Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego Informacja dotycząca naboru wniosków w ramach

Transkrypt

1 Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego Informacja dotycząca naboru wniosków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Poddziałanie Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie różnic w jakości usług edukacyjnych Projekt realizowany w trybie systemowym Strona 1 z 26

2 Spis treści I. PODSTAWA PRAWNA I DOKUMENTY PROGRAMOWE 3 II. INFORMACJE O NABORZE PROJEKTÓW SYSTEMOWYCH Typ realizowanych projektów Grupy docelowe Podmioty uprawnione do ubiegania się o dofinansowanie projektu Forma i zasady finansowania Konstrukcja budżetu projektu systemowego Wymagania czasowe / kwalifikowalność wydatków Wskaźniki pomiaru celów, produkty oraz wartość dodana projektu Wymagania dotyczące partnerstwa...15 III. PROCEDURA ZATWIERDZANIA PROJEKTÓW SYSTEMOWYCH Nabór projektów systemowych Wymagania odnośnie przygotowania wniosku o dofinansowanie Ocena formalna wniosku o dofinansowanie projektu Ocena merytoryczna wniosku o dofinansowanie projektu Podpisanie umowy.. 25 IV. KONTAKT I DODATKOWE INFORMACJE Strona 2 z 26

3 I. Podstawa prawna i dokumenty programowe 1.1 Podstawę prawną uruchomienia naboru projektów systemowych dla Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki-PO KL stanowi art. 28 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. nr 84, poz. 712) oraz Plan Działania do Priorytetu IX PO KL dla województwa lubuskiego(dostępny na stronie internetowej Funkcję Instytucji Zarządzającej Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki pełni Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego z siedzibą w Warszawie pod adresem: ul. Wspólna 2/4, Warszawa. 1.3 Projekty realizowane będą w ramach Priorytetu IX, komponentu regionalnego Program Operacyjny Kapitał Ludzki, dla którego funkcję Instytucji Pośredniczącej w województwie lubuskim pełni, ul. Podgórna 7, Zielona Góra. 1.4 Nabór projektów systemowych ogłasza. Dla Priorytetu IX PO KL nie wyznaczono Instytucji Pośredniczącej II stopnia (Instytucji Wdrażającej). 1.5 Dokumenty programowe stanowią: Ustawa z dnia 6 grudnia 2006r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U.z 2009 r. nr 84, poz. 712) Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 15grudnia 2011 r., w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (obowiązujące od 1 stycznia 2012 r.) Program Operacyjny Kapitał Ludzki zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej K(2007) 4547 z dnia 28 września 2007r., zmieniony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 24 sierpnia 2009r. nr K (2009) Strona 3 z 26

4 1.5.4 Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki zatwierdzony przez Instytucję Zarządzającą PO KL w dniu 20 grudnia 2011r. (obowiązujący od 1 stycznia 2012 r.) System realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata Zasady dokonywania wyboru projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 22 grudnia 2011 r. (obowiązujące od 1 stycznia 2012 r.) Zasady finansowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 22grudnia 2011 r. (obowiązujące od 1 stycznia 2012 r.) Zasady systemu sprawozdawczości Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1 stycznia 2012 r Zasady kontroli w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 22grudnia 2011 r. (obowiązująca od 1 stycznia 2012 r.) Zasady raportowania o nieprawidłowościach finansowych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 21 grudnia 2010 r. (obowiązująca od 1 stycznia 2011 r.) Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r., Nr 113, poz. 759 z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr. 157, poz z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie warunków i trybu udzielania i rozliczania zaliczek oraz zakresu i terminu składania wniosków o płatność w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich (Dz. U. Nr. 223,poz. 1786) Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 czerwca 2010 r. w sprawie rejestru podmiotów wykluczonych z możliwości otrzymania środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich (Dz. U. Nr. 125, poz. 846 z późn. zm.). Strona 4 z 26

5 Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie informacji i promocji z dnia 10 czerwca 2010 r Plan komunikacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 5 sierpnia 2009 r Wytyczne dotyczące oznaczania projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 4 lutego 2009 r Zasada równości szans kobiet i mężczyzn w projektach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki podręcznik z kwietnia 2010 r Plan Działania dla Priorytetu IX Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na rok Zakres realizacji projektów partnerskich określony przez Instytucję Zarządzającą Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1 stycznia 2012 r Podręcznik wskaźników Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z 1 stycznia 2012 r Instrukcja wypełniania wniosku o dofinansowanie realizacji projektu w ramach PO KL z dnia 1 stycznia 2012 r Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1 stycznia 2012r Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach z dnia 17 listopada 2010 r. Organy prowadzące szkół publicznych i niepublicznych ubiegające się o dofinansowanie oraz realizujące projekty systemowe zobowiązane są do korzystania z aktualnych wersji powyższych dokumentów. Strona 5 z 26

6 II. Informacje o naborze projektów systemowych 2.1. Typ realizowanych projektów W ramach projektu systemowego w Poddziałaniu mogą być realizowane następujące typy projektów: 1) Programy rozwojowe szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie ogólne oraz indywidualizacji nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkoły podstawowej w kontekście wdrażania nowej podstawy kształcenia ogólnego, które realizowane są w trybie systemowym, w szczególności obejmujące: a) Zajęcia dodatkowe, będące kontynuacją lub uzupełnieniem indywidualizacji pracy z uczniem w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych, o których mowa wstandardzie II 1, wspierające indywidualizację procesu dydaktycznego, w zależności od rozpoznanych potrzeb uczniów klas I-III szkół podstawowych, (zgodnie ze standardem V), w tym: - zajęcia dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, w tym także zagrożonych ryzykiem dysleksji; - zajęcia dla dzieci z trudnościami w zdobywaniu umiejętności matematycznych; - zajęcia logopedyczne dla dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy; - zajęcia socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne dla dzieci z zaburzeniami komunikacji społecznej; - gimnastyka korekcyjna dla dzieci z wadami postawy; - specjalistyczne zajęcia terapeutyczne (np. hipoterapia, muzykoterapia, dogoterapia) dla dzieci, w tym dla dzieci niepełnosprawnych; 1 Standardy kształcenia ogólnego dla klas I III szkół podstawowych określone zostały w załączniku nr 2 do Zasad przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1 stycznia 2012 r. Strona 6 z 26

7 - zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów szczególnie uzdolnionych ze szczególnym uwzględnieniem nauk matematyczno-przyrodniczych. Powyższe zajęcia powinny być realizowane z zastosowaniem następującej zasady: - szkoła licząca w klasach I-III do 69 uczniów, powinna realizować co do zasady przynajmniej 2 rodzaje z wyżej wymienionych zajęć; - szkoła licząca w klasach I-III 70 uczniów i więcej, powinna realizować przynajmniej 4 rodzaje z wyżej wymienionych zajęć. Liczba godzin przeznaczonych na jeden rodzaj zajęć, o których mowa wyżej nie może być mniejsza niż30 w ciągu jednego roku szkolnego (w odniesieniu do udziału pojedynczego ucznia w projekcie). Jako rok szkolny należy rozumieć okres od 1 września do 31 sierpnia kolejnego roku. Pojęcie godzina należy rozumieć jako godzina zegarowa(60 minut) w przypadku zajęć specjalistycznych, wymienionych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie zasad organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U z późn, zm.) bądź jako godzina lekcyjna (45 minut) wprzypadku zajęć dydaktyczno- wyrównawczych wymienionych w ww. Rozporządzeniu oraz zajęć pozostałych, które nie zostały wskazane w powyższym akcie prawnym. Liczba uczestników/uczestniczek w grupach na poszczególnych zajęciach powinna być zgodna z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 roku wsprawie zasad organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznychprzedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U z późn, zm.) tj.: liczba uczestników zajęć dla uczniów szczególnie uzdolnionych wynosi maksymalnie 8 osób; liczba uczestników zajęć dla uczniów mających trudności w nauce wynosi maksymalnie 8 osób; liczba uczestników zajęć dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się wynosi maksymalnie 5 osób; Strona 7 z 26

8 liczba uczestników zajęć dla uczniów z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę wynosi maksymalnie 4 osoby; liczba uczestników zajęć socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym dla uczniów z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne wynosi maksymalnie 10 osób. b)doposażenie szkoły w materiały dydaktyczne, wynikające z procesu indywidualizacji oraz specjalistyczny sprzęt (np. specjalistyczne oprogramowanie, pakiety do diagnozowania i korygowania dysfunkcji i dysharmonii rozwojowych, takich jak: wady wymowy, dysleksja, wady postawy, zaburzenia koordynacji ruchowej) odpowiednio do rozpoznanych potrzeb i zaplanowanych zajęć dodatkowych (zgodnie ze standardem IV 2 ) Każdy projekt dotyczący indywidualizacji nauczania w klasach I-III szkół podstawowych musi być sporządzony w oparciu o rzeczywiste i zdiagnozowane potrzeby uczniów i uczennic tych klas oraz musi wynikać z wcześniejszego wdrożenia standardów I-III opisanych w Zasadach przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1stycznia 2012 r Możliwa jest sytuacja, w której w danej szkole w ramach projektu finansowana jest realizacja jednego standardu: IV lub V, z zachowaniem zasad dotyczących zakupów w ramach cross-financingu w projektach PO KL. W przypadku finansowania w ramach projektu realizacji wyłącznie standardu IV (doposażenie), konieczne jest zamieszczenie we wniosku uzasadnienia diagnozy potrzeb uczniów oraz opisu realizacji standardu V w inny sposób. 2 Standardy kształcenia ogólnego dla klas I III szkół podstawowych określone zostały w załączniku nr 2 do Zasad przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1 stycznia 2012 r. Strona 8 z 26

9 2.2. Grupy docelowe Do grup docelowych, do których adresowana jest pomoc w ramach działania należą: uczniowie i uczennice klas I-III szkół podstawowych - mogą być oni jednocześnie uczestnikami programów indywidualizacji procesu nauczania i wychowania, przy zachowaniu zasady braku możliwości podwójnego finansowania tych samych wydatków w ramach realizowanych projektów konkursowych PO KL. Indywidualizacja procesu nauczania dotyczy dzieci ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi, w tym w szczególności: - szczególnie uzdolnionych; - niepełnosprawnych; - ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się; - z zaburzeniami komunikacji językowej; - mających trudności w opanowaniu wymagań edukacyjnych; - mających trudności w nawiązaniu relacji interpersonalnych Podmioty uprawnione do ubiegania się o dofinansowanie projektu O dofinansowanie projektu systemowego w ramach Poddziałania PO KL ubiegać mogą się wszystkie organy prowadzące szkół podstawowych publicznymi niepublicznych, w tym szkół specjalnych w województwie lubuskim, w których realizowane będą projekty indywidualizacji nauczania. Instytucja Zarządzająca PO KL dopuszcza odstępstwo od tej zasady umożliwiając Instytucjom Pośredniczącym powierzenie funkcji Beneficjentów systemowych wybranym organom prowadzącym, które zawiążą partnerstwo z pozostałymi organami prowadzącymi szkół na podstawie art. 28a ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Strona 9 z 26

10 2.3.2 Organ prowadzący może złożyć wniosek aplikacyjny wyłącznie dla tych szkół, które wypełniły standardy I, II, III 3. Pierwszy składany wniosek musi obejmować co najmniej 70% wszystkich szkół podstawowych podlegających danemu organowi prowadzącemu, natomiast kolejny wniosek może zostać skierowany do pozostałych 30% szkół Projekty systemowe mogą być przygotowane i złożone wspólnie przez kilka organów prowadzących szkoły (projekt systemowy realizowany w partnerstwie zgodnie z Zakresem realizacji projektów partnerskich określonym przez IZ PO KL). W przypadku realizacji projektu systemowego w partnerstwie jeden z organów prowadzących jest Liderem, a pozostałe występują w roli Partnerów. Organ prowadzący, który przystąpił do realizacji projektu systemowego w partnerstwie, nie może w tym samym roku samodzielnie złożyć wniosku o dofinansowanie dla szkół, dla których jest organem prowadzącym. Dla partners w nie przewiduje się dodatkowych środków. Partnerstwo może być nawiązane również pomiędzy organem prowadzącym (JST) i organem prowadzącym szkołę niepubliczną. W obu powyższych przypadkach obowiązują zapisy dokumentu Zakres realizacji projektów partnerskich określonym przez IZ PO KL Organ prowadzący szkołę/szkoły jako beneficjent systemowy, zobowiązany jest do: 1. Oszacowania łącznych potrzeb uczniów klas I-III szkół podstawowych, dla których jest organemprowadzącym (potrzeby wskazują szkoły poprzez uzupełnienie formularza zgłoszenia doprojektu). 2. Informowania szkół, dla których jest organem prowadzącym o możliwości przystąpienia do projektu oraz przeprowadzenia naboru szkół do projektu. 3. Weryfikacji spełnienia przez szkoły, dla których jest organem prowadzącym, standardów I III, o których mowa w opisie standardów kształcenia opisanych w Zasadach przygotowania, realizacji rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Weryfikacja dokonywana jest poprzez zebranie pisemnych oświadczeń 3 Standardy kształcenia ogólnego dla klas I III szkół podstawowych określone zostały w załączniku nr 2 do Zasad przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1 stycznia 2012 r. Strona 10 z 26

11 Dyrektorów szkół. IP podczas kontroli na miejscu dokonuje ewentualnego sprawdzenia oświadczeń dyrektorów szkół. 4. Przygotowania wniosku o dofinansowanie, zgodnie z ogólnymi zasadami. 5. Rozliczenia projektu systemowego i jego monitorowania, zgodnie z Systemem realizacji PO KL oraz zasadami przyjętymi w Zasadach przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 6. Zastosowania obowiązujących przepisów prawa polskiego i wspólnotowego, w tym obowiązującej Ustawy Prawo zamówień publicznych w przypadku dokonania zakupu usługi edukacyjnej oraz zakupu materiałów dydaktycznych Forma i zasady finansowania Na realizację projektów systemowych przez organy prowadzące szkół publicznych i niepublicznych w latach przewidziano kwotę , Do realizacji projektu nie jest wymagane wniesienie wkładu własnego Beneficjenta (Projektodawcy) Wniosek o dofinansowanie projektu systemowego składany jest w Kancelarii Ogólnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze w terminie od r. do r. lub w Wydziale Zamiejscowym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Gorzowie Wielkopolskim Organ prowadzący szkoły podstawowych publicznych i niepublicznych, którego projekt systemowy został zatwierdzony do realizacji zawiera z Województwem Lubuskim umowę dotyczącą realizacji projektu na okres od dnia r. do r Wniosek o dofinansowanie projektu systemowego stanowi załącznik do umowy Organ prowadzący szkół publicznych i niepublicznych jest zobowiązany do otwarcia i prowadzenia wyodrębnionego rachunku bankowego na potrzeby projektu oraz prowadzenia wyodrębnionej ewidencji księgowej projektu. Strona 11 z 26

12 2.4.7 Numer rachunku bankowego jest wskazywany w umowie. W przypadku zmiany numeru rachunku bankowego, umowa podlega aneksowaniu Organy prowadzące szkół publicznych na podstawie ustawy o finansach publicznych (Dz. U.z 2009r. Nr 157 poz. 1240z póź. zm.) są zwolnione z ustanowienia i wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań wynikających z umowy o dofinansowanie projektu Organy prowadzące szkół niepublicznych są zobowiązane do wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań wynikających z umowy o dofinansowanie projektu Organy prowadzące szkół publicznych i niepublicznych otrzymują corocznie na realizację projektu płatność ze środków europejskich(w ramach finansowania z Europejskiego Funduszu Społecznego - EFS) oraz dotację celową z budżetu krajowego na rachunki bankowe wyodrębnione dla projektów. Co do zasady, przekazywanie środków na realizację projektów dokonywane jest w formie zaliczek wypłacanych zgodnie z warunkami umowy o dofinansowanie projektu. Zgodnie z Zasadami finansowania PO KL w szczególnie uzasadnionych przypadkach (np. w przypadku projektów bardzo krótkich lub o bardzo niskiej wartości) wysokość pierwszej transzy może dotyczyć 100% wartości dofinansowania na dany projekt. Decyzję w tym zakresie podejmuje instytucja zawierająca umowę o dofinansowanie projektu. Rozliczanie wydatków poniesionych w związku z realizacją projektu systemowego organu prowadzącego szkołę jest dokonywane na podstawie wniosku beneficjenta opłatność zawierającego postęp rzeczowo finansowy, w tym część sprawozdawczą. 2.5 Konstrukcja budżetu projektu systemowego Budżet projektu konstruowany jest na zasadach ogólnych, zgodnie z Zasadami finansowania PO KL oraz Wytycznymi w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL W ramach projektu systemowego organ prowadzący szkołę przedstawia we wniosku o dofinansowanie projektu zakładane koszty projektu w formie budżetu zadaniowego, czyli Strona 12 z 26

13 koszty bezpośrednie (tj. koszty kwalifikowalne poszczególnych zadań realizowanych przez organ prowadzący szkołę w ramach projektu, które są bezpośrednio związane z tymi zadaniami) Kosztami niekwalifikowalnymi w projekcie są: koszty pośrednie; koszty zarządzania (koszty związane z wdrożeniem projektu); koszty związane z wdrożeniem standardów I-III oraz koszty działań związane z realizacją szerszego programu rozwojowego realizowanego w danej szkole (wykraczające poza standardy IV-V) Kwalifikowalność pozostałych wydatków należy każdorazowo weryfikować na podstawie Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz Zasad Finansowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Dokumenty dostępne są na stronie internetowej Wymagania czasowe/kwalifikowalność wydatków Projekt systemowy realizowany jest w okresie od dnia r. do r. Założenia co do realizacji projektu systemowego w latach określa zatwierdzony przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego wniosek o dofinansowanie realizacji projektu obejmujący lata Środki na finansowanie projektu systemowego mogą zostać przeznaczone na sfinansowanie przedsięwzięć zrealizowanych w ramach projektu systemowego przed podpisaniem umowy ramowej, o ile wydatki zostaną uznane za kwalifikowalne zgodnie z obowiązującymi przepisami i dotyczyć będą okresu wskazanego we wniosku. UWAGA: Należy zwrócić uwagę, że do chwili pozytywnej oceny wniosku i ewentualnego podpisania umowy ramowej ponoszenie wydatków na rzecz projektu odbywa się na wyłączną odpowiedzialność organu prowadzącego szkoły publicznei niepubliczne. Strona 13 z 26

14 Refundacja tych kosztów, w przypadku negatywnej oceny wniosku lub braku niepodpisania umowy, nie jest możliwa. Wydatki niekwalifikowalne związane z realizacją projektu organ prowadzący szkoły publiczne i niepubliczne ponosi w ramach własnych środków bez możliwości ubiegania się o ich refundację Szczegółowe informacje m.in. na temat zasad kwalifikowalności wydatków w ramach PO KL oraz sposobu kalkulacji budżetu projektu określają Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 15 grudnia 2011 r. (obowiązujące od 1 stycznia 2012 r.)w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, dostępne na stronie internetowej: Wskaźniki pomiaru celów, produkty oraz wartość dodana projektu W ramach wniosku o dofinansowanie realizacji projektu w punkcie oraz 3.1.3, Wnioskodawca (Beneficjent) powinien określić odpowiednie wskaźniki i produkty służące pomiarowi celów projektu we wniosku W pkt i wniosku należy również określić, w jaki sposób i na jakiej podstawie mierzone będą wskaźniki realizacji poszczególnych celów poprzez ustalenie źródła weryfikacji / pozyskania danych do pomiaru wskaźnika oraz częstotliwości jego pomiaru. Zgodnie z zapisami ww. Zasad systemu sprawozdawczości projekty indywidualizacji wpisują się w realizację wskaźnika liczba szkół, które zrealizowały projekty dotyczące indywidualizacji nauczania. Wskaźnik mierzy liczbę szkół podstawowych, które zrealizowały projekty w zakresie indywidualizacji nauczania i wychowania uczniów klas I-III. Za moment pomiaru wskaźnika należy uznać zakończenie przez szkołę wszystkich działań przewidzianych do realizacji w projekcie. Cele oraz służące mierzeniu ich realizacji wskaźniki określone przez Wnioskodawcę (Beneficjenta) powinny być zgodne z regułą SMART. Reguła SMART jest szczegółowo opisana w Instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Strona 14 z 26

15 (wersja z dnia 1 stycznia 2012 r.) a także w Podręczniku wskaźników Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (wersja z 1 stycznia 2012 roku) Wymagania dotyczące partnerstwa Projekty systemowe mogą być przygotowane i złożone wspólnie przez kilka organów prowadzących szkoły (projekt systemowy realizowany w partnerstwie zgodnie z Zakresem realizacji projektów partnerskich określonych przez Instytucję Zarządzającą Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki) Możliwość realizacji projektów w partnerstwie w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki została określona w obowiązującym od 20 grudnia 2008 r. art. 28 a ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (zmiana wprowadzona ustawą z dnia7 listopada 2008 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (Dz. U. Nr 216, poz. 1370), zgodnie z którym partnerstwa mogą być tworzone tylko w zakresie określonym przez Instytucję Zarządzającą. Wypełnienie tego przepisu stanowią wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego obowiązujące od 1 stycznia 2012 r. Zakres realizacji projektów partnerskich określony przez Instytucję Zarządzającą Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Beneficjenta/Projektodawcę i jego partnerów musi wiązać umowa partnerska na rzecz realizacji projektu, jednoznacznie określająca reguły partnerstwa, w tym zwłaszcza jednoznacznie wskazująca wiodącą rolę jednego podmiotu, reprezentującego partnerstwo, odpowiedzialnego za całość projektu i jego rozliczanie wobec Instytucji Pośredniczącej. Umowa musi zawierać wyczerpujące informacje dotyczące przynajmniej: celu partnerstwa; odpowiedzialności Lidera/Beneficjenta projektu oraz partnerów wobec osób trzecich za zobowiązania partnerstwa; zadania i obowiązki partnerów w związku z realizacją projektu; plan finansowy w podziale na wydatki wszystkich uczestników partnerstwa oraz zasady zarządzania finansowego, w tym przepływów finansowych i rozliczania środków Strona 15 z 26

16 (w szczególności sposobu przekazywania przez beneficjenta środków finansowych na pokrycie niezbędnych, ponoszonych przez partnerów kosztów realizacji zadań w ramach projektu); zasady komunikacji i przepływu informacji w partnerstwie; zasady podejmowania decyzji w partnerstwie (zasady wspólnego zarządzania); pełnomocnictwo lub upoważnienie do reprezentowania partnerów przez beneficjenta; sposób wewnętrznego monitorowania i kontroli realizacji projektu Projekt w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki może być realizowany z udziałem więcej niż jednego podmiotu i może przewidywać realizację części projektu lub zadania przez podmiot wyłoniony w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych, zwany wówczas wykonawcą. W takim przypadku projekt nie jest realizowany w partnerstwie podmiotów zawartym na podstawie umowy partnerskiej na rzecz realizacji projektu, lecz stanowi przekazanie realizacji zadań w projekcie lub zakup usług w ramach projektu. Oznacza to możliwość zlecenia części zadań podmiotom z sektora finansów publicznych lub spoza tego sektora na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.), ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno prywatnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100). W przypadku, gdy Projektodawca zakłada przekazanie realizacji zadań w projekcie lub zakupu usług w ramach projektu, stosowane są ww. przepisy prawne, natomiast we wniosku o dofinansowanie nie ma konieczności wskazywania wykonawców. Warunkiem koniecznym takiego sposobu realizacji projektu jest wskazanie przez Projektodawcę we wniosku o dofinansowanie projektu, które zadania/usługi zostaną przekazane do realizacji innym podmiotom wraz z podaniem uzasadnienia oraz kryteriów, według których będzie ich wyłaniał. Odpowiednie zapisy w tym zakresie należy zawrzeć we wniosku o dofinansowanie realizacji projektu w części III. Charakterystyka projektu w punkcie 3.3 Zadania oraz w Szczegółowym budżecie projektu. Strona 16 z 26

17 III. Procedura zatwierdzania projektów systemowych 3.1. Nabór projektów systemowych Nabór projektów systemowych jest prowadzony do r. do r. w dni robocze, tj. od poniedziałku do piątku w godz. od 8.00 do Wnioski o dofinansowanie realizacji projektów systemowych będą przyjmowane w kancelarii Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, ul. Podgórna 7, Zielona Góra, pok. 59 lub w Wydziale Zamiejscowym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim, ul. Łokietka 22, Gorzów Wlkp Wnioski można składać osobiście oraz nadsyłać pocztą lub przesyłką kurierską Wnioskodawcy przysługuje prawo wystąpienia do Instytucji Organizującej Konkurs o wycofanie złożonego przez siebie wniosku o dofinansowanie projektu w ramach PO Kapitał Ludzki. Wniosek może zostać wycofany na każdym etapie oceny, zarówno oceny formalnej, jak i oceny merytorycznej. Aby wycofać wniosek należy dostarczyć do IOK pismo z prośbą o wycofanie wniosku, podpisane przez osobę/y uprawnioną/e do reprezentowania Wnioskodawcy, wskazaną/e w polu 2.6 wniosku o dofinansowanie. Oryginał wycofywanego wniosku aplikacyjnego zostanie wydany w terminie do 10 dni roboczych od daty złożenia pisma w tej sprawie (kopia wniosku pozostaje w siedzibie Instytucji Pośredniczącej). Dokumentem potwierdzającym wydanie wniosku o dofinansowanie będzie sporządzony protokół zdawczo-odbiorczy podpisany przez przedstawiciela IOK i upoważnionego do tego przedstawiciela Wnioskodawcy Wymagania odnośnie przygotowania wniosku o dofinansowanie Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu składany jest w wersji papierowej (2 egzemplarze) i elektronicznej w formacie xml (ZIP_POKL) wygenerowany przez Generator Wniosków Aplikacyjnych. Strona 17 z 26

18 3.2.2 Wniosek powinien zostać przygotowany na formularzu dostępnym na stronach internetowych: lub Wniosek powinien zostać przygotowany za pomocą aplikacji Generator Wniosków Aplikacyjnych. Dostęp do tej aplikacji można uzyskać za pośrednictwem stron internetowych lub Wniosek po wypełnieniu należy wyeksportować do formatu PDF (przycisk Utwórz PDF) i wydrukować w dwóch egzemplarzach. Wniosek należy także wyeksportować do pliku XML (przycisk Zapisz XML) i nagrać na nośniku elektronicznym (na płycie CD/DVD). Wszystkie egzemplarze wniosku muszą być tożsame. O tożsamości tej świadczy jednobrzmiąca suma kontrolna na wszystkich stronach papierowej i elektronicznej wersji wniosku. Wniosek zapisany przez Generator Wniosków Aplikacyjnych w formacie XML nie powinien być otwierany i modyfikowany w innych aplikacjach, gdyż może to spowodować zmianę sumy kontrolnej wniosku Niespełnienie wymogów określonych w punktach od do będzie skutkować zwróceniem wniosku do poprawy na etapie oceny formalnej Wniosek składany przez organy prowadzące szkół publicznych i niepublicznych musi zostać podpisany przez osobę/osoby do tego upoważnione oraz opatrzony stosownymi pieczęciami. Powinien również zawierać szczegółowy budżet oraz harmonogram realizacji projektu, stanowiące jego integralną część Każdy egzemplarz wniosku, w tym szczegółowy budżet oraz harmonogram realizacji projektu, powinien być trwale połączony. Do UMWL należy dostarczyć dwa odrębne komplety dokumentów (oryginał i kopia) 4. Do oryginału wniosku należy dołączyć jego wersję elektroniczną na płycie CD/DVD. Płyta z wersją elektroniczną wniosku powinna być opatrzona opisem zawierającym: pełną nazwę beneficjenta, tytuł projektu oraz sumę kontrolną wniosku. 4 W każdym przypadku, w którym jest mowa o kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem, należy przez to rozumieć kserokopie zawierającą klauzulę za zgodność z oryginałem umieszczoną na każdej stronie poświadczoną własnoręcznym podpisem wraz z pieczęcią imienną oraz firmową przez osobę uprawnioną do reprezentowania Wnioskodawcy oraz opatrzoną aktualną datą lub poprzez umieszczenie na pierwszej stronie kopii dokumentu klauzuli za zgodność z oryginałem od strony do strony. Strona 18 z 26

19 3.2.8 Projektodawca składa wniosek opatrzony pieczęciami, podpisany przez osobę do tego upoważnioną wraz z załącznikami, w dwóch egzemplarzach papierowych oraz jedną wersję elektroniczną wniosku (na płycie CD/DVD) w formacie xml (ZIP_POKL) wygenerowany przez Generator Wniosków Aplikacyjnych Wniosek należy złożyć w zamkniętej (zaklejonej) kopercie, oznaczonej następująco: Pieczęć firmowa Wnioskodawcy Wniosek o dofinansowanie realizacji systemowego projektu pt.:.. Poddziałanie Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie różnic w jakości usług edukacyjnych Departament Europejskiego Funduszu Społecznego ul.podgórna 7, Zielona Góra Projekt realizowany w trybie systemowym 3.3. Ocena formalna wniosku o dofinansowanie projektu Proces oceny i zatwierdzania projektów systemowych będzie prowadzony przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze, Departament Europejskiego Funduszu Społecznego zgodnie z dokumentem Zasady dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL (dokument zawarty w Systemie realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki ) UMWL w Zielonej Górze dokona oceny formalnej wniosku mającej na celu sprawdzenie, czy dany wniosek spełnia ogólne kryteria formalne oraz szczegółowe kryteria dostępu. Strona 19 z 26

20 3.3.3 Weryfikacja spełnienia ogólnych kryteriów formalnych ma miejsce na etapie oceny formalnej wniosku. Dotyczą one zagadnień związanych ze spełnieniem wymogów rejestracyjnych oraz wypełnieniem wniosku zgodnie z ogólnie przyjętymi dla PO KL zasadami. W przypadku projektów systemowych stosowane będą następujące kryteria formalne: - wniosek złożono we właściwej instytucji; - wniosek wypełniono w języku polskim; - wniosek jest kompletny, został sporządzony i złożony zgodnie z obowiązującą instrukcją wypełniania wniosku o dofinansowanie (w tym pkt 2.6, część V wniosku); - wniosek złożono w terminie wskazanym przez instytucję prowadzącą nabór projektów; - roczny obrót projektodawcy i partnerów (o ile budżet projektu uwzględnia wydatki partnera) jest równy lub wyższy od rocznych wydatków w projekcie (zgodnie z zapisami pkt. 3.6 wniosku oraz z budżetem projektu); - złożenie wniosku uwzględniono w odpowiednim Planie Działania; - wniosek wpłynął w odpowiedzi na ogłoszenie o konkursie. W przypadku podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej i jednocześnie niebędących jednostkami sektora finansów publicznych, jako obroty należy rozumieć wartość przychodów (w tym przychodów osiągniętych z tytułu otrzymanego dofinansowania na realizację projektów), a w przypadku jednostek sektora finansów publicznych wartość wydatków poniesionych w poprzednim roku przez danego projektodawcę / partnera Weryfikacja spełnienia kryteriów dostępu weryfikowanych na etapie oceny formalnej. Projekty, które nie spełniają kryteriów dostępu, zostaną zwrócone do poprawy Podczas oceny spełnienia powyższych kryteriów nie przyznaje się punktów, lecz stosuje się zasadę 0-1 (spełnia-nie spełnia). Niespełnienie kryterium oceny oznacza konieczność poprawienia lub uzupełnienia wniosku o dofinansowanie projektu systemowego w wyznaczonym terminie. Strona 20 z 26

21 3.3.6 O wyniku oceny formalnej organ prowadzący szkoły publiczne i niepubliczne zostanie powiadomiony stosownym pismem Poprawiony lub uzupełniony wniosek zostanie ponownie oceniony pod względem formalnym Ocena merytoryczna wniosku o dofinansowanie projektu Ocena merytoryczna wniosku (poprawnego pod względem formalnym) zostanie przeprowadzona przez pracowników Instytucji Pośredniczącej Ocena merytoryczna prowadzona będzie w oparciu o ogólne kryteria horyzontalne i merytoryczne Ocena wniosków prowadzona będzie w oparciu o następujące kryteria horyzontalne: zgodność z właściwymi politykami i zasadami wspólnotowymi (w tym: polityką równych szans i koncepcją zrównoważonego rozwoju) oraz prawodawstwem wspólnotowym, zgodność z prawodawstwem krajowym, zgodność ze Szczegółowym Opisem Priorytetów PO KL. Projektodawca we wniosku o dofinansowanie zobowiązany jest do spełnienia standardu minimum równości szans kobiet i mężczyzn. Równość między kobietami i mężczyznami jest podstawową wartością Wspólnoty i jednym z zadań aktywnie promowanych przez Wspólnotę. Kluczowe dokumenty UE, takie jak Strategia Lizbońska i zintegrowana z nią Europejska Strategia Zatrudnienia, Strategiczne Wytyczne Wspólnoty podkreślają konieczność zapewniania obu płciom równych szans i promują perspektywę równości płci. Perspektywa ta znajduje również odzwierciedlenie w Polsce w nowym okresie programowania na lata w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki, który obejmuje wszystkie działania Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce, w latach Przestrzeganie horyzontalnej zasady równości szans kobiet i mężczyzn w EFS wynika z zapisów Traktatu Amsterdamskiego (art. 2, 3, 13, 137, 141) oraz z Rozporządzeń Rady Strona 21 z 26

22 Europejskiej regulujących wdrażanie EFS we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej (Rozporządzenie (WE) 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia5 lipca 2006 roku). To obowiązek prawny, zapisany w umowach wiążących wszystkie instytucje zaangażowane w realizację PO KL w Polsce i korzystające z EFS. Projekty PO KL mają pomagać zdobywać lepsze wykształcenie i rozwijać umiejętności, zwiększać zatrudnienie i budować otwarty rynek pracy, a tym samym wspierać rozwój społeczny. Jedną z zasad realizacji EFS i PO KL jest polityka równości płci, która łączy cel i wartość Unii Europejskiej, jaką jest równość kobiet i mężczyzn z procesem wdrażania programów i realizacji projektów. Strategia ta zakłada świadome i konsekwentne uwzględnianie problematyki płci na wszystkich etapach projektu. Tak jak wszyscy ludzie posiadają płeć, tak też kwestie związane z różnym położeniem, zasobami, potrzebami i możliwościami kobiet i mężczyzn dotyczą wszystkich działań społecznych i powinny być zawsze brane pod uwagę przy ich planowaniu oraz realizacji. W związku z tym Instytucja Zarządzająca PO KL w celu podniesienia jakości projektów w odniesieniu do zasady równości szans kobiet i mężczyzn zdefiniowała elementy wniosku o dofinansowanie, których uwzględnienie oznacza spełnienie zasady równości w postaci Standardu minimum realizacji zasady równości szans kobiet i mężczyzn w PO KL. Zasadniczym źródłem informacji dotyczących równości szans jest podręcznik Zasada równości szans kobiet i mężczyzn w projektach PO KL (M. Branka, M. Rawłuszko, A. Siekiera, Departament Zarządzania EFS Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2009, zaktualizowany w 2010 r.). Dokument ten stanowi praktyczny przewodnik dla projektodawców, w jaki sposób poprawnie napisać wniosek o dofinansowanie i zaplanować działania na rzecz realizacji zasady w projekcie. Informacje nt spełniania standardu minimum są również określone w Instrukcji do standardu minimum realizacji zasady równości szans kobiet i mężczyzn w PO KL w Instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu w ramach PO KL z dnia 1 stycznia 2011 r. W trakcie oceny merytorycznej wniosek musi uzyskać przynajmniej dwie odpowiedzi pozytywne w sześciopunktowym standardzie minimum równości szans kobiet i mężczyzn. Strona 22 z 26

23 Standard minimum jest spełniony w przypadku uzyskania 2 pozytywnych odpowiedzi. Czy projekt zawiera analizę sytuacji kobiet i mężczyzn dotyczącą obszaru interwencji/lub 1 zasięgu oddziaływania projektu, która wskazuje na nierówności ze względu na płeć? Tak Nie Czy analiza sytuacji kobiet i mężczyzn zawiera dane ilościowe, które wskazują 2. na brak istniejących nierówności w obszarze interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu? Tak Nie 3 Czy użyte w analizie sytuacji kobiet i mężczyzn dane w podziale na płeć dotyczą obszaru interwencji i zasięgu oddziaływania projektu? Tak Nie Czy działania odpowiadają na nierówności ze względu na płeć istniejące 4 w obszarze interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu i/lub różnicują działania (formy wsparcia) dla kobiet i mężczyzn? Tak Nie Czy rezultat(y) są podane w podziale na płeć i/lub wskazują jak projekt wpłynie 5. na sytuację kobiet i mężczyzn w obszarze interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu? Tak Nie 6. Czy projekt wskazuje w jaki sposób zostanie zapewnione równościowe zarządzanie projektem? Tak Nie 7. Czy projekt należy do wyjątku, co do którego nie stosuje się standardu minimum? Tak Nie Wyjątki, co do których nie stosuje się standardu minimum: 1) profil działalności projektodawcy (ograniczenia statutowe), 2) realizacja działań pozytywnych (działania te pozwalają na wpłynięcie na niekorzystną sytuację danej płci w konkretnym obszarze interwencji i zasięgu oddziaływania projektu, a tym samym wyrównanie jej szans społecznych i zawodowych), 3) zamknięta rekrutacja projekt obejmuje - ze względu na swój zakres oddziaływania - wsparciem wszystkich pracowników/personel konkretnego podmiotu, wyodrębnionej organizacyjnie części danego podmiotu lub konkretnej grupy podmiotów wskazanych we wniosku o dofinansowanie. Czy projekt jest zgodny z zasadą równości szans kobiet i mężczyzn (na podstawie standardu minimum)? Tak Nie Aby wniosek mógł otrzymać dofinansowanie musi spełnić wszystkie ogólne kryteria horyzontalne. Podczas oceny spełnienia powyższych kryteriów nie przyznaje się punktów, lecz stosuje się zasadę 0-1 (spełnia-nie spełnia). Strona 23 z 26

24 Niespełnienie któregokolwiek z kryteriów oceny oznacza konieczność poprawienia lub uzupełnienia wniosku o dofinansowanie projektu systemowego w wyznaczonym terminie Ogólne kryteria merytoryczne dotyczą m.in. treści wniosku oraz zasad finansowania projektów w ramach PO KL. W przypadku projektów systemowych stosowane będą następujące ogólne kryteria merytoryczne: jakości projektu: uzasadnienie potrzeby realizacji projektu w kontekście celów szczegółowych określonych dla danego Priorytetu PO KL; sposób wyboru i zapewnienia udziału w projekcie określonych grup docelowych; wartość dodana projektu; adekwatność doboru instrumentów służących realizacji projektu do sytuacji i potrzeb grupy docelowej; wskaźniki i produkty służące pomiarowi celów projektu; racjonalność harmonogramu działań. finansowania projektu: niezbędność wydatku do realizacji projektu i osiągania jego celów; efektywność wydatków projektu (relacja nakład/rezultat); kwalifikowalność wydatków. Podczas oceny spełnienia powyższych kryteriów nie przyznaje się punktów, lecz stosuje się zasadę 0-1 (spełnia-nie spełnia). Niespełnienie któregokolwiek z kryteriów oceny oznacza konieczność poprawienia lub uzupełnienia wniosku o dofinansowanie projektu systemowego w wyznaczonym terminie Weryfikacja spełnienia kryteriów dostępu ocenianych na etapie oceny merytorycznej. Projekty, które nie spełniają kryteriów dostępu, zostaną zwrócone do poprawy. W ramach naboru stosowane będą następujące szczegółowe kryteria dostępu: a) Pierwszy składany wniosek musi obejmować co najmniej 70% wszystkich szkół podstawowych podlegających danemu organowi prowadzącemu, natomiast kolejny wniosek może zostać skierowany do pozostałych 30% szkół. Strona 24 z 26

25 Ocena wniosku na podstawie szczegółowych kryteriów dostępu ma postać 0 1 tzn. spełnia nie spełnia. Wnioski niespełniające jednego lub więcej kryteriów są oddawane do poprawy na etapie oceny formalnej Warunkiem zatwierdzenia projektu systemowego do dofinansowania jest spełnianie kryteriów merytorycznych i horyzontalnych Na bazie dokonanej oceny merytorycznej organ prowadzący szkoły publiczne i niepubliczne otrzyma jedno z następujących pism informujących: o przyjęciu wniosku do realizacji, tj. przyznaniu dofinansowania dla złożonego projektu wraz ze wskazaniem kwoty dofinansowania, pod warunkiem złożenia przez organ prowadzący szkół publicznych i niepublicznych w podanym przez UMWL terminie (nie krótszym niż 5 dni) wymaganych załączników do umowy, o przekazaniu wniosku do poprawy Poprawiony wniosek o dofinansowanie realizacji projektu zostanie ponownie oceniony przez pracownika Instytucji Pośredniczącej Podpisanie umowy Beneficjent, którego projekt został wyłoniony do dofinansowania podpisuje z Województwem Lubuskim Umowę Podpisując umowę organ prowadzący szkół publicznych i niepublicznych ubiegający się o dofinansowanie zobowiązuje się realizować projekt zgodnie z zasadami określonymi w dokumencie System realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki dostępnym na stronie internetowej W przypadku, gdy Beneficjent podpisał umowę w latach ubiegłych, wniosek o dofinansowanie projektu systemowego na lata będzie załączony do umowy w formie aneksu. Strona 25 z 26

26 IV.Kontakt i dodatkowe informacje Dodatkowych informacji dla ubiegających się o dofinansowanie udziela: / Departament Europejskiego Funduszu Społecznego, ul. Podgórna 7, Zielona Góra, tel. (68) lub (68) , oraz Punkt Informacyjny Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, ul. Braci Gierymskich 99 a, Zielona Góra, tel. (68) , info@efs.lubuskie.pl Strona 26 z 26