Niedożywienie: występowanie, przyczyny, następstwa. Rodzaje niedożywienia. Ocena stanu odżywienia.

Transkrypt

1 Zbigniew Kamocki Niedożywienie: występowanie, przyczyny, następstwa. Rodzaje niedożywienia. Ocena stanu odżywienia. II Klinika Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. Bogusław Kędra

2 Niedożywienie Stan, który rozwija się z powodu niedostatecznego przyswajania lub nadmiernych strat substancji odżywczych, niezbędnych do utrzymania zdrowia tkanek i czynności organów i narządów

3 Rys. Cechy kliniczne PEM. PEM = protein - energy malnutrition.

4 Niedożywienie Stan, w którym dochodzi do widocznych zmian w składzie ciała, jego funkcjonowaniu i objawach klinicznych na skutek niedoboru, nadmiaru bądź braku równowagi w podaży składników odżywczych.

5 Toksyczność witaminy A Bóle głowy Nudności Wymioty Utrata apetytu Zajady w kącikach ust Bóle kości Utrata włosów Ogólne osłabienie Zaburzenia psychiczne Zaburzenia miesiączkowania Hepatotoksyczność Teratogenność Karcinogenność

6 Klasyfikacja zaburzeń podaży (białko, energia) Przeżywienie Niedożywienie Otyłość Marasmus Kwashiorkor ESPEN, 2010

7 Różnice metaboliczne typów niedożywienia Przeżywienie Azotemia Stłuszczenie wątroby Hyperkapnia Hyperglikemia Hyperlipidemia Wzrost objętości płynów Niedożywienie Utrata beztłuszczowej masy ciała Opóźnione gojenie ran Zaburzony układ obrony immunologicznej Wzrost infekcji

8 Niedożywienie typu zmniejszenie masy ciała, marasmus zmniejszenie wskaźników antropometrycznych oraz immunologicznych, zachowanie prawidłowych stężeń białka i albuminy, następstwo przewlekłego, niepowikłanego głodzenia, w większości wypadków wystarczające jest uzupełnienie niedoborów na drodze żywienie dojelitowego (doustne lub zgłębnik), żywienie należy rozpoczynać powoli w celu prawidłowego przeprowadzenia readaptacji jelita cienkiego do wchłaniania i trawienia pokarmów

9 Niedożywienie typu kwashiorkor spadek stężenia białek w surowicy (szczególnie albuminy i innych białek o krótkim okresie półtrwania), spadek odporności komórkowej, w zaawansowanych postaciach: obrzęki, zaburzenia gospodarki elektrolitowej, często u ludzie pierwotnie dobrze odżywionych po dużym urazie, operacji lub zakażeniu, zwłaszcza pod wpływem dużego stresu (np. u chorego, który po zabiegu otrzymuje jedynie 5% glukozę lub podobne płyny, bez uzupełnienia strat białka), ze względu na szybki jego rozwój, nie dochodzi do zmniejszenia się rezerw tłuszczowych i masy mięśniowej, wskaźniki antropometryczne pozostawać mogą w normie, spadek stężenia albuminy, transferyny, prealbumin i całkowitej ilości limfocytów (CLL), leczeniem z wyboru jest żywienie pozajelitowe

10 Niedożywienie typu spadek masy ciała, mieszanego spadek stężenia białek w surowicy, zmniejszenie odporności komórkowej, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, często u chorych w fazie katabolizmu, nie otrzymujących dostatecznej podaży białka i substancji energetycznych lub u chorych z wyniszczeniem typu marasmus po przebytej operacji, jeżeli przeważa niedożywienie typu kwashiorkor, leczeniem z wyboru jest żywienie pozajelitowe, u wyniszczonych chorych po urazie lub operacji, u których niedożywienie nie zostało rozpoznane i leczone we wczesnym okresie

11 Niedobór żelaza niedokrwistość niedobarwliwa Niedobór cynku upośledzenie gojenia ran, utrata włosów, zaburzenia odczuwania smaku, uszkodzenie powonienia Niedobór selenu niedobór peroksydazy selenowej brak stabilności błon komórkowych bóle mięśniowe, zwyrodnienie mięśnia sercowego

12 Przyczyny niedożywienia Niedostateczne spożycie Zwiększone zapotrzebowanie Nadmierne straty, np.: biegunka, niewydolność nerek Choroby przewlekłe przewodu pokarmowego, nerek, wątroby, serca i płuc, nowotwory Uzależnienia np.: leki, alkohol, narkotyki Czynniki ekonomiczne i socjalne

13 Czynniki ryzyka niedożywienia DOM Wielkość podaży Ubóstwo Izolacja społeczna Brak samodzielności Ostre lub przewlekłe choroby Podeszły wiek SZPITAL Podstawowa choroba Głodzenie diagnostyczne Jakość diety Brak pomocy Wielkość zapotrzebowania Podział kompetencji

14 Grupy ryzyka wystąpienia niedożywienia dzieci młodzież w okresie dojrzewania kobiety w ciąży oraz karmiące piersią osoby starsze chorzy przewlekle stosujący diety wegetariańskie stosujący diety bardzo nisko kaloryczne

15 Utrata 25-35% masy komórkowej ciała (BMC) powoduje śmierć organizmu

16

17 Rodzaj głodzenia niepowikłane stresowe

18 Niepowikłane głodzenie strajk głodowy przyczyny polityczne przyczyny socjologiczne aktywność religijna populacja więźniów utrata uzębienia stany depresyjne naturalne katastrofy (np.:trzęsienia ziemi,huragany, powodzie, lawiny)

19 Niepowikłane głodzenie prawie całkowite głodzenie niedobór żywności susza wojna ( obozy koncentracyjne) leczenie otyłości anoreksja nervosa alkoholizm głodzenie szpitalne

20 Stan odżywienia a okres przeżycia osoby prowadzącej strajk głodowy STRAJK SPALANIE TŁUSZCZU PRZEŻYCIE DŁUŻSZE SPALANIE TŁUSZCZU PRZEŻYCIE KRÓTSZE

21 osoba prowadząca strajk głodowy

22 Różnice fizjologiczne STRAJKUJĄCY STRES źródło energii tłuszcz (+++) tłuszcz(++) RQ - współ. oddechowy =lub< 0,70 0,80-0,85 ciała ketonowe tak nie albumina prawidłowe niskie mikroelementy wartości krytyczne niekrytyczne przeżycie ( zapas ) tłuszcz i białko białko

23 Zasoby energetyczne człowieka dni Strajk głodowy Uraz, zakażenie 40% Utrata masy ciała Śmierć Wątpliwe przeżycie Gdy rezerwy tłuszczu obniżą się do 3 kg a białka o połowę

24 Zasoby energetyczne człowieka Tłuszcz 15kg = kcal Białko 12 kg = kcal Glikogen 0,7 kg = kcal Razem 74 kg = kcal

25 Zasoby energetyczne organizmu Substrat Masa [g] Energia [Kcal] Węglowodany Glikogen w wątrobie Glikogen w mięśniach Glukoza w płynach ustrojowych Tłuszcze Tkanka podskórna Mięśnie Białko Strukturalne Rozpuszczalne

26

27 Adaptacja do głodzenia u osoby zdrowej zahamowanie rozpadu białka 1 doba - 10g N/24h 28 doba - 4 g N/24h spowolnienie przemiany materii głodzenie RMR choroba RMR

28 Wczesny okres głodzenia po nocnym głodzeniu mózg wykorzystuje całkowity zapas glukozy mobilizacja wolnych kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej jako energia do pracy mięśni wątroba produkuje glukozę: rozpad glikogenu glukoneogeneza obserwuje się niskie poziomy insuliny

29 Wczesny okres głodzenia rozpad białek mięśniowych z uwolnieniem aminokwasów ( głównie alaniny i glutaminy ) po dniu głodzenia mózg używa nowowyprodukowaną glukozę z wątroby, co znacznie wyczerpuje wątrobowe i mięśniowe zapasy glikogenu

30 Wczesny okres głodzenia od 2 dnia głodzenia rozpada się dziennie ok.75g białka mięśniowego 100% wydajność glukoneogenezy, a energia pochodzi prosto z kwasów tłuszczowych dziennie rozpada się ok.160g triacylogliceroli następstwem tego jest podwyższony poziom wolnych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi

31 Późny okres głodzenia adaptacja celem redukcji rozpadu białek mięśniowych wysokie stężenie ciał ketonowych we krwi (acetooctany, hydroksymaślany) wykorzystuje mózg ( redukcja spalania glukozy )

32 Czynniki decydujące o przeżyciu w niepowikłanym głodzeniu dostarczane kalorie: 10% dni 20% ok. 6 miesięcy suplementacja witamin/soli mineralnych otyłość uraz/powikłania ropne

33 Typy niedożywienia (Jensen G.L. i wsp. Clin. Nutr Niedożywienie zależne od diety Proste głodzenie bez objawów zapalnych (np. anoreksja nervosa) Niedożywienie zależne od choroby Choroba przewlekła z umiarkowanymi stanami zapalnymi (np. niewydolność narządowa, nowotwór trzustki, reumatoidalne zapalenie stawów, sarcopenia otyłych) Choroby ostre lub stany pourazowe z nasileniem objawów zapalnych (np. infekcje, oparzenia, urazy, urazy głowy)

34 Przyczyny zaburzeń stanu odżywienia (w warunkach europejskich) 1. Nieprawidłowe żywienie z powodu braku wiedzy lub nieprawidłowych zachowań pacjenta 2. Ubóstwo przesiedlenia, samotna starość, bezrobocie 3. Przewlekłe choroby zaburzające apetyt, wchłanianie i przyswajanie składników odżywczych

35 Czynniki etiologiczne niedożywienia 1. Upośledzenie poboru pożywienia 2. Zespoły złego wchłaniania 3. Upośledzenie wykorzystywania składników odżywczych przez komórki 4. Fizjologiczna lub patologiczna utrata składników energetycznych 5. Nasilenie zapotrzebowania energetycznego(kalorycznego)

36 Upośledzenie poboru pożywienia A. Zmniejszony apetyt jadłowstręt psychiczny, psychozy, psychonerwice, starość, działanie uboczne leków, przewlekłe zatrucia, uporczywe bóle, infekcje i gorączka, okres pooperacyjny, choroby przewodu pokarmowego z niedomogą trawienia, alkoholizm, niedobór tiaminy

37 Upośledzenie poboru pożywienia B. Utrudnienie żucia, połykania, trawienia i zaburzenia pasażu jelitowego: uszkodzenia urazowe, neurologiczne, nowotwory, blizny i przetoki przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa, biegunki, choroby wątroby i dróg żółciowych, przewlekłe choroby jelit, brak uzębienia, stany zapalne jamy ustnej, inwolucja starcza

38 Upośledzenie poboru pożywienia C. Przyczyny jatrogenne: leki upośledzające trawienie lub pasaż jelitowy, dysbakteriozy po antybiotykoterapii, uboczne działanie długotrwałego jednostronnego leczenia dietetycznego

39 Zespoły złego wchłaniania - zanik błony śluzowej żołądka, niedobór żółci w dwunastnicy, upośledzenie wydzielania soku trzustkowego i jelitowego, zespół po resekcji żołądka lub jelita, przyspieszenie pasażu jelitowego, uszkodzenie ściany jelita, colitis ulcerosa, choroba Leśniowskiego- Crohna, czerwonka bakteryjna lub pełzakowa, nowotwory, skrobiawica, gruźlica jelit, zaburzenia wchłaniania w obrębie erytrocytów (sprue), niedobory witamin(b 6,B 12,A,D,E,K), wapnia, leki upośledzające wchłanianie (biguanidy, oleje mineralne, absorbenty)

40 Upośledzenie wykorzystywania składników odżywczych przez komórki - uszkodzenie komórek wątroby marskość, przewlekłe zapalenie, cukrzyca, alkoholizm, niedoczynność tarczycy, wrodzone zaburzenia metabolizmu komórkowego

41 Fizjologiczna lub patologiczna utrata składników energetycznych - laktacja, wysięki i przesięki, przetoki, oparzenia, rany, cukromocz

42 Nasilenie zapotrzebowania energetycznego - kalorycznego - duże, długotrwałe wysiłki fizyczne, niektóre psychozy, drgawki, stany deliryczne, podniecenie starcze, ciąża, wzrost, gojenie ran, wstrząs, gorączka, nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy, leki, preparaty tarczycy, zatrucie cynkiem, nitrofenolem.

43

44

45

46 Leki wpływające na wydatki energetyczne w OIOM Lek Warunki % zmiany Opiaty Analgezja Post-op ocieplenie Post-op drżenie Sedacja Wentylacja mechaniczna -20 : -55 Barbiturany Urazy mózgu -32 Relaksanty mięśniowe Urazy mózgu -42 Katecholaminy Niewydolność krążenia +32 Beta-blokery Urazy głowy Oparzenia (dorośli) -6-7 Preiser i wsp. ESPEN 2010

47 Czynniki wpływające na wydatki energetyczne w OIM Zmiana REE [%] GORĄCZKA [na 1 C] INFEKCJA URAZ OPARZENIE TERAPIA wentylacja mechaniczna wspomaganie żywieniowe POBUDZENIE

48 URAZ CHIRURGICZNY Immobilizacja Degradacja białek mięśniowych Synteza: białek ostrej fazy w wątrobie, gojenie rany, białka układu odpornościowego Anabolizm i katabolizm równocześnie Wynik utrata masy ciała

49

50 Metabolizm białkowy SYNTEZA ROZPAD niepowikłane głodzenie 0 stan prawidłowy 0 niepowikłana operacja 0 uraz/sepsa - i.v.dextroza uraz/sepsa - żywienie

51 Niedożywienie w chirurgii Z powodu niskiego poziomu albumin dochodzi do obrzęku i atrofii śluzówki, nadmiernego rozwoju bakterii, co zaburza wchłanianie Z powodu niedoboru IgA, vit C, glutaminy zaburzona jest czynność immunologiczna. Niedobór cytochromu p 450 zaburzenia wchłaniania leków.

52 Niedożywienie w chirurgii spadek powyżej 4,5 kg w ciągu 3 miesięcy daje 19 krotny wzrost śmiertelności utrata masy ciała 10-15% należy rozważać interwencję żywieniową utrata masy ciała % konieczność leczenia żywieniowego utrata masy ciała % niebezpieczeństwo śmierci z powodu kacheksji.

53 Etapy niedożywienia 1. Nieadekwatna dostępność do składników odżywczych z powodu małej podaży, nadmierna utrata, zaburzenia przemiany, zwiększone zapotrzebowanie 2. Wyczerpane zapasy magazynowe 3. Zaburzone procesy biochemiczne i fizjologiczne, nieznaczne objawy niedożywienia 4. Pojawiają się objawy niedożywienia, którym towarzyszą zmiany komórkowe i narządowe przejawiające się w postaci objawów klinicznych

54 Niedożywienie Rozpoczyna się w domu Jest nierozpoznane i nieleczone Nasila się w szpitalu Wydłuża czas hospitalizacji, zwiększa częstość powikłań, śmiertelność i koszty leczenia Pogarsza rokowanie po wypisie ze szpitala

55 Przyczyny pogłębiania niedożywienia w szpitalu konsekwencje metaboliczne choroby dieta szpitalna (nieokreślona białkowo i energetycznie) zmniejszenie przyjmowania pokarmów w stosunku do zapotrzebowania głodzenie podczas diagnostyki i przedoperacyjne ograniczona sprawność chorych brak zainteresowania ilością i jakością pożywienia przyjmowanego przez chorych ze strony personelu

56 Niedożywienie szpitalne 70 kg 50 kg Nie chodzi Zakażenie dróg moczowych Nie siada Zapalenie płuc 30 dni 60 dni

57 Następstwa niedożywienia Utrata > 10% masy ciała jest związana ze zwiększoną częstością występowania: Zapalenia płuc Zaburzeń gojenia Zakażeń i rozejść rany Przetok Odleżyn Posocznicy Złamań

58 Skutki niedożywienia krytycznie chorego serce płuca wątroba trzustka jelita nerki szpik Zanik mięśnia, zmniejszenie rzutu, obniżenie ciśnienia tętniczego Zmiany rozedmowe, niewydolność oddechowa, trudności w odłączeniu chorych od respiratora Zmniejszenie jej ciężaru, spadek syntezy białka Zanik narządu, spadek wydzielania enzymów i hormonów, zaburzenia wchłaniania Zanik błony śluzowej, wzrost przepuszczalności bariery jelitowej, ryzyko rozwoju posocznicy Zanik cewek nerkowych, zmniejszenie przesączania, kwasica metaboliczna, ostra niewydolność nerek Zahamowanie produkcji komórek wszystkich typów, anemia i spadek odporności

59 Powikłania po doraźnych operacjach brzusznych w zależności od stanu odżywienia przy przyjęciu do szpitala Po wyłączeniu cholecystektomii i operacji przepuklin Powikłania % Prawidłowo otyli odżywieni niedożywieni wyniszczeni 50 szpitali w Polsce Pertkiewicz i wsp. 2001

60 Śmiertelność po doraźnych operacjach brzusznych w zależności od stanu odżywienia przy przyjęciu do szpitala Śmiertelność % Otyli 1 Prawidłowo niedożywieni odżywieni wyniszczeni 50 szpitali w Polsce Pertkiewicz i wsp. 2001

61 Konsekwencje niedoboru białka Obniżony poziom białek osocza: albuminy, prealbumin, transferyny, białek transportowych Zmniejszenie masy mięśniowej Obniżona odpowiedź odpornościowa Zaburzona funkcja narządów wewnętrznych

62 Utrata beztłuszczowej masy ciała Utrata % Powikłania Śmiertelność % 10 Zmniejszona odporność wzrost infekcji 20 Zmniejszone gojenie ran, osłabienie, infekcje 30 Nie może siedzieć, odleżyny, pneumonia, brak gojenia Śmierć, zazwyczaj z powodu niewydolności oddechowej 100

63 Wskaźnik prognostyczno żywieniowy ( Prognostic-Nutritional Index - PNI ) wg Mullera i współ PNI ( % ) = ,6 ( Alb ) 0,78 ( TSF ) 0,2 ( TFN ) 5,8 ( DH ) PNI ryzyko wystąpienia powikłań w % Alb stężenie albuminy w surowicy ( mg/dl ) TSF grubość fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym (wmm) TFN stężenie transferyny w surowicy ( mg/dl ) DH maksymalny odczyn skórny Brak reakcji 0 Nacieczenie zapalne średnicy < 5 mm 1 Nacieczenie zapalne średnicy > 5 mm 2

64 Pierwotne powikłania niedożywienia zmniejszenie masy ciała, zmniejszenie stężenia białek osłabienie siły mięśniowej, osłabienie sprawności psychomotorycznej upośledzenie odporności (komórkowej i humoralnej), zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, niedokrwistość niedoborowa osłabienie perystaltyki jelit - zaburzenia wchłania i trawienia zaburzenia układu krążenia: bradykardia, spadek kurczliwości, zmniejszenie objętości wyrzutowej, spadek ciśnienia żylnego, gorsze wykorzystanie tlenu układ oddechowy: zanik mm oddechowych, pogorszenie sprawności wentylacyjnej - skłonności do niedodmy, hipoksji, zapaleń płuc nerki: zmniejszenie przesączania kłębuszkowego, poliuria stłuszczenie wątroby, spadek produkcji białek zmniejszenie masy trzustki, zaburzenia wydzielania enzymów trawiennych zrzeszotnienie kości

65 Wtórne powikłania niedożywienia wzrost częstości zakażeń zaburzenie gojenia ran wytrzewienie rozejścia zespoleń przewodu pokarmowego wzrost chorobowości i śmiertelności przedłużenie pobytu w szpitalu wzrost kosztów leczenia

66 Zasady leczenia żywieniowego Identyfikacja chorych zagrożonych Ocena stanu odżywienia Zaplanowanie sposobu i rodzaju leczenia Leczenie żywieniowe i jego monitorowanie

67 Stan odżywienia Stan zdrowia wynikający ze spożycia żywności, wchłaniania i wykorzystania wchodzących w jej skład składników odżywczych oraz działania czynników patologicznych, wpływających na te procesy.

68 Ocena Stanu Odżywienia powinna stać się elementem rutynowego badania osób przyjmowanych do szpitala, a rozpoznane niedożywienie należy leczyć zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy.

69 Ocena Stanu Odżywienia Wywiad żywieniowy Badania antropometryczne Badania biochemiczne Badania immunologiczne

70 Procedura dla każdego chorego przyjmowanego do szpitala (ankieta). (Czy w ciągu ostatnich miesięcy?) Odnotował ubytek masy ciała (schudł)? Zmienił się jego sposób odżywiania się? Je mniej niż zwykle? Zna swoją prawidłową masę ciała? Tak zapisać. Potem zważyć i zmierzyć rano, na czczo, bez obuwia, wpisać i porównać. Obliczyć BMI.

71 SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU ODŻYWIENIA (SGA) I. Wywiad 1. Wiek (lata). wzrost (cm). masa ciała (kg) płeć K M 2. Zmiana masy ciała utrata masy w ostatnich 6 miesiącach (kg)..(%) zmiana masy ciała w ostatnich 2 tygodniach: zwiększenie bez zmian zmniejszenie 3. Zmiany w przyjmowaniu pokarmów bez zmian zmiany: czas trwania.. (tygodnie) Rodzaj diety: zbliżona do optymalnej dieta oparta na pokarmach stałych dieta płynna kompletna dieta płynna hipokaloryczna głodzenie 4. Objawy ze strony przewodu pokarmowego (utrzymujące się ponad 2 tygodnie) bez objawów Nudności Wymioty Biegunka Jadłowstręt 5. Wydolność fizyczna bez zmian zmiany: czas trwania.. (tygodnie) rodzaj: praca w ograniczonym zakresie chodzi leży

72 SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU ODŻYWIENIA (SGA) C.D. 6. Choroba a zapotrzebowanie na składniki odżywcze: wzrost zapotrzebowania metabolicznego wynikające z choroby brak mały średni duży II. Badania fizykalne należy określić stopień zaawansowania: 0 bez zmian, 1 lekki, 2 średni, 3 ciężki) utrata podskórnej tkanki tłuszczowej nad mięśniem trójgłowym i na klatce piersiowej zanik mięśni (czworogłowy, naramienny) obrzęk nad kością krzyżową obrzęk kostek wodobrzusze III. Subiektywna globalna ocena stanu odżywienia (SGA): prawidłowy stan odżywienia podejrzenie niedożywienia lub niedożywienie średniego stopnia wyniszczenie duże ryzyko niedożywienia

73

74 Ocena Stanu Odżywienia Wywiad Żywieniowy Od kiedy nie przyjmuje pokarmów Utrata masy ciała w ostatnich 3 miesiącach Zwyczaje żywieniowe Stosowane leki Zaburzenia łaknienia, dysfagia, odynofagia Biegunka Bóle kostne, bóle mięśniowe Osłabienie Obniżenie funkcji emocjonalnych Zaburzenia snu

75 Ocena Stanu Odżywienia Badanie Fizykalne Wychudzenie, rogowacenie naskórka, łojotok, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, zmniejszenie lub zanik tkanki podskórnej Zapalenie dziąseł, kącików ust, języka, próchnica Powiększenie mięśnia sercowego, częstoskurcz spoczynkowy Wysięki w jamach opłucnowych, duszność, Powiększenie wątroby, śledziony, puchlina brzuszna Bóle, zaniki mięśniowe Obrzęki stawów, osteoporoza

76 Ocena Stanu Odżywienia Antropometria żywieniowa Pomiary zmienności fizycznych rozmiarów ciała i jego składników oceniające: rozmiary ciała i stan rozwoju fizycznego skład ciała

77 Ocena stanu odżywienia BADANIE RODZAJ BADANIA DOTYCZY Zasób białek Aktualna masa ciała, % zwykłej masy ciała somatycznych obwód ramienia Zasób białek trzewnych Zasób tłuszczu stężenia albuminy, prealbumin, transferyny w surowicy Grubość fałdu skórnego nad m. trójgłowym Stan odporności całkowita liczba limfocytów, test skórny nadwrażliwości świnka, streptokinaza streptodornaza, candida

78 Ocena masy ciała jest najtańszym wskaźnikiem odżywienia [aktualna m.c. / idealna m.c.] x 100% Stan odżywienia Wskaźnik masy ciała (%) prawidłowy > 90 lekkie niedożywienie umiarkowane niedożywienie ciężkie niedożywienie < 70

79 Należna masa ciała wg Broca N.m.c. (kg) = wzrost (cm) 100 Należna masa ciała wg Lorenza N.m.c. (kg) = wzrost (wzrost-150/4) Niedożywienie Zmiana masy ciała (normalna-aktualna) / normalną m.c. lekkie > 10% umiarkowane > 20% ciężkie > 30%

80 Wskaźnik Queteleta BMI = masa ciała (kg) / wzrost m 2 Otyłość > 30 Nadmierna masa ciała Norma Zagrożenie 18,5 20 Niedożywienie < 18,5

81 % zwykłej masy ciała aktualna masa ciała % zwykłej masy ciała = x 100% normalna masa ciała NIEDOŻYWIENIE % - lekkie % - umiarkowane < 75% - ciężkie

82 Ocena Stanu Odżywienia pomiar obwodu ramienia Kobiety Obwód ramienia (cm) - > - 22norma Mężczyźni Obwód ramienia (cm) - > - 23 norma

83 50% tłuszczu znajduje się w tkance podskórnej Grubość fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym (mm) Rezerwa energetyczna kobiety mężczyźni Prawidłowa 16,5 14,9 12,6 11,3 Niedobór: lekki 14,8 12,4 11,2 9,5 umiarkowany 12,3 9,9 9,4 7,6 ciężki < 9,9 < 7,6 Pomiar grubości fałdu skórnego niedominującego ramienia

84 Całkowita pula albuminy 300g, czas półtrwania 20 dni, 50% w przestrzeni pozanaczyniowej Stan odżywienia Stężenie albuminy w surowicy ( g/l ) prawidłowy > 35 lekkie niedożywienie umiarkowane niedożywienie ciężkie niedożywienie < 25

85 Stężenie w surowicy Stan odżywienia Prealbuminy Transferyna (mg/dl)t 1/2-2 dni (mg/dl) T 1/2-8-10dni Prawidłowy Niedożywienie: lekkie umiarkowane ciężkie < 5 < 100

86 Stan odżywienia Całkowita liczba limfocytów w 1 mm 3 krwi obwodowej Prawidłowy > 1500 Niedożywienie: lekkie umiarkowane ciężkie < 800

87 Główne bariery w prewencji niedożywienia (Beck AM i wsp. Nutr Clin Pract 2003,18: ) Brak zdefiniowanej odpowiedzialności w opiece i prowadzeniu żywieniowym pacjentów Niski poziom edukacji żywieniowej we wszystkich grupach służby zdrowia Brak wpływu na edukację chorych Brak współpracy między różnymi służbami opieki zdrowotnej Brak zaangażowania kierownictwa szpitali