinii na temat posiadania rachunku w banku. Natomiast w przypadku osób nieubankowionych widoczna jest większa niechęć wobec założenia konta w banku (szczególnie w obszarze emocjonalnym: nie dla mnie, nie jest mi potrzebne ). Może to oznaczać, że w ostatnich latach zostały ubankowione osoby nieposiadające kont z innych przyczyn niż przyczyny psychologiczne (jak np. za młody wiek, brak banków czy bankomatów w okolicy) a osoby, które pozostały nieubankowione to osoby o najsilniejszych barierach mentalnych. Jeżeli tak jest, oznacza to, że nadchodzące działania mające na celu dalsze ubankowienie Polaków powinny być skoncentrowane przede wszystkich na przełamywaniu barier psychologicznych. 1

16 1a Korzystanie z konta internetowego Posiadający konta bankowe

17 Korzystanie z konta internetowego 17 KKB8. Czy ma Pan(i) możliwość i korzysta z dostępu do konta bankowego przez Internet? W porównaniu do pomiarów z i roku wzrósł odsetek Polaków posiadających konta bankowe, którzy aktywnie korzystają ze swojego konta przez Internet (od 46% w r., przez 5 w r. do 69% w r.) Systematycznie spada także odsetek nieaktywnych użytkowników dostępu do konta bankowego przez internet (z 24% w r., przez 19% w r., do 16% w ). Obecnie zdecydowana większość posiadaczy kont korzysta z niego przez Internet przynajmniej od czasu do czasu. Zależności między korzystaniem z konta internetowego a zmiennymi demograficznymi, takimi jak: wiek i wykształcenie, są podobne do tych obserwowanych w poprzednich falach badania. Korzystanie z konta przez Internet maleje wraz z wiekiem (z 88-89% w grupie osób lata do 24% wśród osób po 65. roku życia), natomiast rośnie wraz ze wzrostem wykształcenia (z 45% w grupie osób z wykształceniem podstawowym do 81% wśród osób z wyższym wykształceniem). Najwyższy stopień korzystania z konta internetowego jest wśród mieszkańców dużych i wielkich miast (odpowiednio: 79% i 77%), ale co ciekawe jest wysoki także w grupie osób, które mieszkają w najmniejszych miejscowościach, do 20 tys. mieszkańców (73%). Wydaje się, że ze względu na coraz większy dostęp do internetu w ogóle, zmienna wielkość miejsca zamieszkania ma coraz mniejsze znaczenie w kontekście korzystania z dostępu do konta internetowego. 100% 80% 60% 40% 20% 0% 70% Nie wiem, czy mam taką możliwość Nie mam takiej możliwości Mam taką możliwość, ale nie korzystam Mam taką możliwość i korzystam 5% 4% 1% 25% 24% 46% 77% 1 19% 5 85% 14% 16% 69% Podstawa procentowania: Polacy 18+ posiadający konto bankowe, 1. fala: n=784, 2. fala: n=866, 3. fala, n=828. 1a

18 Operacje dokonywane na koncie internetowym 18 KKB9. Jakie czynności wykonuje Pan(i) poprzez swoje konto bankowe w Internecie? 100% 80% Nie, nigdy Tak, rzadko Tak, często 9 99% 99% 96% 96% 9 54% 47% 36% 29% 15% 14% 21% 9% 5% 29% 19% 21% 23% 17% 1 45% 52% 64% 71% 60% 84% 87% 79% 91% 95% 40% 69% 80% 7 73% 79% 80% 32% 20% 20% 0% 22% 27% 22% 23% 11% 9% 17% 7% 4% 5% 4% 3% 3% Sprawdzam historię transakcji Dokonuję płatności/ robię przelewy Doładowuję telefon komórkowy Zakładam lokaty Kupuję jednostki uczestnictwa funduszu inwest. Podobnie jak w roku, obserwuje się, że niemal wszycy użytkownicy kont internetowych wykorzystują jego dwie kluczowe funkcjonalności: monitorowanie stanu konta i historii transakcji oraz dokonywanie płaności przez internet (częstotliwość robienia przelewów przez internet znacznie wzrosła w roku w porównaniu z pomiarem w roku i obecnie utrzymuje się na tym poziomie). Jednocześnie obserwuje się, że mniej powszechne operacje, jak doładowywanie telefonu przez konto internetowe, zakładanie lokat i kupowanie jednostek uczestnictwa są rzadziej wykonywane niż w roku, co może paradoksalnie być związane z faktem, że samo korzystanie z konta przez internet stało się bardziej powszechne, a co za tym idzie zmienił się profil osób korzystających z kont. Wcześniej z kont korzystało więcej pionierów mocno zaawansowanych finansowo, obecnie są to również osoby mniej zaawansowane, więc rzadziej korzystające z lokat i funduszy inwestycyjnych. Podstawa procentowania: Polacy 18+ korzystający z konta bankowego przez Internet, 1. fala: n=356, 2. fala: n=505, 3.fala, n=567. xx% Odsetek respondentów, którzy często lub rzadko korzystają z konta internetowego w określony sposób 1a

19 Korzystanie z konta: Internet vs Oddział 19 KKB10. Z jakiej formy w oddziale banku czy przez Internet korzysta Pan(i) częściej? Internet: 71% Internet: 89% 46% 25% 22% Oddział: 30% Internet: 92% 52% 37% 6% 4% Oddział: 10% 62% 30% 6% 2% Oddział: 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zdecydowanie częściej bezpośrednio w oddziale banku niż przez Internet Raczej częściej bezpośrednio w oddziale banku niż przez Internet Raczej częściej przez Internet niż w oddziale banku Zdecydowanie częściej przez Internet niż w oddziale banku Wzrost korzystania z konta bankowego przez Internet wyraźnie przekłada się na rzadsze odwiedzanie oddziałów placówek bankowych u osób, które używają kont internetowych wyraźnie spada częstotliwość osobistych kontaktów z bankiem. W przeciągu ostatnich 7 lat widoczny jest istotny wzrost odsetka osób, które zdecydowanie częściej korzystają z formy online niż offline (z 46% w, przez 52% w do 62% w ). Podstawa procentowania: Polacy 18+ korzystający z konta bankowego przez Internet, 1. fala: n=356, 2. fala: n=505, 3. fala, n=567. 1a

20 1b Postawy wobec kont bankowych Nieposiadający kont bankowych

21 Wielkość miejscowości Dochód gosp. dom. per capita Wiek Wykształcenie 21 Nieposiadający kont bankowych charakterystyka demograficzna 30% 32% 21% 15% 9% 9% 7% 7% 4% 6% 47% 39% 27% 19% 15% 16% 44% 37% 2 23% 22% 14% 11% 10% 7% 5% 4% i więcej podst. zawod. średnie, policealne wyższe 30% 25% 21% 26% 16% 16% 15% 14% 14% 9% 12% 7% 19% 12% 3% 23% 26% 25% 24% 26% 11% 15% 7% 9% wieś M. do 20 tys. M tys. M tys. M tys. M. > 500 tys. do 700 zł zł pow zł Brak konta jest wyraźnie powiązany z wiekiem oraz wykształceniem Polaków. Najmniejszy odsetek posiadaczy konta obserwuje się w dwóch skrajnych grupach wiekowych: w grupie osób do 24. r.ż. (które często jeszcze nie weszły na rynek pracy) oraz osób po 65. r.ż. (które w większości już zakończyły pracę zarobkową). Jednocześnie w tej drugiej grupie obserwuje się wyraźny spadek nieposiadaczy konta w porównaniu z pomiarem z roku (choć odsetek ten wzrósł w porównaniu do r.). Widać również silne powiązanie z wykształceniem im jest ono wyższe, tym rzadziej można spotkać osoby nieposiadające konta. Brak konta także, choć w nieco mniejszym stopniu, związany jest z wielkością miejscowości zamieszkania oraz dochodem. Na wsi oraz w mniejszych miejscowościach (do 50 tys. mieszkańców) obserwuje się większy odsetek osób nieposiadających konta niż w średnich, dużych i wielkich miastach. Brak kont jest wyższy w grupach o dochodach na osobę poniżej 1200 zł niż wśród osób mających wyższe zarobki. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n= b

22 Powody nieposiadania konta w banku (1/2) 22 OK1. Na ile poniższe powody mają wpływ na to, że nie ma Pan(i) konta w banku: Nie potrzebuję konta dobrze radzę sobie bez niego Mam zbyt małe dochody, by zakładać konto bankowe Opłaty bankowe są za wysokie Zdecydowanie ma wpływ (4) Raczej ma wpływ (3) Raczej nie ma wpływu (2) Zdecydowanie nie ma wpływu (1) Trudno powiedzieć 47% 43% 50% 19% 23% 32% % 42% 29% 33% 34% 31% 25% 40% 29% 24% 29% 27% 19% 23% 17% 17% 5% 10% 3% 6% 9% 11% 11% 12% 10% 15% 72% 3,22 83% 3,27 79% 3,26 65% 2,95 62% 2,82 69% 2,99 55% 2,69 55% 2,60 52% 2,65 Nie mam zaufania do banków 10% 21% 30% 34% 2 34% 29% 26% 1 14% 20% 40% 2,35 47% 2,50 49% 2,52 Ktoś z rodziny ma konto, z którego mogę korzystać 11% 1 22% 1 15% 17% 45% 32% 29% 19% 31% 30% 29% 2,23 33% 2,21 39% 2,31 W moim otoczeniu niewiele jest osób korzystających z usług bankowych 10% 26% 27% 25% 40% 37% 40% 22% 23% 23% 2,02 30% 2,04 33% 2,20 W okolicy mojego miejsca zamieszkania nie ma żadnego banku 10% 15% 22% 22% 43% 30% 26% 29% 34% 36% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+ nieposiadający konta bankowego, 1. fala: n=216, 2. fala: n=134, 3. fala, n=172. Opis wyników nast. strona 36% 2,36 29% 2,11 32% 2,07 1b

23 Powody nieposiadania konta w banku (2/2) 23 OK1. Na ile poniższe powody mają wpływ na to, że nie ma Pan(i) konta w banku: Nie potrzebuję konta dobrze radzę sobie bez niego Mam zbyt małe dochody, by zakładać konto bankowe Opłaty bankowe są za wysokie Nie mam zaufania do banków Ktoś z rodziny ma konto, z którego mogę korzystać W okolicy mojego miejsca zamieszkania nie ma żadnego banku W moim otoczeniu niewiele jest osób korzystających z usług bankowych Inny powód Cały czas wskazywanym na pierwszym miejscu powodem nieposiadania konta jest brak potrzeby. Odsetek dwóch pozytywnych odpowiedzi zdecydowanie ma wpływ oraz raczej ma wpływ (tzw. top-2-box) i średnia z odpowiedzi jest niemal taka sama jak w roku i nieznacznie większa niż w r. Brak potrzeby jest najczęściej wskazywany przez osoby najstarsze oraz emerytów i rencistów, czyli grupy, które co wiemy z innych wcześniej prowadzonych badań mogą mieć obiektywnie najmniej możliwości korzystania z obrotu bezgotówkowego, a także najmniejsze doświadczenie z tym związane (ponieważ przez dużą część życia nie używały konta bankowego, prawdopodobnie wypracowały sobie skuteczne schematy zachowań gotówkowych, które trudno jest im zmienić). Wciąż silną barierą przed posiadaniem konta jest przekonanie o zbyt małych dochodach - odsetek osób, które podają ten powód wzrósł w ostatnich 3 latach z 62% (w r.) do 69% w r. (w r. wynosił 65%). W porównaniu do i roku wśród nieposiadających konta wzrósł brak zaufania do banków. W r. taką postawę można zaobserwować u blisko połowy osób nieposiadających konta. Wynik ten może być związany z intensywnie krytykowanymi w mediach w ostatnich latach praktykami bankowymi (np. doniesieniami na temat kredytów frankowych). Mimo, że sprawy te nie dotyczą bezpośrednio osób nieposiadających kont, mogą wzmacniać w nich negatywne przekonania o instytucjach bankowych. Warto zwrócić uwagę, że na przestrzeni lat coraz częściej brak własnego konta tłumaczony jest możliwością korzystania z konta innej osoby, co sugeruje, że poziom ubankowienia jest w rzeczywistości nieco wyższy niż wskazują na to badania. Częściej powód ten jest wskazywany przez osoby w wieku lata niż pozostałe, a także osoby bezrobotne lub pracujące na część etatu. Na pozostałe przyczyny (brak banku w pobliżu miejsca zamieszkania oraz mała powszechność posiadania konta bankowego w otoczeniu respondenta), wskazuje we wszystkich pomiarach badania po ok. 1/3 osób nieposiadających konta bankowego. UWAGA: W przypadku analizy i wyciągania wniosków z prezentowanych wyników dotyczących osób nieposiadających konta bankowego należy pamiętać o stosunkowo niskiej podstawie procentowania w przypadku tych analiz (tylko nieposiadacze kont r. n=216, r. n=134, r. n=172 osoby). 1b

24 Opinie o założeniu konta (1/2) 24 OK4. W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym ze stwierdzeń dotyczących kont bakowych? Konto bankowe nie jest mi do niczego potrzebne Zdecydowanie tak (4) Raczej tak (3) Raczej nie (2) Zdecydowanie nie (1) Nie mam zdania 35% 37% 45% 40% 42% 31% 17% 11% 17% 4% 4% 3% 7% 3% 4% [t2b] 75% 3,12 79% 3,21 76% 3,24 [średnia] Będę starał(a) się nie zakładać konta jak najdłużej 25% 22% 37% 2 31% 30% 21% 19% 10% 6% 1 17% 22% 7% 53% 2,81 53% 2,88 67% 3,06 Nie mam pojęcia, co mógłbym/mogłabym zyskać, zakładając konto 21% 24% 32% 41% 40% 33% 21% 14% 17% 7% 9% 9% 10% 62% 2,84 64% 2,91 65% 2,95 Nigdy nie założę konta w banku 19% 1 26% 2 25% 30% 21% 16% 9% 16% 14% 23% 27% 14% 47% 2,74 43% 2,65 56% 2,80 Założenie konta jest dla mnie za trudne 9% 7% 19% 22% 20% 15% 3 40% 39% 21% 1 22% 10% 16% 5% 31% 2,21 27% 2,19 34% 2,34 W ciągu najbliższego roku na pewno będę mieć już swoje konto bankowe 5% 4% 15% 15% 20% 34% 34% 26% 24% 2 37% 22% 19% 9% 20% 2,00 19% 1,94 2 1,99 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+ nieposiadający konta bankowego, 1. fala: n=216, 2. fala: n=134, 3. fala, n=172. Opis wyników nast. strona 1b

25 Opinie o założeniu konta (2/2) 25 OK4. W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym ze stwierdzeń dotyczących kont bakowych? Konto bankowe nie jest mi do niczego potrzebne Nie mam pojęcia, co mógłbym/mogłabym zyskać, zakładając konto Będę starał(a) się nie zakładać konta jak najdłużej Nigdy nie założę konta w banku Założenie konta jest dla mnie za trudne W ciągu najbliższego roku na pewno będę mieć już swoje konto bankowe Na przestrzeni ostatnich 7 lat nieco zmieniły się opinie osób nieposiadających kont bankowych na temat posiadania rachunku w banku. Nadal na pierwszym miejscu wskazywany jest brak potrzeby posiadania konta. Około ¾ nieposiadających konta bankowego deklaruje, że nie jest im ono do niczego potrzebne. Co więcej, 65% twierdzi, że nie dostrzega żadnych korzyści związanych z założeniem rachunku. Wynik ten pokazuje, że wciąż w społeczeństwie polskim istnieje grupa osób, do których dotychczasowe argumenty za założeniem rachunku bankowego nie przemawiają i wydaje się, że osoby te są mocno utwierdzone w swojej decyzji o niezakładaniu konta. Wzrost częstotliwości wskazywania tego stwierdzenia może wynikać z tego, że wcześniejsze działania (m.in. NBP) przekonały osoby, które chciały mieć konto, tylko nie miały go z innych przyczyn (np. niewiedza jak to zrobić). W obecnej fali badania obserwuje się wzrost silnych deklaracji o braku chęci do założenia konta ( nigdy nie założę konta oraz będę starał się nie zakładać konta jak najdłużej ). Analiza odpowiedzi na inne pytania dotyczące przyczyn nieposiadania konta oraz postrzegania kont bankowych pokazuje pewną radykalizację opinii wśród części nieposiadaczy kont (głównie osób najstarszych) czynniki obiektywne (wysokie opłaty, skomplikowane procedury) tracą na znaczeniu na rzecz głębszych czynników o bardziej psychologicznym charakterze (niechęć wobec zmiany, brak zaufania). Jednocześnie warto zwrócić uwagę na znaczny wzrost odsetka osób deklarujących chęć założenia konta w najbliższym czasie (z 19% w do 2 w ) są to przede wszystkim osoby młode, do 24 lat. 1b

26 Argumenty przekonujące do założenia konta (1/2) 26 OK2. Który z poniższych argumentów mógłby przekonać Pana(ią) do założenia konta w banku? Emerytura/renta/zasiłek/stypendium może być wypłacana tylko na konto Brak lub niskie opłaty za prowadzenie konta Pracodawca wpłaca pensję tylko na konto Zdecydowanie tak (4) Raczej tak (3) Raczej nie (2) Zdecydowanie nie (1) Nie mam zdania 25% 39% 16% 10% 31% 22% 25% 19% 3 34% 26% 35% 36% 36% 19% 2 32% 1 14% 11% 25% 21% 16% 15% 2 17% 3% 9% 5% 4% 4% 10% 10% [t2b] 64% 2,73 4 2,52 67% 2,95 57% 2,59 47% 2,48 61% 2,78 45% 2,39 [średnia] Otrzymanie jakiegoś prezentu od banku 6% 9% 19% 31% 36% 49% 19% 35% 17% 33% 6% 3% 25% 2,17 44% 2,48 45% 2,20 Możliwość zwiększania ilości pieniędzy poprzez trzymanie ich na koncie (odsetki, procenty) 22% 15% 34% 27% 36% 22% 40% 25% 2 11% 11% 7% 42% 2,42 5 2,73 42% 2,32 Bank, który obraca tylko polskim kapitałem 5% 9% 12% 21% 26% 2 44% 35% 22% 12% 27% 15% 5% 1 11% 26% 2,18 35% 2,39 40% 2,27 Fakt, że nie musiał(a)bym przechowywać w domu gotówki 3% 7% 10% 24% 2 22% 45% 36% 30% 1 19% 30% 3% 9% 27% 2,14 35% 2,26 32% 2,13 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+ nieposiadający konta bankowego, 1. fala: n=216, 2. fala: n=134, 3. fala, n=172. Opis wyników nast. strona 1b

27 Argumenty przekonujące do założenia konta (2/2) 27 OK2. Który z poniższych argumentów mógłby przekonać Pana(ią) do założenia konta w banku? Emerytura/renta/zasiłek/stypen dium może być wypłacana tylko na konto Brak lub niskie opłaty za prowadzenie konta Pracodawca wpłaca pensję tylko na konto Otrzymanie jakiegoś prezentu od banku Możliwość zwiększania ilości pieniędzy poprzez trzymanie ich na koncie (odsetki, procenty) Bank, który obraca tylko polskim kapitałem Fakt, że nie musiał(a)bym przechowywać w domu gotówki Najwięcej osób (64%), które nie mają rachunku w banku, twierdzi, że zdecydowałyby się na jego założenie, gdyby pobierane przez nich świadczenia (emerytura, renta, zasiłek, stypendia) mogły być tylko wpłacane na konto. Jednak warto zauważyć, że jest to argument o charakterze negatywnym (przymus) i zewnętrznym, a nie pozytywnym (zachęta) i wewnętrznym (własna potrzeba). W przypadku osób, które mają silne bariery wobec ubankowienia, mogłoby się okazać, że choć założyliby oni konto w banku, to ich zwyczaje związane z płaceniem nie uległyby zmianie (operowanie gotówką). Co prawda znaczenie czynników finansowych jako barier założenia konta nieco maleje (o 10 p.p. w porównaniu z r. i 9 p.p. w porównaniu do r.), jednak czynniki te ciągle są wskazywane jako argumenty przekonujące do założenia konta. Jednak biorąc pod uwagę obecną ofertę banków można przypuszczać, że kwestia opłat jest bardziej wymówką niż rzeczywistą przyczyną nieposiadania konta (potwierdzają to wcześniej prowadzone przeze mnie badania dla NBP). Na argumenty finansowe są w większym stopniu wyczuleni ludzie młodzi (poniżej 25 roku życia, uczniowie i studenci). Poza argumentami finansowymi, wiele osób niebędących właścicielami kont bankowych wskazuje, że wpływ na zmianę ich decyzji mógłby mieć fakt wpłacania pensji przez pracodawcę tylko na konto. Jest to argument trafiający do ludzi młodych, uczniów i studentów, co sugeruje, że część nieposiadaczy kont nie ma silnych barier przed założeniem konta i prawdopodobnie w chwili zmiany sytuacji życiowej w naturalny sposób wejdzie na pierwszy poziom ubankowienia. Argument o możliwości zwiększenia ilości pieniędzy poprzez trzymanie ich na koncie traci na znaczeniu w porównaniu z pomiarem z r., (w porównaniu do r. wartość ta nie zmienia się) co może być związane z tym, że Polacy dostrzegają, że w ostatnich latach znacznie spadły oprocentowania kont. 1b

28 Komentarz 28 Z punktu widzenia działań mających na celu wspieranie rozwoju obrotu bezgotówkowego ważne jest zrozumienie grupy osób nieposiadających kont bankowych, a także przyczyn nieposiadania konta oraz czynników, które mogłyby skłonić do jego założenia. Przy analizie danych z tego obszaru pochodzących z niniejszego raportu należy zachować jednak dużą ostrożność z dwóch powodów: (a) liczba osób nieposiadających konta jest w badanej próbie mała (n=172 osoby), tak więc obciążenie błędem pomiaru jest większe; (b) wiele czynników stanowiących bariery różnych zachowań (jak i motywów skłaniających do podejmowania zachowań) ma charakter nieświadomy, tak więc pomiar oparty na deklaracjach nie oddaje pełnego obrazu rzeczywistości. Aby dobrze zrozumieć bariery i oprzeć na nich skuteczną kampanię konieczne są pogłębione badania jakościowe. Niezależnie od opisanych powyżej ograniczeń metodologicznych, można zauważyć, że cały czas wiele osób nie widzi potrzeby posiadania konta (czynnik psychologiczny), co oznacza, że wykorzystywane dotychczas przez instytucje finansowe argumenty do nich nie przemawiają. Aby jednak zrozumieć co tak naprawdę oznacza brak potrzeby, również w tym przypadku trzeba by przeprowadzić pogłębione badanie jakościowe. Tegoroczna edycja badania pokazała, że w Polsce jest wciąż grupa o silnie negatywnej postawie wobec zakładania konta, której bariery mają charakter raczej psychologiczny i wewnętrzny niż obiektywny (np. trudności w założeniu konta, wysokie opłaty). Jednocześnie wzrósł odsetek osób, które nie zakładają konta, bo mają możliwość korzystania z konta innej osoby, co sugeruje, że grupa osób wykluczonych z obrotu bezgotówkowego jest de facto mniejsza (potwierdzają to także wyniki uzyskane dla wskaźnika IKOB, co jest szerzej opisane w dalszej części raportu). Co więcej, obecne badanie wskazuje, że wielu nieubankowionych planuje w najbliższym czasie założyć konto (głównie osoby najmłodsze, które prawdopodobnie dopiero wchodzą do świata finansów ). Czynnikiem, który najbardziej zmotywowałby do wejścia na I poziom ubankowienia, jest odgórny przymus (świadczenia wypłacane tylko na konto). Z wielu analiz wynika, że tego typu oddziaływania z poziomu behawioralnego mogą być skuteczne i niekoniecznie zmiana zachowania wymaga wcześniejszej zmiany postawy. Jednak warto zauważyć, że choć krok ten faktycznie mógłby istotnie wpłynąć na zwiększenie liczby posiadaczy kont, to niekoniecznie przełożyłby się na zintensyfikowanie obrotu bezgotówkowego (np. używanie kart płatniczych). Tu konieczną byłyby oddzielne działania. 1b

29 2 Karta płatnicza

30 Rodzaje używanych kart płatniczych 30 KKB1. Proszę powiedzieć, czy korzysta Pan(i) z następujących rodzajów kart: NIE MAM MAM ale nie korzystam MAM i korzystam 100% 80% 89% 94% 95% 2 29% 30% 11% 3% 4% 11% 6% 3% 10% 9% 6% 6% 2% 5% 60% 40% 20% 0% 80% 8 93% 61% 71% 70% 10% 5% 7% 89% 96% 96% 89% 94% 97% 2 24% 23% 6% 6% 5% 2% 3% 5% 4% 1% Karta bankomatowa/ debetowa Karta kredytowa Karta przedpłacona/ elektroniczna portmonetka Karta wirtualna Najpopularniejszym rodzajem karty płatniczej są w dalszym ciągu karty bankomatowe (debetowe/płatnicze). Aktualnie posiada je 95% właścicieli kont. Co ciekawe, wzrasta udział aktywnych posiadaczy kart tych, którzy nie tylko posiadają kartę bankomatową, ale również z niej korzystają (z 80% w r., przez 8 w r., aż do 93% w r.). Cały czas utrzymuje się powiązanie posiadania i używania kart płatniczych z wiekiem (im starsi posiadacze kont bankowych, tym rzadziej mają i korzystają z kart: od 97% wśród osób poniżej 35. r.ż. do 79% wśród najstarszych), wykształceniem (od 83% mających i korzystających wśród osób z wykształceniem podstawowym do 96% wśród posiadających wykształcenie wyższe) oraz statusem zawodowym (91% uczniów i studentów, 97% pracujących, a tylko 7 emerytów). Jednocześnie w grupie najstarszych osób widoczny jest wyraźny wzrost udziału osób posiadających i korzystających z karty płatniczej, wynoszący aż 21 p.p. na przełomie siedmiu lat (z 5 w r., przez 65% w r., aż do 79% w r.). Odsetek posiadaczy kart kredytowych utrzymuje się na podobnym poziomie co w i r. (28-30%). Najliczniejszą grupę osób posiadających karty kredytowe stanowią osoby w wieku lata (3), z wyższym wykształceniem (3), prowadzące działalność gospodarczą (56%). Elektroniczne portmonetki i karty wirtualne cały czas stanowią niszowe produkty. Dodatkowo na przestrzeni lat ich znaczenie wyraźnie spada. Podstawa procentowania: Polacy 18+ posiadający konto bankowe, 1. fala: n=784, 2. fala: n=866, 3. fala, n=828. xx% Odsetek respondentów, którzy posiadają poszczególne rodzaje kart płatniczych 2

31 Sposoby korzystania z kart płatniczych 31 KKB2. Czy zdarza się Panu(i) za pomocą karty dokonywać następujących operacji: Wypłacanie gotówki w bankomacie Płacenie kartą za zakupy lub usługi Wpłacanie gotówki w tzw. wpłatomacie 14% 12% Tak, często Tak, rzadko Nie, nigdy 17% 15% 54% 23% 73% 64% 64% 73% 74% 69% 73% 32% 64% 25% 34% 27% 25% 22% 14% 9% 4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+ korzystający z jakiejkolwiek karty płatniczej, 1. fala: n=665, 2. fala: n= fala: n=777. xx% Odsetek respondentów, którzy często lub rzadko korzystają z dowolnej karty płatniczej w określony sposób % 91% 96% 31% 27% 36% Najczęściej dokonywane operacje przy użyciu karty płatniczej to: wypłacanie gotówki w bankomacie (9 we wszystkich 3 falach badania, z czego w r. 64% osób wykonuje to często, a w r. i r. 25%) oraz płacenie za zakupy lub usługi (wzrost z 86% w r., przez 91% w r., aż do 96% w r.) W kontekście prowadzonych działań wspierania obrotu bezgotówkowego warto zwrócić uwagę na systematyczny wzrost o 20 p.p. częstego płacenia kartą w przeciągu 7 lat (od 54% w r., przez 64% w r., aż do 74% w r.). Tłumaczy to widoczny spadek częstego wypłacania gotówki w bankomacie (spadek o 9 p.p. w porównaniu do r. i 5 p.p. w porównaniu do r.). Co ciekawe, w ciągu ostatnich 7 lat największy wzrost częstotliwości płacenia kartą płatniczą można odnotować w grupie najstarszych posiadaczy kart obecnie 53% właścicieli kart powyżej 65 lat często płaci kartą (vs. 3 w r.) Wpłacanie gotówki we wpłatomacie powoli zyskuje na popularności wśród Polaków (36% korzysta z tej możliwości), a grupą, która stosunkowo najczęściej korzysta z tej funkcjonalności są osoby młode do 34 r.ż., z wykształceniem wyższym, pracujące na pełny etat. Te grupy najczęściej płacą kartą w związku z tym, jeśli mają gotówkę, to wolą, aby była ona dostępna na koncie niż w portfelu. 2

32 Okoliczności płacenia kartą płatniczą (1/2) 32 KKB3. W których z poniższych sytuacji zdarza się Panu(i) dokonywać płatności kartą: W dużych sklepach Przy zakupach ubrań Przy okazji zakupów dóbr trwałych W małych sklepach Na stacjach benzynowych Tak, często Tak, rzadko Nie, nigdy 55% 65% 72% 32% 34% 51% 39% 36% 49% 3 23% 35% 39% 39% 47% 54% 40% 6% 32% 3% 23% 5% 40% 27% 3 27% 33% 16% 40% 21% 35% 2 32% 19% 4 42% 40% 21% 31% 31% 23% 30% 21% 25% 95% 97% 95% 72% 72% 84% 79% 71% 81% 51% 5 79% 70% 70% 75% W ciągu ostatnich 7 lat (od r. do r.) można zaobserwować wzrost udziału osób dokonujących płatności kartą w każdej okoliczności, o którą respondenci byli zapytani (począwszy od dużych sklepów po małe sklepy, restauracje oraz inne usługi). Świadczy to o generalnej tendencji wzrostowej obrotu bezgotówkowego. Do zdecydowanie najpowszechniejszych okoliczności płacenia kartą płatniczą należą zakupy w dużych sklepach (95% osób dokonuje tam płatności kartą). Stale wzrasta odsetek osób dokonujących często płatności kartą w dużych sklepach (od 55% w r., przez 65% w r., aż do 72% w r.). Na szczególną uwagę zasługuje wzrost płacenia kartą w małych sklepach. W takich sytuacjach z kart korzysta blisko 8 na 10 osób wzrost z 51% w r., przez 5 w r., aż do 79% w r. Szczególnie duża zmiana dotyczy częstotliwości korzystania kartą w małych sklepach. Odsetek osób często korzystających z kart w takich okolicznościach wzrósł trzykrotnie między a rokiem). Wynik ten potwierdza przekonywanie się Polaków do stosowania kart również przy niższych kwotach (czyli zmniejszanie się jednej z głównych barier intensyfikacji obrotu bezgotówkowego zdiagnozowanych w poprzednich latach). Podstawa procentowania: Polacy 18+ płacący za zakupy lub usługi dowolną kartą płatniczą, 1. fala: n=570, 2. fala: n=700, 3. fala: n=777. xx% Odsetek respondentów, którzy często lub rzadko korzystają z dowolnej karty płatniczej w poszczególnych okolicznościach 2

33 Okoliczności płacenia kartą płatniczą (2/2) 33 KKB3. W których z poniższych sytuacji zdarza się Panu(i) dokonywać płatności kartą: Tak, często Tak, rzadko Nie, nigdy W restauracjach, hotelach Przy zakupach przez Internet 16% 16% 27% 25% 31% 29% 11% 20% 22% 26% 1 57% 59% 40% 67% 67% 56% 43% 41% 60% 33% 33% 44% Warto zwrócić uwagę na okoliczności, w których Polacy rzadziej płacą kartą, ale w dalszym ciągu dużo częściej niż w ubiegłych latach. Bardzo wyraźny wzrost obserwowany jest w przypadku dokonywania płatności w restauracjach i hotelach (wzrost o 19 p.p. w porównaniu do r.). Co więcej, obecnie blisko dwukrotnie więcej osób niż w r. dokonuje takiej płatności często. Również płatność kartą przy zakupach przez Internet zyskuje na znaczeniu (44% w r. vs 33% w poprzednich dwóch pomiarach). Za usługi Podczas wyjazdów zagranicznych 9% 1 6% 17% 22% 21% 10% 23% 9% 17% 73% 77% 57% 67% 73% 27% 23% 43% 33% 26% Podobnie sytuacja wygląda w przypadku płatności za usługi. W porównaniu do lat wcześniejszych (w r. 27%, w r. 23%, a w r. 43%) obserwowany jest widoczny wzrost odsetka osób dokonujących płatności kartą za usługi. I chociaż w dalszym ciągu ponad połowa osób dokonuje w tym przypadku płatności gotówkowej to widzimy, iż prawdopodobnie możliwość dokonywania płatności bezgotówkowych zwiększa się lub zmniejsza się istnienie szarej strefy (preferencja gotówki w przypadku odbiorców płatności za usługi). 17% 1 65% 35% Podstawa procentowania: Polacy 18+ płacący za zakupy lub usługi dowolną kartą płatniczą, 1. fala: n=570, 2. fala: n=700, 3. fala: n=777. xx% Odsetek respondentów, którzy często lub rzadko korzystają z dowolnej karty płatniczej w poszczególnych okolicznościach 2

34 Kwota a forma płatności 34 KKB4. Jaką formę płatności wybiera Pan(i) w zależności od kwoty, która jest do zapłacenia? 65% 16% 17% 15% 10% 12% 9% 19% 22% 29% % 19% 16% 16% 65% 61% 56% Kwota pow zł Trudno powiedzieć Raczej gotówką Raczej kartą 62% 56% 72% 70% % 81% 61% 62% 74% 27% 31% 50% 7% 6% 15% 72% 70% 6 Kwota zł 7 80% 81% Kwota zł 37% 36% 23% 61% 62% 74% Kwota zł 71% 67% 47% Kwota zł 92% 93% 82% 50% 27% 7% 6% 15% Podstawa procentowania: Polacy 18+ płacący za zakupy lub usługi dowolną kartą płatniczą, 1. fala: n=570, 2. fala: n=700, 3. fala, n=777. Kwota do 10 zł W przypadku poszczególnych wielkości kwot płaconych przy użyciu karty płatniczej w porównaniu do wcześniejszych edycji badania nie nastąpiły wyraźne zmiany w przypadku kwot powyżej 100 zł. Obserwowalny jest natomiast wyraźny wzrost udziału osób, które dokonują płatności kartą przy niższych kwotach (szczególnie poniżej 50 zł). Obecnie granica płatności kartą znacznie się obniżyła. Przy płaceniu kwot do 10 zł kartą płatniczą obecnie częściej posługuje się 15% osób (7% w r. i 6% w r.). W sytuacji płatności nieco wyższych kwot zł aż 50% Polaków dokonuje częściej płatności kartą (w obu tych przypadkach na płacenie kartą decydują się najczęściej najmłodsi Polacy w wieku lata). Płacenie kartą w miejsce płacenia gotówką wzrosło dwukrotnie przy kwotach poniżej 50 zł. Preferowanie płatności gotówkowych w przypadku kwot poniżej 10 zł może być z jednej strony spowodowane przyzwyczajeniem do gotówki w przypadku małych kwot, jak również tym, że nadal wiele mniejszych punktów handlowych przyjmuje płatności bezgotówkowe dopiero od określonej minimalnej kwoty lub w ogóle nie oferuje swoim klientom możliwości dokonywania tego rodzaju transakcji. xx% Odsetek respondentów, którzy wybierają płatności karta płatniczą w zależności od poszczególnych kwot do zapłacenia 2

35 Płatności: karta vs gotówka 35 KKB5. Którą z form płatności gotówkę czy kartę wybiera Pan(i) częściej? Karta: 36% 10% 26% 42% 22% Karta: 51% 12% 39% 33% 16% Gotówka: 64% Karta: 61% 24% 37% Gotówka: 49% 20% 19% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zdecydowanie częściej płacę gotówką niż kartą Raczej częściej płacę gotówką niż kartą Raczej częściej płacę kartą niż gotówką Zdecydowanie częściej płacę kartą niż gotówką Gotówka: 39% Na przełomie lat wyraźnie wzrasta odsetek osób (z 36% w r., przez 51% w r., aż po 61% w r.), które deklarują, że częściej korzystają z karty niż gotówki jako formy płatności. Tym samym udział preferujących gotówkę spadł z 64% w r., przez 49% w r., aż do 39% w r. Potwierdza to dokonaną we wcześniejszej edycji badania konkluzję, że w ciągu ostatnich 7 lat zakończyła się przewaga częstszego wyboru gotówki niż karty. Warto zwrócić uwagę, że w obecnej fali badania widać, że Polacy nie tylko przechodzą z poziomu raczej częściej gotówką na raczej częściej kartą, ale też coraz więcej osób zaznacza odpowiedź zdecydowaniej częściej płacę kartą niż gotówką procent tych osób wzrósł ponad dwukrotnie (10% w r., 12% w r. i 24% w r.). Podobnie jak 3 lata temu, wybór gotówka vs. karta jest powiązany z wiekiem i wykształceniem (im Polacy są młodsi oraz lepiej wykształceni, tym częściej płacą kartą niż gotówką). Podstawa procentowania: Polacy 18+ płacący za zakupy lub usługi dowolną kartą płatniczą, 1. fala: n=570, 2. fala: n=700, 3. fala, n=777. 2

36 Argumenty za zwiększeniem częstotliwości korzystania z kart płatniczych (1/2) 36 KKB6. Który z poniższych argumentów mógłby przekonać Pana(ią) do korzystania z karty płatniczej lub częstszego korzystania z karty płatniczej? Posiadający konto osobiste Korzystniejsze warunki cenowe dla płacących kartą niż gotówką Zdecydowanie tak (4) Raczej tak (3) Raczej nie (2) Zdecydowanie nie (1) Nie mam zdania 27% 36% 36% 49% 44% 42% 16% 12% 4% 5% 4% 5% [t2b] [średnia] 76% 3,02 80% 3,15 7 3,14 Możliwość płacenia kartą każdej kwoty (bez minimalnych limitów) 17% 29% 29% 46% 42% 41% 25% 17% 20% 7% 5% 6% 63% 2,75 71% 2,97 70% 2,96 Możliwość płacenia kartą w większej liczbie miejsc niż obecnie 19% % 40% 41% 22% 22% 19% 6% 4% 7% 3% 7% 5% 6 2,85 6 2,91 69% 2,96 Akcja społeczna polegająca na tym, że za każdą dokonaną transakcję bank przeznacza drobna kwotę na cele charytatywne 14% 17% 24% 47% 43% 42% 2 22% 19% 5% 6% 12% 6% 7% 61% 2,76 60% 2,69 6 2,90 Świadomość, że w ekonomii Państwa korzystniejszy jest obrót bezgotówkowy (ponieważ Państwo ponosi duże koszty związane z obrotem gotówką) 10% 16% 37% 32% 3 36% 30% 26% 11% 7% 10% 11% 12% 47% 2,48 4 2,56 51% 2,60 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+ posiadający konto bankowe, 1. fala: n=784, 2. fala: n=866, 3. fala, n=828. Opis wyników nast. strona 2

37 Argumenty za zwiększeniem częstotliwości korzystania z kart płatniczych (2/2) 37 KKB6. Który z poniższych argumentów mógłby przekonać Pana(ią) do korzystania z karty płatniczej lub częstszego korzystania z karty płatniczej? Posiadający konto osobiste Korzystniejsze warunki cenowe dla płacących kartą niż gotówką Możliwość płacenia kartą każdej kwoty (bez minimalnych limitów) Możliwość płacenia kartą w większej liczbie miejsc niż obecnie Akcja społeczna polegająca na tym, że za każdą dokonaną transakcję bank przeznacza drobna kwotę na cele charytatywne Świadomość, że w ekonomii Państwa korzystniejszy jest obrót bezgotówkowy (ponieważ Państwo ponosi duże koszty związane z obrotem gotówką) Respondentów posiadających konta osobiste poproszono o wskazanie argumentów, które mogłyby ich przekonać do korzystania z kart płatniczych (jeśli tego do tej pory nie robią) lub częstszego posługiwania się nimi. Zarówno w r., w r., jak i obecnie największym zainteresowaniem cieszył się pomysł benefitów finansowych korzystniejszych warunków cenowych dla płacących kartą (: 76%, : 80%, : 7). Nieco mniejsze, aczkolwiek też pozytywne reakcje wywołują rozwiązania funkcjonalne ułatwiające korzystanie z kart, zgodnie z którymi istniałaby możliwość płacenia nimi każdej kwoty (w r. 70% głosów za ) oraz wzrosłaby liczba miejsc, w których można by korzystać z transakcji bezgotówkowych (w r.: 69% za ). W kontekście bardzo szybkiej adaptacji kart zbliżeniowych w Polsce odpowiedzi te nie wydają się być wyłącznie deklaracjami, ale prawdziwymi czynnikami sprzyjającymi intensyfikacji obrotu bezgotówkowego w Polsce. Niezwykle interesujące jest, że argumenty społeczne (dot. marketingu zaangażowanego społecznie przekazywanie % na cele charytatywne), które były stosunkowo mało przekonujące w poprzednich latach, zaczynają nabierać znaczenia i w są wskazywane zdecydowanie częściej niż w latach ubiegłych wzrost o 7 p.p. w stosunku do wyników sprzed 7 lat (: 61%, : 60%, : 6, w tym 24% w sposób zdecydowany). Zmiana ta może wynikać ze zmian w społeczeństwie polskim w zakresie odpowiedzialności społecznej jest organizowanych coraz więcej akcji, w które Polacy się angażują. Wyniki te pokazują, że wciąż istnieje niemały potencjał rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce, jeśli punkty handlowe i usługowe będą nie tylko akceptowały, ale i wspierały płatności kartami oraz zrezygnują z limitów kwot minimalnych dla płatności bezgotówkowych. Warto jednak podkreślić, że są to argumenty przemawiające przede wszystkim do osób z wyższym wykształceniem i osób młodszych, które częściej reprezentują wyższy poziom zaawansowania bezgotówkowego i są wobec niego bardziej otwarte. 2

38 Argumenty za korzystaniem z kart płatniczych nieużytkownicy kont (1/2) 38 OK3. Który z poniższych argumentów mógłby przekonać Pana(ią) do korzystania z karty płatniczej? Nieposiadający konta osobistego Korzystniejsze warunki cenowe dla płacących kartą niż gotówką 25% 14% Zdecydowanie tak (4) Raczej tak (3) Raczej nie (2) Zdecydowanie nie (1) Nie mam zdania 37% 29% 33% 37% 17% 14% 11% 20% 12% 6% 32% 4% [t2b] [średnia] 45% 2,44 62% 2,79 47% 2,29 Fakt, że nie musiał(a)bym nosić przy sobie dużej gotówki - mógłbym/mogłabym płacić kartą za zakupy i usługi 7% 19% 25% 26% 24% 41% 2 26% 20% 17% 32% 7% 10% 5% 32% 2,20 55% 2,67 37% 2,19 Możliwość płacenia kartą każdej kwoty (bez minimalnych limitów) 24% 25% 10% 22% 40% 30% 29% 19% 21% 1 35% 4% 33% 2,22 50% 2,57 32% 2,08 Możliwość płacenia kartą w większej liczbie miejsc 9% 22% 14% 24% 16% 36% 2 27% 26% 22% 1 39% 10% 6% 4% 25% 2,16 4 2,59 30% 2,04 Akcja społeczna polegająca na tym, że za każdą dokonaną transakcję bank przeznacza drobną kwotę na cele charytatywne 5% 20% 17% 7% 20% 31% 29% 50% 27% 16% 37% 10% 11% 7% 32% 2,21 45% 2,51 27% 1,97 Świadomość, że dla ekonomii Państwa korzystniejszy jest obrót bezgotówkowy (ponieważ Państwo ponosi duże koszty związane z obrotem gotówką) 3% 12% 14% 4% 20% 22% 24% 49% 25% 25% 24% 43% 11% 15% 9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+ nieposiadający konta bankowego, 1. fala: n=216, 2. fala: n=134, 3. fala, n=172. Opis wyników nast. strona 15% 1,92 36% 2,31 24% 1,85 2

39 Argumenty za korzystaniem z kart płatniczych nieużytkownicy kont (2/2) 39 OK3. Który z poniższych argumentów mógłby przekonać Pana(ią) do korzystania z karty płatniczej? Nieposiadający konta osobistego Korzystniejsze warunki cenowe dla płacących kartą niż gotówką Fakt, że nie musiał(a)bym nosić przy sobie dużej gotówki - mógłbym/mogłabym płacić kartą za zakupy i usługi Możliwość płacenia kartą każdej kwoty (bez minimalnych limitów) Możliwość płacenia kartą w większej liczbie miejsc Akcja społeczna polegająca na tym, że za każdą dokonaną transakcję bank przeznacza drobna kwotę na cele charytatywne Świadomość, że dla ekonomii Państwa korzystniejszy jest obrót bezgotówkowy (ponieważ Państwo ponosi duże koszty związane z obrotem gotówką) W przypadku osób nieposiadających kont bankowych widoczny jest spadek akceptacji propozycji w porównaniu do roku i zbliżenie wartości do wyników z roku. Biorąc pod uwagę brak konta w tej grupie i w związku z tym zerowy poziom ubankowienia, do danych tych należy podchodzić bardzo ostrożnie, gdyż respondenci mówią o rzeczach, których nie znają z doświadczenia. Nieposiadacze kont cały czas twierdzą, że do korzystania z karty płatniczej przekonałyby je korzystniejsze warunki cenowe dla osób płacących kartą niż gotówką (47% w r.). Wydaje się jednak, że jest to tylko deklaracja. Warto zwrócić również uwagę, na wyraźny, bo ponad dwukrotny spadek udziału osób, które deklarują, że do korzystania z karty płatniczej mogłaby je przekonać możliwość płacenia kartą każdej kwoty. Może to wynikać z tego, że mają one świadomość, że jest coraz mniej ograniczeń w tym zakresie. 2

40 Przekonania na temat kart płatniczych (1/3) 40 OB3. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat korzystania z karty bankowej (karty płatniczej)? Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania Płacenie kartą jest wygodniejsze niż płacenie gotówką 1 23% 32% 33% 32% 34% 30% 25% 19% 9% 9% 9% 11% 11% 6% [t2b] 51% [średnia] 2,67 55% 2,77 66% 2,95 Mając karty płatnicze łatwo traci się kontrolę nad swoimi finansami 14% 14% 37% 3 33% 33% 31% 29% 11% 16% 11% 9% 6% 50% 2,61 52% 2,60 47% 2,47 Przeszkadza mi, że w okolicy mojego miejsca zamieszkania jest zbyt mało bankomatów 15% 34% 2 31% 32% 31% 34% 1 12% 1 7% 7% 47% 2,52 43% 2,44 44% 2,41 Kiedy płaci się kartą, to wydaje się więcej niż gdy płaci się gotówką 12% 32% 29% 30% 35% 30% 33% 9% 15% 19% 10% 45% 2,56 41% 2,43 43% 2,41 Wypłacanie pieniędzy z bankomatu jest niebezpieczne 9% 9% 9% 33% 29% 26% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 2 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala, n=1000. Opis wyników nast. strona 40% 39% 3 12% 16% 20% 7% 6% 42% 2,42 3 2,33 35% 2,25

41 Przekonania na temat kart płatniczych (2/3) 41 OB3. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat korzystania z karty bankowej (karty płatniczej)? Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania Karty bankomatowe są mało przydatne dla osób o niewielkim dochodzie 15% 15% 10% 24% 36% 31% 3 30% 31% 10% 16% 22% 6% [t2b] 51% [średnia] 2,61 46% 2,49 34% 2,23 Jeżeli płaci się kartą, to łatwiej jest zostać oszukanym, niż gdy płaci się gotówką 9% 7% 23% 2 25% 3 36% 39% 15% 17% 23% 14% 11% 9% 36% 2,32 34% 2,29 30% 2,16 Kiedy płaci się kartą, to często trwa to długo i jest to krępujące dla posiadającego 9% 7% 5% 1 33% 33% 41% 3 36% 32% 12% 17% 7% 4% 47% 2,52 43% 2,44 23% 1,96 Ludzie często reagują negatywnie, gdy ktoś płaci kartą 7% 5% 4% 1 30% 33% 42% 3 39% 1 30% 12% 9% 6% 40% 2,38 35% 2,25 22% 1,97 Denerwuję się, gdy ktoś w kolejce przede mną płaci kartą 6% 7% 5% 12% 25% 19% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 2 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=1000. Opis wyników nast. strona 36% 42% 41% 43% 21% 26% 6% 6% 4% 31% 2,18 26% 2,08 17% 1,78

42 Przekonania na temat kart płatniczych (3/3) 42 OB3. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat korzystania z karty bankowej (karty płatniczej)? 4,00 Posiadający konto (, n=784) Nieposiadający konta (, n=216) Posiadający konto (, n=866) Nieposiadający konta (, n=134) 3,50 Posiadający konto (, n=828) Nieposiadający konta (, n=172) 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 W ciągu ostatnich 7 lat nastąpiły zmiany w postrzeganiu kart płatniczych przede wszystkim w kontekście społecznym coraz mniej osób (zarówno posiadających konta, jak i nieposiadających konta i karty) odbiera płatność kartą jako coś krępującego, denerwującego lub narażającego na negatywne reakcje ze strony innych osób. Jednocześnie wciąż najpopularniejszą opinią wśród posiadaczy kont jest, że płacenie kartą jest wygodniejsze niż płacenie gotówką. Natomiast nieposiadacze kart najczęściej są przekonani, że karty nie są przydatne dla osób o niskim dochodzie. 2

43 Karty zbliżeniowe % 80% KKB11. Czy słyszał(a) Pan(i) o kartach z funkcją płatności zbliżeniowych? Znajomość kart zbliżeniowych Tak Nie Korzystanie z kart zbliżeniowych (2. fala: n=641, 3. fala: n=772) TAK, mam taką kartę (takie karty) i korzystam z tej funkcjonalności TAK, mam taką kartę (takie karty), ale nie korzystam z tej funkcjonalności NIE posiadam takiej karty NIE wiem, czy posiadam taka kartę 55% 66% 12% 34% 1 0% 20% 40% 60% 80% 100% 4% 3% 60% 92% 93% Częstotliwość korzystania (2. fala, n=350, 3. fala, n=513) Codziennie lub prawie codziennie Kilka razy w tygodniu Kilka razy w miesiącu Raz w miesiącu lub rzadziej 40% 3% 2 59% 10% 20% 16% 3 3 7% 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podobnie jak 4 lata temu, niemal wszyscy respondenci słyszeli o kartach z funkcją płatności 0% zbliżeniowych, jednak w obecnej fali odnotowuje się znaczny wzrost odsetka posiadaczy kart, którzy korzystają z tej funkcjonalności (55% w r. vs. 66% w r.). Co więcej, wśród osób, które płacą zbliżeniowo, widoczny jest istotny wzrost częstotliwości tego typu płatności obecnie ponad połowa z Podstawa procentowania: nich płaci zbliżeniowo przynajmniej kilka razy w tygodniu. 2. fala: n=770, Osoby posiadające karty zbliżeniowe, ale nie posługujące się nimi, jako barierę wskazują przede 3. fala, n=828. wszystkim brak zaufania do tego rodzaju płatności (69%). 2

44 Wiek Wykształcenie Posiadanie i korzystanie Ogółem Płeć 44 Karty zbliżeniowe według cech społeczno-demograficznych (1/2) KKB12. Czy któraś z posiadanych przez Pana(ią) kart ma możliwość dokonywania płatności zbliżeniowych? 55% 66% 69% 56% 53% 64% 6 83% 81% 63% (n=641) (n=772) 73% 53% 61% 50% 50% 47% 40% 36% Kobiety (n=340) (n=406) 64% 54% 57% 41% 57% Mężczyźni (n=301) (n=366) 6 71% 65% i więcej (n=101) (n=166) (n=134) (n=112) (n=83) (n=45) (n=70) (n=178) (n=154) (n=138) (n=137) (n=95) podst. zawod. średnie, policealne wyższe (n=82) (n=152) (n=237) (n=170) (n=90) (n=187) (n=278) (n=217) Istnieje zależność między korzystaniem z płatności zbliżeniowych a wiekiem i wykształceniem więcej użytkowników tego sposobu płatności jest wśród osób młodszych niż starszych, a także wśród osób ze średnim lub wyższym niż podstawowym wykształceniem. Co ciekawe, w niemal wszystkich grupach demograficznych odsetek korzystających wzrósł znacząco w porównaniu z pomiarem w r. Podstawa procentowania: Polacy 18+, posiadający karty płatnicze. 2

45 Wiek Wykształcenie Częstotliwość korzystania Ogółem Płeć 45 Karty zbliżeniowe według cech społeczno-demograficznych (2/2) KKB13. Jak często zdarza się Panu(i) dokonywać płatności kartą zbliżeniową? 54% 5 51% 31% 30% 33% (n=350) (n=513) Kobiety Mężczyźni (n=190) (n=160) (n=260) (n=253) 62% 59% 56% 33% 36% 31% 50% 3 15% 60% 6% 30% 32% 50% 51% 53% 24% 30% 37% 62% i więcej (n=69) (n=105) (n=71) (n=56) (n=33) (n=16) (n=58) (n=145) (n=113) (n=84) (n=69) (n=45) podst. zawod. średnie, wyższe policealne (n=44) (n=62) (n=134) (n=110) (n=51) (n=120) (n=188) (n=153) Nieco częściej płacą zbliżeniowo kobiety niż mężczyźni, a także osoby z wyższym wykształceniem. Warto jednak odnotować, że obecnie częste korzystanie z płatności zbliżeniowych w małym stopniu zależy od wieku niemal we wszystkich grupach wiekowych (poza osobami najstarszymi) obserwuje się podobny odsetek aktywnych uczestników płatności zbliżeniowych (min. kilka razy w tygodniu). Największa zmiana w korzystaniu z kart zbliżeniowych nastąpiła wśród osób w wieku lat: z 15% w do 60% w. Podstawa procentowania: Polacy 18+, posiadający karty z funkcją płatności zbliżeniowych Na wykresie przedstawiono sumę odpowiedzi: codziennie lub prawie codziennie oraz kilka razy w tygodniu 2

46 Płatności kartą: zbliżeniowo vs. pinkod 46 KKB14. Jeżeli chodzi ogólnie o używanie kart płatniczych, to której funkcji używa Pan(i) częściej? Zbliżeniowo: 59% 1 41% 27% 14% Pinkod: 41% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zdecydowanie częściej płacę kartą z użyciem pinkodu Raczej częściej płacę kartą z użyciem pinkodu Raczej częściej płacę kartą zbliżeniowo. Zdecydowanie częściej płacę kartą zbliżeniowo Wśród osób, które korzystają z płatności kartami obserwuje się preferencję zbliżeniowej metody płacenia niemal 60% użytkowników kart płatniczych deklaruje, że częściej płaci w ten sposób niż z użyciem pinkodu. Jednocześnie najwięcej zwolenników płatności zbliżeniowych jest wśród osób w wieku do 34 lat, natomiast osoby po 65. r.ż., którym zdarza się płacić zbliżeniowo, częściej wybierają jednak bardziej tradycyjną płatność kartą (wpisując numer PIN). Podstawa procentowania: Polacy 18+ płacący zbliżeniowo, 3. fala, n=513. 2

47 Płatności mobilne 47 KKB17. Proszę powiedzieć, czy słyszał/a Pan/i o poniższych rodzajach dokonywania płatności? 100% NIE TAK, słyszałem, ale nie używam TAK, słyszałem i używam 80% 60% 40% 20% 2 67% 72% 33% 64% 67% Większość ubankowionych Polaków deklaruje, że ma świadomość istnienia form płatności z wykorzystaniem telefonu komórkowego, jednak bardzo nieliczna grupa ich używa (5% w przypadku płatności zdalnych z wykorzystaniem aplikacji oraz 3 % telefonem np. w technologii NFC). Używanie mobilnych płatności w dużej mierze zależy od wieku im młodsze osoby, tym częściej znają i korzystają z nowoczesnych form płatności. 0% 5% 3% Płatności mobilne (zdalne) telefonem np. z wykorzystaniem aplikacji (np. BLIK) Płatności dokonywane telefone komórkowym (np. w technologii NFC) Podstawa procentowania: Polacy 18+ posiadający konto bankowe, 3. fala, n=828. 2

48 Komentarz 48 Na przestrzeni ostatnich 7 lat widać przede wszystkim wyraźny wzrost zaawansowania bezgotówkowego na drugim poziomie w zakresie płatności bezgotówkowych dokonywanych kartami. Przede wszystkim, wzrosła liczba osób aktywnie i często korzystających z kart płatniczych. Wzrosły również deklaracje częstotliwości płacenia kartą w miejsce gotówki obecnie 61% deklaruje częstsze płacenie kartą niż gotówką (w r. było takich osób 51%, a w r. 36%). Co więcej, widoczny jest ponad dwukrotny wzrost odsetka osób, które zdecydowanie częściej wybierają jako formę płatności kartę niż gotówkę (z 10% w r., przez 12% w r., aż do 24% w r.). Wzrost częstotliwości płacenia kartą (w miejsce gotówki) widać we wszystkich badanych okolicznościach, a szczególnie duże różnice w porównaniu z poprzednimi pomiarami obserwuje się w trzech miejscach: w małych sklepach, w hotelach i restauracjach oraz za usługi. Wynik ten sugeruje, że problemy z infrastrukturą (brak terminali w małych sklepach lub punktach usługowych) lub inne ograniczenia (np. minimalna kwota przy płatności kartą) zostały w dużym stopniu systemowo rozwiązane i mają coraz mniejsze znaczenie w hamowaniu obrotu bezgotówkowego. Co więcej, obserwuje się wyraźny wzrost płacenia kartą za małe zakupy (poniżej 50 zł). Obecnie bariera między płatnościami gotówkowymi a bezgotówkowymi znacznie się obniżyła i wynosi około 10 zł. Prawdopodobnie jest to związane z coraz większą popularnością posługiwania się kartami zbliżeniowymi. W porównaniu z danymi z r. widoczny jest wzrost zarówno odsetka korzystających z płatności zbliżeniowych, jak i częstotliwości korzystania (użytkownicy tej metody chętniej ją wybierają niż tradycyjną płatność kartą z użyciem pinkodu). Osoby używające kart deklarują, że w największym stopniu do intensyfikacji płacenia kartami skłoniłyby je korzystniejsze warunki cenowe przy płaceniu kartą w miejsce gotówki (czynnik finansowy). Natomiast na drugim miejscu wskazane zostały czynniki funkcjonalne powiązane z możliwościami płacenia w różnych miejscach bez ograniczeń co do minimalnej kwoty. Na podstawie przeprowadzonego badania trudno jednak powiedzieć, co naprawdę najbardziej skłoniłoby do jeszcze większego zintensyfikowania częstotliwości płacenia kartami, gdyż ta metodologia badania jest oparta wyłącznie o deklaracje. To ograniczenie ma szczególnie duże znaczenie w przypadku nieposiadaczy kont. W przypadku postaw i przekonań widać, że w ciągu ostatnich 7 lat nastąpiły zmiany w percepcji płacenia kartą w kontekście społecznym. Zarówno osoby ubankowione, jak i nieposiadające kont w mniejszym stopniu postrzegają płatność kartą jako krępującą lub wywołującą negatywne reakcje innych osób. Wynik ten sugeruje, że płacenie kartą staje się coraz bardziej powszechne i zwyczajne. Zmiana ta jest bardzo pozytywna w kontekście propagowania obrotu bezgotówkowego. 2

49 3 Opłacanie rachunków

50 Metody opłacania rachunków (1/2) 50 RACH1. Czy zdarza się Panu(i) osobiście opłacać jakieś rachunki lub dokonywać płatności? 100% 80% 60% 40% 20% 0% Nie Tak 20% 22% 34% 80% 7 66% W roku nieco mniej Polaków osobiście opłaca rachunki niż w zeszłych latach (przy czym, podobnie jak w poprzednich latach, częściej zajmują się tym kobiety niż mężczyźni). Zmniejszenie odsetka osób płacących rachunki może być powiązane ze zmianami w metodach ich opłacania obecnie najpowszechniejszą formą jest przelew przez internet, przez co prawdopodobnie w wielu gospodarstwach domowych obowiązek ten przejęła jedna osoba. Ponadto, często jest to polecenie zapłaty, co dodatkowo zmniejsza liczbę osób odpowiedzialnych za regularne płacenie rachunków (por. kolejny slajd). W ciągu ostatnich 7 lat obserwuje się sukcesywne zmiany w obszarze metod regulowania opłat za rachunki coraz rzadziej Polacy korzystają z form bezpośrednich, gotówkowych (na poczcie, w kasie w banku / agencji / sklepie), natomiast coraz częściej wybierają formy bezgotówkowe (przelewy internetowe). Wynik ten wskazuje na fakt, że w przypadku opłat za rachunki, Polacy w coraz większym stopniu przechodzą na transakcje bezgotówkowe. Jednocześnie wciąż 85% płacących rachunki w wieku powyżej 65 lat nie robi przelewów przez internet. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=

51 Metody opłacania rachunków (2/2) 51 RACH2. Proszę powiedzieć, z których metody opłacania rachunków Pan(i) korzysta? Przez Internet W okienku na poczcie (płacę gotówką) W kasie w banku/ agencji (płacę gotówką) W banku (osobiście zlecam przelew) Przy kasie sklepowej (płacę gotówką) 26% 40% 31% 24% 30% 21% 15% 17% 10% 10% 22% 20% 16% Tak, często Tak, rzadko Nie, nigdy 21% 20% 49% 53% 14% 12% 2 27% 15% 20% 23% 30% 23% 35% 6% 10% 33% 69% 70% 5 46% 53% 49% 57% 56% 5 67% 72% 45% 37% 35% 26% 41% 55% 63% 73% 54% 47% 65% 51% 43% 44% 31% 30% 42% 34% 2 Zleceniem stałym / poleceniem przelewu 17% 10% 19% 12% 16% 67% 71% 74% 32% 29% 26% Poleceniem zapłaty 7% 1 12% 74% 80% 79% 25% 20% 21% Przy kasie sklepowej (zlecam przelew) 3% 15% 3% 6% 3% 3% 82% 91% 93% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+ opłacający osobiście rachunki, 1. fala: n=801, 2. fala: n=777, 3. fala: n=657. xx% Odsetek respondentów, którzy często lub rzadko korzystają z dowolnej metody opłacania rachunków Opis wyników nast. strona 1 9% 6% 3

52 Opłata rachunków: gotówka vs inna forma 52 RACH3. Jak często opłacając rachunki posługuje się Pan(i) gotówką, a jak często innymi formami płatności nie wymagającymi użycia gotówki? Bezgotówkowo: 2 Bezgotówkowo: 51% Bezgotówkowo: 57% 2 15% 39% 27% 23% 1 45% 36% 30% Gotówka: 72% Gotówka: 49% Gotówka: 43% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zdecydowanie częściej bezgotówkowo Raczej częściej bezgotówkowo Raczej częściej gotówka Zdecydowanie częściej gotówka Na przestrzeni ostatnich 7 lat widać wyraźny wzrost płatności bezgotówkowych za rachunki w miejsce płatności gotówkowych. W roku aż 72% Polaków deklarowało przewagę gotówkowego płacenia za rachunki, a 2 opłacało je bezgotówkowo. 4 lata później w r. proporcje te niemal się odwróciły liczba płacących za rachunki gotówką zmniejszyła się do 49%, a płacących bezgotówkowo wzrosła do 51%. Obecnie tendencja wzrostowa płatności bezgotówkowych za rachunki utrzymuje się taką formę płatności wybiera częściej 57% Polaków, a 43% preferuje płacić za nie gotówką. Sposoby opłacania rachunków są powiązane z wiekiem, wykształceniem oraz statusem zawodowym w sposób spójny z wcześniej opisywanymi zależnościami wraz ze wzrostem wieku oraz spadkiem wykształcenia badani częściej wybierają gotówkę, a rzadziej transakcje bezgotówkowe. Bezrobotni oraz emeryci i renciści częściej opowiadają się za gotówką, zaś pracujący za opłatami bez jej użycia. Podstawa procentowania: Polacy 18+ opłacający osobiście rachunki, 1. fala: n=801, 2. fala: n=777, 3. fala: n=657. 3

53 Postrzeganie wysokości opłaty manipulacyjnej w zależności od kanału płatności 53 RACH4. Proszę sobie wyobrazić, że ma Pan(i ) zapłacić rachunek o wartości 100 PLN. Jak się Panu(i) wydaje, jaka może być wysokość opłaty, tzw. opłata manipulacyjna w przypadku płatności dokonywanej zł5,00 zł4,50 zł4,00 zł3,50 zł3,00 3,03 3,01 3,63 3,43 3,86 3,11 3,73 zł2,50 zł2,00 zł1,50 2,36 2,23 2,07 1,48 1,56 1,78 2,34 1,59 2,17 2,23 1,38 zł1,00 W okienku na poczcie W kasie banku Przy kasie sklepowej Przez Internet Poleceniem zapłaty Zleceniem stałym W kontekście promowania obrotu bezgotówkowego zdecydowanie pozytywne jest, że jako najtańsze postrzegane są trzy bezgotówkowe formy opłacania rachunków (w porównaniu z poprzednim pomiarem szczególnie pozytywnie wypadają polecenie zapłaty oraz zlecenie stałe). Płatności gotówkowe postrzegane są jako zdecydowanie droższe, z czego jako najdroższe gotówkowe opłaty w okienku na poczcie (i tu nastąpił znaczny wzrost w ciągu ostatnich 7 lat). Podstawa procentowania: Polacy 18+ opłacający osobiście rachunki, 1. fala: n=801, 2. fala: n=777, 3. fala: n=643. 3

54 54 Postrzeganie wysokości opłat w różnych kanałach w zależności od częstotliwości płacenia na poczcie Osoby płacące CZĘSTO na poczcie (N=148) Osoby niepłacące na poczcie (N=203) Osoby płacące RZADKO na poczcie (N=118) zł5,50 zł5,00 5,22 Postrzeganie wielkości opłaty manipulacyjnej a częstotliwość płacenia rachunków na poczcie zł4,50 zł4,00 zł3,50 4,29 3,65 3,53 Tylko rok zł3,00 zł2,50 zł2,00 zł1,50 2,68 2,80 2,07 2,15 2,25 2,22 1,97 1,76 1,67 1,75 1,63 1,45 1,50 1,44 zł1,00 W okienku na poczcie W kasie banku Przy kasie sklepowej Przez Internet Poleceniem zapłaty Zleceniem stałym Analiza postrzegania wysokości opłat za płacenie rachunków w określony sposób w zależności od częstotliwości płacenia na poczcie (tylko dla roku) pokazała bardzo interesujące wyniki. Okazuje się, że osoby płacące często na poczcie zdają sobie sprawę z wysokości tych opłat i z tego, że są one zdecydowanie wyższe od opłat w innych kanałach. Mają również przekonanie, że wysokie są opłaty za rachunki płacone gotówkowo w banku (aczkolwiek nie tak wysokie jak na poczcie), niemniej dokonują tam płatności. Wynik ten pokazuje, że wybór tradycyjnego i gotówkowego kanału płacenia (poczta, bank) wynika z innych przyczyn (o charakterze jakościowym), niezależnych od wysokości pobieranych opłat. 3

55 Komentarz 55 W roku nieco mniej Polaków osobiście opłaca rachunki niż w zeszłych latach (przy czym, podobnie jak w poprzednich latach, częściej zajmują się tym kobiety niż mężczyźni). Zmniejszenie odsetka osób płacących rachunki może być powiązane ze zmianami w metodach ich opłacania obecnie najpowszechniejszą formą jest przelew przez Internet, przez co prawdopodobnie w wielu gospodarstwach domowych obowiązek ten przejęła jedna osoba. Na przestrzeni 7 lat prowadzenia badania widać wyraźny wzrost częstotliwości bezgotówkowej formy płacenia za rachunki (Internet) z 41% w r., przez 55% w r., aż do 63% w r. Natomiast gotówkowe formy płatności za rachunki w tym samym czasie wyraźnie spadły. W roku 73% Polaków deklarowało dokonywanie przynajmniej czasami płatności za rachunki na poczcie, a w już tylko 47%, z czego 24% często. Interesujące jest, że płatności za rachunki w sklepie przy okazji dokonywania zakupów, które są powszechne w niektórych krajach, w Polsce nie przyjęły się i widać wyraźny ich spadek od roku (z 1 w r., przez 9% w r., do 6% w r.). Bardzo duże zmiany widać również w zakresie ogólnej deklaracji, czy osoby częściej za rachunki płacą gotówką czy bezgotówkowo. W r. aż 72% deklarowało przewagę gotówkowej formy płatności (vs. 2 bezgotówkowej), a w r. już tylko 49% (vs. 51% bezgotówkowej). W r. obserwuje się już wyraźną przewagę form bezgotówkowych: 57% bezgotówkowo vs. 43% gotówkowo. Sposoby opłacania rachunków są powiązane z wiekiem, wykształceniem oraz statusem zawodowym w sposób spójny z wcześniej opisywanymi zależnościami wraz ze wzrostem wieku oraz spadkiem wykształcenia badani częściej wybierają gotówkę, a rzadziej transakcje bezgotówkowe. Bezrobotni oraz emeryci i renciści częściej opowiadają się za gotówką, zaś pracujący za opłatami bez jej użycia. Nieco zmienia się również postrzeganie opłat manipulacyjnych przy płaceniu za rachunki w różnych kanałach. Jednak różnice te mogą często wynikać z niezrozumienia, na czym polegają różnorodne formy. Np. polecenie zapłaty bywa niekiedy rozumiane jako prośba przy okienku w banku o dokonanie opłaty (co wiemy z wcześniejszych badań jakościowych). Dlatego spadek deklaracji korzystania z tej formy płatności może być wynikiem lepszego zrozumienia na czym ono polega niż wiedzy o rzeczywistym spadku cen tej formy płatności. Interesujące jest natomiast, że osoby korzystające z najdroższych form płatności za rachunki, jakimi są opłata na poczcie i w banku mają świadomość wysokości opłat (wiedzą, iż są one najwyższe ze wszystkich kanałów płatności), mimo to cały czas z nich korzystają. To pokazuje, że przyczyny mają prawdopodobnie charakter bardziej psychologiczny (np. poczucie bezpieczeństwa), a nie wynikają z nieświadomości kosztów. 2

56 4 Postawy wobec pieniędzy, banków, nowych technologii oraz ocena wiedzy finansowej

57 4a Postawy wobec pieniędzy

58 Postawy wobec pieniędzy profile 58 P1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń 100% 80% 86% 85% 79% 71% 60% 56% 54% 40% 20% 49% 45% 39% 37% 26% top2box 0% Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dają mi poczucie niezależności Wiem, że jak ja nie zarobię i nie zaoszczędzę pieniędzy, to nikt mi ich nie da Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dzięki nim mogę się rozwijać i doskonalić swoje umiejętności Większość ludzi jest w stanie robić wiele złych rzeczy, żeby zdobyć więcej pieniędzy Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dzięki nim czuję się "kimś" Trochę zazdroszczę ludziom, którzy posiadają drogie domy, eleganckie samochody, ubrania Dużych pieniędzy nie można zdobyć w uczciwy sposób Większość ludzi w moim otoczeniu ma więcej pieniędzy niż ja Czasami czuję się gorszy od ludzi, którzy mają więcej pieniędzy ode mnie Denerwuje mnie, gdy moi znajomi maja rzeczy, na jakie ja nie mogę sobie pozwolić Miarą wartości człowieka są jego pieniądze Postawy wobec pieniędzy nie uległy wyraźnym zmianom od roku. Nie jest to zaskakujące, gdyż zmiana postaw jest procesem długotrwałym. Niemniej widać pewien spadek przekonań łączący posiadanie pieniędzy z nieuczciwymi zachowaniami. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n= a

59 3 wymiary postaw wobec pieniędzy(1/4) 59 P1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Respondenci zostali poproszeni o odniesienie się na 4 punktowej skali do zestawu stwierdzeń na temat pieniędzy i dóbr materialnych. Aby zredukować wykorzystane w badaniu stwierdzenia do kilku głównych wymiarów wyznaczających opinie badanych, które mogłyby zostać dalej wykorzystane jako zmienne wyjaśniające postawy i zachowania finansowe, zastosowano analizę czynnikową przeprowadzoną metodą głównych składowych z rotacją Varimax z normalizacją Kaisera (tę samą metodę redukcji zmiennych zastosowano w kolejnych analizach). Na podstawie analizy czynnikowej wyodrębnione zostały 3 poniższe niezależne od siebie wymiary postaw wobec pieniędzy: Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dają mi poczucie niezależności Pieniądze są dla mnie ważne ponieważ dzięki nim mogę się rozwijać i doskonalić swoje umiejętności Pieniądze jako miara wartości człowieka Czasami czuję się gorszy od ludzi, którzy mają więcej pieniędzy ode mnie Trochę zazdroszczę ludziom, którzy posiadają drogie domy, eleganckie samochody, ubrania Denerwuje mnie, gdy moi znajomi mają rzeczy, na jakie ja nie mogę sobie pozwolić Większość ludzi w moim otoczeniu ma więcej pieniędzy niż ja Dużych pieniędzy nie można zdobyć w uczciwy sposób Miarą wartości człowieka są jego pieniądze Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dzięki nim czuję się kimś 4a

60 3 wymiary postaw wobec pieniędzy(2/4) 60 P1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Wymiar: Pieniądze jako środek do celu Ogólny poziom wskaźnika w r.: 3,15 Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania [t2b] [średnia] 26% 52% 15% 4% 3% 7 3,03 Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dają mi poczucie niezależności 32% 35% 52% 51% 9% 4% 4% 9% 3% 2% 84% 3,16 86% 3, % 19% 6% 5% 69% 2,86 Pieniądze są dla mnie ważne ponieważ dzięki nim mogę się rozwijać i doskonalić swoje umiejętności 25% 49% 14% 4% 74% 3,03 26% 53% 3% 5% 86% 3,08 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n= a

61 3 wymiary postaw wobec pieniędzy(3/4) 61 P1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Wymiar: Pieniądze jako źródło frustracji Ogólny poziom wskaźnika w r.: 2,52 Trochę zazdroszczę ludziom, którzy posiadają drogie domy, eleganckie samochody, ubrania Dużych pieniędzy nie można zdobyć w uczciwy sposób Większość ludzi w moim otoczeniu ma więcej pieniędzy niż ja Czasami czuję się gorszy(a) od ludzi, którzy mają więcej pieniędzy ode mnie Denerwuje mnie, gdy moi znajomi mają rzeczy, na jakie ja nie mogę sobie pozwolić Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania 9% 12% 11% 20% 22% 1 12% 12% 7% 9% 9% 7% 9% 9% 34% 32% 30% % 45% 43% 40% 35% 31% 34% 36% 32% 30% 23% 31% 2 27% 33% 36% 30% 31% 36% 36% 39% 41% 3 42% 7% 7% 7% 15% 4% 14% 6% 10% 5% 7% 5% 10% 10% 1 17% 17% 19% 1 15% 12% 15% 17% 4% 5% 5% 5% 7% 6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% [t2b] 51% [średnia] 2,47 57% 2,59 54% 2,57 60% 2,77 57% 2,78 49% 2,62 45% 2,58 4 3,19 45% 2,63 41% 2,32 41% 2,35 39% 2,32 35% 2,25 37% 2,29 37% 2,33 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala n= a

62 3 wymiary postaw wobec pieniędzy(4/4) 62 P1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Wymiar: Pieniądze jako miara wartości człowieka Ogólny poziom wskaźnika w r.: 2,32 Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania [t2b] 6% 22% 37% 30% 4% [średnia] 2 2,05 Miarą wartości człowieka są jego pieniądze 5% 20% 33% 36% 5% 25% 1,94 5% 21% 37% 32% 5% 26% 1,99 12% 30% 41% 5% 42% 2,53 Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dzięki nim czuję się "kimś" 40% 2 11% 9% 53% 2,59 43% 29% 7% 56% 2,65 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n= a

63 4b Postawy wobec banków i kult gotówki

64 64 Postawy wobec banków i kult gotówki profile OB1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń 100% 80% 72% 69% 60% 59% 40% 52% 41% 34% 34% 30% 27% 25% 25% 25% 23% 23% 22% 19% 20% 0% top2box Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n= b

65 65 2 wymiary postaw wobec banków i kult gotówki (1/4) OB1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Na podstawie analizy czynnikowej wyodrębnione zostały 2 niezależne od siebie wymiary postaw wobec banków oraz wymiar kultu gotówki (tak jak w poprzednich pomiarach): Dzięki odsetkom pieniądze na lokatach w banku nie tracą na wartości Mam zaufanie do banków Brak zaufania do banków Pracownikom banku nigdy nie można ufać Banki to złodzieje i oszuści Banki w Polsce nie są wiarygodne Gdy płaci się w sklepie kartą, sprzedawca ma dostęp do informacji o stanie konta Wolę otrzymywać wypłatę pensji lub innych świadczeń w gotówce niż na konto Gotówka to jedyne prawdziwe pieniądze Lepiej otrzymywać pieniądze z ręki do ręki niż przelewy bankowe Gdy mam gotówkę łatwiej mi kontrolować wydatki niż gdy mam pieniądze na koncie Lepiej trzymać pieniądze w domu niż w banku Kiedy mam pieniądze w banku, to czuję się, jakbym wcale ich nie miał(a) Płacenie gotówką sprawia mi więcej przyjemności niż płacenie kartą Lubię dotykać papierowych pieniędzy, bo dają mi poczucie, że je posiadam 4b

66 Wymiary postaw wobec banków (2/4) 66 OB1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Wymiar: Probankowość Ogólny poziom wskaźnika: w r. 2,84 Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania 54% 20% 6% [t2b] [średnia] 67% 2,80 Mam zaufanie do banków 54% 19% 6% 9% 67% 2,81 16% 53% 16% 6% 9% 69% 2,86 14% 46% 24% 6% 12% 60% 2,76 Dzięki odsetkom pieniądze na lokatach w banku nie tracą na wartości 12% 4 19% 7% 14% 60% 2,76 15% 44% 21% 6% 14% 59% 2,78 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3.fala: n= b

67 67 Wymiary postaw wobec banków (3/4) OB1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Wymiar: Brak zaufania do banków Ogólny poziom wskaźnika w r.: 2,00 Banki w Polsce nie są wiarygodne Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania 5% 6% 6% 26% 22% 19% 47% 45% 4 14% 19% 10% 11% 9% [t2b] [średnia] 31% 2,26 2 2,24 25% 2,14 4% 22% 47% 20% 26% 2,10 Pracownikom banku nigdy nie można ufać 4% 1 51% 1 10% 22% 2,09 5% 1 49% 19% 9% 23% 2,09 4% 19% 4 20% 10% 23% 2,07 Banki to złodzieje i oszuści 6% 17% 43% 20% 15% 23% 2,10 6% 16% 44% 23% 11% 22% 2,06 Gdy płaci się w sklepie kartą, sprzedawca ma dostęp do informacji o stanie konta brak pomiaru 5% 6% 19% 14% 36% 35% 2 36% 9% 24% 20% 2,00 1,87 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n= b

68 Kult gotówki (4/4) 68 OB1. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Wymiar: Kult gotówki Gdy mam gotówkę łatwiej mi kontrolować wydatki niż gdy mam pieniądze na koncie Lubię dotykać papierowych pieniędzy, bo dają mi poczucie, ze je posiadam Płacenie gotówką sprawia mi więcej przyjemności niż kartą Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1.fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=1000. Ogólny poziom wskaźnika: 2,25 Gotówka to jedyne prawdziwe pieniądze Lepiej otrzymywać pieniądze z ręki do ręki niż przelewy bankowe Wolę otrzymywać wypłatę pensji lub innych świadczeń w gotówce niż na konto Lepiej trzymać pieniądze w domu niż w banku Kiedy mam pieniądze w banku, to czuję się, jakbym wcale ich nie miał(a) Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania 19% 22% 1 15% 16% 15% 14% 11% 12% 15% 11% 9% 9% 9% 6% 7% 6% 25% 36% 30% 35% 34% 34% 27% 32% 2 22% 24% 25% 17% 25% 20% 16% 25% 23% 17% 32% 27% 2 26% 32% 31% 34% 33% 33% 36% 34% 32% 34% 3 39% 36% 39% 39% 40% 16% 12% 15% 19% 16% 19% 23% 21% 24% 29% 22% 24% 30% 22% 23% 2 7% 7% 4% 5% 6% 7% 7% 6% 7% 7% 9% 9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% [średnia] [t2b] brak pomiaru 55% 2,66 52% 2,64 53% 2,62 40% 2,44 50% 2,56 49% 2,50 41% 2,39 45% 2,44 39% 2,34 34% 2,24 39% 2,36 36% 2,25 30% 2,15 31% 2,17 30% 2,15 25% 2,06 34% 2,22 29% 2,15 23% 2,01 4b

69 4c Zachowania i postawy związane z nowymi technologiami

70 Korzystanie z Internetu 70 INT1. Czy korzysta Pan(i) z komputera? INT2. Czy korzysta Pan(i) przynajmniej od czasu do czasu z Internetu? INT3. Jak często korzysta Pan(i) z Internetu? Korzystanie z komputera Tak Nie Korzystanie z Internetu 64% 36% 96% 4% 70% 30% 99% 1% 74% 26% 99% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Częstotliwość korzystania z Internetu 47% 34% 5% 81% 65% 24% 7% 3% 89% 69% 25% 5% 94% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Codziennie lub prawie codziennie Kilka razy w tygodniu Raz w tygodniu Kilka razy w miesiącu Raz w miesiący lub rzadziej Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=1000. Polacy 18+ korzystający z komputera, 1. fala: n=636, n=703, 3. fala: n=740. Polacy 18+ korzystający z internetu, 1. fala: n=611, 2. fala: n=693, 3. fala: n=736. 4c

71 Zakupy przez Internet 71 INT4. Czy zdarzyło się Panu(i) za pośrednictwem Internetu dokonywać zakupów towarów lub usług? Czy korzysta Pan(i) z wymienionych poniżej form płatności stosowanych w sytuacjach zakupów za pośrednictwem Internetu? Zakupy przez Internet (kiedykolwiek) Częstotliwość korzystania z poszczególnych form płatności internetowych 52% Tak Nie 4 Płatność przelewem Tak, często Tak, rzadko Nie, nigdy 57% 60% 67% 30% 26% 22% 14% 11% 87% 86% 89% 62% 3 Płatność gotówką przy odbiorze 41% 4 40% 43% 36% 44% 16% 16% 16% 84% 84% 84% 17% 20% 63% 37% 64% 36% Płatność kartą 20% 31% 17% 19% 63% 50% 37% 50% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+ korzystający z Internetu przynajmniej od czasu do czasu, 1. fala: n=611, 2. fala: n=693, 3. fala: n=736. Polacy 18+ robiący zakupy przez Internet, 1. fala: n=319, 2. fala: n=427, 3. fala: n=470. 4c

72 72 2 wymiary postaw wobec nowych technologii (1/3) INT6. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Na podstawie analizy czynnikowej wyodrębnione zostały 2 poniższe niezależne od siebie wymiary postaw wobec nowych technologii: Płatności przez Internet są wygodniejsze, zajmują mniej czasu i są tańsze Lepiej byłoby załatwiać sprawy w Internecie niż chodzić do urzędów czy na pocztę Lubię korzystać z nowinek technicznych Komputery są dla mnie zbyt skomplikowane Płatności przez Internet są niepotrzebną komplikacją Nowe technologie nie są dla ludzi w moim wieku Kiedy płaci się w Internecie, to ktoś niepowołany może mieć dostęp do moich danych W Internecie łatwiej zostać oszukanym niż w zwykłym sklepie 4c

73 73 2 wymiary postaw wobec nowych technologii (2/3) INT6. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Wymiar: Protechnologiczność Ogólny poziom wskaźnika w r.: 3,02 Płatności przez Internet są wygodniejsze, zajmują mniej czasu i są tańsze Lepiej byłoby załatwiać sprawy w Internecie niż chodzić do urzędów czy na pocztę Lubię korzystać z nowinek technologicznych Komputery są dla mnie zbyt skomplikowane Nowe technologie nie są dla ludzi w moim wieku Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania 23% 31% 36% 21% 29% 33% 14% 16% 16% 15% 14% 14% 14% 12% 26% 23% 19% 22% 21% 19% 29% 33% 33% 30% 30% 30% 37% 40% 43% 31% 31% 33% 30% 2 30% 19% 6% 24% 12% 6% 1 11% 5% 15% 25% 19% 1 29% 25% 22% 16% 10% 9% 10% 23% 27% 30% 27% 31% 34% 11% 12% 9% 7% 6% 6% 5% 4% 6% 5% [t2b] 52% [średnia] 2,90 64% 3,07 69% 3,17 51% 2,76 59% 2,88 63% 2,96 51% 2,59 56% 2,64 59% 2,66 39% 2,36 37% 2,26 33% 2,19 35% 2,22 35% 2,17 33% 2,10 Płatności przez Internet są niepotrzebną komplikacją 6% 23% 20% 16% 31% 34% 36% 20% 25% 30% 1 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 31% 2,22 2 2,13 22% 1,98 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n= fala: n= c

74 2 wymiary postaw wobec nowych technologii (3/3) 74 INT6. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan(i) z każdym z tych stwierdzeń Wymiar: Zagrożenia Internetu Ogólny poziom wskaźnika w r.: 2,61 Zdecydowanie się zgadzam (4) Raczej się zgadzam (3) Raczej się nie zgadzam (2) Zdecydowanie się nie zgadzam (1) Nie mam zdania 14% 37% 25% 16% [t2b] [średnia] 51% 2,68 W Internecie łatwiej zostać oszukanym, niż w zwykłym sklepie 21% 42% 20% 7% 11% 63% 2,87 17% 40% 23% 11% 9% 57% 2,69 39% 25% 7% 17% 52% 2,69 Kiedy płaci się w Internecie, to ktoś niepowołany może mieć dostęp do moich danych 15% 43% 23% 11% 5 2,73 11% 40% 26% 12% 11% 51% 2,56 0% 20% 40% 60% 80% 100% Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, fala 3. n= c

75 4d Samoocena wiedzy finansowej

76 Ocena wiedzy finansowej 76 WF1. Jak ocenia Pan(i) swoją wiedzę na temat zagadnień finansowych? WF2. Jak ocenia Pan(i) swoją wiedzę na temat zagadnień finansowych w porównaniu do wiedzy większości Polaków? 76 Ocena wiedzy (wiedza subiektywna) Ocena wiedzy w porównaniu do innych Polaków (wiedza relatywna) 100% 80% 60% 3% 4% 12% 10% 10% 29% 31% 30% Trudno powiedzieć Bardzo mała Mała Średnia 100% 80% 60% 5% 6% 7% 5% 5% 5% 19% 19% 1 Trudno powiedzieć Zdecydowanie gorsza Raczej gorsza 40% 20% 0% 51% 47% 49% 7% 7% Duża Bardzo duża 40% 20% 0% 62% 61% 62% 9% 9% Podobna do większości Polaków Raczej lepsza Zdecydowanie lepsza Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n= d

77 Zapotrzebowanie na wiedzę finansową 77 WF3. Czy uważa Pan/i, że większa wiedza na tematy finansowe byłaby Panu/i potrzebna, przydatna? Mam małą wiedzę na ten temat 36% 35% 6% 6% 30% 29% 46% 46% 2% 16% 1 2% 1 20% 36% 4% 32% 46% 16% 2% 1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zdecydowanie nie, mam zdecydowanie wystarczającą wiedzę Raczej nie, mam raczej wystarczającą wiedzę Ani tak, ani nie - nie umiem powiedzieć Raczej tak, mam raczej za małą wiedzę Zdecydowanie tak, mam zdecydowanie za małą wiedzę Mam wystarczającą wiedzę na ten temat Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n= d

78 Podsumowanie i komentarz 78 Obecne wyniki pokazują, że w obszarze postaw obserwuje się pewne zmiany, idące w pozytywnym kierunku dla promowania obrotu bezgotówkowego w Polsce. Postawy wobec pieniędzy Spośród wyodrębnionych wymiarów największe zmiany widać w obszarze czynnika pierwszego ( pieniądze jako środek do celu ) wyraźnie od roku pogłębia się traktowanie pieniędzy w sposób funkcjonalny, jako środka do celu (czyli środka do osiągania innych korzyści, materialnych i niematerialnych). W ciągu ostatnich 7 lat sukcesywnie spada odsetek osób zgadzających się z opinią, że dużych pieniędzy nie można zdobyć w uczciwy sposób (wymiar: pieniądze jako źródło frustracji). Może to sugerować, że Polacy coraz częściej zaczynają wierzyć, że do sukcesu finansowego można dojść dzięki ciężkiej pracy, wytrwałości czy przedsiębiorczości, a nie tylko w nieuczciwy sposób. Postawy wobec banków i kult gotówki Obserwuje się pewne zmiany w podejściu do banków oraz gotówki siła nieufnej postawy wobec banków oraz kult gotówki maleją z pomiaru na pomiar. Postawy wobec nowych technologii i zachowania W tym obszarze nastąpiły duże zmiany w ciągu ostatnich lat. Wzrosło korzystanie z komputera (z 64% w r., przez 70% w r., aż do 74% Polaków w r.), wzrosła również częstotliwość korzystania z Internetu obecnie niemal wszyscy interanuci są online przynajmniej kilka razy w tygodniu (z 81% w r., przez 89% w r., do 94% w r.). Wśród osób kupujących przez internet obserwuje się znaczący wzrost płacących za te zakupy kartami (50% obecnie vs. 37% w poprzednich pomiarach). Zaobserwowaną na poziomie zachowania otwartość na nowe technologie potwierdzają również postawy z fali na falę coraz więcej Polaków ma pozytywną postawę wobec korzystania z internetu oraz załatwiania różnych spraw online, a przy tym mają coraz mniej emocjonalnych barier z tym związanych ( nie dla mnie, niepotrzebna komplikacja ). Choć wciąż wiele osób obawia się zagrożeń związanych z byciem oszukanym w internecie, to odsetek Polaków zgadzających się z tymi opiniami spadł w porównaniu z pomiarem z r. Wiedza finansowa Wiedza finansowa (ocena subiektywna i relatywna w porównaniu do większości Polaków) oraz zapotrzebowanie na wiedzę w tym obszarze nie uległy zmianie w ciągu ostatnich 7 lat. 4d

79 5 Wskaźniki obrotu bezgotówkowego

80 Wprowadzenie 80 Na następnych stronach zostaną zaprezentowane stworzone w roku 3 wskaźniki odnoszące się do obrotu bezgotówkowego w Polsce: Dwa wskaźniki behawioralne odzwierciedlające stopień korzystania z obrotu bezgotówkowego w Polsce: Wskaźnik lejkowy ilustrujący poziomy korzystania z obrotu bezgotówkowego Wskaźnik IKOB 100-stopniowy indeks korzystania z obrotu bezgotówkowego Oba wskaźniki (lejkowy i IKOB) są zbudowane w oparciu o zasięg i częstotliwość wybranych zachowań finansowych. Do ich konstrukcji zastosowano odmienne podejścia analityczne, dzięki czemu służą do obserwacji nieco innych zjawisk. Jeden psychologiczny wskaźnik oparty na postawach i przekonaniach odzwierciedlający stopień zaufania do obrotu bezgotówkowego w Polsce: Wskaźnik IZOB 100-stopniowy indeks zaufania do obrotu bezgotówkowego. 5

81 81 Zmiany w poziomach wskaźników w latach - Wskaźnik lejkowy (zachowanie) 3,06 3,64 3,83 Wskaźnik IKOB (zachowanie) Wskaźnik IZOB (postawa)

82 5a Wskaźniki obrotu bezgotówkowego Wskaźnik lejkowy

83 Wskaźnik lejkowy wprowadzenie 83 Wskaźnik lejkowy korzystania z obrotu bezgotówkowego mierzy intensywność obrotu bezgotówkowego poprzez pomiar natężenia prowadzenia operacji w różnych aspektach zachowań z tym związanych. Wskaźnik lejkowy określa poziomy korzystania z płatności bezgotówkowych. Ma on charakter dyskretny (nieciągły) i przyjmuje 7 poziomów (od 0 do 6), gdzie: 0 oznacza najniższy (zerowy) poziom korzystania z obrotu bezgotówkowego (brak konta i w konsekwencji zerowy stopień zaawansowania bezgotówkowego) 6 oznacza najwyższy poziom korzystania z obrotu bezgotówkowego (powszechność określonych zachowań oraz ich największą intensywność).. 5a

84 Wskaźnik lejkowy poziomy 84 Poziom 0 (17%) brak konta NIEZAGOSPODAROWANY POTENCJAŁ Poziom 1 (2%) posiadanie konta, ale bez kanału transakcji bezgotówkowej (karty lub dostępu przez Internet) TYLKO KONTO Poziom 2 (2%) posiadanie konta oraz kanału transakcji bezgotówkowej (karty lub dostępu przez Internet), ale niekorzystanie z nich w jakimkolwiek celu KANAŁ BIERNY 9% Poziomy wskaźnika zawierają się jedne w drugich wyższy poziom wskaźnika zawiera cechy charakterystyczne dla niższego poziomu. Poziom 3 (3%) posiadanie konta oraz kanału transakcji bezgotówkowej, korzystanie z tego kanału, ale nie w celu dokonania płatności bezgotówkowej (np. karta tylko wpłaty i wypłaty, konto sprawdzanie historii) NIEAKTYWNI Z POTENCJAŁEM Poziom 4 (2) posiadanie konta, kanałów transakcji bezgotówkowej i korzystanie z nich, ale przewaga transakcji gotówkowych NISKIE ZAAWASOWANIE BEZGOTÓWKOWE Poziom 5 (29%) posiadanie konta, kanałów transakcji bezgotówkowej i korzystanie z nich, przewaga transakcji bezgotówkowych ŚREDNIE ZAAWASOWANIE BEZGOTÓWKOWE Poziom 6 (19%) posiadanie konta, kanałów transakcji bezgotówkowej i korzystanie z nich, zdecydowana przewaga transakcji bezgotówkowych NAJWYŻSZE ZAAWANSOWANIE BEZGOTÓWKOWE 5a

85 Wskaźnik lejkowy wśród Polaków 85 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 0% 20% 40% 60% 80% 100% [średnia*] 22% 4% 6% 39% 15% 6% 3,06 4% 5% 6% 36% 27% 9% 3,64 17% 2% 2% 3% 2 29% 19% 3,83 Obrót bezgotówkowy w Polsce według wskaźnika lejkowego uległ dużej zmianie na przestrzeni ostatnich 7 lat. Średnia wskaźnika wzrosła z 3,06 w roku, przez 3,64 w, do 3,83 w roku. Bliższe przyjrzenie się poszczególnym poziomom wskaźnika pokazuje, że: (a) Największe zmiany nastąpiły na 6 poziomie obrotu bezgotówkowego odzwierciedlającym intensywne korzystanie z obrotu bezgotówkowego. Widać wyraźny wzrost odsetka Polaków korzystających z obrotu bezgotówkowego na poziomie zaawansowanym, przejawiającym się posiadaniem i korzystaniem ze wszystkich kanałów obrotu bezgotówkowego i przewagą obrotu bezgotówkowego (wzrost z 6% w roku, przez 9% w roku, aż do 19% w roku). (b) Również silnie spadł odsetek osób na poziomach: 1, 2 i 3, czyli grup, choć ubankowionych, to zupełnie nieaktywnych w kontekście obrotu bezgotówkowego. Oznacza to, że jest coraz mniej osób, które wchodzą na pierwszy poziom ubankowienia (założenie konta) i zostają na nim (spadek takich osób z 1 w roku, przez 15% w roku, aż do 7% w roku ). Pokazuje to również (co było sugerowane w poprzednich opracowaniach), że przełamanie pierwszej bariery (nieposiadania konta) jest bardzo ważnym krokiem do wejścia na wyższe poziomy obrotu bezgotówkowego. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=1000. * Rodzaj skali we wskaźniku lejkowym (skala porządkowa) z metodologicznego punktu widzenia nie uprawnia do liczenia średniej, dlatego podane na tym i kolejnych slajdach wartości średnie dla wskaźnika lejkowego mają jedynie charakter orientacyjny. 5a

86 Wskaźnik lejkowy według 86 [średnia] cech społeczno-demograficznych (1/3) Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 Ogółem Płeć Wiek Wykształcenie 3,83 3, 84 3, 82 3, 33 4,70 4,52 4,41 3, 64 2,27 2,59 3, 56 4,08 4,72 19% 19% 1 22% 27% 26% 22% 12% 9% 10% 15% 25% 25% 29% 2 30% 22% 32% 25% 7% 44% 37% 7% 5% 21% 37% 6% 5% 2 29% 27% 4% 2% 35% 2% 3% 3% 2% 3% 3% 27% 6% 2% 3% 3% 39% 32% 22% 3% 37% 17% 17% 1 1% 3% 1% 3% 16% 7% 6% Ogół (n=1000) K (n=529) M (n=471) (n=108) (n=193) (n=180) (n=152) (n=181) 65+ (n=186) Podst. (n=171) 19% 20% 24% 22% 30% 31% 42% 29% 3% 2% 3% 1% 3% 27% 22% 2% 4% Zawod. (n=260) Średn. (n=339) To, na którym poziomie wskaźnika lejkowego znajduje się osoba, nie zależy od płci kobiety i mężczyźni w Polsce mają podobny poziom zaawansowania bezgotówkowego. Natomiast czynnikami demograficznymi, które różnicują są: (a) Wykształcenie (im wyższe wykształcenie, tym mniej osób na zerowym poziomie, a tym więcej na poziomach 5 i 6 świadczących o najwyższym stopniu zaawansowania bezgotówkowego (66% vs 4 w całej populacji); Wyższe (n=229) (b) Wiek w przypadku wieku zależność nie ma charakteru prostoliniowego. Najwięcej osób o zerowym poziomie wskaźnika jest wśród osób najmłodszych i najstarszych, jednak w obu grupach przyczyny nieubankowienia i bariery wobec niego są różne. Warto zarazem zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku osób najmłodszych jest stosunkowo duża grupa osób o najwyższym poziomie zaawansowania (poziom 6 22%). To sugeruje, że wśród osób w wieku lat jest jeszcze duża grupa nieubankowionych. Co ważne, ci, którzy mają konto w banku, niemal od razu wchodzą na wyższe poziomy zaawansowania bezgotówkowego. 5a

87 Wskaźnik lejkowy według 87 cech społeczno-demograficznych (2/3) [średnia] Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 Ogółem Wielkość miejscow. zamiesz. Sytuacja zawodowa 3,83 3,30 3, 93 3, 93 4,28 4,53 4,22 4,76 3, 27 4,95 1,65 2,30 2,55 19% 29% 2 3% 2% 17% Ogół (n=1000) 20% 25% 2 22% 20% 24% 2 35% 35% 3% 4% 22% 3% 20% 25% 1% 1% 3% 5% 25% 1% 17% 15% 2% 1% 12% 7% Wieś (n=402) 26% 1 29% 42% 41% M.<20 tys. (n=113) M tys. (n=146) M tys. (n=51) M. >500 tys. (n=113) 26% 39% 30% 11% 22% 37% 2% 24% 2% 3% Pełny Część etat etatu (n=529) (n=54) 32% 39% 27% 0% Dział. Gosp. (n=41) 20% 10% 26% 0% 6 6% 7% 6% 37% Bezrob. Emeryt/ rencista (n=26) (n=234) 22% 12% 12% 49% Uczeń/ stud. (n=49) Dochód na osobę 3,14 3, 38 4,25 22% 29% 2 22% 5% 6% 2 2% 1% 26% 26% Do 700 zł (n=97) 31% 31% 4% 2% 9% M tys. (n=175) 701- >1200 zł 1200 zł (n=208) (n=398) Niższa intensywność obrotu bezgotówkowego widoczna jest wśród mieszkańców wsi, którzy są najmniej ubankowieni (poziom 0). W tej grupie obserwuje się także najniższy odsetek osób na najwyższym poziomie intensywności korzystania (poziom 6). Wśród Polaków z miast powyżej 100 tys. mieszkańców ponad 60% osób intensywnie korzysta z transakcji bezgotówkowych (poziomy 5 i 6). Związek wskaźnika z sytuacją zawodową i dochodem potwierdza wcześniej opisane zależności dotyczące posiadania konta. Warto odnotować, że grupą najintensywniej korzystającą z obrotu bezgotówkowego są osoby prowadzące własną działalność i w grupie tej obserwuje się znaczny wzrost intensywności korzystania w porównaniu z pomiarem w r. 5a

88 Wskaźnik lejkowy według 88 cech społeczno-demograficznych (3/3) Województwo 3,7 Średni poziom wskaźnika lejkowego w danym województwie - poziom wyższy niż średnia w Polsce 5,1 4,6 4,7 - poziom niższy niż średnia w Polsce 3,5 4,1 4,4 3,8 3,9 3,5 4,2 4,2 2,1 2,9 UWAGA: 1.Rodzaj skali we wskaźniku lejkowym (skala porządkowa) z metodologicznego punktu widzenia nie uprawnia do liczenia średniej, dlatego prezentowana mapka ma jedynie charakter orientacyjny i ilustracyjny. Polska: 3,83 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n= ,5 3,1 2. Ze względu na wielkość próby (n=1000 osób) i dobór próby proporcjonalnie do udziału mieszkańców danego województwa w populacji Polaków, w niektórych województwach próba jest bardzo mało liczna (np. lubuskie n=25, świętokrzyskie n=30, podlaskie: n=31) i tym samym pomiar obciążony jest większym błędem. 5a

89 Pieniądze jako środek do celu Pieniądze jako źródło frustracji Pieniądze jako miara wartości człowieka 89 Postawy wobec pieniędzy w zależności od poziomu wskaźnika lejkowego 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 3,50 3,00 2,64 2,45 2,14 2,29 2,32 2,30 2,18 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 2,70 2,58 2,73 2,77 2,51 2,49 2,35 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 ANOVA 3,27 3,07 3,08 3,08 3,21 2,85 ANOVA F=2,91; p<0,008 ANOVA F=4,68; p<0,000 F=3,38; p<0,003 2,50 2,00 1,50 1,00 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n= ,24 5a

90 Kult gotówki Brak zaufania do banków Probankowość 90 Postawy wobec banków w zależności od poziomu wskaźnika lejkowego 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 2,47 2,74 2,75 2,76 2,81 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 2,96 ANOVA F=10,93; p<0,000 2,99 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 ANOVA F=44,29; p<0,000 2,60 2,24 2,34 2,40 2,09 1,81 1,60 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 ANOVA F=92,51; p<0,003 3,10 2,98 2,92 2,64 2,38 1,94 1,62 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n= a

91 Strach przed Internetem Protechnologiczność Postawy wobec nowych technologii w zależności od poziomu wskaźnika lejkowego 91 ANOVA: F=66,80 p<0,000 3,50 3,00 2,50 2,00 2,26 2,23 2,02 2,11 2,91 3,29 3,48 1,50 1,00 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 ANOVA: F=25,29 p<0,000 3,50 3,00 2,50 2,00 3,08 2,93 3,15 3,24 2,71 2,38 2,23 1,50 1,00 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n= a

92 Ocena sytuacji materialnej (wskaźnik subiektywny) Ocena wiedzy finansowej (wskaźnik subiektywny) Ocena wiedzy finansowej i sytuacji materialnej w zależności od poziomu wskaźnika lejkowego 92 ANOVA: F=22,00 p<0,000 3,50 3,00 2,50 2,00 2,23 1,89 2,33 1,96 2,62 2,88 3,17 1,50 1,00 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 ANOVA: F=21,94 p<0,000 3,50 3,00 2,63 2,73 2,83 2,67 3,07 3,15 3,35 2,50 2,00 1,50 1,00 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n= a

93 Wskaźnik lejkowy podsumowanie i komentarz 93 Wskaźnik lejkowy pokazuje wyraźną zmianę w zakresie obrotu bezgotówkowego w dwóch obszarach: (a) znaczny wzrost 5 i 6 poziomu (czyli wzrost częstotliwości korzystania z obrotu bezgotówkowego w obszarze płatności kartami i dokonywania przelewów przez Internet) oraz (b) spadek poziomu 1, 2 i 3 (czyli nieaktywnych ubankowionych). Choć w obecnym pomiarze nieco zwiększył się odestek osób nieposiadających konta (poziom 0. wskaźnika), to różnica między tą a poprzednią falą - 17% vs. w r. nie jest istotna statystycznie (w r. wartość ta wynosiła 22%). Zwiększenie intensywności obrotu bezgotówkowego wśród Polaków do pewnego stopnia jest wynikiem zmian systemowych w obszarze technicznych możliwości w tym zakresie (dostęp do Internetu i związany z tym dostęp do konta przez Internet oraz wzrost liczby punktów z możliwością płacenia kartami płatniczymi). Poza zmianami technologicznymi, które stanowią warunek konieczny, na upowszechnienie się obrotu bezgotówkowego niewątpliwie mają też wpływ czynniki indywidualne stopniowe nabywanie doświadczeń z takimi płatnościami (oswajanie się), jak i obserwowanie innych, którzy swobodnie posługują się takimi płatnościami (modelowanie). Obserwuje się także zależność między intensywnością korzystania z obrotu bezgotówkowego a czynnikami psychologicznymi, jakimi są postawy wobec pieniędzy, banków, nowych technologii oraz ocena swojej wiedzy i sytuacji finansowej (wskaźniki subiektywne). Jeśli chodzi o przejście między poziomem zerowym a pierwszym (czyli założenie konta), to największe znaczenie mają postawy wobec banków. Osoby na zerowym poziomie mają najbardziej negatywne nastawienie do banków, a przy tym najsilniej są przywiązane do gotówki. Natomiast jeśli chodzi o wyższe poziomy zaawansowania bezgotówkowego (4, 5 i 6), to duże znaczenie ma podejście do nowych technologii osoby najintensywniej korzystające z obrotu bezgotówkowego, najbardziej swobodnie czują się w świecie wirtualnych finansów. Czynnikami psychologicznymi, które mają największe znaczenie dla wskaźnika lejkowego są: kult gotówki (im niższy, tym bardziej aktywne korzystanie z obrotu bezgotówkowego), protechnologiczność (im wyższa, tym bardziej intensywne korzystanie z obrotu bezgotówkowego) oraz strach przed internetem (wysoki wśród osób do 3 poziomu, znacznie spada przy wejściu na 4 poziom wskaźnika lejkowego ). 5a

94 5b Wskaźniki obrotu bezgotówkowego Wskaźnik IKOB (indeks korzystania)

95 Wskaźnik IKOB wprowadzenie 95 Indeks Korzystania z Obrotu Bezgotówkowego (IKOB) mierzy intensywność prowadzenia obrotu bezgotówkowego poprzez pomiar natężenia prowadzenia operacji w różnych aspektach zachowań z tym związanych. Im wyższa wartość wskaźnika IKOB, tym bardziej dana osoba korzysta z płatności bezgotówkowych (pod względem zasięgu i częstotliwości) w różnych obszarach (karta, konto internetowe, płacenie za rachunki). Wskaźnik ma charakter ciągły i przyjmuje wartości od 0 do 100. Na potrzeby niektórych analiz wskaźnik IKOB został podzielony na 6 poziomów, z czego pierwszy powstał w sposób naturalny i odpowiada wszystkim osobom, u których wskaźnik przyjmował 0, natomiast pięć kolejnych poziomów wskaźnika odpowiada kolejnym 20% wartości wskaźnika IKOB: Poziom 0 brak natężenia (osoba nie posiada konta lub w ogóle nie korzysta z płatności bezgotówkowych) (0) Poziom 1 bardzo niskie natężenie (0,01 20) Poziom 2 niskie natężenie (20,1 40) Poziom 3 średnie natężenie (40,1 60) Poziom 4 wysokie natężenie (60,1 80) Poziom 5 bardzo wysokie natężenie (80,1 100). 5b

96 Częstotliwość Wskaźnik IKOB wśród Polaków Wartość 0 wskaźnik IKOB przyjmuje n=109 razy Średni poziom: 41 (w r.: 28) Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 0% 20% 40% 60% 80% 100% 23% 24% 1 22% 1% [średnia*] 28 15% 1 19% 25% 21% 2% % 16% 17% 25% 27% 4% ,00 25,00 35,00 45,00 55,00 65,00 75,00 85,00 Poziom wskaźnika IKOB Średnia dla Polaków w indeksie IKOB (korzystania z obrotu bezgotówkowego) w r. wynosi 41 na 100-stopniowej skali i obserwuje się wyraźną tendencję wzrostową między kolejnymi pomiarami badania. Z fali na falę maleje odsetek osób będących na 0. i 1. poziomie wskaźnika IKOB, natomiast wzrastają grupy najbardziej zaawansowane, szczególnie widoczny jest wzrost na poziomie 4., który odzwierciedla wzrost intensywności zachowań bezgotówkowych (z w, przez 21% w roku, do 27% w ). Co ciekawe, tylko 11% Polaków pozostaje na zerowym poziomie IKOB, choć 17% osób deklaruje brak posiadania konta, co sugeruje, że część osób pomimo bycia nieubankowionymi (w znaczeniu nieposiadania konta), nie jest zupełnie wykluczona z obrotu bezgotówkowego. Możliwe, że korzystają one z kont lub kart płatniczych innych członków gospodarstwa domowego wniosek ten potwierdzają także dane dotyczące powodów nieposiadania konta wzrost odsetka osób twierdzących, że nie posiada własnego konta, bo ma możliwość korzystania z kont innych domowników. Ponadto wcześniej prowadzone dla NBP badania jakościowe potwierdzają tę obserwację (szczególnie w przypadku osób młodych) Najwyższa wartość w populacji to 95 taka osoba korzysta z maksymalną intensywnością ze wszystkich dostępnych form obrotu bezgotówkowego. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=1000. * Średnia liczona dla zmiennej ciągłej (niekategoryzowanej) 5b

97 Wskaźnik IKOB według [średnia*] cech społeczno-demograficznych (1/3) Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Ogółem Płeć Wiek Wykształcenie % 25% 29% 26% 25% 27% 23% 24% 17% 1 16% 16% 17% 16% 11% 10% 11% Ogół (n=1000) K (n=529) M (n=471) 11% 15% 21% (n=108) 9% 7% 47% 26% 37% 31% 31% 31% 15% 23% 30% 12% 20% 24% 10% 7% 4% 10% 5% 7% 4% 7% 14% 20% 37% 10% 20% 15% 32% 20% 22% 21% 19% 32% 27% 16% 25% 23% 14% W przypadku wskaźnika IKOB (podobnie jak w przypadku wcześniej omówionego, również opartego na zachowaniach, wskaźnika lejkowego) brak jest zależności z płcią, natomiast widać bardzo wyraźne powiązanie z wiekiem (zależność krzywoliniowa) oraz wykształceniem (zależność prostoliniowa). Kolejne zmienne demograficzne (status zawodowy i dochód) różnicują wskaźnik IKOB również w podobny sposób do obserwowanego w przypadku wskaźnika lejkowego. Także podobnie jak w poprzednim wskaźniku, wielkość miejsca zamieszkania ma zdecydowanie mniejsze znaczenie dla obserwowanych zróżnicowań, choć obserwuje się niższą wartość wskaźnika wśród mieszkańców wsi. * Średnia liczona dla zmiennej ciągłej (niekategoryzowanej) (n=193) (n=180) (n=152) (n=181) 65+ (n=186) Podst. (n=171) Zawod. (n=260) Średn. (n=339) 40% 29% 17% 5% 2% Wyższe (n=229) 5b

98 Wskaźnik IKOB według 98 cech społeczno-demograficznych (2/3) [średnia*] Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Ogółem Wielkość miejscow. zamiesz. Sytuacja zawodowa 27% 25% 17% 16% 11% 21% 24% 15% 21% 29% 2 20% 39% 22% 21% % 22% 29% 2 33% 14% 40% 29% 20% 24% 20% 17% 19% 5% 4% 5% 40% 40% 15% 15% 39% 35% 20% 37% 23% 3% Dział. Bezrob. Emeryt/ Gosp. rencista (n=41) (n=26) (n=234) 20% 23% 23% 1 4% 1 39% Dochód na osobę Ogół (n=1000) Część etatu (n=54) Uczeń/ stud. (n=49) 20% 23% 14% 27% 17% 19% 32% 26% 1 12% 17% 15% 6% Do 700 zł (n=97) 20% 14% 20% 16% 12% 17% 6% 6% 4% 3% 2% Wieś M.<20 M. 20- M. 50- M M. >500 Pełny tys. 49 tys. 99 tys. 500 tys. tys. etat (n=402) (n=113) (n=146) (n=51) (n=175) (n=113) (n=529) 701- >1200 zł 1200 zł (n=208) (n=398) * Średnia liczona dla zmiennej ciągłej (niekategoryzowanej) 5b

99 Wskaźnik IKOB według 99 cech społeczno-demograficznych (3/3) 38 Województwo Średni* poziom wskaźnika IKOB w danym województwie - poziom wyższy niż średnia w Polsce poziom niższy niż średnia w Polsce Polska: UWAGA: Ze względu na wielkość próby (n=1000 osób) i dobór próby proporcjonalnie do udziału mieszkańców danego województwa w populacji Polaków, w niektórych województwach próba jest bardzo mało liczna (np. lubuskie: n=25, świętokrzyskie: n=30, podlaskie: n=31) i tym samym pomiar obciążony jest większym błędem. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n=1000. * Średnia liczona dla zmiennej ciągłej (niekategoryzowanej) 5b

100 5c Wskaźniki obrotu bezgotówkowego Wskaźnik IZOB (indeks zaufania)

101 Wskaźnik IZOB wprowadzenie (1/2) 101 Indeks Zaufania do Obrotu Bezgotówkowego (IZOB) mierzy subiektywne nastawienie do obrotu bezgotówkowego przejawiające się wskaźnikami zaufania w różnych obszarach mniej lub bardziej bezpośrednio związanych z obrotem bezgotówkowym. Indeks przyjmuje wartości od 0 do 100 im wyższa wartość, tym większe zaufanie ma dana osoba do obrotu bezgotówkowego. Na wskaźnik IZOB składają się następujące czynniki (wyodrębnione na podstawie analizy czynnikowej): Obawa przed bankami oraz postawy wobec pieniędzy 12 pytań odzwierciedlających obawę przed bankami i kult gotówki; Nastawienie do nowych technologii 6 pytań odzwierciedlających pozytywne nastawienie do płatności bezgotówkowych: przez Internet i kartami oraz ogólne pozytywne nastawienie do nowych technologii; Opory psychologiczne 5 pytań odzwierciedlających opory przed płaceniem kartą, korzystaniem z bankomatu i założeniem konta (trudne, długie, mało bezpieczne, itp.); Zaufanie wobec banków 1 pytanie. 5c

102 Wskaźnik IZOB wprowadzenie (2/2) 102 Indeks Zaufania do Obrotu Bezgotówkowego (IZOB) mierzy subiektywne nastawienie do obrotu bezgotówkowego przejawiające się wskaźnikami zaufania w różnych obszarach związanych z finansami i instytucjami finansowymi. W celu zrozumienia kim są osoby na różnych poziomach wskaźnika IZOB (analogicznie do operacji dokonanej na wskaźniku IKOB), wskaźnik ten został podzielony na 5 poziomów odpowiadających kolejnym 20% wartości wskaźnika IZOB: Poziom 1 - bardzo niskie natężenie (0 20) Poziom 2 niskie natężenie (20,1 40) Poziom 3 średnie natężenie (40,1 60) Poziom 4 wysokie natężenie (60,1 80) Poziom 5 bardzo wysokie natężenie (80,1 100). Konstrukcja wskaźnika IZOB zakłada przypisywanie osób do poziomu według kryterium punktowego (czyli każdy poziom rozciąga się na 20 punktów, np. poziom 1 od 0 do 20, poziom 2 od 20,01 do 40). 5c

103 Częstotliwość Wskaźnik IZOB wśród Polaków Średni poziom: 63 (w r.: 57) Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1% 14% 44% 31% 10% [średnia*] % 37% 36% 59 2% 11% 2 37% 22% Poziom wskaźnika IZOB Wskaźnik zaufania IZOB ma średnią wartość w populacji Polaków 63 i także w jego przypadku obserwuje się tendencję wzrostową na przestrzeni ostatnich 7 lat (z 57 w roku, przez 59 w roku, do 63 w roku). Warto zwrócić szczególną uwagę na bardzo wyraźny skok w odsetku osób, które mają duże zaufanie do obrotu bezgotówkowego (poziom 5). Rozkład wskaźnika jest prawoskośny najwięcej osób ma wskaźnik zaufania o wartości między 57 a 70. W przeciwieństwie do wskaźnika IKOB, we wskaźniku IZOB praktycznie nie ma osób o zerowej wartości wskaźnika, czyli o skrajnie niskim poziomie zaufania, za to 15 osób osiągnęło wartość wskaźnika na maksymalnym poziomie 100. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=1000. * Średnia liczona dla zmiennej ciągłej (niekategoryzowanej) 5c

104 Wskaźnik IZOB według 104 cech społeczno-demograficznych (1/3) Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Ogółem Płeć Wiek Wykształcenie [średnia*] % 12% 22% 19% 19% 25% 29% 2 24% 26% 39% 26% 37% 36% 35% 37% 39% 34% 42% 2 29% 2 11% 11% 11% Ogół (n=1000) K (n=529) M (n=471) 34% 37% 19% 41% 42% 24% 20% 5% 5% 5% 9% (n=108) (n=193) (n=180) (n=152) 35% 14% (n=181) 39% 26% 44% 19% 7% 65+ (n=186) Podst. (n=171) 36% 43% 20% 37% 22% 10% 3% Zawod. (n=260) Średn. (n=339) Wyższe (n=229) W przypadku zaufania do obrotu bezgotówkowego, podobnie jak w przypadku zachowania, nie ma różnic między kobietami i mężczyznami. Natomiast poziom wskaźnika zaufania spada wraz z wiekiem (osoby starsze mają mniejsze zaufanie wobec obrotu bezgotówkowego niż młodsze, co prawda w najmłodszej grupie jest on ponownie niski) oraz rośnie wraz z wykształceniem najwyższy poziom wskaźnika IZOB mają osoby z wykształceniem wyższym. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n=1000. * Średnia liczona dla zmiennej ciągłej (niekategoryzowanej) 5c

105 Wskaźnik IZOB według 105 [średnia*] cech społeczno-demograficznych (2/3) Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Ogółem Wielkość miejscow. zamiesz. Sytuacja zawodowa % 36% 29% 11% Ogół (n=1000) 16% 20% 21% 20% 35% 30% 16% 3 36% 31% 36% 30% 43% 34% 29% 32% 39% 20% 3 19% 42% 22% 11% 31% 39% 17% 39% 51% 10% Dział. 0% Gosp. (n=41) 0% 12% 4 40% 36% 25% Bezrob. Emeryt/ rencista (n=26) (n=234) 26% 42% 30% 2% Uczeń/ stud. (n=49) Dochód na osobę % 17% 27% 33% 33% 36% 2 24% 14% Do 700 zł (n=97) 39% 26% 7% 5% 10% 6% 6% 11% 3% Wieś M.<20 M. 20- M. 50- M M. >500 Pełny Część tys. 49 tys. 99 tys. 500 tys. tys. etat etatu (n=402) (n=113) (n=146) (n=51) (n=175) (n=113) (n=529) (n=54) 701- >1200 zł 1200 zł (n=208) (n=398) Zaufanie wobec obrotu bezgotówkowego jest w niewielkim stopniu zróżnicowane w zależności od miejsca zamieszkania. Zdecydowanie najbardziej różnicującym czynnikiem jest sytuacja zawodowa, na przykład zaufanie emerytów i rencistów jest na poziomie 48, natomiast osób pracujących na pełen etat oraz prowadzących działalność gospodarczą na poziomie Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n=1000. * Średnia liczona dla zmiennej ciągłej (niekategoryzowanej) 5c

106 Wskaźnik IZOB według 106 cech społeczno-demograficznych (3/3) 65 Województwo Średni* poziom wskaźnika IKOB w danym województwie - poziom wyższy niż średnia w Polsce poziom niższy niż średnia w Polsce UWAGA: 61 Polska: Ze względu na wielkość próby (n=1000 osób) i dobór próby proporcjonalnie do udziału mieszkańców danego województwa w populacji Polaków, w niektórych województwach próba jest bardzo mało liczna (np. lubuskie: n=25, świętokrzyskie: n=30, podlaskie: n=31) i tym samym pomiar obciążony jest większym błędem. Podstawa procentowania: Polacy 18+, 3. fala: n=1000. * Średnia liczona dla zmiennej ciągłej (niekategoryzowanej) 5c

107 Wskaźnik Lejki Wskaźnik IKOB 107 Poziom wskaźnika Lejki w zależności od wskaźników IZOB i IKOB ANOVA F=211,79; p<0,001 ANOVA F=198,84; p<0,001 Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 0,15 1,31 3,01 4,56 5, % 5% 5% 11% 1 11% 11% 1 14% 10% 4 50% 19% 2 6% 39% 39% 4 24% 59% 91% 37% Poziom1 (n=23*) 5 6% 3% 5% 25% 3 1% 4% Poziom2 (n=109) Poziom3 (n=283) Poziom4 (n=364) Poziom wskaźnika IZOB 41% 10% Poziom5 (n=219) 50% Poziom1 (n=22*) Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 30% 26% 19% 22% 5% 3% Poziom2 (n=109) Poziom3 (n=285) Poziom4 (n=366) Poziom wskaźnika IZOB 25% 4% Poziom5 (n=219) Wskaźnik zaufania do obrotu bezgotówkowego ma silny związek z zachowaniami związanymi z korzystaniem z obrotu bezgotówkowego osoby o najwyższym natężeniu wskaźnika zaufania wobec obrotu bezgotówkowego, najintensywniej z niego korzystają. 5c

108 108 Wskaźniki obrotu bezgotówkowego podsumowanie Analiza wszystkich wskaźników obrotu bezgotówkowego (wskaźnik lejkowy, IKOB, IZOB) pokazuje wyraźny wzrost zaawansowania Polaków w tym obszarze. Na wszystkich wskaźnikach nastąpił wzrost. We wskaźniku lejkowym widać największy wzrost na poziomie 5 i 6 najwyższego zaawansowania obrotu bezgotówkowego. Pokazuje to, że to co przede wszystkim się zmieniło, to wzrosła częstotliwość korzystania z obrotu bezgotówkowego (np. ci, którzy płacili kartą rzadko, zaczęli teraz płacić często). Równocześnie zmniejszyła się liczba osób na poziomie 1, 2, 3 najniższego zaawansowania. Oznacza to, że obecnie wejście na poziom podstawowy (posiadanie konta bankowego) powoduje bardzo szybkie wejście na kolejne poziomy używanie karty, korzystanie z internetowego dostępu do konta. Analiza czynników sprzyjających korzystaniu z obrotu bezgotówkowego pokazuje, że czynniki demograficzne mają coraz mniejszą wagę, coraz większe znaczenie mają natomiast czynniki psychologiczne. Obecnie wiek i miejsce zamieszkania przestały mieć tak duże znaczenie jak w przeszłości. Co prawda cały czas osoby starsze mniej korzystają z obrotu bezgotówkowego niż młodsze, ale granica ta przesunęła się na wiek 65+. Grupami, które wyraźnie rzadziej korzystają z obrotu bezgotówkowego są cały czas emeryci i renciści, ale również w tych grupach następuje coraz większe otwarcie na obrót bezgotówkowy. W chwili gdy, czynniki zewnętrzne i infrastrukturalne przestały być ograniczeniem dla obrotu bezgotówkowego (wzrost liczby miejsc i niskich kwot dla płacenia kartą oraz powszechny dostęp do Internetu) czynnikami blokującymi korzystanie z obrotu bezgotówkowego pozostały te o charakterze psychologicznym: kult gotówki oraz lęk przed technologią. 5b