SPOSÓB ŻYWIENIA A INSULINOOPORNOŚĆ W GRUPIE KOBIET OTYŁYCH PO MENOPAUZIE Z DYSLIPIDEMIĄ
|
|
|
- Mariusz Sowiński
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str Bogna Grygiel-Górniak 1), Juliusz Przysławski 1), Marta Stelmach-Mardas 1), Maria Mosor 2), Jerzy Nowak 2) SPOSÓB ŻYWIENIA A INSULINOOPORNOŚĆ W GRUPIE KOBIET OTYŁYCH PO MENOPAUZIE Z DYSLIPIDEMIĄ 1) Katedra i Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Kierownik: prof. dr hab. n. farm. J. Przysławski 2) Zakład Patologii Molekularnej, Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu Kierownik: prof. dr hab. n. med. J. Nowak Okres pomenopauzalny związany jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia cech charakterystycznych dla zespołu metabolicznego takich jak otyłość wisceralna, dyslipidemia i hiperglikemia. Istotny wpływ na ich rozwój ma sposób żywienia. Mając na uwadze te fakty przeprowadzono ocenę stanu odżywienia i sposobu żywienia w grupie kobiet po menopauzie z rozpoznaną dyslipidemią z uwzględnieniem wybranych surowiczych wykładników zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Hasła kluczowe: pomenopauzalna otyłość, sposób żywienia, dyslipidemia, HOMA-IR. Key words: postmenopausal obesity, nutritional habits, dyslipidemia, HOMA-IR. W etiopatogenezie zespołu metabolicznego duże znaczenie odgrywają zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe. Rodzinne występowanie zespołu metabolicznego wskazuje na uwarunkowania genetyczne zaburzeń metabolicznych, u podłoża których leży insulinooporność. Największe znaczenie mają polimorfizmy genów związanych z jądrowymi receptorami PPAR gamma (ang. peroxisome proliferator activated receptors gamma), które regulują procesami adipogenezy. Podkreśla się także rolę genów związanych z syntezą transporterów glukozy w komórkach oraz genu rezystyny, który warunkuje insulinooporność (1). Pomimo dużego znaczenia czynników genetycznych, szczególną uwagę poświęca się czynnikom środowiskowym, takim jak nieprawidłowo zbilansowana dieta, niska aktywność fizyczna oraz zwiększona masa ciała. Prowadzą one do powstania insulinooporności, której konsekwencją może być rozwój cukrzycy w późniejszym czasie. Procesy te są szczególnie istotne w okresie pomenopauzalnym, w którym zmiana stylu życia związana z nieprawidłowo zbilansowaną dietą oraz mniejszą aktywnością zawodową jest przyczyną częściej występujących zaburzeń gospodarki węglowodanowej (2, 3). Biorąc pod uwagę powyższe fakty przeprowadzono badania dotyczące stanu odżywienia oraz sposobu żywienia w grupie kobiet otyłych po menopauzie z uwzględnieniem wybranych surowiczych wykładników zaburzeń gospodarki węglowodanowej.
2 278 B. Grygiel-Górniak i inni Nr 3 MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w grupie 135 kobiet z otyłych po menopauzie. Po wykonaniu podstawowych badań antropometrycznych, badań lekarskich oraz zastosowaniu kryteriów włączenia do dalszych analiz zakwalifikowano 60 kobiet po menopauzie. Kryteria włączenia stanowiła występująca dyslipidemia bez leczenia hipolimemizującego. Z badań zostały wykluczone kobiety z rozpoznaną cukrzycą, chorobą nowotworową i palące papierosy. Ocenę sposobu żywienia przeprowadzono metodą wywiadu o spożyciu z ostatnich 24 godzin (4). Wywiad żywieniowy prowadzono z każdą z osób przez 7 kolejnych dni. Do analizy wyników badań ankietowych dotyczących składu jakościowego i ilościowego całodziennych racji pokarmowych, wykorzystano komputerowe bazy danych przygotowane w programie Microsoft Access 2000 (5) na podstawie tabel składu i wartości odżywczej produktów spożywczych (6). Oceny sposobu żywienia dokonano obliczając stopień realizacji norm na poziomie zalecanym, przyjmując jako podstawę obliczeń, należną masę ciała i niską aktywność fizyczną. Spożycie cholesterolu i błonnika pokarmowego porównano z zaleceniami profilaktyki żywieniowej, przyjmując wartości wynoszące odpowiednio 27 g i 300 mg (7). Badania były prowadzone w ramach projektu finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji N WYNIKI I ICH OMÓWIENIE T a b e l a I. Charakterystyka antropometryczna oraz biochemiczne wykładniki zaburzeń metabolicznych w grupie otyłych kobiet po menopauzie T a b l e I. Anthropometric characteristic and biochemical parameters of metabolic disorders in the group of obese postmenopausal women Analizowany parametr Badana grupa kobiet w okresie pomenopauzalnym z otyłością wisceralną, n = 60 Ocena statystyczna X SD Q1 Me Q3 QD Wiek (lata) 59,9 6,90 55,0 59,0 62,0 3,50 Wysokość ciała (cm) 162 6, , ,00 Masa ciała (kg) 95,6 16,3 82,9 94, ,4 BMI (kg/m2) 36,3 5,33 32,3 35,2 39,1 3,36 Talia (cm) ,7 97, ,00 WHR 0,86 0,06 0,83 0,86 0,89 0,03 Tkanka tłuszczowa % 50,1 5,34 47,0 49,1 53,6 3,29 Glukoza (mg/dl) 93,7 11,3 86,1 92,3 98,1 6,03 Insulina (mu/ml) 9,68 4,69 6,39 7,94 12,3 2,94 HOMA IR (mmol x mu/l 2 ) 2,29 1,26 1,43 1,80 3,02 0,80 Cholesterol (mg/dl) , ,9 LDL (mg/dl) , ,9 X średnia, SD odchylenie standardowe, Q1 dolny kwartyl, Me mediana, Q3 górny kwartyl, QD odchylenie ćwiartkowe.
3 Nr 3 Sposób żywienia a insulinooporność u kobiet otyłych po menopauzie 279 Jak wynika z danych zawartych w tabeli I. badane kobiety były w okresie pomenopauzalnym. Średni wiek menopauzy w populacji polskiej wynosi 52 lata, a zachodzące w tym okresie zmiany hormonalne są przyczyną wielu zaburzeń metabolicznych głównie gospodarki lipidowej i węglowodanowej. Wynikiem tego jest zwiększona zachorowalność i umieralność z powodu chorób sercowonaczyniowych w tym okresie, która dorównuje zachorowalności i umieralności mężczyzn w tym samym wieku (8). Utrzymanie prawidłowej masy ciała jest podstawowym warunkiem prewencji tych chorób. Niestety w przypadku badanej grupy kobiet wyznaczone wartości masy ciała były wyższe o około 36 kg od należnej masy ciała obliczonej ze wzoru Puttona, wynoszącej 59 kg. Konsekwencją zwiększonej masy ciała były wysokie wartości wskaźnika BMI 25% badanych charakteryzowało się pierwszym, a 75% drugim stopniem otyłości (9). Wystąpienie zaburzeń metabolicznych warunkuje nie tylko stopień otyłości, ale także rozmieszczenie tkanki tłuszczowej. Wysokie wartości obwodu pasa przekraczające 88 cm w zakresie wartości średniej oraz wszystkich kwartyli wskazują na jej wisceralny charakter. Potwierdzeniem tego jest wskaźnik WHR, który przekroczył graniczną wartość dla otyłości brzusznej 0,85 (10). Procentowa zawartość tkanki tłuszczowej osiągnęła 50%. Tak wysokie wartości wiążą się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju zaburzeń metabolicznych obejmującym hiperglikemię i dyslipidemię, co znalazło odzwierciedlenie w przeprowadzonych badaniach laboratoryjnych (tab. I). Wszystkie badane kobiety charakteryzowały się hiperlipidemią, która może zwiększać ryzyko chorób serca i naczyń w analizowanej grupie. Pomimo, że wisceralne rozmieszczenie tkanki tłuszczowej sprzyja insulinooporności oraz kompensacyjnej hiperinsulinemii, to w badanej grupie kobiet nie zaobserwowano istotnych zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Wartości glikemii i insulinemii oznaczone na czczo były prawidłowe, a średnie wartości wskaźnika insulinooporności HOMA-IR (ang. homeostatic model assessment of insulin resistance) osiągające 2,29 ± 1,26 mmol x mu/l 2 nie upoważniały do rozpoznania insulinooporności. Były one jednak wyższe od wartości obserwowanych u osób z prawidłową masą ciała, a w przypadku analizowanej grupy przekroczyły wartość 3,02 mmol x mu/l 2 w zakresie górnego kwartyla (11). Może to sugerować zwiększone ryzyko rozwoju insulinooporności w badanej grupie kobiet charakteryzujących się znacznym stopniałem otyłości. Ocena sposobu żywienia badanej grupy kobiet obejmowała analizę poziomu spożycia składników pokarmowych ze szczególnym uwzględnieniem podaży tłuszczu pokarmowego. Jak wynika z tabeli II. pomimo, że spożycie energii było prawidłowe całodzienne racje pokarmowe były źle zbilansowane (7). Średni poziom spożycia białka wynosił 79,9 ± 16,6 g, a średni procent energii z tego składnika przekroczył 15% u 75% badanych kobiet. W diecie dominowało białko pochodzenia zwierzęcego, którego stosunek do białka roślinnego wynosił 2:1. Wysoki poziom spożycia białka zwierzęcego wiąże się ze spożyciem produktów pochodzenia zwierzęcego, które zwykle zawierają tłuszcz bogaty w nasycone kwasy tłuszczowe. Poziom spożycia tłuszczu osiągnął średnio 80,1 ± 21,9 g, a wartości te zdecydowanie przekraczały rekomendacje żywieniowe zalecające średnie spożycie tłuszczu 67 g stanowiące 30% energii przy wartości energetycznej racji pokarmowej
4 280 B. Grygiel-Górniak i inni Nr kcal. Jednak mając na uwadze występującą dyslipidemię wartości te powinny być jeszcze niższe i wynosić 25% energii, czyli 56 g/dobę (7). Wysoka zawartość tłuszczów zwierzęcych jest bez wątpienia związana z dużym ryzykiem rozwoju choroby niedokrwiennej serca (12). Duże spożycia tego rodzaju tłuszczu prowadzi do nasilenia procesów aterogenezy, zwłaszcza u osób otyłych z brzusznym rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej (2). T a b e l a I I. Charakterystyka całodziennych racji pokarmowych w grupie kobiet otyłych z dyslipidemią T a b l e I I. Characteristic of daily food rations in the group of obese women with dyslipidemia Badana grupa kobiet w okresie pomenopauzalnym z otyłością Analizowany parametr wisceralną, n = 60 Ocena statystyczna X SD Q1 Me Q3 QD Energia [kcal] Białko całkowite [g] 79,9 16,59 66,9 76,6 88,0 10,55 Białko %en 15,6 2,32 13,8 15,6 16,9 1,54 B. zwierzęce [g] 53,3 14,28 43,3 50,3 60,8 8,74 B. roślinne [g] 26,4 6,60 21,4 25,6 30,5 4,52 Tłuszcz [g] 80,1 21,9 61,6 80,2 92,2 15,3 Tłuszcz %en 34,1 5,77 29,8 34,4 38,4 4,28 -S%en. 12,5 2,54 10,94 12,07 14,28 1,67 -M%en. 13,4 2,84 11,76 12,96 15,55 1,89 -P%en 5,14 1,56 3,84 4,99 6,09 1,13 P/S 0,47 0,18 0,33 0,48 0,55 0,11 Cholesterol [mg/dzień] Węglowodany [g] , ,5 Węglowodany %en. 51,2 6,35 46,3 51,0 56,2 4,96 Sacharoza %en 9,64 4,08 6,99 9,56 11,1 2,07 Błonnik [g] 21,9 5,74 17,8 20,7 26,6 4,40 X średnia, SD odchylenie standardowe, Q1 dolny kwartyl, Me mediana, Q3 górny kwartyl, QD odchylenie ćwiartkowe. Podaż tłuszczu przekraczała średnio 34% energii z tego składnika i osiągnęła aż 38,4% w zakresie górnego kwartyla. Stanowisko ekspertów zawarte w Eurodiet Core Report rekomenduje spożycie tłuszczu poniżej 30% energii w przypadku występującej otyłości. Nie więcej niż 10% energii powinno pochodzić z kwasów tłuszczowych nasyconych (13). Niestety w przypadku badanych kobiet poziom spożycia energii pochodzącej z tych kwasów przekraczał 12,5% wartości energetycznej diety. Wartość ta jest wyższa od dziennego spożycia kwasów nasyconych obserwowanego w populacji kobiet w Polsce, która wynosi 11,9% energii (14). Udowodniono, że podaż tych kwasów dodatnio koreluje ze zwiększoną zachorowalnością i śmiertelnością z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Warto podkreślić, że American Heart Association w swoim raporcie z 2006 roku zaleca, by w diecie osób dorosłych nasycone kwasy tłuszczowe dostarczały poniżej 7% energii (15). Ze względu na specyfikę badanej grupy (otyłe kobiety z dyslipidemią bez leczenia hipolipemizującego) oraz działanie hipercholesterolemiczne i
5 Nr 3 Sposób żywienia a insulinooporność u kobiet otyłych po menopauzie 281 proagregacyjne kwasów nasyconych, ich ilość w analizowanych racjach pokarmowych powinna być zdecydowanie niższa (16). Z kolei poziom spożycia kwasów jednonienasyconych osiągnął 13,4 ± 2,84%, a zatem jest nieco niższy od średniego spożycia tych kwasów, jaki występuje w diecie populacji polskich kobiet, który wynosi średnio 14,6% energii (14). Duże znaczenie w przypadku profilaktyki chorób serca mają kwasy wielonienasycone, które powinny stanowić około 8% wartości energetycznej diety. Niestety ich ilość w badanych racjach pokarmowych otyłych kobiet wynosiła zaledwie 5,14 ± 1,56% i nie pokrywała w pełni zaleceń dotyczących profilaktyki chorób układu krążenia (wymagane 8% energii w CRP) (12). Niski poziom spożycia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych niesie ze sobą niekorzystne implikacje. Wynikający z tego brak działania kardioprotekcyjnego składników pożywienia prowadzi do zwiększonej umieralności z powodu chorób sercowo-naczyniowych (17). W przypadku występującej dyslipidemii ważny jest także stosunek zawartości kwasów wielonienasyconych do nasyconych w diecie (P/S) (18). Wysokie wartości P/S w dietach wpływają korzystnie na obniżenie zawartości cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL w surowicy. Niestety w badanej grupie kobiet otyłych stosunek P/S w CRP był niski i wynosił zaledwie 0,47. Dodatkowo uwagę zwraca wysoki poziom spożycia cholesterolu, który zdecydowanie przekroczył 300 mg/dobę, osiągając średnio 435± 155 mg/dobę, a w zakresie górnego kwartyla aż 530 mg/dobę. Ze względu na to, że 40% tego składnika w organizmie pochodzi z podaży egzogennej, istotne znaczenie w zapobieganiu procesom aterogenezy ma ograniczenie jego podaży z dietą (19). W profilaktyce chorób serca, zawłaszcza przy współistniejącej dyslipidemii ważne znaczenie ma poziom spożycia węglowodanów. Wprawdzie według najnowszych rekomendacji przekroczył on zapotrzebowanie mózgu na węglowodany przyswajalne, których wartość w przypadku osób dorosłych niezależnie od płci i wieku wynosi 130 g/dobę. Jednak uwzględniając zalecenia ekspertów WHO i FAO akceptowalny poziom spożycia węglowodanów powinien mieścić się w granicach 45-65% energii, a jeśli występują choroby przewlekłe (takie jak otyłość, cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca, choroby sercowo-naczyniowe i niektóre nowotwory) powinien on osiągnąć nawet 55-75% (9). Ograniczenie cukrów prostych w diecie jest podstawową metodą prewencyjną i leczniczą w przypadku rozpoznanej otyłości. W przeprowadzonych badaniach podaż sacharozy mieściła się w zakresie wartości rekomendowanych aż u 75% kobiet. Poziom spożycia włókna pokarmowego osiągnął minimalne zalecane spożycie, jednak w przypadku występującej otyłości i dyslipidemii bardziej pożądane byłyby wartości mieszczące się w granicach g/osobę/dobę (7). WNIOSKI 1. Całodzienne racje pokarmowe kobiet otyłych po menopauzie były źle zbilansowane i charakteryzowały nadmiarem energii pochodzącej z tłuszczów,
6 282 B. Grygiel-Górniak i inni Nr 3 białek, nasyconych kwasów tłuszczowych oraz wysoką podażą cholesterolu pokarmowego. 2. Stwierdzono niekorzystny stosunek białka zwierzęcego do roślinnego oraz niski poziom spożycia węglowodanów i błonnika pokarmowego. 3. Wprawdzie nie zaobserwowano istotnych zaburzeń dotyczących gospodarki węglowodanowej (prawidłowe stężenia insulinemii i glikemii na czczo), jednak wysokie wartości wskaźnika HOMA-IR w zakresie górnego kwartyla wskazują na tendencję do narastania insulinooporności wraz ze wzrostem wskaźnika BMI w badanej grupie otyłych kobiet. B. Gr ygiel-górniak, J. Prz ysławski, M. St el mac h -Mardas, M. Mos or, J. Nowak NUTRITIONAL HABITS AND INSULIN RESISTANCE IN THE GROUP OF OBESE POSTMENOPAUSAL WOMEN WITH DYSLIPIDEMIA Summar y A study group of obese women (BMI = 36.3 ± 5.33 kg/m 2 ) with diagnosed dyslipidemia (cholesterol 242 ± 36.7 mg/dl, LDL 152 ± 31.5 mg/dl) was characterized by visceral deposition of fat tissue (WHR = 0.86 ± 0.06). Their daily food rations were improperly balanced, which may have lead to the development of insulin resistance and increased lipid disorders. Their rations were characterized by high energy intake from protein (15.6 ± 2.62 %energy) and fat (34.1 ± 5.77 %energy), nevertheless animal protein intake was more then twice then plant protein. Additionally high intake of saturated fatty acids (12.5 ± 2.54% energy) and dietary cholesterol (435 ± 155 mg/day) and low intake of dietary fiber (21.9 ± 5.17 g/day) and polyunsaturated fatty acids (5.14 ± 1.56% of energy) was observed. There was no evidence of carbohydrate disorders confirmed by proper fasting serum glucose (93.7 ± 11.3 mg/dl) and insulin concentration (9.68 ± 4.69 mu/ml) and an adequate HOMA-IR level (2.29 ± 1.26 mmol x mu/l 2 ). However the value of this factor increased with the augmented value of BMI, which may suggest the increased risk of diabetes mellitus development in women with increased level of fat tissue content. PIŚMIENNICTWO 1. Berger J., Moller D.E.: The mechanisms of action of PPARs, Annu. Rev. Med., 2002; 53: Nieves D., Cnop M., Retzlaff B., Carolyn E. Walden C.E., Brunzell J.D., Robert H. Knopp R.H., Kahn S.E.: The atherogenic lipoprotein profile associated with obesity and insulin resistance is largely attributable to intra-abdominal fat. Diabetes, 2003; 52(1): Simkin-Silverman L.R., Wing R.R.: Weight gain during menopause. Is it inevitable or can it be prevented?, Postgrad. Med., 2000:108(3), Charzewska J.: Instrukcja przeprowadzania wywiadu o spożyciu z 24 godzin, Zakład Epidemiologii Żywienia. IŻŻ, Warszawa, Przysławski J., Walkowiak J., Gertig H., Cichy W., Gajewska B.: Wartość odżywcza całodziennych racji pokarmowych dzieci chorych na mukowiscydozę, Pediatr. Pol., 1998, 73(5): Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych. ed. IŻŻ, Warszawa, Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B.: Normy żywienia człowieka. Wyd. PZWL Warszawa Carr M.C.: The emergence of the metabolic syndrome with menopause, J. Clin. Endocrinol. Metab., 2003; 88: WHO. Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases. Report of a WHO Study Group. Technical Report Series 916, WHO, Geneva, chapter 5, Executive Summary of The Third Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, And Treatment of High Blood Cholesterol In Adults (Adult Treatment Panel III). JAMA, 2001; 285: Wallace T.M., Levy J.C., Matthews D.R.: Use and abuse of HOMA modeling. Diab. Care, 2004: 27(6), FAO/WHO, Fats and oils in human nutrition. Report of a joint expert consultation (19-26 October 1993), FAO, Rome Kalatos A., Codrington C.A.: Eurodiet Core
7 Nr 3 Sposób żywienia a insulinooporność u kobiet otyłych po menopauzie 283 Report. Public Health Nutrition, Special Issue, 2000, vol Szponar L. i wsp.: Badanie indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych. Prace IŻŻ 101, Warszawa AHA Scientific Statement. Diet and Lifestyle Recommendations Revisionn A Scientific Statement from the American Heart Association Nutrition Committee. 16. Mensik R.P., Katan M.B.: Effects of dietary fatty AIDS on serum lipids and lipoproteins: A meta analysis of 27 trials. Arterioscler. Thromb., 1992;12: Krauss R.M., Eckel R.H., Howard B. i wsp.: AHA Scientific Statement: AHA Dietary guidelines Revision 2000: A statement for healthcare professionals from the nutrition committee of the American Heart Association, Circulation, 2000; 102(18): Galli C., Simopoulos A.: Dietary n-3 and n-6 fatty acids - biological effects and nutritional essentiality. Executive summary Plenum, New York, Howard B., Ruotolo G., Robbins D.: Obesity and dyslipidemia. Endocrinol. Metab. Clin. North. Am. 2003; 32(4), Lichtenstein A.H., Appel L.J., Brands M. i wsp.: Diet and Lifestyle Recommendations Revision A scientific Statement from the American Heart Association Nutrition Committee, Circulation, 2006; 114: Adres: Poznań, ul Marcelińska 42.
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 240-244 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia
POZIOM SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W GRUPIE KOBIET STOSUJĄCYCH TRADYCYJNY I OPTYMALNY MODEL ŻYWIENIA*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 615 619 Izabela Bolesławska, Juliusz Przysławski, Marian Grzymisławski 1) POZIOM SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W GRUPIE KOBIET STOSUJĄCYCH TRADYCYJNY I OPTYMALNY
Hipercholesterolemia i jej żywieniowe uwarunkowania w grupie otyłych kobiet po menopauzie z różnym stopniem otyłości
Przysławski Probl Hig Epidemiol J i wsp. Hipercholesterolemia 2011, 92(3): 545-549 i jej żywieniowe uwarunkowania w grupie otyłych kobiet po menopauzie... 545 Hipercholesterolemia i jej żywieniowe uwarunkowania
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Żywieniowe czynniki ryzyka aterogenezy w grupie otyłych kobiet po menopauzie z hipercholesterolemią
Grygiel-Górniak Probl Artykuły Hig Epidemiol oryginalne B i wsp. 2010, Żywieniowe 91(4): / original 537-543 czynniki papers ryzyka aterogenezy w grupie otyłych kobiet po menopauzie... 537 Żywieniowe czynniki
POZIOM SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GRUPIE STUDENTÓW FARMACJI I DIETETYKI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W POZNANIU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 455 460 Izabela Bolesławska, Ilona Górna, Juliusz Przysławski POZIOM SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GRUPIE STUDENTÓW FARMACJI I DIETETYKI UNIWERSYTETU
ENZYMY ANTYOKSYDACYJNE A SPOSÓB ŻYWIENIA ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 880 884 Bogna Grygiel-Górniak, Juliusz Przysławski, Iwona Krela-Kaźmierczak 1), Krzysztof Linke 1), Adam Szczepanik 2) ENZYMY ANTYOKSYDACYJNE A SPOSÓB ŻYWIENIA
Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 285 290 Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ I KALORYCZNEJ JADŁOSPISU DLA DOROSŁYCH Z CUKRZYCĄ TYPU II PROPONOWANEGO W JEDNEJ Z PORADNI
Żywieniowe czynniki ryzyka insulinooporności w grupie pomenopauzalnych kobiet z otyłością wisceralną
440 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 440-444 Żywieniowe czynniki ryzyka insulinooporności w grupie pomenopauzalnych kobiet z otyłością wisceralną Nutritional risk factors of lipid disorders in the group
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 173 179 OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW EVALUATION OF FATTY ACIDS AND CHOLESTEROL INTAKE BY A GROUP OF STUDENTS Agata Wawrzyniak,
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK DIETETYKI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 699 703 Wioleta J. Charkiewicz, Renata Markiewicz, Maria H. Borawska OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK DIETETYKI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU Zakład
parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 327-332 JOANNA WYKA, ALICJA ŻECHAŁKO-CZAJKOWSKA OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU ASSESING THE FOOD INTAKE IN FIRST YEAR STUDENTS OF AGRICULTURAL
OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I
Niedźwiedzka-Stadnik Probl Hig Epidemiol 2013, M i wsp. 94(4): Zawartość 773-779składników odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I 773 Zawartość składników odżywczych w dietach wybranej
Kinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki.
Suplement diety Składniki: Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki. Przechowywanie: W miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Przechowywać
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka Ćwiczenie nr 4 Temat: Normy żywienia 1. Badania stosowane
Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 4, str. 987 991 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska WARTOŚĆ ENERGETYCZNA ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla chorych z cukrzycą proponowanych przez firmę Novo Nordisk w Polsce
Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla chorych z cukrzycą proponowanych przez firmę Novo Nordisk w Polsce Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 2, 48-53 2009
Ocena stanu odżywienia oraz sposobu żywienia osób ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym
948 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(4): 948-955 Ocena stanu odżywienia oraz sposobu żywienia osób ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym Assessment of nutritional status and supply of essential nutrients
Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla osób chorych na cukrzycę proponowanych przez firmę Bayer w Polsce
Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla osób chorych na cukrzycę proponowanych przez firmę Bayer w Polsce Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 2, 40-47 2009
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 140 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 140 SECTIO D 2004 Katedra i Zakład Bromatologii Akademii Medycznej w Poznaniu Department of Food and Human Nutrition,
OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z AUGUSTOWA (WOJ. PODLASKIE) W OPARCIU O PODAŻ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 332 336 Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Ewa Granacka, Jan Karczewski OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z
zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Aterogenność diety a profil lipidowy u pacjentów poradni kardiologicznej w Szczecinie
Bogacka Probl Hig A Epidemiol i wsp. Aterogenność 2018, 99(2): diety 155-161 a profil lipidowy u pacjentów poradni kardiologicznej w Szczecinie 155 Aterogenność diety a profil lipidowy u pacjentów poradni
ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 593 597 Joanna Myszkowska-Ryciak, Anna Harton, Danuta Gajewska ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET Katedra Dietetyki, Wydział
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET W OKRESIE OKOŁOMENOPAUZALNYM W ASPEKCIE ZAGROŻENIA CHOROBAMI CYWILIZACYJNYMI SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 6 (55), 359 368 MONIKA BRONKOWSKA, BEATA SADOWSKA OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET W OKRESIE OKOŁOMENOPAUZALNYM W ASPEKCIE ZAGROŻENIA CHOROBAMI CYWILIZACYJNYMI SPOŻYCIE
Zmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 1, str. 89 94 Katarzyna Cieloszczyk, Małgorzata E. Zujko, Anna Witkowska OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2 Zakład Technologii i Towaroznawstwa Żywności
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
STRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Spis treści. Wstęp... 7
LUCYNA NAROJEK C iągłość i zmiana w postępowaniu dietetycznym w wybranych schorzeniach Wydawnictwo SGGW Spis treści Wstęp... 7 1. Dieta w cukrzycy... 9 Era przedinsulinowa... 9 Ograniczenie węglowodanów
PORADNICTWO DIETETYCZNE Wykład 2
PORADNICTWO DIETETYCZNE Wykład 2 Funkcje żywności Społeczne aspekty zaburzeń żywieniowych na przykładzie głodu pozornego, utajonego i otyłości Standardy postępowania dietetycznego z pacjentem otyłym Prowadzący:
Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 293 298 Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1) OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA WYBRANYCH GRUP POPULACJI DOLNOŚLA SKIEJ 50-LATKOWIE Katedra
ZAWARTOŚĆ ENERGII I WYBRANYCH SKŁADNIKÓW W RACJACH POKARMOWYCH PRZEDSZKOLI Z REJONU WARSZAWSKIEGO
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 181-185 ZAWARTOŚĆ ENERGII I WYBRANYCH SKŁADNIKÓW W RACJACH POKARMOWYCH PRZEDSZKOLI Z REJONU WARSZAWSKIEGO ENERGY AND SELECTED NUTRIENTS CONTENT IN PRE-SCHOOL CHILDREN DIET OF
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Kwasy tłuszczowe nasycone, a choroba układu krążenia
Kwasy tłuszczowe nasycone, a choroba układu krążenia Broszura informacyjna IDF (Factsheet) kwiecień 2016 Uwaga krajowa: tłumaczenie na język polski zostało sfinansowane ze środków FUNDUSZU PROMOCJI MLEKA
50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola
3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
ATEROGENEZA JEJ ŻYWIENIOWE I KLINICZNE CZYNNIKI RYZYKA ROZWOJU W POMENOPAUZALNEJ OTYŁOŚCI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 284-289 Bogna Grygiel-Górniak 1), Juliusz Przysławski 1), Marta Stelmach-Mardas 1), Marian Grzymisławski 2), Marek Chuchracki 3), Marcin Kraśkiewicz 3) ATEROGENEZA
UWARUNKOWANIA ŻYWIENIOWE OTYŁOŚCI WŚRÓD DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW Z WROCŁAWIA
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 3, 541-548 JOANNA WYKA, LARYSA HIRSCHBERG, ALICJA ŻECHAŁKO-CZAJKOWSKA UWARUNKOWANIA ŻYWIENIOWE OTYŁOŚCI WŚRÓD DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW Z WROCŁAWIA NUTRITIONAL DETERMINATION OF OBESITY
Wymienniki dietetyczne w cukrzycy. Dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak Zakład Dietetyki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 20.06.
Wymienniki dietetyczne w cukrzycy Dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak Zakład Dietetyki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 20.06.2012 Zalecenia szczegółowe - węglowodany: 40 50% wartości energetycznej
Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla chorych z cukrzycą proponowanych przez firmę Servier w Polsce
Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla chorych z cukrzycą proponowanych przez firmę Servier w Polsce Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 3, 63-68 2009 63 Alicja
Ocena sposobu żywienia kobiet uczestniczących w zajęciach fitness na tle aktualnych zaleceń żywieniowych
Samolińska Probl Hig Epidemiol W, Kiczorowska 2014, B. 95(2): Ocena 339-345 sposobu żywienia kobiet uczestniczących w zajęciach fitness... 339 Ocena sposobu żywienia kobiet uczestniczących w zajęciach
Sylabus modułu kształcenia na studiach wyższych. Nazwa Wydziału. Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia.
Załącznik nr 4 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Sylabus modułu kształcenia na studiach wyższych Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Wydział lekarski
Kidney Diseases, Urinary Deposits, and Calculous Disorders; Their Nature and Treatment
1 Kidney Diseases, Urinary Deposits, and Calculous Disorders; Their Nature and Treatment Duża część nadmiaru przyjętego mięsa przechodzi w organizmie w postać mocznika i innych składników moczu, które
OCENA SPOŻYCIA BIAŁKA W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 4, str. 1197 1201 Marian Gil, Elżbieta Głodek OCENA SPOŻYCIA BIAŁKA W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO Katedra Przetwórstwa i Towaroznawstwa
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie w zdrowiu i chorobie Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 K_W02
Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 2, str. 117 122 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH
Robert Szczerbiński, Jan Karczewski 1), Andrzej Szpak 2), Zofia Karczewska 2)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 299 306 Robert Szczerbiński, Jan Karczewski 1), Andrzej Szpak 2), Zofia Karczewska 2) PODSTAWOWE SKŁADNIKI ODŻYWCZE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJA CEJ W
Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 2, str. 131 135 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA OCENA ŻYWIENIA STUDENTÓW UCZELNI SPORTOWEJ Zakład Higieny i Epidemiologii
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 187-192 OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA ASSESSMENT OF DIETARY HABITS IN STUDENTS OF THE MEDICAL UNIVERSITY
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie?
Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie? Dorota Szostak-Węgierek Zakład Dietetyki Klinicznej Warszawski Uniwersytet Medyczny Zalecenia dla osób dorosłych, które mogą odnieść korzyść z
Cukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Korzyści z wegetarianizmu
Korzyści z wegetarianizmu QQ QQ Wegetarianizm a choroby cywilizacyjne Przemiana lipidowa ustroju Lipidy (tłuszcze) dostarczają z 1 grama 9 kcal. Są naturalną formą gromadzenia zapasów energii magazynowanej
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH STUDENTEK UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO O RÓŻNYM POZIOMIE WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 4, str. 1202 1209 Elżbieta Głodek, Marian Gil WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH STUDENTEK UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO O RÓŻNYM POZIOMIE WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO
Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, Nr 3, 313-318 OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO EVALUATION OF THE NUTRITION MODEL IN STUDENTS OF UNIVERSITY IN RZESZOW Elżbieta Głodek, Marian Gil
Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością.
Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością. Jadłospis 14-dniowy Anna Piekarczyk Dieta nie jest dietą indywidualną
Zalecenia dietetyczne dla pacjenta z cukrzycą
Dietetyka lekwpolsce.pl Zalecenia dietetyczne dla pacjenta z cukrzycą według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) 2014 Polish Diabetology Association s 2014 nutrition recommendations for patients
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia
Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 2, str. 171 177 Elżbieta Głodek, Marian Gil STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO Katedra Przetwórstwa i Towaroznawstwa
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia Nazwa programu (kierunku) Pielęgniarstwo Poziom i forma studiów studia I stopnia stacjonarne Specjalność: Ścieżka dyplomowania: Nazwa
DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK
KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański
WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 252-256 Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI Zakład Epidemiologii, Prewencji
Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Żywienie człowieka inżynieria produktów żywnościowych Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Zaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
SPOSÓB ŻYWIENIA OSÓB Z HIPERCHOLESTEROLEMIĄ STOSUJĄCYCH ODPOWIEDNIĄ DIETĘ I NIESTOSUJĄCYCH DIETY
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 608 613 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz SPOSÓB ŻYWIENIA OSÓB Z HIPERCHOLESTEROLEMIĄ STOSUJĄCYCH ODPOWIEDNIĄ DIETĘ I NIESTOSUJĄCYCH DIETY Zakład Epidemiologii,
OCENA ZAWARTOŚCI TŁUSZCZU W DIETACH STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 4, str. 1190 1196 Elżbieta Głodek, Marian Gil, Mariusz Rudy OCENA ZAWARTOŚCI TŁUSZCZU W DIETACH STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO Katedra Przetwórstwa i Towaroznawstwa
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 363-370 MARLENA PIEKUT, JUSTYNA ZWIERZYK ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY FULFILLING NUTRITION NEEDS
Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku.
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Brzesku Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku. inż. Agnieszka Świątkowska Zgodnie z zaleceniami racjonalnego żywienia przyjęto,
Odżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH
GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH Rodzaje testów Genodiet Test Genodiet składają się z 3 uzupełniających się modułów, stanowiących 3 kroki do poznania indywidualnych zasad zdrowia. Identyfikacja typu
GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
inwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
WYBRANE NORMY ŻYWIENIA
WYBRANE NORMY ŻYWIENIA DLA POPULACJI POLSKIEJ WEDŁUG INSTYTUTU ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA ENERGIA TAB. 1 NORMY NA ENERGIĘ DLA DZIECI I MŁODZIEŻY, USTALONE NA POZIOMIE ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO GRUPY (EER).
Czy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia