Dyscyplina wiodąca a sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców w wieku lat

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ IX ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Amosa Komeńskiego w Lesznie Jan Amos Komenski State School of Higher Vocational Education in Leszno BEATA JANOWSKA Dyscyplina wiodąca a sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców w wieku lat Leading discipline and physical fitness of girls and boys aged years Słowa kluczowe: sprawność fizyczna, test sprawności fizycznej EUROFIT Key words: physical fitness, test of physical fitness EUROFIT Sprawność fizyczna, jej poziom i rozwój uwarunkowany jest nie tylko samym uprawianiem ćwiczeń fizycznych, ale również czynnikami dziedzicznymi, takimi jak: budową ciała i uzdolnieniami ruchowymi. Na usprawnienie i poziom sprawności fizycznej dziewcząt i chłopców w wieku lat wpływ mają, prócz ww. czynników ćwiczenia danej dyscypliny sportu. Trenerzy nauczyciele wychowania fizycznego racjonalnie dobierają środki i metody przy doborze wielkości obciążenia do fizycznych i psychofizycznych właściwości wychowanków. Wynika z tego ciągła potrzeba monitorowania rozwoju fizycznego i sprawności motorycznej dziewcząt i chłopców. W tym celu niezbędny jest odpowiedni instrument pomiarowy umożliwiający poznanie stanu cech motorycznych badanych, a w późniejszym treningu kontrolę zmian spowodowanych treningiem w wiodącej dyscyplinie sportu. Do określenia poziomu sprawności fizycznej badanej grupy zastosowano testy zezwalające na ocenę ogólnej sprawności fizycznej oraz umożliwiające wywnioskowanie o stopniu rozwoju poszczególnych cech motoryki np. gibkość, siła, skoczność. Celem badań jest określenie stanu sprawności fizycznej dziewcząt i chłopców w wieku lat a dyscyplina wiodąca. Przedstawione wyniki dotyczą dzieci biorących udział w zajęci ciach sportowych takich dyscyplin jak biegi na orientację i tenis stołowy.

2 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Biegi na orientację to dyscyplina sportowa, w której zawodnik poznaje pracę z kompasem i mapą. Posługując się mapą i kompasem biegacz ma za zadanie pokonać, oczywiście jak najszybciej, określoną na mapie trasę wyznaczoną w terenie przez punkty kontrolne. Przebieg między punktami kontrolnymi jest dowolny i wybór sposobu pokonania trasy to istota biegu na orientację. Zawodnik powinien potwierdzić swój udział w biegu we wszystkich punktach kontrolnych - w zadanej kolejności. Obecność zawodnika na wszystkich punktach kontrolnych zapisywana jest na specjalnym chipie. Start zawodnika odbywa się w odstępie czasowym, indywidualnie według wcześniej ustalonej kolejności. Zawodnicy dopiero na starcie otrzymują mapy z zaznaczonymi miejscami kontrolnymi poszczególnymi zadanymi punktami. Tenis stołowy to gra, w której uczestniczy dwóch lub czterech graczy. Podczas gry pojedynczej, dwóch zawodników po przeciwnych stronach stołu do tenisa stołowego odbija do siebie piłeczkę rakietką tak, by przeleciała nad siatką na druga stronę stołu. Piłeczka musi uderzyć stół tylko jeden raz. Punkty zdobywa się za przebicia piłeczki na stół, stronę rywala, których przeciwnik nie odebrał. W grze podwójnej udział bierze czterech zawodników po dwóch z każdej strony stołu. Obecnie tenis stołowy jest jedną z najpopularniejszych gier na świecie. Jest grą bardzo szybką, wymagającą od zawodników dużej energii, tempa, szybkości i błyskawicznej reakcji. Zazwyczaj na zawodach sportowych ustalane są reguły do ilu setów rozgrywane są mecze do dwóch lub do trzech wygranych setów. Sprawność fizyczna, określona w danym momencie życia to obecna możliwość wykonania ruchu, do którego angażowane są takie cechy jak siła, szybkość, wytrzymałość, zwinność i gibkość. Dotyczy wszechstronnego rozwoju ww. cech motorycznych. Sprawność fizyczne to efekt wielu czynników w tym również treningu, ciągłego ćwiczenia powodującego poprawienie funkcji układu nerwowego i zmianę pracy, czynności całego ciała. Dziecko, które jest sprawne fizycznie charakteryzuje się dobrym zdrowiem, wydolnością, siłą fizyczną, umiejętnością oceniania własnych możliwości, zdolnością wykonywalnie ruchu przy minimalnym wydatkowaniu energii. Na dobrą sprawność fizyczną wpływają również inne czynniki takie jak dziedziczenie uzdolnień oraz umiejętność radzenia sobie eliminowania napięć psychicznych. Sprawność fizyczna pokazuje stan narządów i funkcji ustroju. Można ją podzielić na sprawność ogólną czyli zdolność do wykonywania życiowych czynności ruchowych potrzebnych człowiekowi do poruszania się w otaczającym go środowisku. Każdy dąży do tego by odbywało się to bez większych trudności, a ruch i poruszanie się było swobodne, by każdy umiał biegać, chodzić, a przeszkody terenowe mógł pokonywać bez większych trudności. Każdy, dzięki jego sprawności fizycznej ogólnej może podnosić i przenosić ciężary nie wymagające specjalnego przygotowania siłowego, oraz posiadać dobrą kondycję fizyczną potrzebną do pracy i wypoczynku fizycznego. Sprawność specjalna to zdolność do wykonywania ruchów związanych z daną dyscypliną sportu ruchów czasami bardzo specyficznych. Osiągnięty poziom ogólnego przygotowania, podczas treningów i specjalistycznych szkoleń, umożliwia sportowcom pracę ze zwiększoną intensywnością. Na poziom sprawności fizycznej bardzo istotny wpływ ma poziom rozwoju cech motorycznych, które są wartościami 138

3 Beata Janowska Dyscyplina wiodąca a sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców w wieku lat charakteryzującymi możliwości ruchowe ustroju. Poziom sprawności fizycznej uwarunkowany jest całokształtem działań na organizm tj. wzrastania, dojrzewania i różnicowania organizmu. Działania kształtujące sprawność fizyczną muszą uwzględniać właściwości ontogenezy. Rozwój motoryczny dziecka szkolnego w wieku lat cechuje już znaczna koordynacja ruchów, zręczność, dokładność, a nawet precyzja. Dzieci wykazują w tym okresie indywidualne cech ruchowe. Określa się to nawet jako osobowość ruchową dzięki niej można rozpoznać dziecko prawie tak samo dokładnie po chodzie, ruchach czy gestach, jak po rysach twarzy lub głosie. Do tego by rozwój mięsni przebiegał w sposób prawidłowy i harmonijny konieczne jest prawidłowe i systematyczne trenowanie mięśni i stawów, dlatego należy jednak zwrócić uwagę, aby praca mięśni i stawów, była rozkładana równomiernie na poszczególne grupy mięśniowe. Trzeba także pamiętać o indywidualnych różnicach w grupie rówieśniczej. To, co dla jednego dziecka jest możliwe i łatwe do wykonania, dla drugiego okazuje się bardzo trudne, wymaga wielkiego wysiłku, a czasami w ogóle staje się nieosiągalne. Toteż zawsze konieczna jest indywidualizacja, szczególnie na zajęciach rekreacyjno-ruchowych, ćwiczeniach, zabawie, a w szczególności podczas treningu,. Dotyczy to wszystkich dzieci ze zwróceniem bacznej uwagi na dzieci słabsze oraz niesprawnych ruchowo. Dziecko w wieku lat rozwija się stopniowo zdolność spostrzegania, przede wszystkim w zakresie wrażeń wzrokowych i słuchowych. Spostrzegania przede wszystkim w zakresie wrażeń wzrokowych i słuchowych. Spostrzeżenia uczniów w tym czasie rozwoju nabierają cech świadomej i celowej obserwacji. Zakres pojęć wyraźnie się poszerza, następuje wiązanie ich w związki przyczynowe. Udoskonala się i kształtuje pamięć dzięki czemu dziecko opanowuje umiejętność przyswajania sobie nie znanych wcześniej wiadomości i umiejętności, utrwalania i zapamiętywania ich, a następnie odtwarzania. Myślenie staje się coraz bardziej logiczne. Rozwija się proces analizy i syntezy myślowej, dziecko potrafi, kojarząc zdarzenie, przyczyny i skutki, coraz bardziej logicznie myśleć. Wyobraźnia jest nadal bardzo żywa, coraz bardziej kontrolowana. Stan sprawności określono poprzez 3 próby skoczności, gibkości i siły. MATERIAŁ I METODY BADAWCZE Ogółem przebadano 69 uczniów ze szkół podstawowych w Lesznie i w Belęcinie. Ww. badani uczęszczają na dodatkowe zajęcia z takich dyscyplin sportowych jak: Belęcin Biegi na Orientację; Leszno Tenis Stołowy. Plan zajęć przewiduje dodatkowe 90 minutowe 2 treningi w tygodniu. Uczniowie w momencie badań systematycznie uczestniczyli w zajęciach sportowych. Każda grupa rozpoczęła ćwiczenia z dziećmi we wrześniu 2014 r., tak więc badanie wykonano po sześciu miesiącach systematycznych ćwiczeń. Zajęcia prowadzone były na Sali gimnastycznej, jak również w terenie dla obu grup. Każdy uczestnik zajęć przeszedł również szkolenie teoretyczne pozwalające wykształcić u dzieci logiczne myślenie, przewidywanie dalszego ciągu zdarzeń i umiejętności samodzielnego wyboru dla biegaczy trasy biegowej, a 139

4 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo dla tenisistów następnego dobrego zagrania. Zajęcia prowadzone były przez nauczycieli wychowania fizycznego, którzy równocześnie są instruktorami w danej dyscyplinie sportowej. Grupę badawczą stanowią uczniowie danej szkoły. Materiał stanowią wyniki badań, podczas których dokonano pomiarów wysokości ciała, masy ciała, skoczności, gibkości oraz siłę mięśni brzucha. Do określenia stanu rozwoju fizycznego badanych wykorzystano pomiar wysokości ciała i masy ciała. Do oceny sprawności motorycznej ogólnej zastosowano test EUROFIT, w którym wykorzystano: próbę mocy (skok dosiężny) listewkę z podziałką centymetrową zawieszono nad podłożem uczeń stając pod listwą bokiem do ściany zaznacza miejsce dosięga na listwie (mokrymi palcami), następnie osuwa się od ściany na odległość 15 cm i wykonując zamach ramion z przysiadem i wyskokiem w górę z jednoczesnym wyciągnięciem i zaznaczeniem palcami śladu na listwie, jak najwyżej. Badani wykonali dwa skoki próbne i trzy do pomiaru. Próbę wykonuje się boso. Wynik próby mocy określa różnica między dosięgłem i doskokiem; próbę gibkości (pomiar głębokości skłonu w przód). Do próby wykorzystuje się taboret z wyskalowaną listwą. Badani wykonali skłon w przód o nogach prostych z zaznaczeniem na listwie głębokości skłonu. Wynik próby gibkości określa, z dokładnością do 1 cm, wartość poniżej poziomu stóp wynik plus; próbę siły (skłony w przód) - z leżenia tyłem z nogami ugiętymi pod kątem 90 i rękami splecionymi na karku siady z łokciami wysuniętymi do przodu w celu dotknięcia kolan, następnie powrót do leżenia tyłem cały cykl powtarzany był przez badanych przez 30 sek Do wyniku próby brane są tylko poprawnie wykonane ćwiczenie. WYNIKI Wyniki badań wprowadzono do arkusza kalkulacyjnego Excel, co pozwala na obliczenie podstawowymi narzędziami statystycznymi. Pozyskane wyniki posłużą do wyszukania związku pomiędzy poziomem sprawności fizycznej a dyscypliną wiodącą podczas dodatkowych zajęć sportowych. Tabela I Charakterystyka liczbowa średnich arytmetycznych wysokości ciała badanych (cm) Wysokość Biegi na orientację Tenis stołowy ciała

5 Beata Janowska Dyscyplina wiodąca a sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców w wieku lat wysokość ciała Biegi na orientację Tenis stołowy Wykres 1. Profil wartości wysokości ciała badanych Z badań wynika, że wysokość ciała badanych dziewcząt waha się w granicach dla grupy BnO cm, a dla grupy TS cm. Średnia obu grup jest podobna, dla dziewcząt BnO 143 cm, dla TS 145 cm. Należy wywnioskować, że poza nielicznymi jednostkami z grupy, z obu grup wysokość ciała mają podobną, z tym, że grupa dziewcząt trenujących TS jest o 2 cm wyższa od badanej grupy dziewcząt trenujących BnO. U chłopców wyniki badań wskazują, że średnia arytmetyczna trenujących BnO wynosi 138 cm, a u zawodników TS wynosi 136 cm. Stwierdzić należy, iż badani trenujący BnO są wyżsi o 2 cm. od ich rówieśników trenujących TS. Tabela II Charakterystyka liczbowa średnich arytmetycznych masy ciała badanych (kg) Masa ciała Biegi na orientację Tenis stołowy

6 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo masa ciała Biegi na orientację Tenis stołowy Wykres 2. Profil wartości masy ciała badanych Z badań wynika, że masa ciała badanych dziewcząt waha się w granicach dla grupy BnO 30-45kg, a dla grupy TS 36-51kg. Średnia obu grup jest podobna, dla dziewcząt BnO 38kg, dla TS 39 kg. Należy wywnioskować, że grupa dziewcząt trenujących BnO jest średnio o 1 kg lżejsza od badanej grupy dziewcząt trenujących TS. U chłopców wyniki badań wskazują, że średnia arytmetyczna trenujących BnO wynosi 40 kg, a u zawodników TS wynosi 41kg. Stwierdzić należy, iż badani trenujący BnO są średnio ciężsi o 1 kg od ich rówieśników trenujących TS. Tabela III Charakterystyka liczbowa średnich arytmetycznych próby mocy badanych (cm.) Próba mocy Biegi na orientację Tenis stołowy

7 Beata Janowska Dyscyplina wiodąca a sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców w wieku lat próba mocy Biegi na orientację Tenis stołowy Wykres 3. Profil wartości próby mocy badanych Z przeprowadzonych badań próby mocy wyniki w grupie dziewcząt wahają się w granicach dla grupy BnO 10-18cm, a dla grupy TS cm. Średnia wynosi, dla dziewcząt BnO 16 cm, dla TS 14 cm. Należy wywnioskować, że grupa dziewcząt trenujących TS jest o 2 cm słabsze od badanej grupy dziewcząt trenujących BnO. U chłopców wyniki badań wskazują, że średnia arytmetyczna trenujących BnO wynosi 15 cm, a u zawodników TS wynosi 14 cm. Stwierdzić należy, iż badani trenujący BnO są mocniejsi średnio o 1 cm od ich rówieśników trenujących TS. Tabela IV Charakterystyka liczbowa średnich arytmetycznych próby gibkości badanych (cm) Próba Biegi na orientację Tenis stołowy gibkości

8 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo próba gibkości Biegi na orientację Tenis stołowy Wykres 4. Profil wartości próby gibkości badanych Z badań wynika, że gibkość badanych dziewcząt waha się w granicach dla grupy BnO 2-6cm, a dla grupy TS 3-5 cm. Średnia arytmetyczna wynosi, dla dziewcząt BnO 5 cm, dla TS 3 cm. Należy wywnioskować, że grupa dziewcząt trenujących TS jest o 2 cm mniej gibka od badanej grupy dziewcząt trenujących BnO. U chłopców wyniki badań wskazują, że średnia arytmetyczna trenujących BnO wynosi 3 cm, a u zawodników TS wynosi 4 cm. Stwierdzić należy, iż badani trenujący BnO charakteryzują się mniejszą gibkością o 1 cm od ich rówieśników trenujących TS. Tabela V Charakterystyka liczbowa średnich arytmetycznych próby siły badanych Próba siły Biegi na orientację Tenis stołowy

9 Beata Janowska Dyscyplina wiodąca a sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców w wieku lat próba siły Biegi na orientację Tenis stołowy Wykres 5. Profil wartości próby siły badanych Z badań wynika, że siła badanych dziewcząt waha się w granicach dla grupy BnO 13-25, a dla grupy TS Średnia arytmetyczna, dla dziewcząt BnO 22, dla TS 18. Należy wywnioskować, iż grupa dziewcząt trenujących TS jest o 4 słabsze od badanej grupy dziewcząt trenujących BnO. U chłopców wyniki badań wskazują, że średnia arytmetyczna trenujących BnO wynosi 25, a u zawodników TS wynosi 19. Stwierdzić należy, iż badani trenujący BnO są lepsi o 6 od ich rówieśników trenujących TS BnO N BnO M (moc) BnO M (gibkość) BnO M (siła) TS N TS M (moc) TS M (gibkość) TS M (siła) Wykres 6. Profil wartości sprawności motorycznej badanych dziewcząt 145

10 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Z badań wynika, iż wysokość ciała i masa ciała badanych dziewcząt jest na podobnym poziomie, natomiast wartości prób mocy, gibkości i siły badanych są wyższe u dziewcząt trenujących BnO aniżeli u dziewcząt trenujących TS BnO N BnO M (moc) BnO M (gibkość) BnO M (siła) TS N TS M (moc) TS M (gibkość) TS M (siła) Wykres 7. Profil wartości sprawności motorycznej badanych chłopców Z badań wynika, iż wysokość ciała i masa ciała badanych chłopców jest na podobnym poziomie, natomiast wartości prób mocy i siły badanych są wyższe u chłopców trenujących BnO aniżeli u chłopców trenujących TS, którzy lepsi okazali się tylko w próbie gibkości. 146 WNIOSKI 1. W grupie badanych nie stwierdzono istotnych powiązań pomiędzy badanymi cechami antropometrycznymi i badaną sprawnością motoryczną. 2. Badani z grupy trenującej biegi na orientację cechuje wyższy poziom badanych cech. 3. Dzieci wdrożyły się do systematycznego uprawiania sportu. 4. Poziom sprawności fizycznej w znacznym stopniu zależy od prawidłowej realizacji programu nauczania. 5. Należy stwierdzić, że sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców trenujących dwie różne dyscypliny sportowe nie odbiegają od siebie. 6. Wyniki badań winny być bodźcem do dalszych badań oraz do uprawiania ww. dyscyplin sportowych. PIŚMIENNICTWO 1. Eurofit. Experimental test batery (Provisional Handbook). Strasburg 1983.

11 Beata Janowska Dyscyplina wiodąca a sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców w wieku lat 2. Gierat B., Waśkiewicz Z.: Budowa ciała jako determinacja koordynacyjnych zdolności motorycznych. Materiały pokonferencyjne II Międzynarodowej Sesji Młodych pracowników nauki (red. J. Ślężyński0. AWF Gorzów Wlkp Osiński W.: Motoryczność człowieka jej struktura, zmienność i uwarunkowania, AWF Poznań Osiński W.: Antropomotoryka. AWF Poznań, Seria: Podręczniki nr 49, STRESZCZENIE Sprawność fizyczna, jej poziom i rozwój uwarunkowany jest nie tylko samym uprawianiem ćwiczeń fizycznych, ale również czynnikami dziedzicznymi, takimi jak: budową ciała i uzdolnieniami ruchowymi. Na usprawnienie i poziom sprawności fizycznej dziewcząt i chłopców w wieku lat wpływ mają, prócz ww. czynników ćwiczenia danej dyscypliny sportu. Do określenia poziomu sprawności fizycznej badanej grupy zastosowano testy zezwalające na ocenę ogólnej sprawności fizycznej oraz umożliwiające wywnioskowanie o stopniu rozwoju poszczególnych cech motoryki np. gibkość, siła, skoczność. Celem badań jest określenie stanu sprawności fizycznej dziewcząt i chłopców w wieku lat a dyscyplina wiodąca. ABSTRACT Physical fitness, the level and development is conditioned not only the practice of physical exercise, but also of hereditary origin, such as physique and talent mobility. To improve physical fitness and level of girls and boys aged years influenced by, besides the above. the factors exercises the sport in discipline. To determine the level of physical fitness were used test which test group which allow the assessment overall physical performance and allow to infer the degree of development of individual characteristics such as motor. suppleness, strength, jumping. The aim of the research is to determine the state of physical fitness of girls and boys aged years as the leading discipline. Artykuł zawiera znaków ze spacjami + grafika (17397 znaków + 461cm 2 grafiki) 147