Wpływ redundancji audio/wideo na przetwarzanie przekazu telewizyjnego

Transkrypt

1 11 Wpływ redundancji audio/wideo na przetwarzanie przekazu telewizyjnego Piotr Francuz Czy obraz i dźwięk, które składają się na treść przekazu telewizyjnego, są tak samo zapamiętywane przez użytkowników mediów? Jakie rodzaje danych dźwiękowych i wizualnych sprzyjają zapamiętywaniu wiadomości? Niniejszy artykuł podejmuje te właśnie problemy oraz prezentuje obszary budzące najwięcej kontrowersji w zakresie problematyki redundancji audio/wideo. Odnoszą się one do teoretycznej perspektywy badań, teoretycznej i operacyjnej definicji redundancji audio/wideo oraz operacyjnej definicji pamięci. W szczególności starano się ustalić, czy - i w jakim zakresie - obraz zwiększa zakres zapamiętywanych wiadomości, a jeśli tak się dzieje, to jakie rodzaje danych wizualnych sprzyjają zapamiętywaniu wiadomości.

2 198 Piotr Francuz Jednym z ważnych aspektów odbioru przekazu telewizyjnego jest problem ustalenia, w jakim zakresie przekazy audialny i obrazowy wspomagają uczenie się ludzi podczas oglądania telewizji. W literaturze przedmiotu zagadnienie to skrótowo określa się jako zjawisko "redundancji audio/wideo" (audio/video redundancy). Prowadzone w ciągu ostatnich czterdziestu lat badania nad tym zjawiskiem doprowadziły do zgromadzenia wielu sprzecznych rezultatów. Basi] (1992), dokonując gruntownego przeglądu stanowisk dotyczących wpływu redundancji informacji w ścieżce audio i wideo, stwierdził, że mniej więcej w połowie analizowanych wyników eksperymentów psychologicznych redundancja audio/wideo wspomaga procesy pamięciowe, a w połowie jest czynnikiem wyraźnie rozpraszającym- dystrakcyjnym. Przyczyny takiego stanu rzeczy Basi! dopatruje się przede wszystkim w braku jednoznacznej definicji pojęcia redundancji audio/wideo. Grimes (1990a; 1991) sugeruje, że badacze tego zjawiska przywiązywali dotąd zbyt małą wagę do roli procesów uwagowych. Z kolei Drew i Grimes (1987) podkreślają nadmierną koncentrację badaczy telewizji na ścieżce audio, częściowo lub całkowicie pomijając w swoich analizach wizualną stronę przekazu. Systematyzując dotychczasową wiedzę zgromadzoną na podstawie rezultatów badań nad wpływem redundancji audio/wideo na procesy pamięciowe, można wskazać na kilka obszarów budzących najwięcej kontrowersji. Odnoszą się one do teoretycznej perspektywy badań, teoretycznej i operacyjnej definicji redundancji audio/wideo oraz operacyjnej definicji pamięci. 1. Perspektywa teoretyczna W badaniach nad mediami wykorzystującymi dwa kanały emisyjne (audio i wideo) do dzisiaj funkcjonują cztery podejścia teoretyczne ujmujące zagadnienie redundancji audio/wideo: l) Najstarsza koncepcja nawiązuje do teorii informacji i definiuje zjawisko redundancji jako stosunek identycznych informacji pochodzących z tych dwóch źródeł. Przyjmuje się, że im bardziej redundantne są te dwa kanały, tym mniejsza jest utrata informacji, co z kolei przekłada się na wzrost wydajności systemu przetwarzania informacji (zob. np. Hsia, 1977). 2) Koncepcja wyższości kanału wideo nad audio (np. Rolandelli i in., 1991). Badacze przyjmujący tę perspektywę teoretyczną przypisują szczególne

3 Wpływ redundancji audio/wideo 199 znaczenie wizualnemu odbiorowi informacji, twierdząc, że ścieżka wideo nie tylko w znacznie większym stopniu zarządza procesarni uwagi niż ścieżka audio, ale również istotnie wpływa na jej odbiór (np. Basi!, 1992; Drew, Grimes, 1987; Grime5, 1990a; 1991). Badacze ci argumentują, że wraz ze wzrostem redundancji informacji audio i wideo zmniejszają się potrzeby energetyczne niezbędne do przetworzenia przekazu. 3) Teoria sumowania wskazówek do przypominania, nawiązująca do koncepcji podwójnego kodu (por. Paivio, 1969). Dodanie obrazu do przekazu werbalnego zwiększa liczbę istotnych wskazówek. Jeżeli informacja w obrazie pokrywa się z informacją w przekazie werbalnym, wówczas wzrasta prawdopodobieństwo zapamiętania (Severin, 1967). 4) Koncepcja, zgodnie z którą ścieżka wideo zasadniczo działa jako dystraktor dla ścieżki audio (Edwardson, Grooms, Pringle, 1976; Gunter, 1987). W większości badań prowadzonych w ramach tych teorii koncentrowano się głównie na wyjaśnianiu zjawiska znacznej utraty informacji zawartej w telewizyjnych programach informacyjnych (np. Edwardson, Grooms, Pringle, 1981; Edwardson, Kent, McConnell, 1985; Gunter, 1980; 1987; Katz, Adoni, Parhess, 1977). W szczególności starano się ustalić, czy -i w jakim zakresie-obraz zwiększa zakres zapamiętywanych wiadomości, a jeśli tak, to jakie rodzaje danych wizualnych sprzyjają zapamiętywaniu wiadomości. 2. Teoretyczne definicje redundancji audio/wideo W literaturze przedmiotu najczęściej spotyka się trzy grupy definicji redundancji audio/wideo. Dwie pierwsze mają obecnie znaczenie historyczne. Zgodnie z pierwszą pod pojęciem redundancji rozumie się fizyczne współwystępowanie dwóch kanałów przekazu, a nie tylko jednego. Głównie w badaniach dzieci nie bierze się pod uwagę dopasowania zawartości tych kanałów, tylko analizuje się oddzielnie obie ścieżki dwukanałowego przekazu (zob. np. Beagles-Roos, Gat, 1983; Hoffner, Cantor, Thorson, 1988; Pezdek, Stevens, 1984; Rolandelli i in., 1991). Druga grupa definicji redundancji akcentuje niemal izomorficzne dopasowanie zawartości dwóch kanałów. Graber (1990) zwraca uwagę, że to podejście budzi szczególnie wiele kontrowersji ze względu na trudność

4 200 Piotr Francuz znalezienia jednoznacznych kryteriów zgodności odnośnie do zawartości kanału audio i wideo. We współczesnych badaniach najczęściej przyjmuje się trzecie rozwiązanie, podkreślające semantyczną zgodność ścieżki audio i wideo. Niektórzy badacze zamiast semantycznej zgodności wolą odwoływać się do kategorii: odpowiedniości (Grimes, 1990a), dopasowania (Grimes, 1991; Brosius, 1989) lub podobieństwa (Graber, 1990). Te trzy definicje tworzą pewne kontinuum: od pojedynczego kanału, przez dwa niezależne, do coraz większego podobieństwa semantycznego między ich treścią. Zdecydowanie największym obciążeniem systemu poznawczego jest sytuacja odbioru różnych, a tym bardziej sprzecznych informacji przekazywanych za pośrednictwem tych dwóch kanałów. Nieco szersze podejście do ujęcia relacji między ścieżkami audio i wideo prezentują Ekman i Friesen (1969). Wyróżnili oni pięć rodzajów relacji: (l) redundancję (redundancy) rozumianą jako powtórzenie znaczenia przenoszonego przez obie ścieżki; (2) zastępowanie (substitution), gdy zawartość jednej ścieżki lub jej fragmenty są zastępowane zawartością drugiej ścieżki; (3) uzupełnianie (complementing), gdy zawartość jednej ścieżki jest uzupełniana przez informację zawartą w drugiej ścieżce; (4) sprzeczność (contradicting), gdy informacja w jednej ścieżce jest przeciwna do zawartości w drugiej; (5) podkreślanie (emphasizing), gdy informacja w jednej ścieżce służy uwyraźnieniu zawartości w drugiej ścieżce. Do tych form relacji między zawartością ścieżki audio i wideo Edmonds (1981) i Grimes (1990a; 1991) dodają jeszcze filmoznawczą koncepcję kontrapunktu (counterpoint), sprowadzającą się do takiego zestawienia ścieżki audio i wideo, że w rezultacie powstaje zupełnie nowe znaczenie, nie będące prostym złożeniem zawartości obu kanałów (na przykład w filmie " Ojciec chrzestny " zdjęciom sceny zabójstwa towarzyszą słowa i dźwięki z obrzędu chrztu dziecka). 3. Operacyjne definicje redundancji Opierając się na wynikach analizy dwudziestu czterech doniesień z psychologicznych badań przekazów telewizyjnych, w których operacyjnie definiowano redundancję audio/wideo, Lang (1995) podzieliła je na cztery kategorie: (l) eksperymenty, w których analizuje się efekty behawioralne w odniesieniu tylko do jednego kanału przekazu: audio lub wideo; (2) badania,

5 Wpływ redundan(ji audio/wideo 201 w których bierze się pod uwagę obydwa kanały, chociaż operacjonalizacja odpowiedniości treściowej tych kanałów jest dość zróżnicowana w zakresie semantyki; (3) badania dwukanałowe o zdecydowanie nieredundantym charakterze (na przykład sprzeczne informacje pochodzące z dwóch kanałów) oraz (4) eksperymenty z tzw. gadającymi głowami, czyli z takimi przekazami telewizyjnymi, w odniesieniu do których można z jednej strony mówić o całkowitej synchronizacji audio i wideo (jednocześnie widać osobę mówiącą i słychać to, co mówi), ale z drugiej ścieżka werbalna osoby mówiącej (kanał audio) może być całkowicie nieredundantna, na przykład z jej zachowaniem niewerbalnym prezentowanym w ścieżce wideo. Warto zwrócić uwagę na to, że sposób operacjonalizowania redundancji z jednej strony, a złożoność bodźca z drugiej decydują o tym, w jaki sposób są rozdzielane zasoby mentalne systemu poznawczego odbiorcy przekazu telewizyjnego. Zgodnie z tezą o ograniczonych możliwościach przetwarzania informacji przez człowieka między innymi Lang (1995) przewiduje, że im większa jest złożoność bodźca i towarzysząb jej mniejsza zgodność semantyczna kanałów audio i wideo, tym więcej zasobów musi być przekazanych na pierwszy etap odbioru przekazu, czyli kodowanie, a tym samym mniej zasobów jest przeznaczanych na magazynowanie i wydobywanie informacji z pamięci. Odrębnym, ważnym zagadnieniem związanym z problemem redundancji audio/wideo jest to, czy kanały te są przetwarzane razem, czy oddzielnie (Basi!, 1992; Grimes, 1991). Wyniki wielu badań empirycznych wskazują na to, że przetwarzanie obrazu w mniejszym stopniu obciąża system poznawczy i jest bardziej zautomatyzowane niż przetwarzanie testu w kanale audio (hipoteza wyższości obrazu nad dźwiękiem; Paivio, 1978; Shepard, 1967). Paivio sugeruje, że są dwa niezależne kanały kodowania i przetwarzania informacji: wizualny i werbalny. Hipoteza ta znajduje swoje odzwierciedlenie w koncepcji pamięci pracującej Baddeleya (1998). 4. Operacyjne definicje pamięci Rozpoznawanie (recognition), przypominanie na podstawie podanej wskazówki (cue recal[) oraz swobodne przypominanie (jree recal[) są metodami stosowanymi do pomiaru rezultatów wykonania procesów kodowania, magazynowania i wydobywania informacji z pamięci. Dane gromadzone za t

6 202 Piotr Francuz pomocą metody rozpoznawania są traktowane jako wskaźniki zakresu i rodzaju informacji zakodowanych na wstępnym etapie odbioru komunikatu. W badaniach nad odbiorem przekazu telewizyjnego najczęściej stosuje się procedurę, zgodnie z którą zadaniem osób badanych jest: (l) rozpoznawanie zdań lub słów zawartych w komunikacie (np. Drew, Grimes, 1987; Edwardsan i in., 1981; Grimes, 1991); (2) rozpoznawanie rysunków, zdjęć (stop-klatek) lub fragmentów tzw. wideoklipów (np. Drew, Grimes, 1987; Grimes, 1991; Pezdek, Stevens, 1984) albo (3) wybieranie z listy jednej z odpowiedzi na pytania dotyczące treści przekazu (np. Brosius, 1989; Randelii i in., 1991). Rezultatem zastosowania metody przypominania jest zgromadzenie danych interpretowanych jako wskaźniki trwałości zmagazynowania danych w pamięci długotrwałej. W badaniach stosuje się podobne procedury eksperymentalne jak w rozpoznawaniu. W szczególności zadaniem osób badanych jest przypomnienie sobie jakiejś informacji ze ścieżki audio lub wideo na podstawie podanej im wskazówki do przypominania (np. Pezdek, Stevens, 1984; Graber, 1990). Ostatnia z metod badania procesów pamięciowych, tj. swobodne przypominanie, pozwala na oszacowanie wartości wskaźnika dostępności do informacji zmagazynowanych w pamięci długotrwałej (np. Brosius, 1989; Edwardson, Kent, McConnell, 1985). 5. Wpływ redundancji audio/wideo na procesy kodowania, magazynowania i wydobywania informacji z pamięci Ze względu na ograniczone możliwości systemu poznawczego człowieka najmniej absorbująca jest sytuacja jednokanałowego odbioru przekazu medialnego. Wiadomość docierająca do odbiorcy za pośrednictwem jednego tylko kanału na ogół zawiera mniej informacji, ma mniej cech strukturalnych, które są w stanie wzbudzić odruchową reakcję (np. modyfikującą nastawienie uwagi). Z kolei sytuacja odbioru dwukanałowego (redundantnego) znacznie bardziej absorbuje system poznawczy. Wiadomość taka zawiera więcej informacji i ma bardziej złożoną strukturę. W szczególności złożona jest warstwa obrazowa takiej wiadomości. Wyniki wielu badań psychologicznych nad przetwarzaniem informacji telewizyjnej wskazują na to, że strukturalne cechy przekazu wywołują odruchowe reakcje orientacyjne (por. np. Lang, 2000; Alvitt i in., 1980;!.i

7 Wpływ redundamji audio/wideo 203 Anderson, Levin, 1976; Singer, 1980; Thorson, Lang, 1992; Potter, Lang, Boils, 1997; Lang, Newhagen, Reeves, 1996). W zależności od złożoności bodźca reakcje te mogą zarówno ułatwiać kodowanie informacji zawartych w informacjach, jak też negatywnie wpływać na ich rozpoznawanie czy zapamiętywanie. Dwukanałowy odbiór przekazu zawierającego nieruchome obrazy (słowa, zdania, zdjęcia), jak również przetwarzanie informacji zawartych w przekazie typu " gadające głowy ", wymaga więcej zasobów mentalnych niż odbiór jednokanałowy, jednak w obu tych sytuacjach na ogół nie dochodzi do przeładowania systemu poznawczego (cognitive overload). Dopiero kiedy ścieżka wideo zostanie uruchomiona, a zwłaszcza gdy jej konstrukcja zostanie skomplikowana na przykład formą montażu, wówczas może dojść do przeładowania systemu; na ogół przekłada się to na nieoptymalne funkcjonowanie któregoś z procesów poznawczych: kodowania, magazynowania lub wydobywania z pamięci. Im prostsza będzie struktura przekazu, odbiorca zaś w większym stopniu będzie ekspertem w zakresie jego odbioru, tym większy poziom rozbieżności między ścieżką audio i wideo będzie tolerowany przez system, zanim zostanie on przeładowany. I przeciwnie, jeżeli temat wiadomości jest trudny dla odbiorcy, a jej struktura złożona, wówczas już nawet niewielkie odstępstwa w zakresie redundancji mogą wywołać negatywne efekty przeładowania systemu poznawczego. Szczególnym przypadkiem sytuacji, która niemal zawsze wywołuje przeładowanie systemu, jest odbiór dwukanałowy nieredundantny. Można wówczas w zasadzie mówić o przetwarzaniu dwóch wiadomości (zob. np. Lang, 1990; Lang i in., 1993; Reeves i in., 1985; Thorson, Lang, 1992) Kodowanie Kodowanie jest to proces poznawczy, który zachodzi w czasie odbioru przekazu telewizyjnego (on-line), a który jest kierowany przez odruchowe reakcje orientacyjne wywoływane przez cechy strukturalne samego przekazu oraz " zasoby mentalne " odbiorcy przekazu. Zasadniczo telewidzowie poprawnie kodują i rozpoznają znaczną część niezbyt skomplikowanego przekazu. Podobnie większość najważniejszych informacji kodują w sytuacji odbioru dwukanałowego redundantnego i przekazu typu " gadających głów ". Problemy z kodowaniem zaczynają się w zasadzie dopiero w odniesieniu do odbioru dwóch nieredundantnych kanałów; obserwuje się wówczas największą utratę informacji (Lang, 1995).

8 204 Piotr Francuz Drugą sprawą związaną z kodowaniem informacji jest zdolność systemu do niezależnego przetwarzania ścieżki audio i wideo. Biorąc po uwagę wyniki badań potwierdzających hipotezę wyższości odbioru danych wizualnych nad werbalnymi, przyjmuje się, że ścieżka wideo jest kodowana mniej więcej na tym samym poziomie, niezależnie od stopnia jej redundancji ze ścieżką audio. Innymi słowy, niezależnie od poziomu redundancji zakres rozpoznawanego materiału wizualnego jest podobny. Z kolei rozpoznawanie danych pochodzących ze ścieżki audio jest znacznie bardziej wrażliwe niż stopień redundancji ze ścieżką wideo. Lang (1995) przeanalizowała wyniki z badań referowane w dwudziestu dwóch artykułach dotyczących redundancji audio/wideo i między innymi stwierdziła, że: (l) przetwarzanie przekazu dwukanałowego redundantnego i typu " gadające głowy " jest trudniejsze niż jednokanałowego, ale łatwiejsze niż dwukanałowego nieredundantnego; (2) odbiór przekazu dwukanałowego redundantnego i typu " gadające głowy " daje podobne wyniki w zakresie testu rozpoznawania; (3) niezależnie od poziomu redundancji nie zmienia się zakres rozpoznawania bodźców wizualnych; (4) w odniesieniu do bodźców werbalnych zakres rozpoznawania jest zgodny z porządkiem zasygnalizowanym w punkcie (1) Magazynowanie informacji Wskaźnikiem kompletności czy " dobroci " zapamiętania wiadomości w pamięci długotrwałej jest wynik testu przypominania. Podjęta przez odbiorcę próba przeniesienia informacji zakodowanej w pamięci operacyjnej do pamięci długotrwałej nie oznacza jednak, że automatycznie jest ona możliwa do wyciągnięcia. Dostęp do niej zależy m.in. od wielości prób jej zapisu (Atkinson, Shiffrin, 1968), złożoności decydującej o możliwości głębszego jej przetworzenia (Craik, Lokhart, 1972) czy ilości czasu potrzebnego na jej zmagazynowanie (Thorson, Lang, 1992). Możliwość wyciągnięcia informacji zmagazynowanej w LTM jest również związana z liczbą zapamiętanych wskazówek kontekstowych (Tulving, Thomson, 1973). Im bardziej system poznawczy jest przeładowywany w krótkim czasie nadmierną ilością złożonych informacji, tym więcej zasobów mentalnych jest przekazywanych na ich kodowanie niż na magazynowanie. Powoduje to, że wiele wskazówek kontekstowych towarzyszących danym z wiadomości nie jest zapamiętywanych i w rezultacie dostęp do tych danych może okazać się trudny lub niemożliwy.

9 Wpływ redundancji audio/wideo 205 Magazynowanie danych percepcyjnych jest procesem szczególnie czułym na złożoność bodźca, zwłaszcza gdy ten jest podawany dwukanałowo. Każda dodatkowa komplikacja tego przekazu, wyrażająca się np. szybkością zmiany danych wizualnych lub zakłóceniami w zakresie redundancji audio/wideo, przekłada się natychmiast na obniżenie wyników przypominania. I tak można przewidywać, że dla redundantnego przekazu audiowizualnego prezentowanego dwukanałowo, ale tylko dla stabilnych obrazów w warstwie wideo, wyniki testu przypominania będą mniej więcej takie same jak dla przekazów typu "gadające głowy". Jeżeli natomiast w warstwie wideo będzie prezentowany obraz ruchomy, wówczas na tyle komplikuje to odbiór, że można spodziewać się pogorszenia wyników przypominania w stosunku do bodźca typu "gadające głowy ". Oczywiście każde dodatkowe zakłócenie spójności przekazu w zakresie redundancji audio/wideo spowoduje dalszy regres na poziomie jego odtwarzania. Przewidywania te w odniesieniu do większości analizowanych przez Lang (1995) eksperymentów zostały potwierdzone. Interesujące jest, że wiele z tych badań, w których nie potwierdziły się przewidywania modelu, było prowadzonych na dzieciach, a te, w których się potwierdziły, pochodziły z eksperymentów z udziałem osób dorosłych Wydobywanie informacji z pamięci Swobodne przypominanie, traktowane jako metoda pomiaru procesu wydobywania informacji z pamięci długotrwałej, jest - podobnie jak przypominanie na podstawie jednej wskazówki (cued recall) - szczególnie wrażliwe na przeładowanie systemu. Jeżeli z tego powodu informacja nie jest kompletnie zapisana wraz ze wskazówkami do przypominania, tym samym nie może być prawidłowo wyciągnięta z pamięci. Procesy kodowania i magazynowania materiału obrazowego są bardziej zautomatyzowane i wymagają mniej zasobów mentalnych niż analogiczne procesy przetwarzania danych werbalnych. Dlatego też można oczekiwać wyższych wskaźników w zakresie swobodnego odtwarzania w odniesieniu do redundantnych przekazów dwukanałowych niż nieredundantnych i jednokanałowych. Na dwanaście porównywanych przez Lang (1995) wyników badań w jedenastu przypadkach rzeczywiście potwierdziły się te przewidywania. * * *

10 206 Piotr Francuz Przedstawione w niniejszym artykule dane wyraźnie sugerują, że sprzeczne wyniki uzyskiwane w różnych badaniach eksperymentalnych poświęconych ustaleniu funkcji redundancji audio/wideo w przetwarzaniu i zapamiętywaniu przekazu telewizyjnego wynikają stąd, iż opierają się na różnych koncepcjach teoretycznych, a przede wszystkim na różnych definicjach operacyjnych podstawowych zmiennych: redundancji i pamięci. Warto jednak również zwrócić uwagę na to, że w badaniach nad rolą redundancji audio/wideo w procesie odbioru i rozumienia przekazów telewizyjnych praktycznie nie rozróżnia się redundancji rozumianej jako efekt równoczesnego vs. sekwencyjnego potwierdzania danych percepcyjnych. Mówiąc o przekazach dwukanałowych, najczęściej pod pojęciem redundancji rozumie się semantyczną zgodność danych pochodzących w tym samym czasie z kanału audio i wideo. W następstwie nieredundantny przekaz dwukanałowy oznacza równoczesny brak spójności semantycznej między kanałami. Z kolei w znaczeniu sekwencyjnym redundancja sprowadza się do semantycznego potwierdzania danych zasygnalizowanych już wcześniej i może odnosić się zarówno do obu kanałów przekazu niezależnie od siebie, jak też relacji między danymi zawartymi w obu kanałach, podanymi w różnym czasie. Jeżeli późniejsze informacje potwierdzają informacje podane wcześniej, wówczas marny do czynienia z redundancją w znaczeniu sekwencyjnym. Z kolei brak redundancji sekwencyjnej bezpośrednio przekłada się na spójność przekazu. Na poziomie odbioru wywołuje ona jednak nieco inne efekty psychologi<>zne niż brak redundancji równoczesnej. Przykładowo równoczesna niespójność formy zachowania się osoby z wygłaszanym przez nią tekstem w przekazie typu " gadające głowy " może być zinterpretowana przez odbiorcę jako element zabawny, groteskowy czy też może sugerować, że wypowiadająca się osoba nie jest wiarygodna. Z kolei nieredundantność sekwencyjna, która na ogół wyraża się zaprzeczaniem wcześniej przekazanych informacji, może być odczytywana przez odbiorcę jako forma manipulacji lub braku szacunku dla niego (por. np. Argyle, 1991; Aronson, 1997).

11 Wpływ redundancji audio/wideo 207 BffiLIOGRAFIA Alwitt, L. F., Anderson, D. R., Lorch, E. P., Levin, S. R. (1980). Preschool children's visual attention to attributes of television. Human Communication Research, 7, Anderson, D. R., Levin, S. R. (1976). Young children's attention to "Sesame Street". Child Development, 47, Argyle, M. (1991 ). Psychologia sto.mnków międzyludzkich. Warszawa: PWN. Aronson, E. (1997). Człowiek istota społeczna. Warszawa: PWN. Atkinson, R. C., Shiffrin, R. M. (1968). Human memory: A proposed system and its eontroi processes. W: K. W. Spence, J. T. Spence (red.), The psychology oj learning and molivatżon (89-105). New York: Academic Press. Baddeley, A. (1998). Pamięć. Poradnik użytkownika. Warszawa: Prószyński i S-ka. Basi!, M. D. (1992). Attention to and mernory for audio and video information in television scenes. Paper presented at the annual meeting of the International Communication Association. Miami, FL. Beagles-Roos, J., Gat, l. ( 1983). Specific impact of radio and television on children 's story comprehension. Journal ofeducational Psychology, 75, Brosius, H. B. ( 1989). Influence of presentation features and news eontent on learning from television news. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 33, Craik, F. J. M., Lockhart, R. S. (1972). Levels o f processing: A framework for mernory research. Journal o f Verbal Learning and Verbal Behavior, 11, Drew, D. G., Grimes, T. (1987). Audio-visual redundancy and TV news recall. Communication Research, 14, Edmonds, R. ( 1981 ). The sighis and sounds of cinema and television: Ho w the aesthetic experience influence s our feelings. New York: Teachers College Press. Edwardson, M., Grooms, D., Pringle, P. (1976). Visualization and TV news information gain. Journal o f Broadcasting & Electronic Media, 20, Edwardson, M., Grooms, D., Proudlove, S. (1981). Television news information gain from interesting video versus taiking heads. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 25, Edwardson, M., Kent, K., McConnell, M. (1985). Television news information gain: Videotext versus a taiking hcad. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 29, Ekman, P., Friesen, W. V. (1969). The repertoire of nonverbal behavior: Categories, origins, usage, and coding. Semiotica, l, Graber, D. A. (1990). Seeing is remembering: How visuais eontribule to learning from television news. lo urna/ o f Communication, 40, Grimes, T. (1990a). Audio-video correspondence and its role in attention and memory. Educational Technology Research & Development, 38, Grimes, T. (1991). Mild auditory-visual dissonance in television news may exceed viewer attentional capacity. Human Communication Research, 18, Gunter, B. (1980). Remembering television news: Effects of picture eontent Journal oj Psychology, 102, Gunter, B. ( 1987). Poor reception: Misunderstanding and Jorgetting broadcast news. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.