Problemy określania stanu siedliska w lasach na terenach odwodnionych

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Problemy określania stanu siedliska w lasach na terenach odwodnionych"

Dagmara Jankowska
6 lat temu
Przeglądów:

Konferencja naukowo-techniczna Leśne siedliska

na terenach odwodnionych Cezary Kabała 1,

1 Konferencja naukowo-techniczna Leśne siedliska zmienione i zniekształcone Nagórzyce, listopada 2014 r. Problemy określania stanu siedliska w lasach na terenach odwodnionych Cezary Kabała 1, Marian Marzec 2 1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu 2 BULiGL Oddział w Brzegu

2 Przyczyny odwodnienia siedlisk leśnych Celowe odwodnienia związane z gospodarką leśną (w przeszłości) Odwodnienia powodowane przez kopalnie głębinowe i odkrywkowe Odwodnienia powodowane przez regulację rzek i zabudowę hydrotechniczną Nasilony drenaż powodowany przez systemy odwadniania dróg/autostrad (na ogół niewielki zasięg liniowy) Oddziaływanie odwodnień rolniczych

3 Problem siedlisk odwodnionych w typologii siedlisk Siedliska sztucznie odwodnione mają przejściowy charakter; poszczególne elementy typologiczne mogą nie współgrać ze sobą, gdyż w różnym tempie reagują na zmienione warunki Wątpliwości typologiczne występują na wszystkich siedliskach odwodnionych (połęgowych, pobagiennych, wilgotnych), ale sytuacja odwodnionych siedlisk bagiennych wymaga największej uwagi i doprecyzowania kryteriów

4 Przeobrażenie gleby organicznej wskutek odwodnienia Etap 1: zmiany fizyczne Przesychanie (dehydratacja) powoduje kurczenie i zagęszczenie torfu. Tworzą się szczeliny pionowe i różnokierunkowe, które przerywają kapilary glebowe i potęgują efekt przesuszenia warstwy powierzchniowej. Wielokrotne przesychanie i namakanie wraz z działaniem korzeni roślin i mikroorganizmów prowadzi do zatarcia pierwotnej stratyfikacji torfu i wytworzenia struktury agregatowej (subangularnej, gruzełkowej, ziarnistej, kostkowej, koksikowej) a w przypadku torfów mszarnych do rozdrobnienia włókien

5 Przeobrażenie gleby organicznej wskutek odwodnienia Etap 2: zmiany biochemiczne Równocześnie, stopniowo nasilają się procesy humifikacji oraz mineralizacji masy torfowej. Rośnie udział związków humusowych, co nadaje lub nasila czarną barwę i zwiększa zdolności sorpcyjne względem kationów Wskutek rozkładu węglowodanów i białek uwalniane są makroskładniki (azot, fosfor, potas, siarka), co zwiększa żyzność gleby i przekłada się na stopień troficzności TSL

zwiększenie stopnia zagęszczenia i wytworzenie struktury agregatowej Duży stopień rozkładu torfu (w skali von Posta lub Okruszki) nie

6 Co to jest gleba murszowa? Murszenie jest nie tylko rozkładem torfu (humifikacją lub mineralizacją), ale też przeobrażeniem jego struktury, rozumianej jako zwiększenie stopnia zagęszczenia i wytworzenie struktury agregatowej Duży stopień rozkładu torfu (w skali von Posta lub Okruszki) nie jest tożsamy ze zmurszeniem! Naturalną cechą niektórych siedlisk (np. olsów) jest silne wahanie uwilgotnienia w ciągu roku; w takich glebach zmurszenie powierzchniowej warstwy torfu może być cecha naturalną, a nie przejawem degradacji antropogenicznej

7 Przekształcenia roślinności Torfowisko nieodwodnione (aktywne) Nadleśnictwo Chocianów (RDLP Wrocław)

8 Przekształcenia roślinności Torfowisko słabo odwodnione Nadleśnictwo Chocianów (RDLP Wrocław)

9 Przekształcenia roślinności Torfowisko odwodnione z dużymi wahaniami zwierciadła wody gruntowej Nadleśnictwo Chocianów (RDLP Wrocław)

10 Przekształcenia roślinności Siedlisko borowe (BM) na glebie odwodnionej i zmurszałej Nadleśnictwo Ruszów (RDLP Wrocław)

11 Przekształcenia roślinności Siedlisko lasowe (LM) na glebie odwodnionej i zmurszałej Nadleśnictwo Ruszów (RDLP Wrocław)

12 Zanik gatunków wyróżniających dla BMb i LMb Gatunki różnicujące BMb od BMw: Wełnianka wąskolistna Torfowiec Girgensohna Torfowiec błotny Torfowiec całolistny Torfowiec zakrzywiony Nerecznica szerokolistna Gatunki obecne w LMb: Siedmiopalecznik błotny Nerecznica błotna Turzyca nitkowata Bobrek trójlistkowy Czermień błotna Torfowiec nastroszony, Girgensohna, zakrzywiony, błotny Turzyca pospolita

13 Wniosek Na stanowiskach silnie i trwale odwodnionych wszystkie elementy diagnostyczne siedliska: niski poziom wody gruntowej i ograniczony czas nasycenia gleby wodą zmurszenie gleby organicznej lub mineralno-organicznej skład roślinności runa bonitacja drzewostanu wskazują na siedlisko wilgotne a nie bagienne

14 Warianty wilgotności siedlisk leśnych (źródło: IUL, cz. 2, 2012) Grupa Wariant uwilgotnienia Wpływ wody Orientacyjny poziom wiosennego Stopnie i symbole wilgotnościowa siedliska na siedlisko występowania wody w m wody: siedlisk nazwa symbol gruntowej (g) opadowej (og) Siedliska suche s Siedliska świeże św Siedliska wilgotne suche brak wpływu poniżej 2,5 g7 świeże 1 bardzo słaby poniżej 2,5 g6 silnie świeże 2 słaby poniżej 1,8 poniżej 1,3 g5, og5 odwodnione 0 słaby wskutek odwodnienia poniżej 1,8 poniżej 1,3 Og5-6, Oog5 wilgotne 1 umiarkowany 0,8 1,8 1,3 1,8 g4, og4 w Siedliska bagienne b Siedliska łęgowe ł silnie wilgotne 2 dość silny 0,5 0,8 0,4 0,8 g3, og3 silnie umiarkowany wskutek silnego poniżej 1,8 odwodnione 0 odwodnienia poniżej 1,3 Og4-5, Oog4-5 odwodnione 1 dość silny wskutek odwodnienia 0,5 1,8 0,4 1,3 Og3, Oog3 mokre 2 silny 0,2 0,5 0,2 0,4 g2, og2 bardzo mokre 3 bardzo silny 0,0 0,2 0,0 0,2 g1, og1 niezalewane 0 umiarkowany wskutek braku sporadycznie (tylko w okresie wielkich zalewu powodzi) powyżej powierzchni Og4, Oog4 zalewane okresowo (co najmniej raz w roku) powyżej silny - okresowy zg1-4, zog1-4 1 powierzchni, krótkie zalewy zalewane i bardzo silny okresowy okresowo (co najmniej raz w roku); zalewy 2 zg1-3, zog1-3 podtapiane (zabagnienia) i podtopienia

15 Propozycja zmian wariantów wilgotnościowych Grupa Wariant uwilgotnienia Wpływ wody Orientacyjny poziom wiosennego Stopnie i symbole wilgotnościowa siedliska na siedlisko występowania wody w m wody: siedlisk nazwa symbol - gruntowej (g) opadowej (og) Siedliska suche s Siedliska świeże św Siedliska wilgotne suche brak wpływu poniżej 2,5 g7 świeże 1 bardzo słaby poniżej 2,5 g6 silnie świeże 2 słaby poniżej 1,8 poniżej 1,3 g5, og5 odwodnione 0 słaby wskutek odwodnienia poniżej 1,8 poniżej 1,3 Og5-6, Oog5 wilgotne 1 umiarkowany 0,8 1,8 1,3 1,8 g4, og4 w Siedliska bagienne b Siedliska łęgowe ł silnie wilgotne 2 dość silny 0,5 0,8 0,4 0,8 g3, og3 silnie umiarkowany wskutek silnego poniżej 1,8 odwodnione 0 odwodnienia poniżej 1,3 Og4-5, Oog4-5 odwodnione 1 dość silny wskutek odwodnienia <0,5 1,8 <0,4-1,3 Og3-4, Oog3-4 mokre 2 silny 0,2 0,5 0,2 0,4 g2, og2 bardzo mokre 3 bardzo silny 0,0 0,2 0,0 0,2 g1, og1 niezalewane 0 umiarkowany wskutek braku sporadycznie (tylko w okresie wielkich zalewu powodzi) powyżej powierzchni Og4, Oog4 zalewane okresowo (co najmniej raz w roku) powyżej silny - okresowy zg1-4, zog1-4 1 powierzchni, krótkie zalewy zalewane i bardzo silny okresowy okresowo (co najmniej raz w roku); zalewy 2 zg1-3, zog1-3 podtapiane (zabagnienia) i podtopienia + odpowiednie zmiany w przyporządkowaniu typów, podtypów i odmian gleb

16 Niezbędne zmiany w przyporządkowaniu typów i podtypów gleb (przykład BMw) Konieczność dodania typów gleb organicznych

17 Równorzędne elementy diagnozy wilgotności siedliska Poziom wody gruntowej (maksymalny, minimalny, wahania sezonowe) Stopień uwilgotnienia gleby (obejmujący m.in. szacunkowe określenie długości nasycenia wodą lub przesuszenia w ciągu roku i głębokość oglejenia profilu glebowego) Typ i podtyp gleby, z uwzględnieniem stopnia zmurszenia warstwy organicznej i/lub typu próchnicy leśnej Skład florystyczny runa leśnego

18 Konsekwencje dla planowania składu drzewostanu na silnie odwodnionych siedliskach pobagiennych Przykład dla Krainy V - Śląskiej

19 W pracach siedliskowych winno się obowiązkowo wykonać prognozę zmian wilgotności dla siedliska odwodnionego celem poprawnego dostosowania składu drzewostanu do prognozy: siedlisko będzie trwale utrzymane w stanie odwodnienia i w ciągu lat może ewoluować do siedlisk wilgotnych planowane jest zaniechanie odwadniania i przywrócenie warunków wodnych typowych dla siedlisk bagiennych

20 Zawodnienie lub przywrócenie zawodnienia po okresie trwałego odwodnienia Zapadliska związane ze szkodami górniczymi lub wysięki wód z nadpoziomowych składowisk mokrych Otoczenie zbiorników małej retencji wodnej Przywrócenie podtopienia na terenach renaturyzowanych Zawodnienia w otoczeniu siedlisk bobrów

21 Przykład trwałego zawodnienia w Ndl. Rybnik Dziękujemy za uwagę

Podobne dokumenty

Przyrodnicze walory wtórnie zabagnionych użytków zielonych. Teresa Kozłowska, Anna Hoffmann-Niedek, Krzysztof Kosiński

Przyrodnicze walory wtórnie zabagnionych użytków zielonych Teresa Kozłowska, Anna Hoffmann-Niedek, Krzysztof Kosiński Przedmiotem badań były nizinne użytki zielone o zróżnicowanych warunkach siedliskowych,