PRZESTĘPCZOŚĆ CUDZOZIEMCÓW ASPEKTY PRAWNE, KRYMINOLOGICZNE I PRAKTYCZNE

Transkrypt

1 PRZESTĘPCZOŚĆ CUDZOZIEMCÓW ASPEKTY PRAWNE, KRYMINOLOGICZNE I PRAKTYCZNE

2

3 PRZESTĘPCZOŚĆ CUDZOZIEMCÓW ASPEKTY PRAWNE, KRYMINOLOGICZNE I PRAKTYCZNE redakcja naukowa Witold Klaus Katarzyna Laskowska Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Warszawa 2017

4 Recenzenci: prof. dr hab. Janina Błachut prof. dr hab. Emil Walenty Pływaczewski Redaktor prowadzący: Michał Zgutka Redakcja i korekta: Małgorzata Uba Projekt okładki: Maryna Wiśniewska Ilustracja na okładce: fragment obrazu Smuga, Maryna Wiśniewska Copyright by Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2017 Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o., Warszawa 2017 ISBN Wydanie publikacji zostało dofinansowane ze środków projektu SIC Modułowy wielozadaniowy System Identyfikacji Cudzoziemców wraz z modułem analizy ryzyka ofiar przestępstwa handlu ludźmi (DOBR-BIO4/055/13127/2013) realizowanego przez konsorcjum w składzie: Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk (lider), Uniwersytet w Białymstoku oraz Medcore sp. z o.o. i finansowanego ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Wiślana 8 (róg Browarnej), Warszawa tel./faks ; ; dział handlowy: jak wyżej, w info@scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar (Jerzy Łazarski) Druk i oprawa: Fabryka Druku Sp. z o.o., Warszawa

5 Spis treści Słowo wstępne CZĘŚĆ I OBRAZ PRZESTĘPCZOŚCI CUDZOZIEMCÓW W POLSCE 1. Przestępczość cudzoziemców w Polsce na podstawie policyjnych statystyk przestępczości (Irena Rzeplińska, Justyna Włodarczyk-Madejska) Wprowadzenie Rozmiary, dynamika i struktura przestępczości cudzoziemców w Polsce Struktura przestępczości a obywatelstwo podejrzanych cudzoziemców Podejrzani cudzoziemcy a płeć Podejrzani cudzoziemcy według województw Podsumowanie Cudzoziemcy jako sprawcy przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu (Dagmara Woźniakowska-Fajst) Wprowadzenie Metodologia badań Cudzoziemcy jako sprawcy zabójstw Przestępstwo zabójstwa w świetle statystyki Sylwetka sprawcy zabójstwa Sylwetka osoby pokrzywdzonej przestępstwem zabójstwa Cudzoziemcy jako sprawcy spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu Przestępstwo spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w świetle statystyki Sylwetka sprawcy przestępstwa spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu Sylwetka osoby pokrzywdzonej przestępstwem spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu Cudzoziemcy jako sprawcy przestępstwa udziału w bójce lub pobiciu Udział w bójce lub pobiciu w świetle statystyki Sylwetka sprawcy przestępstwa udziału w bójce lub pobiciu Sylwetka osoby pokrzywdzonej przestępstwem udziału w bójce lub pobiciu

6 2.5. Cudzoziemcy jako sprawcy rozbojów, kradzieży rozbójniczej i wymuszenia rozbójniczego Przestępstwa rozbójnicze w świetle statystyki Sylwetka sprawcy przestępstw rozbójniczych Sylwetka osoby pokrzywdzonej przestępstwem rozbójniczym Sprawcy najpoważniejszych przestępstw w kontekście ich narodowości Osoby poszukujące ochrony międzynarodowej Podsumowanie Cudzoziemcy jako sprawcy przestępstw gospodarczych wyniki badań aktowych (Konrad Buczkowski) Wprowadzenie Przestępczość gospodarcza cudzoziemców w latach w świetle danych statystycznych Uwagi wstępne Cudzoziemcy podejrzani o popełnienie przestępstwa gospodarczego Cudzoziemcy skazani za popełnienie przestępstwa gospodarczego Cudzoziemcy jako sprawcy przestępstw gospodarczych na podstawie wyników badań aktowych Uwagi wstępne Obywatelstwo Wiek i płeć sprawców Wykształcenie i zawód sprawców Cel przyjazdu do Polski, główne zajęcie sprawcy w Polsce Charakter i czas pobytu w Polsce Motyw działania sprawcy, modus operandi, współsprawstwo Karalność Działalność zorganizowanych grup przestępczych Pokrzywdzeni przestępstwami gospodarczymi popełnionymi przez cudzoziemców Podsumowanie CZĘŚĆ II PRZESTĘPCZOŚĆ GRANICZNA Z UDZIAŁEM CUDZOZIEMCÓW 4. Dynamika i struktura przestępczości granicznej cudzoziemców w Polsce na podstawie danych statystycznych Komendy Głównej Straży Granicznej (Magdalena Perkowska) Wprowadzenie

7 4.1. Obraz przestępczości granicznej cudzoziemców na polskich odcinkach granicy zewnętrznej i wewnętrznej Unii Europejskiej Charakterystyka cudzoziemców sprawców przestępstw granicznych Podsumowanie Dynamika i struktura przestępczości granicznej cudzoziemców w Polsce na podstawie danych statystycznych Służby Celnej (Ministerstwa Finansów) (Magdalena Perkowska) Wprowadzenie Dynamika i struktura przestępczości przemytniczej cudzoziemców Podsumowanie Polityka karna wobec cudzoziemców sprawców przestępstw granicznych w Polsce (Magdalena Perkowska) Wprowadzenie Dynamika i struktura osądzonej przestępczości granicznej cudzoziemców w Polsce w latach Karalność cudzoziemców sprawców przestępstw granicznych Podsumowanie Charakterystyka przestępczości granicznej cudzoziemców w Polsce na podstawie wyników badań akt spraw karnych (Magdalena Perkowska) Wprowadzenie Charakterystyka sprawców Charakterystyka przestępstw i okoliczności ich popełnienia Karalność sprawców przestępstw Aneks CZĘŚĆ III PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA Z UDZIAŁEM CUDZOZIEMCÓW 8. Metodologia badań empirycznych zorganizowanych grup przestępczych z udziałem cudzoziemców w Polsce (Katarzyna Laskowska) Zagadnienia metodologiczne badań Przedmiot i cel badań Metody, techniki i narzędzia badawcze Problemy i hipotezy badawcze Teren i przebieg badań

8 8.2. Charakterystyka próby badawczej skazanych członków zorganizowanych grup przestępczych z udziałem cudzoziemców Funkcjonowanie zorganizowanych grup przestępczych (międzynarodowych, cudzoziemców i rosyjskojęzycznych) w świetle wyników badań akt spraw karnych (Katarzyna Laskowska) Organizacja działalności zorganizowanych grup przestępczych Sposoby zapewniania bezpieczeństwa grup Współpraca grupy z innymi strukturami przestępczymi Budowa zorganizowanych grup przestępczych (międzynarodowych, cudzoziemców i rosyjskojęzycznych) w świetle wyników badań akt spraw karnych (Katarzyna Laskowska) Proces powstawania zorganizowanych grup przestępczych Struktura zorganizowanych grup przestępczych Granica państwa jako miejsce popełniania przestępstw przez zorganizowane grupy przestępcze z udziałem cudzoziemców (Katarzyna Laskowska) Przejawy współczesnej działalności zorganizowanych grup przestępczych z udziałem cudzoziemców na granicy polskiej Nielegalne przekroczenie granicy Przemyt towarów Inne przestępstwa Kierunki ewolucji zagrożeń bezpieczeństwa polskich granic państwowych ze strony zorganizowanych grup przestępczych z udziałem cudzoziemców po wejściu Polski do Unii Europejskiej Zwalczanie przestępczości zorganizowanej w świetle prawa międzynarodowego i prawa Unii Europejskiej (Mieczysława Zdanowicz) Zwalczanie przestępczości zorganizowanej w świetle prawa międzynarodowego Zwalczanie przestępczości zorganizowanej w świetle prawa Unii Europejskiej Podsumowanie CZĘŚĆ IV HANDEL LUDŹMI I NIELEGALNA MIGRACJA 13. Sprawcy przestępstwa handlu ludźmi (Barbara Namysłowska-Gabrysiak) Wprowadzenie

9 13.1. Uwagi metodologiczne do badań Opis skazań i kwalifikacji prawnych Wymiar kary Profil sprawcy Sposób działania sprawców handlu ludźmi Czynniki etiologiczne przestępczości handlu ludźmi Podsumowanie Ofiary przestępstwa handlu ludźmi (Barbara Namysłowska-Gabrysiak) Wprowadzenie Profil ofiary Reakcja instytucji wymiaru sprawiedliwości na pokrzywdzenie ofiar Podsumowanie Doświadczenia pokrzywdzonych przestępstwem handlu ludźmi w kontakcie z organami ścigania (Witold Klaus) Metodologia przeprowadzonych badań Identyfikacja przestępstwa i osoby pokrzywdzonej Przesłuchiwanie pokrzywdzonych Ocena zachowania funkcjonariuszy Komunikacja z cudzoziemcami i świadomość uprawnień Odczucia badanych w trakcie postępowania Potrzeby pokrzywdzonych odnośnie do ich traktowania i dalszych losów Podsumowanie Reakcja polityczna i prawna wobec handlu ludźmi w Polsce oraz w wybranych krajach Unii Europejskiej (Zbigniew Lasocik) Holandia Uwagi ogólne Reakcja polityczna i instytucjonalna Regulacje prawne Pomoc dla ofiar Finlandia Uwagi wstępne Reakcja polityczna i instytucjonalna Regulacje prawne Pomoc dla ofiar Słowacja Uwagi wstępne Reakcja polityczna i infrastruktura instytucjonalna

10 Regulacje prawne Pomoc dla ofiar Włochy Uwagi wstępne Reakcja polityczna i instytucjonalna Regulacje prawne Pomoc dla ofiar Polska Uwagi wstępne Reakcja polityczna i infrastruktura instytucjonalna Regulacje prawne Pomoc dla ofiar Migracje jako źródło wybranych zagrożeń porządku prawnego i publicznego. Wnioski z badań jakościowych (Monika Szulecka) Wyzwania w zakresie identyfikacji zagrożeń płynących z procesów migracyjnych Przestępstwa okołomigracyjne Wykorzystywanie w pracy, praca przymusowa, handel ludźmi Inne rodzaje zagrożeń przestępczością Podsumowanie CZĘŚĆ V ZAGADNIENIA ZAPOBIEGANIA PRZESTĘPCZOŚCI CUDZOZIEMCÓW DOŚWIADCZENIA WYBRANYCH PAŃSTW 18. Zwalczanie wybranych typów przestępstw granicznych w świetle prawa międzynarodowego i prawa europejskiego (Mieczysława Zdanowicz) Zwalczanie wybranych typów przestępstw granicznych w świetle prawa międzynarodowego Zwalczanie wybranych typów przestępstw granicznych w pracach Rady Europy Zwalczanie wybranych typów przestępstw granicznych w prawie Unii Europejskiej Podsumowanie Przestępczość cudzoziemców we Włoszech. Opis zjawiska i analiza środków zapobiegawczych (Katarzyna Gracz) Wprowadzenie Początek masowych migracji na Półwysep Apeniński

11 19.2. Stopniowa kryminalizacja zjawiska migracji. Zmiany w prawie i opinii publicznej Cudzoziemcy we Włoszech zestawienie statystyczne Zjawisko przestępczości wśród cudzoziemców przebywających na terytorium Włoch Typologia działalności przestępczej cudzoziemców na terytorium Włoch Przestępczość zorganizowana cudzoziemców we Włoszech Przestępczość cudzoziemców a małoletni migranci we Włoszech Wpływ statusu prawnego na przestępczość wśród cudzoziemców Obraz przestępczości cudzoziemców na terytorium Włoch. Podsumowanie Zapobieganie przestępczości cudzoziemców na terytorium Włoch. Analiza stosowanych praktyk Zapobieganie nielegalnym migracjom Zapobieganie nielegalnym migracjom w krajach pochodzenia cudzoziemców Zapobieganie nielegalnym migracjom na granicy włoskiej Walka z nielegalną migracją na terytorium Włoch Przeciwdziałanie marginalizacji migrantów Programy integracyjne Pomoc o charakterze integracyjno-resocjalizacyjnym dla nieletnich migrantów będących w konflikcie z prawem Podsumowanie Francuski system zwalczania i przeciwdziałania przestępczości cudzoziemców (Magdalena Perkowska) Wprowadzenie Ogólny obraz przestępczości cudzoziemców we Francji Środki administracyjne kodeks wjazdu i pobytu cudzoziemców oraz prawa do azylu Środki prawnokarne zwalczania nielegalnej migracji kodeks wjazdu i pobytu cudzoziemców oraz prawa do azylu Zapobieganie przestępczości cudzoziemców w Republice Czeskiej (Agnieszka Zogata-Kusz) Cudzoziemcy w Republice Czeskiej Przestępczość cudzoziemców Cudzoziemcy a prewencja kryminalna Polityka integracyjna Praca policji z mniejszościami etnicznymi Zapobieganie przestępczości pospolitej

12 Zapobieganie przestępczości zorganizowanej Podsumowanie Cudzoziemcy w Republice Irlandii, ich kontrola oraz przestępczość (Agnieszka Martynowicz) Wprowadzenie Cudzoziemcy w Republice Irlandii w liczbach Liczba cudzoziemców mieszkających w Irlandii Uchodźcy w Irlandii Imigranci nieudokumentowani Kontrola granic Detencja w Irlandii Instytucje Podstawy prawne detencji Przestępczość cudzoziemców w Irlandii Dostępne statystyki Podsumowanie Udział cudzoziemców w przestępczości w Rosji (w tym zorganizowanej) aspekty kryminologiczne i karnoprawne (Katarzyna Laskowska) Problemy związane z oceną stanu przestępczości cudzoziemców, w tym zorganizowanej Charakterystyka przestępczości cudzoziemców w Rosji Statystyczny obraz przestępczości cudzoziemców w Rosji Struktura przestępczości cudzoziemców Przyczyny powstania i rozwoju przestępczości cudzoziemców Kraje pochodzenia cudzoziemców sprawców przestępstw Koncentrowanie się przestępczości cudzoziemców wokół diaspor narodowościowych Zorganizowana przestępczość cudzoziemców w Rosji Odpowiedzialność karna cudzoziemców za przestępstwa popełnione na terytorium Rosji, w tym w zorganizowanych grupach przestępczych CZĘŚĆ VI DOBRE PRAKTYKI W ZAKRESIE ŚCIGANIA PRZESTĘPCZOŚCI CUDZOZIEMCÓW 24. Charakterystyka strategicznej analizy kryminalnej wybrane aspekty teoretyczne i praktyczne (Piotr Chlebowicz, Wojciech Filipkowski) Wprowadzenie

13 24.1. Funkcja strategicznej analizy kryminalnej i jej komponenty Typologia strategicznej analizy kryminalnej Cykl analityczny oraz dane stosowane w strategicznej analizie kryminalnej Zastosowania strategicznej analizy kryminalnej na podstawie belgijskiej praktyki policyjnej i administracyjnej Wprowadzenie Projekt Argo Operacja PHOENIX Dobre praktyki w prowadzeniu postępowań przygotowawczych przez Straż Graniczną (Małgorzata Makarska) Zatrzymanie Przesłuchanie podejrzanego Konfrontacja Udział tłumacza Czynności mające na celu zebranie materiału dowodowego Zabezpieczenie majątkowe Dokumentowanie czynności procesowych Konsensualne sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego Podsumowanie Dobre praktyki w prowadzeniu działań operacyjno-śledczych oraz w przygotowywaniu materiału procesowego w sprawach karnych z udziałem cudzoziemców (Katarzyna Płończyk) Wprowadzenie Znamiona czynu zabronionego jako podstawowy punkt odniesienia Osobowe źródła dowodowe zasada uczciwości procesowej Tłumacz ważny uczestnik postępowania Inne czynności dowodowe Podsumowanie Prowadzenie działań operacyjno-śledczych oraz przygotowywanie materiału procesowego w zakresie spraw przeciwko cudzoziemcom, w tym sprawcom handlu ludźmi. Dobre praktyki (Paweł Golonka) Wprowadzenie Sposoby wykrywania przestępstw Od informacji do sprawcy Od zdarzenia do sprawcy. Dobre praktyki w postępowaniu ze świadkami

14 27.2. Razem można więcej. Współpraca SG z innymi służbami Nowe narzędzia kluczem do sukcesu Podsumowanie Biogramy