Aktywni obywatele świadome społeczeństwo. Darowizna

Transkrypt

1 Aktywni obywatele świadome społeczeństwo Darowizna Rzeszów

2 Podkarpacki Ośrodek Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ul. Fredry 4/ Rzeszów tel/fax (0-17) Broszura opracowana przez Magdalenę Grześkiewicz Publikacja finansowana przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej 2

3 ISTOTA DAROWIZNY Podarowanie komukolwiek części majątku własnego, chociażby najmniejszego, jest w rozumieniu prawa darowizną. Tak więc, takie działanie opatrzone jest pewnymi regulacjami prawnymi, mającymi za zadanie ochronę interesów obydwu stron zarówno darczyńcy, jak również obdarowanego. Zgodnie z kodeksem cywilnym darowizna jest umową, która ma na celu nieodpłatne przysporzenie obdarowanemu korzyści, czyli wzbogacenie obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. FORMA DAROWIZNY Zgodnie z prawem oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże można dokonać darowizny także bez udziału notariusza. Taka umowa stanie się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Oznacza to, że do skutecznego wręczenia prezentu w postaci np. zegarka nie jest potrzebna wizyta u notariusza, ponieważ 3

4 samo wręczenie przedmiotu potwierdza zawarcie umowy oraz jej realizację. Często samo zawarcie umowy darowizny pociąga za sobą skutek rozporządzający równoznaczny ze spełnieniem świadczenia. Dla przykładu umowa darowizny, która zobowiązujące do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości (np. używanego samochodu) można powiedzieć automatycznie przenosi własność na nabywcę, chyba że strony postanowiły inaczej. Jeśli więc strony takiej umowy darowizny nie zastrzegą, że spełnienie świadczenia nastąpi w późniejszym terminie lub z chwilą wydania rzeczy, wówczas świadczenie to zostanie spełnione wraz z zawarciem umowy. Oznacza to, że w momencie zawarcia umowy własność rzeczy przejdzie na obdarowanego. Dotyczy to także darowizn prezentów. Należy jednak podkreślić, że jeżeli przedmiotem darowizny jest samochód to nie tyle ze względów prawnoformalnych, co praktycznych związanych z rejestracją pojazdu sama umowa powinna być sporządzona są na piśmie. W takiej umowie darowizny należy: 4

5 1) oznaczyć strony oraz miejsce zawarcia umowy oraz datę jej zawarcia, np. UMOWA DAROWIZNY zawarta w dniu... w... pomiędzy... zam. w..., ul...., legitymującym się..., zwanym w umowie Darczyńcą a... zam. w..., ul...., legitymującym się..., zwanym w umowie Obdarowanym, następującej treści:... 2) oznaczyć przedmiot umowy, wartość przedmiotu, który jest przedmiotem darowizny oraz czy przedmiot darowizny został już wydany, a jeżeli tak to kiedy, a jeśli nie to termin do jakiego ma zostać wydany np. 5

6 1 Przedmiotem darowizny jest pojazd mechaniczny samochód marki., rok produkcji..., nr silnika..., nr podwozia..., o mocy..., nr rejestracji Darczyńca oświadcza, że jest właścicielem przedmiotu darowizny określonego w 1 niniejszej umowy. 2. Darczyńca oświadcza, że przedmiot darowizny jest wolny od obciążeń na rzecz osób trzecich. 3 Wartość przedmiotu darowizny strony ustalają na kwotę... zł (słownie:...). 4 Darczyńca oświadcza, że przekazuje Obdarowanemu na własność, bezpłatnie przedmiot darowizny określony w 1 niniejszej umowy, Obdarowany zaś wymienioną darowiznę przyjmuje. 6

7 5 1. Obdarowany zobowiązuje się przerejestrować przedmiot darowizny w terminie... od zawarcia niniejszej umowy na swoje nazwisko. 2. Wszelkie opłaty i ciężary związane z przedmiotem darowizny od daty zawarcia niniejszej umowy obciążają Obdarowanego. 6 Wydanie przedmiotu umowy między stronami już nastąpiło przed datą zawarcia umowy. 3) przepisy końcowe umowy np. wskazanie sądu, który będzie właściwy dla rozstrzygnięcia ewentualnych sporów, a także podpisy stron umowy pod tekstem umowy. 7 W sprawach nieuregulowanych w niniejszej umowie mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego. 8 Spory wynikłe z realizacji umowy rozstrzygnie właściwy sąd dla miejsca zamieszkania Darczyńcy. 7

8 9 Umowę sporządzono w... jednobrzmiących egzemplarzach, po... dla każdej ze stron. Darczyńca Obdarowany Należy pamiętać, że w przypadku gdy umowa liczy kilka stron, to każda ze stron powinna być zaparafowana przez strony. Natomiast umowa darowizny nieruchomości, np. działki budowlanej, jest ważna jedynie wtedy, gdy została zawarta w formie aktu notarialnego. Od tej zasady nie istnieją żadne odstępstwa. W przypadku umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego należy liczyć się z kosztami notarialnymi, które w związku z tym trzeba ponieść. Koszty notarialne uzależnione są od wartości darowanejnieruchomości. Kwestię tę reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie 8

9 maksymalnych stawek taksy notarialnej. W 3 rozporządzenia wskazane są najwyższe dopuszczalne stawki dla poszczególnych wartości: 1) do zł 100 zł; 2) powyżej zł do zł 100 zł + 3 % od nadwyżki powyżej zł; 3) powyżej zł do zł 310 zł + 2 % od nadwyżki powyżej zł; 4) powyżej zł do zł 710 zł + 1 % od nadwyżki powyżej zł; 5) powyżej zł do zł zł + 0,4 % od nadwyżki powyżej zł; 6) powyżej zł do zł zł + 0,2 % od nadwyżki powyżej zł; 7) powyżej zł zł + 0,25 % od nadwyżki powyżej zł, nie więcej jednak niż zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż zł. 9

10 Warto zauważyć, iż jeżeli osoba zamierzająca dokonać czynności notarialnej nie jest w stanie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ponieść żądanego przez notariusza wynagrodzenia, może wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania o zwolnienie w całości lub w części od ponoszenia tego wynagrodzenia. PRAWA I OBOWIĄZKI DARCZYŃCY Darczyńca jest obowiązany przede wszystkim do wykonania darowizny, czyli np. do zapłacenia sumy pieniężnej obdarowanemu, przeniesienia własności rzeczy itd. Ponadto darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody, która wynikła z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jeżeli ta szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. W sytuacji, gdy darczyńca opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obdarowany może żądać odsetek za opóźnienie, jednak dopiero od dnia wytoczenia powództwa, a nie od dnia 10

11 wymagalności świadczenia. Jeżeli rzecz darowana posiada wady, o których darczyńca wiedział, ale nie zawiadomił obdarowanego w czasie właściwym, wówczas darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził obdarowanemu. Nie dotyczy to sytuacji, w której obdarowany mógł z łatwością wadę zauważyć. PRAWA I OBOWIĄZKI OBDAROWANEGO Darczyńca może ustanowić dodatkowo polecenie poprzez włożenie na obdarowanego obowiązku oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Darczyńca, który wykonał zobowiązanie wynikające z umowy darowizny, może żądać wypełnienia polecenia, chyba że ma ono wyłącznie na celu korzyść obdarowanego. Polecenie może wskazywać tak obowiązki o charakterze majątkowym jak również niemajątkowym. Może to być np. obowiązek używania darowanej rzeczy zgodnie ze wskazaniem lub wystawienia darczyńcy nagrobka. Jeżeli darczyńca skorzysta z przysługującego mu prawa to polecenie stanowi element 11

12 umowy darowizny, a obdarowany przyjmuje darowiznę obciążoną poleceniem. Obdarowany może jednak odmówić wypełnienia polecenia, o ile jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków, czego przykładem może być spadek wartości przedmiotu darowizny lub choroba obdarowanego uniemożliwiająca spełnienie polecenia. Jeżeli wypełnienia polecenia żąda darczyńca lub w razie śmierci jego spadkobiercy, obdarowany może zwolnić się z obowiązku wypełnienia polecenia poprzez wydanie w naturze przedmiotu darowizny w takim stanie, w jakim ten przedmiot się znajduje. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której wypełnienia polecenia żąda właściwy organ państwowy. Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczyć darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia. 12

13 PODATEK OD DAROWIZN Wysokość podatku zależy od wartości nabytej darowizny oraz od przynależności nabywcy do określonej grupy podatkowej. Wyróżnia się trzy grupy podatkowe: Do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Do II grupy zalicza się zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych. Do III zalicza się innych nabywców. Podatek płacony jest od nadwyżki ponad limit wskazany w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Członkowie najbliższej rodziny tj. małżonkowie, wstępni, zstępni, rodzeństwo, pasierb, ojczym i macocha (tzw. grupa zerowa) nie płacą podatku od darowizny. Warunkiem jednak jest zgłoszenie w terminie sześciomiesięcznym darowizny do urzędu skarbowego. 13

14 Limit wysokości darowizny wolnej od podatku od jednej osoby: zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej, zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej, zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej. Należy pamiętać, że jeśli było kilka darowizn, to zlicza się te które nastąpiły w ciągu ostatnich 5 lat - poczynając od daty ostatniej darowizny. Poniżej progi podatkowe na grup podatkowych: 1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej do zł - 3 % od zł do zł zł 30 gr i 5 % nadwyżki ponad zł od zł zł 20 gr i 7 % nadwyżki ponad zł 2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej: do zł - 7 % 14

15 od zł do zł zł 50 gr i 9 % od nadwyżki ponad zł od zł zł 50 gr i 12 % od nadwyżki ponad zł 3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej do zł - 12 % od zł do zł zł 40 gr i 16 % od nadwyżki ponad zł zł zł 90 gr i 20 % od nadwyżki ponad zł Przykłady obliczanie podatku od spadków. Przykład 1 Grupa podatkowa I syn nabywa czystą wartość spadku w wysokości zł. Kwota wolna od podatku w I grupie podatkowej wynosi zł. Obliczenie podatku: zł zł = zł 15

16 zł zł = zł zł x 7 % = 4.886,49 zł + 822,20 zł = 5.708,69 zł Kwota podatku po zaokrągleniu do pełnych złotych zł. Przykład 2 Grupa podatkowa II siostrzeniec nabywa czystą wartość spadku w wysokości zł. Kwota wolna od podatku w II grupie podatkowej wynosi zł. Obliczenie podatku: zł 7276 zł = zł zł zł = zł zł x 9 % = 424,98 zł + 719,50 zł = 1.144,48 zł Kwota podatku po zaokrągleniu do pełnych złotych zł. Przykład 3 Grupa podatkowa III osoba obca nabywa czystą wartość spadku w wysokości zł. Kwota wolna od podatku w III grupie podatkowej wynosi zł. Obliczenie podatku: zł zł = zł zł x 12 % = 611,76 Kwota podatku po zaokrągleniu do pełnych złotych 612 zł. 16

17 ODWOŁANIE DAROWIZNY Odwołanie darowizny może nastąpić jedynie z przyczyn określonych w Kodeksie cywilnym. Należy jednak zauważyć, że takie sytuacje są szczególnymi wyjątkami. Decydujące w tej sprawie są następujące przyczyny: 1. czy darowizna została już wykonana; 2. zachowanie obdarowanego wobec darczyńcy; 3. ubezwłasnowolnienie darczyńcy; 4. zasady współżycia społecznego. Ad.1 Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze nie wykonaną, o ile w czasie po zawarciu umowy, a przed wydaniem przedmiotu darowizny, stan majątkowy darczyńcy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny spowodowałoby uszczerbek dla jego własnego utrzymania przy uwzględnieniu jego usprawiedliwionych potrzeb lub uszczerbek dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Taka sytuacja może mieć miejsce na przykład wtedy, gdy rodzice posiadając własny dom w którym mieszkają przekazują swojemu synowi mieszkanie. W czasie kiedy był podpisywany 17

18 akt darowizny tego mieszkania, dom rodziców spalił się. Jednak klucze do mieszkania nie zostały jeszcze przekazane, a więc pomimo zawarcia umowy nie doszło jeszcze do wykonania darowizny. Wówczas z uwagi na znaczny uszczerbek w majątku rodziców, który ma wpływ na ich utrzymanie przy uwzględnieniu ich potrzeb, odwołanie darowizny jako niewykonanej może mieć miejsce i będzie w pełni uzasadnione. Ad. 2. Darczyńca może odwołać darowiznę także wtedy, gdy obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Taką darowiznę można odwołać tylko w przeciągu roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Późniejsze próby przeprowadzenia odwołania darowizny będą nieskuteczne. Jednak w przepisach prawa brak jest zdefiniowania terminu rażąca niewdzięczność. Najczęściej przyjmuje się, iż oznacza to zachowanie skierowane bezpośrednio przeciwko osobie darczyńcy, które jest obiektywnie naganne. A wiec, którego wydźwięk musi budzić w społeczeństwie negatywne odczucia, a nie tylko w osobie darczyńcy. Zachowanie samego darczyńcy 18

19 nie powinno też prowokować negatywnych zachować obdarowanego. Należy podkreślić, iż niewdzięczność musi być rażąca, a wiec dużych rozmiarów. Przykładem może być fizyczne lub psychiczne znęcanie się obdarowanego nad darczyńcą. Jednak nie można mówić o rażącej niewdzięczności w przypadku braku zgody na zawiezienie darczyńcy np. do kościoła. Ad. 3. W sytuacji, gdy ubezwłasnowolniony dokonał darowizny, jego przedstawiciel ustawowy może żądać rozwiązania tej umowy, o ile ze względu na wartość darowizny jest ona nadmierna. Rozwiązania umowy można żądać jedynie w terminie dwóch lat od jej wykonania, bez względu na moment, kiedy doszło do ubezwłasnowolnienia darczyńcy. Przykładem jest sytuacja, kiedy jakaś osoba w drodze darowizny otrzymała od darczyńcy majątek o znacznej wartości bez uzasadnienia. Wówczas przedstawiciel ustawowy może podjąć kroki zmierzające do odwołania tej umowy. Ad. 4. Jeżeli umowa darowizny jest niezgodna z zasadami współżycia społecznego, wówczas można żądać jej odwołania. 19

20 Podobnie jak w przypadku rażącej niewdzięczności brak jest kodeksowego wyjaśnienia tego terminu. To czy określone zachowanie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego każdorazowo odnosi się do konkretnego przypadku oraz towarzyszących mu okoliczności, a ich weryfikacją zajmuje się Sąd. Samo oświadczenie odwołujące darowiznę powinno być złożone na piśmie dla późniejszych celów dowodowych. Skuteczność odwołania darowizny nie jest uzależniona od nadania temu oświadczeniu określonej treści. Istotny jest jedynie przekaz dla obdarowanego, że dokonaną na jego rzecz darowiznę darczyńca odwołuje. Darczyńca nie ma obowiązku przy tym uzasadniać powodów, dla których odwołuje darowiznę. Jeżeli obdarowany nie dostosuje się do żądania, wówczas darczyńcy pozostaje jedynie postępowanie sądowe w sprawie o zwrot przedmiotu darowizny. 20