Przeprowadzenie Minimalnej/Krótkiej Interwencji

Transkrypt

1 Przeprowadzenie Minimalnej/Krótkiej Interwencji

2 Pacjenci POZ Problemy alkoholowe są znacznie rozpowszechnione wśród pacjentów POZ. Warto pamiętać o tym, że w populacji osób pijących więcej jest osób nieuzależnionych niż uzależnionych. Pacjenci z problemami alkoholowymi czują się swobodniej zgłaszając się do lekarza pierwszego kontaktu, niż do specjalistycznej poradni, ponieważ nie powoduje to napiętnowania. Ważne, aby lekarz potrafił rozpoznać wzorzec zażywania właściwy pacjentowi. Wykrycie problemu alkoholowego, czyli rozmowa na ten temat jest warunkiem skutecznej interwencji, a w konsekwencji zwiększa skuteczność pomocy lekarskiej. Badania pokazują, że poradnictwo doraźne w POZ jest skuteczną metodą zmniejszania śmiertelności i problemów związanych z piciem w grupie osób pijących szkodliwie i ryzykownie.

3 Powody podejmowania interwencji Ciągłość opieki w placówkach POZ Nastawienie na profilaktykę Dobra znajomość swoich pacjentów Dobra relacja z lekarzem, którego pacjent sam wybrał Możliwość naturalnego wkomponowania pytań o alkohol do wywiadu Niski koszt interwencji Zwiększenie skuteczności leczenia zaburzeń somatycznych Dodatkowo w przypadku kobiet takim lekarzem POZ jest bardzo często ginekolog-położnik

4 Przeszkody w wykrywaniu problemów uzależnień w grupie pacjentów POZ Marginalne traktowanie zdrowotnych konsekwencji nadużywania alkoholu i innych substancji w programie studiów medycznych, Niedocenianie wagi problemu i bagatelizowanie wpływu alkoholu na zdrowie, w szczególności w grupie kobiet, Brak umiejętności różnicowania wzorców zażywania, Koncentracja przy diagnozie na objawach stereotypowych i zaawansowanych powikłaniach uzależnienia (choroby wątroby i trzustki), Postawy personelu medycznego na temat alkoholu, Obawa przed poruszaniem tematu tabu, Brak czasu, materiałów edukacyjnych w placówkach i współpracy ze specjalistami, Brak materiałów edukacyjnych.

5 Najlepsze sytuacje do rozmowy o zażywaniu substancji psychoaktywnych Nowy pacjent Planowanie ciąży lub ciąża i w ogóle opieka ginekologiczno-położnicza Pacjent po urazie Pacjent z grupy ryzyka (płeć, wiek, historia rodzinna, wykonywany zawód) Badanie kierowcy Przed zalecaniem leków, np. w związku z nadciśnieniem i in.

6 Dolegliwości mogące mieć związek z alkoholem Bóle głowy Niespecyficzne bóle brzucha Bóle w nadbrzuszu Poranne mdłości i wymioty Biegunki Podwyższone ciśnienie tętnicze Zaburzenia rytmu serca Bezsenność Częste infekcje

7 Wczesne oznaki picia szkodliwego Urazy Stany zapalne Nieżyty żołądka i dwunastnicy Zmiany hematologiczne Podwyższone wyniki prób wątrobowych Picie ryzykowne Nie daje objawów Wymaga stosowania metod przesiewowych u wszystkich dorosłych (a nawet > 16 r.ż)

8 Krótkie interwencje Lekarze POZ i inni są w stanie wpłynąć na wyniki leczenia problemów alkoholowych u wielu pacjentów. Ze względu na zazwyczaj krótko trwający kontakt z pacjentem podczas jednej wizyty opracowano kilka rodzajów interwencji. Obejmują one zazwyczaj badanie/rozmowę, udzielenie porady, tzw. biblioterapię, czyli wręczenie materiałów edukacyjnych i skierowanie (jeśli to wskazane) na leczenie specjalistyczne. Dodatkowo opracowano szereg prostych kwestionariuszy i testów przesiewowych, które mogą być stosowane podczas wizyty. Służą temu testy przesiewowe, np. CAGE, MAST, HSS, AUDIT, AUDIT-C, TWEAK, T-ACE. Różnią się one pod względem możliwości wykrywania wczesnych stadiów picia problemowego.

9 CAGE C Czy czuje Pan, że powinien ograniczyć (Cut down) picie? A Czy ludzie irytują (Annoyd) Pana krytycznymi uwagami na temat Pana picia? G Czy kiedykolwiek czuł się Pan źle lub miał poczucie winy (Guilty) z powodu picia? E Czy zdarzyło się Panu rozpocząć dzień od picia alkoholu, aby uspokoić nerwy i dojść do siebie (Eye opener)? Dwie twierdzące odpowiedzi to wynik dodatni testu, wskazujący na potrzebę dalszej diagnostyki.

10 T-ACE (dla kobiet ciężarnych) T Ile porcji alkoholu musi Pani wypić, aby poczuć się na rauszu (Tolerance)? A Czy ludzie irytowali (Annoyd) Panią, gdy wypowiadali krytyczne uwagi na temat Pani picia? C Czy zdarzyło się Pani myśleć, że powinna Pani mniej pić (Cut down)? E Czy zdarzyło się Pani rozpocząć dzień od picia alkoholu, aby uspokoić nerwy lub zlikwidować kaca (Eye opener)? Przynajmniej dwie pozytywne odpowiedzi wskazują na możliwość istnienia problemu alkoholowego.

11 TWEAK (dla kobiet ciężarnych) Pytanie 1. T Ile porcji alkoholu jest Pani w stanie wypić? (Tolerance) 2. W Czy ktoś z Pani przyjaciół lub krewnych martwił (Worried) się Pani piciem lub na nie narzekał? 3. E Czy zdarzyło się Pani rozpocząć dzień od picia alkoholu, aby uspokoić nerwy lub zlikwidować kaca (Eye opener)? 4. A Czy ktoś z przyjaciół lub krewnych kiedykolwiek opowiadał o czymś, co Pani mówiła lub robiła pod wpływem alkoholu, a czego Pani nie pamięta (Amnesia)? 5. K Czy czuje Pani czasem, że powinna ograniczyć (Cut down) picie? Punkty 1 lub 2, jeśli Pacjentka wypija 5 porcji zanim wystąpi stan upojenia Skala 7-punktowa, 2 punkty i więcej wskazują na picie ryzykowne

12 Test Czułość Swoistość CAGE 50% 92% MAST 85% 87% AUDIT 92% 94%

13 Test Rozpoznawania Zaburzeń Związanych ze Spożywaniem Alkoholu (AUDIT) - opracowany i zalecany przez WHO

14 1. Jak często pije Pan/Pani napoje zawierające alkohol? nigdy 1x/msc lub rzadziej 2-4 x-msc 2-3x-tydz codziennie lub prawie (0 pkt) (1 pkt) (2 pkt) (3 pkt) (4 pkt) 2. Ile porcji standardowych zawierających alkohol wypija Pan/Pani w trakcie typowego dnia picia? 1 lub 2 3 lub 4 5 lub 6 7 lub 9 10 lub więcej (0 pkt) (1 pkt) (2 pkt) (3 pkt) (4 pkt) 3. Jak często wypija Pan/Pani 6 lub więcej porcji podczas jednej okazji? nigdy rzadziej niż 1x/msc 1x/msc 1x/tydz codziennie lub prawie (0 pkt) (1 pkt) (2 pkt) (3 pkt) (4 pkt)

15 Picie ryzykowne: 5 punktów u M 4 punktów u K Zalecane wykonanie testu AUDIT

16 Przeczytaj dokładnie kolejne pytania. Zastanów się nad odpowiedzią. Przelicz ilość wszystkich wypijanych przez siebie rodzajów alkoholu (piwa, wina, wódki) na porcje standardowe wg podanego schematu. Zanotuj liczbę punktów w okienku po prawej stronie. Bądź uczciwy, tylko wtedy wypełnianie testu ma sens. 1. Jak często pije Pan/Pani napoje zawierające alkohol? (0) nigdy (1) raz w miesiącu lub rzadziej (2) 2 do 4 razy w miesiącu (3) 2 do 3 razy w tygodniu (4) 4 razy w tygodniu lub częściej 4. Jak często w ciągu ostatniego roku stwierdzał/a Pan/Pani, że nie może zaprzestać picia po jego rozpoczęciu? (0) nigdy (1)rzadziej niż raz w miesiącu (2) raz w miesiącu (3) raz w tygodniu (4) codziennie lub prawie codziennie 2. Ile porcji standardowych zawierających alkohol wypija Pan/Pani w trakcie typowego dnia picia? (0) 1-2 porcje (1) 3-4 porcje (2) 5-6 porcji (3) 7,8 lub 9 porcji (4) 10 lub więcej 3. Jak często wypija Pan/Pani 6 lub więcej porcji podczas jednej okazji? (0) nigdy (1) rzadziej niż raz w miesiącu (2) raz w miesiącu (3) raz w tygodniu (4) codziennie lub prawie codziennie 5. Jak często w ciągu ostatniego roku zdarzyło się Panu/Pani z powodu picia alkoholu zrobić coś niewłaściwego, co naruszałoby normy i zwyczaje przyjęte w Pana/i środowisku? (0) nigdy (1) rzadziej niż raz w miesiącu (2) raz w miesiącu (3) raz w tygodniu (4) codziennie lub prawie codziennie 6. Jak często w ciągu ostatniego roku musiał/a się Pan/Pani rano napić aby móc dojść do siebie po dużym piciu z poprzedniego dnia? (0) nigdy (1) rzadziej niż raz w miesiącu (2) raz w miesiącu (3) raz w tygodniu (4) codziennie lub prawie codziennie

17 7. Jak często w ciągu ostatniego roku doświadczał/a Pan/Pani poczucia winy lub wyrzutów sumienia po wypiciu alkoholu? (0) nigdy (1) rzadziej niż raz w miesiącu (2) raz w miesiącu (3) raz w tygodniu (4) codziennie lub prawie codziennie 9. Czy zdarzyło się, że Pan/Pani lub jakaś inna osoba doznała urazu w wyniku Pana/i picia? (0) nie (2) tak, ale nie w ostatnim roku (4) tak, w ciągu ostatniego roku 8. Jak często w czasie ostatniego roku nie był Pan/Pani w stanie z powodu picia przypomnieć sobie co wydarzyło się poprzedniego wieczoru? (0) nigdy (1) rzadziej niż raz w miesiącu (2) raz w miesiącu (3) raz w tygodniu (4) codziennie lub prawie codziennie 10. Czy zdarzyło się, że krewny, przyjaciel albo lekarz interesował się Pana/Pani piciem lub sugerował jego ograniczenie? (0) nie (2) tak, ale nie w ostatnim roku (4) tak, w ciągu ostatniego roku Tutaj zapisz sumę punktów ogółem

18 Normy AUDIT Wzorce spożywania alkoholu Liczba punktów w teście AUDIT Rozkład odpowiedzi w teście AUDIT (podwyższona ilość punktów w pytaniach) Picie o niskim poziomie ryzyka do 8 pytania 1-3 Picie ryzykowne 8-15 pytania 1-3 Picie szkodliwe pytania 1-3 i 7-10 Podejrzenie uzależnienia 20 i więcej pytania i 4-6

19 Warunki przeprowadzania testów przesiewowych przyjazna atmosfera rozpoznanie stanu zdrowia trzeźwość osoby poufność rozumienie pytań wynik testu diagnoza

20 Niezbędne umiejętności do przeprowadzenia Krótkiej Interwencji: Liczenie porcji standardowych Liczenie ilości wypijanego alkoholu i różnicowanie wzorca picia Przeliczanie stężenia alkoholu we krwi Przeprowadzanie i interpretacja testu AUDIT Rozumienie procesu kształtowania się motywacji do zmiany Przedstawienie zagadnienia w kontekście zdrowia klienta Udzielanie informacji zwrotnych Rozmowa na temat zmiany i ustalanie celów Podsumowanie i domknięcie KI

21 Krótka interwencja Krótka interwencja to taki sposób postępowania, który ma na celu zbadanie potencjalnego problemu i zmotywowanie pacjenta do jego rozwiązania. Podstawowym celem każdej interwencji jest zmniejszenie prawdopodobieństwa szkód, jakie mogą wyniknąć z kontynuowania używania substancji. Po odpowiednim przeszkoleniu mogą podejmować ją specjaliści z wielu różnych dziedzin. Ma zazwyczaj wyraźnie określoną strukturę i obejmuje: TEST PRZESIEWOWY INFORMACJA ZWROTNA (za zgodą) PORADA

22 Zalety Krótkich Interwencji KI może być stosowana jako samodzielna interwencja jak i jako dodatek do innych form terapii nadużywania substancji i zaburzeń zdrowia psychicznego. KI może być stosowana zarówno wobec osób zażywających ryzykownie substancje chemiczne jak i uzależnionych od nich. KI jako metoda zmiany konkretnych zachowań, przed rozpoczęciem terapii. KI nie jest czasochłonna i obejmuje jedno do kilku spotkań.

23 Minimalna a Krótka Interwencja Interwencja Minimalna Krótka Interwencja Przy okazji Oparta na poradzie Z lub bez usystematyzowanej dalszej opieki Do 10 minut Z materiałami do samopomocy Zwykle zaplanowana Oparta na motywowaniu Z usystematyzowaną dalszą opieką Do 30 minut Z materiałami do samopomocy

24 STRATEGIA FRAMES Krótka interwencja składa się z pięciu podstawowych kroków, tworzących ramy odniesienia (FRAMES), które pozostają ważne, niezależnie od liczby sesji czy długości interwencji: (Feedback) - klientowi udziela się informacji zwrotnej dotyczącej osobistego ryzyka lub (i) szkód związanych z nadużywaniem substancji; (Responsibility) - odpowiedzialność za zmianę umieszcza się po stronie klienta; (Advice) - klientowi udziela się porad dotyczących zmiany; (Menu) klientowi proponuje się opcje polegające na samopomocy lub terapii; (Empathic style) w rozmowie z klientem używa się empatycznego stylu; (Self-efficacy) klientowi zaszczepia się poleganie na sobie i optymizm co do możliwości przejęcia kontroli nad własnym życiem.

25 Porcja standardowa = 10 g alkoholu Szklanka 250 ml piwa o mocy 5% Lampka 100 ml wina o mocy 12% Kieliszek 30 ml wódki o mocy 40% alkoholu

26 Wzorce spożywania alkoholu normy Ilość czystego alkoholu w gramach spożywana dziennie Ilość czystego alkoholu w gramach spożywana tygodniowo K M K M Picie o niskim poziomie ryzyka do 20 do 40 do 140 do 280 Picie ryzykowne Picie szkodliwe ponad 40 ponad i więcej 350 i więcej Podejrzenie uzależnienia ponad 40 ponad i więcej 350 i więcej

27 Obliczanie stężenia alkoholu we krwi (wzór) ilość gramów 100% alkoholu x = masa ciała w kg x 0,7 (dla mężczyzn) bądź 0,6 (dla kobiet)

28 Rola lekarza internisty 1. Ocena stanu pacjenta Zbierz wywiad Przeprowadź badanie fizykalne szukaj objawów sygnalizujących uszkodzenia będące skutkiem nadużywania alkoholu Wykonaj testy laboratoryjne, Zastosuj test przesiewowy Ustal rozpoznanie 2. Rozmowa o rozpoznaniu Przekaż informację o rozpoznaniu Udziel informacji o zagrożeniach wynikających z nadużywania alkoholu, Pomóż zrozumieć pacjentowi, co oznacza to, że jest chory Ustal gotowość pacjenta do zmiany 3. Krótka interwencja Zaproponuj konsultację i udziel porady Jeśli to konieczne zaangażuj rodzinę w proces terapii 4.Kierowanie na leczenie specjalistyczne Wybierz odpowiedni program Nawiąż współpracę ze specjalistą Obserwuj i wspieraj procesu zdrowienia

29 Zbieranie wywiadu od pacjenta 1. Dwa podstawowe pytania: Czy pije Pan/i alkohol? Czy w Pana/i rodzinie występowały problemy alkoholowe?) 2. Określ model picia: Kiedy ostatni raz Pan/i pił/a? Jak często Pan/i pije? Ile porcji Pan/i wypija? Czy wypija Pan/i czasami więcej? Jak często i ile? Czy miał/a Pan/i kiedykolwiek problemy związane z piciem alkoholu 3. Wykonaj test przesiewowy 4. Pytaj o objawy i konsekwencje (objawy odstawienne, tolerancję, utratę kontroli, konsekwencje zdrowotne, konsekwencje społeczne) 5. Pytaj o inne substancje (tytoń, leki, narkotyki) 6. Ustal rozpoznanie

30 Podstawowe składniki Krótkich Interwencji Przekazuj informację zwrotną Udzielaj porady za zgodą Oceń gotowość do zmiany Negocjuj cele i strategie Monitoruj postępy

31 Zalecenia dla lekarzy Informuj o FASD i szkodliwych skutkach picia i zażywania innych środków w ciąży pacjentki i ich partnerów, Zadawaj wszystkim pacjentkom w wieku reprodukcyjnym podstawowe pytania o ilość wypijanego alkoholu Postaraj się o materiały/ulotki na temat alkoholu i innych środków odurzających, Nawiąż współpracę z innymi ośrodkami, np. leczenia uzależnień, Ustal, które kobiety spożywały alkohol w okresie ciąży i oceń stopień ryzyka FAS, Zapoznaj kobiety pijące alkohol w ciąży ze skutkami picia dla ich dziecka i dla ich własnego zdrowia.