L.p. Moduł dział - temat 1-2 Lekcja organizacyjna

Transkrypt

1 Tematy i zakres treści nauczania na rok szkolny 2015/2016 Historia i społeczeństwo dla klasy: 3TE1, 3TE2, 3TI, 3TŻ1, 3TŻ2, 3TA, 3TŻR 4TE, 4TA, 4TH, 4TI, 4TŻ1, 4TŻ2, 4TŻR L.p. Moduł dział - temat 1-2 Lekcja organizacyjna 3 Greccy bohaterowie Zakres treści 1. Zapoznanie z programem nauczania 2. Omówienie przedmiotowego systemu oceniania 3. Zapoznanie z podstawą programową 1. W starożytnej Grecji 2. Wojna trojańska 3. Wojny z Persami 4. Niezgoda, która rujnuje 4 Polskie Termopile 1. Polski Leonidas 2. Bitwa pod Zadwórzem 3. Bohaterowie spod Wizny i Monte Cassino 5 Republika rzymska państwo obywateli 1. Republika rzymska 2. Rzymski obywatel patriota 3. Kryzys republiki 4. Upadek republiki. Osiągnięcia ucznia Zakres podstawowy Zakres ponadpodstawowy Uczeń: - zna materiał programowy przewidziany do zrealizowania w danym roku szkolnym - zna przedmiotowy system nauczania - zna podstawę programową wymienia cechy charakterystyczne antycznej cywilizacji greckiej przedstawia antyczne wzory bohaterstwa na przykładzie Iliady Homera charakteryzuje postawy antycznego żołnierza i obrońcy ojczyzny na przykładzie wojen greckoperskich wyjaśnia, kto i dlaczego zyskał miano polskiego Leonidasa przedstawia motyw Termopil i jego znaczenie w polskiej literaturze opisuje przebieg i znaczenie bitwy pod Zadwórzem oraz wyjaśnia jej symbolikę przedstawia cechy charakterystyczne republiki rzymskiej omawia cechy rzymskiego obywatela patrioty na przykładzie Cyncynata omawia skutki wojny peloponeskiej dla świata greckiego opisuje recepcję bitew pod Maratonem i Termopilami w kulturze przedstawia bitwy pod Wizną i Monte Cassino jako symboliczne oraz historyczne nawiązania do greckich Termopil omawia i ocenia znaczenie popularyzowania wiedzy o wydarzeniach historycznych za pomocą współczesnych środków przekazu wyjaśnia zależności między kryzysem republiki rzymskiej a upadkiem cnót obywatelskich analizuje możliwość zastosowania obywatelskich wzorców obowiązujących w starożytnej republice rzymskiej w dzisiejszych czasach

2 6 Polski patriotyzm na przestrzeni wieków 7 Lekcja podsumowująca tak jak Grecy i Rzymianie 8 Praca klasowa tak jak Grecy i Rzymianie 9 Jak rządzili pierwsi Piastowie 10 Ostatni Piastowie na tronie polskim 1. Patriotyzm w przeszłości 2. Święta narodowe 3. Patriotyzm dziś - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, - interpretacja wykresów, - praca z mapą. - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów 1. Dynastia Piastów 2. Pierwszy król Polski 3. Spory o tron i kryzys państwa Piastów 4. Od odbudowy do podziału państwa Piastów 1. Drogi do zjednoczenia 2. Metropolia na straży jedności 3. Panowanie Kazimierza Wielkiego 4. Zmiana dynastii w Polsce przedstawia zmiany w rozumieniu pojęcia patriotyzm w Polsce na przestrzeni dziejów wskazuje wydarzenia, które miały wpływ na rozwój polskiego patriotyzmu charakteryzuje postawy patriotyczne w Polsce na przestrzeni dziejów lokalizuje w czasie panowanie dynastii piastowskiej wyjaśnia, jakie przesłanki umożliwiły Bolesławowi Chrobremu sięgnięcie po koronę królewską omawia sytuację wewnętrzną w państwie piastowskim w XI w. i jej wpływ na pozycję władcy przedstawia cechy charakterystyczne rozbicia dzielnicowego w Polsce piastowskiej omawia przyczyny i etapy jednoczenia ziem polskich opisuje i ocenia rolę Kościoła w jednoczeniu państwa polskiego omawia mity związane z polskim patriotyzmem wymienia polskie święta narodowe wyjaśnia, czym charakteryzuje się współczesny patriotyzm i podaje jego przykłady przedstawia cechy charakterystyczne panowania Kazimierza Odnowiciel, Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego porównuje oraz ocenia koncepcje polityczne Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego charakteryzuje i ocenia panowanie Kazimierza Wielkiego prezentuje okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez Andegawenów i Jagiellonów

3 11 Polska częścią Europy łacińskiej 1. Chrzest Mieszka I 2. Zjazd w Gnieźnie. 3. Katoliccy patroni Polsce 4. Kultura i sztuka chrześcijańska 5. Wartości i obyczajowość chrześcijańska 6. Architektura i sztuka polska w średniowieczu 7. Kronikarze dziejów Polski 8. Laicyzacja i chrześcijaństwo w czasach współczesnych omawia i ocenia skutki przyjęcia chrześcijaństwa przez Mieszka I opisuje postanowienia zjazdu w Gnieźnie i wymienia jego konsekwencje przedstawia na wybranych przykładach rolę, jaką w średniowiecznym państwie i społeczeństwie odgrywali święci patroni prezentuje cechy charakterystyczne sztuki i kultury chrześcijańskiej w Polsce określa, na które obszary kultury chrześcijaństwo wywarło największy wpływ charakteryzuje sztukę i architekturę polskiego średniowiecza omawia i ocenia wpływ wartości chrześcijańskich na przemiany w obyczajowości społeczeństwa polskiego wymienia kronikarzy polskich i przedstawia ich osiągnięcia tłumaczy, jaką rolę kroniki odgrywały dawniej i współcześnie charakteryzuje przyczyny i skutki laicyzacji życia publiczno-politycznego wyjaśnia, co przyczyniło się do mniejszej niż w Europie Zachodniej laicyzacji życia w Polsce 12 Początki unii polsko-litewskiej 13 Lekcja podsumowująca za panowania Piastów i Jagiellonów 14 Praca klasowa za panowania Piastów i Jagiellonów 1. Dlaczego zawarto unię polsko- -litewską? 2. Konflikt z zakonem krzyżackim 3. Spór polsko-krzyżacki na arenie międzynarodowej - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, - interpretacja wykresów, - praca z mapą. - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów omawia przyczyny, postanowienia i skutki unii polsko-litewskiej w Krewie przedstawia oraz ocenia panowanie Władysława Jagiełły opisuje przyczyny i skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim oraz wojny trzynastoletniej analizuje znaczenie bitwy pod Grunwaldem dla polskiej tradycji historycznej i świadomości narodowej na przykładzie obrazu Jana Matejki charakteryzuje dyplomatyczne zabiegi Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji wyjaśnia, na czym polegała postępowość poglądów Pawła Włodkowica

4 15 Państwo szlachty polskiej 16 Rzeczpospolita Obojga Narodów 1. Dlaczego szlachta uzyskała przywileje? 2. Parlament szlachecki 3. Szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie 1. Złoty wiek 2. Zawarcie unii lubelskiej 3. Rzeczpospolita krajem wielu kultur i religii 4. Pierwsi królowie elekcyjni 17 Wiek wojen 1. Zygmunt III Waza na tronie polskim 2. O tron szwedzki 3. Zmierzch potęgi Polski 4. Lew Lechistanu 5. Rzeczpospolita państwo ponad stan? 18 Konstytucja 3 maja ratunek czy przyczyna upadku? 1. Czasy saskie 2. Poniatowski i jego przeciwnicy 3. Dokonania Sejmu Wielkiego omawia okoliczności nadawania szlachcie przywilejów oraz wymienia ich skutki opisuje sposób funkcjonowania demokracji szlacheckiej i jej instytucji przedstawia cechy charakterystyczne stanu szlacheckiego charakteryzuje ruch egzekucyjny i jego wpływ na postawy przedstawicieli szlachty charakteryzuje panowanie ostatnich Jagiellonów przedstawia i ocenia przyczyny, postanowienia oraz skutki unii lubelskiej ocenia postawy Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta wobec wyzwań epoki na przykładzie hołdu pruskiego oraz unii lubelskiej wyjaśnia, na czym polegała wielokulturowość Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jakie były jej skutki omawia przyczyny, przejawy i skutki konfliktu Zygmunta Wazy z obozem szlacheckim prezentuje cechy charakterystyczne konfliktów Rzeczypospolitej z sąsiadami w XVII w. określa uwarunkowania powstania Chmielnickiego i jego skutki opisuje przyczyny, przebieg i skutki potopu szwedzkiego wymienia przyczyny i przejawy odchodzenia od tolerancji wyznaniowej w Polsce charakteryzuje konflikt polsko-turecki w II poł. XVII w. podaje przejawy kryzysu państwowości polskiej w czasach saskich wymienia cechy sarmatyzmu i oświecenia w Polsce charakteryzuje panowanie Stanisława Augusta omawia i ocenia działalność przywódców ruchu szlacheckiego na przykładzie Jana Zamojskiego oraz Mikołaja Sienickiego ocenia demokrację szlachecką w Polsce, wykorzystując opinie potomnych i wiedzę własną omawia i ocenia przejawy tolerancji wyznaniowej w Polsce szlacheckiej wymienia cechy charakterystyczne architektury i sztuki polskiego renesansu opisuje panowanie pierwszych królów elekcyjnych w Polsce omawia miejsce hołdu pruskiego i unii lubelskiej w polskiej tradycji historycznej oraz świadomości narodowej na przykładzie obrazów Jana Matejki ocenia wpływ XVII-wiecznych konfliktów na społeczeństwo Rzeczypospolitej przedstawia i ocenia postawy wielkich wodzów XVII w. wobec wyzwań epoki na przykładzie Stanisława Żółkiewskiego, Stefana Czarnieckiego i Jana III Sobieskiego prezentuje i ocenia postawy szlachty polskiej wobec przemian ustrojowych w kraju ocenia ruch konfederacki w Polsce stanisławowskiej przedstawia postawy obywateli wobec wyzwań

5 19 Dlaczego Rzeczpospolita upadła? 20 Lekcja podsumowująca dziedzictwo Rzeczypospolitej Obojga Narodów 21 Praca klasowa dziedzictwo Rzeczy - pospolitej Obojga Narodów 22 Zawiedzione nadzieje 4. Drugi rozbiór Polski Poniatowskiego lokalizuje w czasie i przestrzeni rozbiory państwa polskiego omawia reformy polityczne i społeczne Sejmu Wielkiego 1. Sytuacja po drugim rozbiorze 2. Powstanie kościuszkowskie i trzeci rozbiór Polski 3. Przyczyny upadku Rzeczypospolitej 4. Historyczne spory o upadek Rzeczypospolitej - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, - interpretacja wykresów, - praca z mapą. - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów 1. Czy Polacy mogą istnieć bez państwa? 2. U boku Francji? 3. U boku Rosji? omawia sytuację w Rzeczypospolitej po drugi rozbiorze opisuje przebieg insurekcji kościuszkowskiej i jej skutki podaje przyczyny upadku państwowości polskiej w XVIII w. opisuje losy Polaków po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej przedstawia okoliczności powstania, organizację i losy Legionów Polskich we Włoszech omawia i ocenia udział Polaków w kampaniach napoleońskich wyjaśnia, w jakich okolicznościach powstało Księstwo Warszawskie i jak zostało zorganizowane epoki na przykładzie Tadeusza Rejtana określa miejsce Konstytucji 3 maja w polskiej tradycji historycznej i świadomości narodowej na przykładzie obrazu Jana Matejki charakteryzuje i ocenia stanowiska w sporze o ocenę przyczyn upadku Rzeczypospolitej przedstawia i ocenia postawy obywateli wobec wyzwań epoki na przykładzie Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz przywódców i uczestników powstania kościuszkowskiego omawia organizację polityczną i przemiany gospodarczo-społeczne w Królestwie Polskim przedstawia i ocenia postawy obywateli wobec wyzwań epoki na przykładzie Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Poniatowskiego, Ksawerego Druckiego-Lubeckiego i Stanisława Kostki Potockiego

6 wymienia postanowienia kongresu wiedeńskiego w sprawie polskiej 23 Spiski i powstania 24 Bić się czy nie bić? 25 Jak kształtował się współczesny naród polski? 26 Przemiany społeczne w XIX wieku 27 Lekcja podsumowująca pod zaborami 1.Spiski niepodległościowe 2. Powstanie listopadowe 3. Wielka Emigracja 1. Walka czy lojalność? 2. Powstanie styczniowe 3. Praca organiczna 4. Autonomia galicyjska 1. Ku współczesnemu narodowi 2. W obronie polskości 3. Kultura narodowa i religia 4. Ruch narodowy 1. Nowe grupy społeczne 2. Sprawa chłopska 3. Sprawa robotnicza 4. O prawa kobiet - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, podaje przyczyny zawiązywania spisków niepodległościowych na ziemiach polskich omawia i ocenia postawy przywódców politycznych oraz dowódców wojskowych podczas powstania listopadowego opisuje przebieg powstania styczniowego wyjaśnia wpływ polskiej rzeczywistości politycznej XVIII i XIX w. na kształtowanie się nurtu realizmu politycznego oraz go ocenia porównuje polskie powstania narodowe pod kątem przyczyn i okoliczności wybuchu oraz sposobu prowadzenia działań militarnych omawia pojęcie narodu polskiego na przestrzeni wieków wymienia czynniki, które miały wpływ na kształtowanie się narodu polskiego w XIX w. opisuje sposoby walki w obronie polskości wyjaśnia, jakie przemiany cywilizacyjne zaszły na ziemiach polskich pod zaborami w drugiej połowie XIX i na początku XX w. omawia zmiany, jakie zaszły w społeczeństwie polskim w drugiej połowie XIX i na początku XX w. opisuje stosunek społeczeństwa polskiego do zrywów niepodległościowych charakteryzuje Wielką Emigrację oraz jej wpływ na wydarzenia w Galicji i Wielkopolsce w latach 1846 i 1848 wymienia skutki rabacji galicyjskiej przedstawia oceny polskich zrywów niepodległościowych w historiografii i publicystyce prezentuje założenia ideologiczne oraz wskazuje cele i przykłady działalności zwolenników pracy organicznej formułuje i uzasadnia własną opinię na temat polskich powstań narodowych omawia rozwój kultury polskiej w drugiej połowie XIX i na początku XX w. przedstawia główne koncepcje ideologii nacjonalistycznej i jej rozwój na ziemiach polskich charakteryzuje współczesny naród polski charakteryzuje założenia ideologiczne i działalność partii politycznych na ziemiach polskich omawia i ocenia stanowisko ugrupowań politycznych wobec sprawy odzyskania niepodległości przez Polskę opisuje proces walki o prawa kobiet

7 - interpretacja wykresów, - praca z mapą. 28 Praca klasowa pod zaborami 29 I wojna światowa po której stronie podjąć walkę? - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów 1. Powrót sprawy polskiej 2. Po stronie ententy czy państw centralnych? 3. Odzyskanie niepodległości 4. Polacy na konferencji paryskiej charakteryzuje poglądy polskich środowisk politycznych na kwestię niepodległości Polski przedstawia działania zbrojne Polaków w czasie I wojny światowej opisuje międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej podczas I wojny światowej i po jej zakończeniu omawia działalność Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego na rzecz odbudowy niepodległej Polski przedstawia pierwsze tygodnie działalności państwa polskiego po odzyskaniu niepodległości prezentuje decyzje konferencji pokojowej dotyczące odrodzonego państwa polskiego 30 Kształtowanie się granic 31 Demokracja czy sanacja? 1. Powstanie wielkopolskie 2. Plebiscyty i powstania śląskie 3. Walki o wschodnią granicę 4. Przyłączenie Wileńszczyzny 1. Kto powinien rządzić w odrodzonej Rzeczypospolitej? 2. Rządy parlamentarne 3. Zamach majowy 4. Rządy sanacji 32 II Rzeczpospolita 1. Reformowanie kraju 2. Gospodarka II Rzeczypospolitej 3. Rzeczpospolita wielonarodowa przedstawia przebieg walk o granice II Rzeczypospolitej omawia okoliczności przeprowadzania plebiscytów na Warmii, Mazurach, Powiślu i Górnym Śląsku charakteryzuje spór dotyczący koncepcji państwa polskiego wyjaśnia, co wpływało na demokratyczny charakter konstytucji marcowej opisuje przyczyny i przejawy słabości polskiej demokracji w 20-leciu międzywojennym omawia genezę, przebieg i skutki zamachu majowego prezentuje cechy charakterystyczne rządów sanacyjnych przedstawia trudności w powojennej odbudowie Polski omawia działalność Władysława Grabskiego i Eugeniusza Kwiatkowskiego prezentuje osiągnięcia polskiej gospodarki w na wybranych przykładach przedstawia i ocenia wpływ jednostki na losy narodu oraz państwa ocenia znaczenie Bitwy Warszawskiej wyjaśnia okoliczności zajęcia przez Polskę Wileńszczyzny określa, co wpływało na autorytarny charakter konstytucji kwietniowej ocenia rolę Józefa Piłsudskiego w kształtowaniu oblicza politycznego Polski międzywojennej przedstawia założenia programowe i działalność głównych partii politycznych w 20-leciu międzywojennym przedstawia dokonania polskich sportowców omawia kulturę międzywojennej Polski i charakteryzuje jej główne dziedziny oraz twórców

8 33 Polacy podczas II wojny światowej 34 W okupowanej Polsce Polska Ludowa niepodległa czy zależna? 4. Sport w niepodległej Polsce okresie międzywojennym charakteryzuje strukturę narodową II Rzeczypospolitej 1. Kampania polska 2. Rząd polski na emigracji 3. Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie 4. Polacy u boku ZSRR 1. Polityka okupantów 2. Polskie organizacje podziemne 3. Powstanie warszawskie 1. Wizje powojennej Polski 2. Przejęcie władzy przez komunistów 3. Pod rządami PZPR 4. W walce o prawa i wolność opisuje działania zbrojne Polaków w czasie wojny obronnej przedstawia, w jaki sposób doszło do utworzenia rządu polskiego na emigracji oraz omawia jego działalność podaje okoliczności powstania armii Andersa charakteryzuje szlak bojowy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie opisuje politykę niemieckich i radzieckich okupantów wobec narodu polskiego podaje przykłady martyrologii narodu polskiego charakteryzuje organizację i działalność Armii Krajowej przedstawia założenia i realizację planu Burza określa uwarunkowania, przebieg i skutki powstania warszawskiego porównuje wizje niepodległej Polski w koncepcjach politycznych rządu emigracyjnego i polskiej lewicy określa wpływ wielkich mocarstw na sprawę polską wymienia etapy przejmowania pełni władzy w Polsce przez komunistów przedstawia i ocenia działalność powojennego podziemia politycznego i żołnierzy wyklętych wyjaśnia, dlaczego PSL jako opozycja legalna poniosła klęskę opisuje rolę propagandy w kształtowaniu postaw wobec władzy komunistycznej określa polityczne uwarunkowania powstania 1. Dywizji im. T. Kościuszki w ZSRR omawia polski czyn zbrojny podczas II wojny światowej na przykładach przedstawia i ocenia wpływ jednostki na losy narodu oraz państwa wyjaśnia kontrowersje wokół oceny powstania warszawskiego na wybranych przykładach przedstawia i ocenia wpływ jednostki na losy narodu oraz państwa omawia znaczenie i historię polskich elit ocenia motywy i postawy tych Polaków, którzy zdecydowali się popierać komunistów charakteryzuje przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń poznańskiego Czerwca, polskiego Października 1956 r., Marca 1968 r., Grudnia 1970 r. oraz Czerwca 1976 r. na wybranych przykładach przedstawia i ocenia wpływ jednostki na losy narodu oraz państwa

9 37-38 Drogi do wolności 39 Lekcja podsumowująca Polska i Polacy w XX wieku 40 Praca klasowa Polska i Polacy w XX wieku 1. Początki Solidarności 2. Jak powstała Solidarność 3. Władza kontra społeczeństwo 4. Stracona dekada? 5. Okrągły Stół 6. Wybory czerwcowe - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, - interpretacja wykresów, - praca z mapą. - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów wymienia najważniejsze organizacje opozycyjne lat 70. i 80. oraz ich działalność opisuje przyczyny, przebieg oraz skutki polityczne i społeczne wydarzeń Sierpnia 1980 r. omawia organizację, cele i działalność NSZZ Solidarność charakteryzuje stosunek władz komunistycznych do ruchu związkowego i opozycji przedstawia genezę wprowadzenia stanu wojennego, jego cechy charakterystyczne i skutki opisuje genezę i kluczowe decyzje obrad Okrągłego Stołu podaje przebieg i skutki wyborów czerwcowych w 1989 r. oraz okoliczności powołania rządu Tadeusza Mazowieckiego na wybranych przykładach przedstawia i ocenia wpływ jednostki na losy narodu oraz państwa 41 Obywatel w polis ateńskiej 42 Republika rzymska i jej obywatele 1. Kto był obywatelem Aten? 2. Reformy ustrojowe w Atenach 3. Kto sprawował władzę w Atenach? 4. Jedność w różnorodności 1. Władze republikańskie 2. Kim był obywatel Rzymu? 3. Jak można uzyskać definiuje pojęcie obywatelstwa w świecie greckim charakteryzuje strukturę społeczeństwa starożytnych Aten i jej wpływ na kwestię obywatelstwa wyjaśnia rolę rozwoju terytorialnego państwa rzymskiego w kształtowaniu się pojęcia civitas definiuje pojęcie obywatelstwa w państwie wyjaśnia, jaką rolę odgrywali obywatele w demokracji ateńskiej i ocenia ich wkład w życie polityczne polis przedstawia etapy ewolucji ustroju starożytnych Aten omawia organizację polis ateńskiej opisuje kompetencje organów władzy w demokracji ateńskiej porównuje i ocenia prawa oraz obowiązki obywateli w świecie greckim i rzymskim

10 43 Tradycja antycznej demokracji i republiki w późniejszych epokach 44 Władcy średniowiecznej Europy 46 Feudalizm w średniowieczu obywatelstwo? 1. Republiki w średniowieczu 2. Obywatele średniowiecznych miast 3. Republika Niderlandów 4. Demokratyczne i republikańskie tradycje polskiej szlachty 1. Królestwo Franków i Kościół 2. Cesarstwo uniwersalistyczne 3. Cezaropapizm czy papocezaryzm? 4. Jak przedstawiano pochodzenie władzy monarszej? 1. Czym był feudalizm? 2. System lenny 3. Poddaństwo chłopów rzymskim opisuje strukturę społeczeństwa starożytnego Rzymu i jej wpływ na kwestię obywatelstwa przedstawia etapy ewolucji ustroju starożytnego Rzymu wymienia najważniejsze organy i urzędy republiki rzymskiej wymienia przykłady recepcji antycznej tradycji politycznej w późniejszych epokach omawia uwarunkowania uzyskania praw obywatelskich przez średniowieczne mieszczaństwo przedstawia prawa i wolności średniowiecznego mieszczaństwa oraz jego wewnętrze rozwarstwienie opisuje osiągnięcia republik kupieckich wymienia okoliczności powstania państwa Franków i Państwa Kościelnego oraz wzajemne relacje między nimi przedstawia okoliczności odnowienia cesarstwa przez Ottona I wyjaśnia, na czym polegała idea uniwersalizmu cesarskiego tłumaczy znaczenie terminu feudalizm omawia relacje między seniorem i wasalem oraz obowiązki każdego z nich przedstawia proces kształtowania się drabiny feudalnej w społeczeństwie i wynikające z tego konsekwencje wyjaśnia, na czym polegała zależność chłopa od pana feudalnego tłumaczy, na czym polegały reguły ius soli oraz ius sanguinis w świecie antycznym i jaką rolę odgrywają współcześnie charakteryzuje organy władzy Republiki Weneckiej i Republiki Zjednoczonych Prowincji prezentuje wspólne cechy między demokracją szlachecką w Rzeczypospolitej a ustrojem polis ateńskiej i republiki rzymskiej tłumaczy wpływ ideologii sarmackiej na sposób rozumienia praw i obowiązków polskiej szlachty względem państwa porównuje koncepcje cezaropapizmu i papocezaryzmu charakteryzuje rywalizację między cesarstwem a papiestwem w VIII XIV w. określa doktrynalne podstawy władzy w średniowieczu podaje cechy ideologii władzy książąt i królów, cesarza oraz papieża opisuje proces rozprzestrzeniania się systemu wasalno-lennego w Europie ocenia stosunki własności występujące w średniowieczu

11 47 Miasta średniowiecznej Europy 48 Kształtowanie się parlamentaryzmu europejskiego 49 Lekcja podsumowująca królowie i poddani 50 Praca klasowa królowie i poddani 51 Obywatele czy poddani? 1. Od upadku do rozkwitu 2. Lokacje miejskie 3. Samorząd miejski 4. Gildie i cechy 1. Początki parlamentaryzmu angielskiego 2. Organizacja i działanie parlamentu angielskiego 3. Stany Generalne we Francji 4. Kompetencje Stanów Generalnych 5. Zgromadzenia stanowe w innych krajach europejskich - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, - interpretacja wykresów, - praca z mapą. - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów 1. Prawa człowieka i prawa obywatela 2. Rewolucja angielska 3. Nowożytne teorie umowy społecznej przedstawia proces odradzania się miast w średniowiecznej Europie wyjaśnia, na czym polegała lokacja miasta i jakie niosła korzyści dla jego mieszkańców omawia organizację i kompetencje samorządu miejskiego przedstawia proces kształtowania się monarchii stanowych opisuje genezę parlamentaryzmu angielskiego i francuskiego charakteryzuje organizację i funkcjonowanie parlamentu angielskiego oraz Stanów Generalnych, a także prezentuje kompetencje tych zgromadzeń wyjaśnia różnicę między prawami człowieka a prawami obywatelskimi charakteryzuje kwestie obywatelstwa w różnych modelach ustrojowych na przykładzie rozważań Niccola Machiavellego, Thomasa Smitha, Jeana Bodina i Johna Locke a podaje znaczenie pojęcia rewolucja charakteryzuje zadania i funkcje cechów tłumaczy, jaką rolę odgrywały gildie i hanzy ocenia relacje między królem oraz zgromadzeniami stanowymi w Anglii i Francji omawia pochodzenie pierwszych parlamentów w innych wybranych krajach europejskich charakteryzuje oraz ocenia wpływ jednostki na losy narodu i państwa na przykładzie działalności Olivera Cromwella opisuje nowożytne koncepcje umowy społecznej na przykładzie poglądów Thomasa Hobbesa, Monteskiusza, Jeana-Jacques a Rousseau i Woltera

12 omawia przyczyny, przebieg i skutki rewolucji angielskiej 52 Elementy feudalizmu w czasach nowożytnych 53 Rzeczpospolita królestwo czy republika? 54 Szlachta i magnateria 55 Z królem lub przeciw niemu 56 Polskie wzorce obywatela 1. Dualizm gospodarczy w Europie 2. Szlachta a pozostałe grupy społeczne 3. Folwark szlachecki 4. Jak zanikło poddaństwo chłopów? 1. Początki polskiego parlamentaryzmu 2. Obrady sejmu walnego 3. Wolna elekcja 4. Sejmiki ziemskie 1. Jak powstał stan szlachecki? 2. Rozwarstwienie stanu szlacheckiego 3. Wzrost potęgi magnatów 4. Oligarchia magnacka 1. Konfederacje i rokosze 2. Rokosz Zebrzydowskiego 3. Rokosz Lubomirskiego 4. W obronie kraju 5. Konfederacja targowicka 1. Obywatel w Rzeczypospolitej Obojga Narodów wyjaśnia, na czym polegał dualizm rozwoju gospodarczego Europy w epoce nowożytnej omawia genezę folwarku pańszczyźnianego w nowożytnej Polsce przedstawia sposób organizacji i funkcjonowania folwarku wyjaśnia, z czego wynikała uprzywilejowana pozycja polityczna szlachty polskiej opisuje organizację i funkcjonowanie sejmu walnego oraz charakteryzuje jego kompetencje prezentuje rodzaje sejmików i sejmów wyjaśnia, co decydowało o dominującej pozycji stanu szlacheckiego w Polsce omawia najważniejsze przywileje szlacheckie i wyjaśnia ich wpływ na proces kształtowania się parlamentaryzmu polskiego przedstawia rozwarstwienie stanu szlacheckiego charakteryzuje rokosz i konfederację jako wyrazy szlacheckiego buntu wymienia najważniejsze postulaty uczestników rokoszy: lwowskiego, Zebrzydowskiego i Lubomirskiego oraz konfederacji: tyszowieckiej, barskiej i targowickiej omawia istotę obywatelstwa w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej przedstawia ewolucję poglądów na temat roli i określa gospodarcze znaczenie folwarków w nowożytnej Polsce opisuje sytuację prawną i ekonomiczną poszczególnych stanów społecznych na ziemiach polskich od XV do XIX w. charakteryzuje proces zanikania poddaństwa i uwłaszczenia chłopów pod zaborami w XIX w. przedstawia i ocenia relacje między królem oraz parlamentem w Rzeczypospolitej porównuje parlamentaryzm staropolski z parlamentaryzmami: angielskim i francuskim podaje cechy odróżniające magnaterię od pozostałych przedstawicieli warstwy szlacheckiej charakteryzuje przyczyny i przejawy kryzysu demokracji szlacheckiej w XVII w. omawia zjawisko oligarchizacji życia politycznego w Rzeczypospolitej opisuje relacje między magnaterią a drobną szlachtą ocenia wpływ magnaterii na króla i politykę państwa ocenia skutki stosowania liberum veto oraz zawiązywania konfederacji i rokoszy dla państwa i jego mieszkańców opisuje propozycje reform ustrojowych w XVIIIwiecznej Polsce i ich wpływ na prawa, wolności i obowiązki obywatelskie

13 57 Wielkie rewolucje 1. Dlaczego wybuchła rewolucja amerykańska? 2. Wojna o niepodległość 3. Wybuch rewolucji 4. Francja republiką 5. Terror jakobinów i upadek rewolucji 58 Rewolucje społeczne 59 Społeczeństwo bez państwa 2. Nowa koncepcja narodu miejsca obywatela w państwie w publicystyce Polski nowożytnej ocenia postawy obywatelskie szlachty polskiej inspirowane ideologią sarmacką 1. Wiosna Ludów 2. Ideologia socjalistyczna 3. Rewolucja w Rosji w latach Rok 1917 w Rosji 1. Anarchizm czy komunizm? 2. Anarchizm w XX wieku 3. Anarchiści na ziemiach polskich 4. Anarchiści współcześnie 60 Komuna Paryska 1. Powstanie III Republiki Francuskiej 2. Okoliczności proklamowania Komuny Paryskiej 3. Upadek Komuny Paryskiej 4. Represje wobec komunardów prezentuje przyczyny, przebieg i skutki rewolucji amerykańskiej wymienia idee, które przyświecały założycielom Stanów Zjednoczonych omawia przyczyny narastania nastrojów rewolucyjnych we Francji pod koniec XVIII w. opisuje przebieg i skutki Wielkiej Rewolucji Francuskiej opisuje nastroje społeczne i polityczne związane z przemianami gospodarczymi w XIX w. prezentuje przyczyny, przebieg i skutki Wiosny Ludów omawia założenia ideologiczne anarchizmu charakteryzuje poglądy i metody działania przywódców oraz zwolenników różnych nurtów anarchizmu ocenia metody działalności anarchistów przedstawia ruch anarchistyczny na ziemiach polskich omawia wpływ wojny francusko-pruskiej na przemiany ustrojowe we Francji i wybuch powstania w Paryżu charakteryzuje reformy wprowadzone przez Komunę Paryską tłumaczy, na czym polega obywatelstwo uniwersalne opisuje propozycje reform ustrojowych w XVIIIwiecznej Polsce i ich wpływ na prawa, wolności i obowiązki obywatelskie tłumaczy, na czym polega obywatelstwo uniwersalne określa wpływ ideologii socjalistycznej na zmiany i wydarzenia w Europie w XIX i XX w. przedstawia okoliczności wybuchu, cechy i skutki rewolucji rosyjskich prezentuje udział organizacji anarchistycznych w działaniach związków zawodowych w XX w. wyjaśnia znaczenie haseł antyglobalistów przedstawia represje, jakie spotkały uczestników Komuny Paryskiej po jej upadku opisuje udział Polaków w Komunie Paryskiej ocenia idee, które przyświecały zwolennikom zrywu w stolicy Francji w 1871 r.

14 61 Lekcja podsumowująca wiek rewolucji 62 Praca klasowa wiek rewolucji 63 Obywatele odrodzonej Rzeczypospolitej 64 Władza i społeczeństwo w PRL 65 Opozycja polityczna w PRL - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, - interpretacja wykresów, - praca z mapą. - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów 1. Odbudowa państwowości 2. Od demokracji do sanacji 3. Konflikty społeczne w II Rzeczypospolitej 1. Komunistyczne władze w Polsce do 1956 roku 2. Wydarzenia poznańskie i odwilż październikowa 3. Jak powstała opozycja? 4. Marzec Grudzień Początki opozycji 2. O wolne związki zawodowe 3. Rozprawa z opozycją 4. Dalsza walka o demokrację charakteryzuje demokratyczne rozwiązania ustrojowe przyjęte w odrodzonej Rzeczypospolitej przedstawia zakres praw obywatelskich w II Rzeczypospolitej omawia wpływ wydarzeń politycznych na ograniczenie swobód demokratycznych i praw obywatelskich w przedwojennej Polsce przedstawia uwarunkowania przejęcia władzy przez komunistów w powojennej Polsce omawia cechy charakterystyczne ustroju i gospodarki PRL wyjaśnia, jaką rolę odgrywały środki masowego przekazu w kształtowaniu postaw opozycyjnych społeczeństwa polskiego charakteryzuje najważniejsze wydarzenia polityczne w Polsce w latach omawia przyczyny, przebieg oraz skutki polityczne i społeczne protestów i wystąpień Polaków przeciwko władzy ludowej charakteryzuje działalność organizacji opozycyjnych w PRL na wybranych przykładach wymienia formy i skutki protestów społecznych, które odbywały się w okresie międzywojennym ocenia walkę ugrupowań politycznych działających w II Rzeczypospolitej opisuje sytuację narodowościową na ziemiach polskich określa wpływ realizacji planów gospodarczych PRL na powstawanie kryzysów społeczno-politycznych w kraju opisuje przemiany społeczne w PRL wymienia skutki polityczne i społeczne wprowadzenia stanu wojennego w Polsce ocenia rolę obrad Okrągłego Stołu w przemianach politycznych w kraju

15 przedstawia działalność opozycyjną NSZZ Solidarność 66 Między utopią a antyutopią 67 Wojny w starożytnej Grecji 68 Imperium Aleksandra Wielkiego 69 Ekspansja Rzymu w czasach republiki 1. Wizje idealnego państwa 2. Utopia w myśli politycznej 3. Antyutopia 4. Eugenika realizacja antyutopii 1. Konflikty w antycznej Grecji 2. Jak były zorganizowane armie greckie? 3. Zmagania Greków z Persami 4. Wojna peloponeska 1. Podporządkowanie Grecji 2. Podboje Aleksandra Wielkiego 3. Strategia władcy wobec podbitych obszarów 4. Rozpad imperium Aleksandra 1. Jak doszło do podboju Italii? 2. I wojna punicka 3. II i III wojna punicka 4. Dalsza ekspansja rzymska i jej skutki wyjaśnia pojęcia utopia i antyutopia omawia cechy utopijnej wizji państwa idealnego na przykładach dzieł Platona, Thomasa More a, Tommasa Campanelli, Francisa Bacona i Ignacego Krasickiego porównuje elementy świata utopii i antyutopii wymienia obowiązujące w świecie greckim zasady postępowania w trakcie wojen opisuje wzór wychowania spartańskiego przedstawia mocne i słabe strony falangi oraz trier wyjaśnia przyczyny konfliktu grecko-perskiego i omawia najważniejsze wydarzenia z nim związane tłumaczy, w jaki sposób Macedończycy podporządkowali sobie Helladę przedstawia etapy podbojów Aleksandra Wielkiego wyjaśnia strategię wojskową Aleksandra Wielkiego omawia okoliczności i skutki rozpadu imperium Aleksandra Wielkiego przedstawia etapy podbojów rzymskich na Półwyspie Apenińskim wymienia przyczyny konfliktu rzymskokartagińskiego opisuje przebieg wojen punickich i ich skutki przedstawia zagrożenia związane z urzeczywistnieniem antyutopii dostrzegane przez George a Orwella i Aldousa Huxleya tłumaczy, dlaczego autorzy antyutopii sprzeciwiali się rozwojowi systemów totalitarnych wyjaśnia, na czym polega eugenika i jakie miejsce zajmowała w teoriach utopijnych i antyutopijnych opisuje skutki praktyk eugenicznych w XX w., ze szczególnym uwzględnieniem zbrodni nazistowskich określa strategiczne i polityczne znaczenie bitew: pod Maratonem, Termopilami i Salaminą porównuje organizacje armii: greckiej i perskiej omawia rywalizację o hegemonię w Grecji po wojnach z Persją porównuje organizację oraz uzbrojenie oddziałów greckich i zreformowanej armii macedońskiej ocenia talent militarny Aleksandra Wielkiego wyjaśnia strategiczne oraz polityczne znaczenie bitew: pod Kannami i Zamą prezentuje najważniejsze elementy rzymskiej strategii wojskowej podczas wojen punickich ocenia wpływ ekspansji terytorialnej na reformy armii rzymskiej u schyłku II w. p.n.e.

16 70 Juliusz Cezar i Imperium Rzymskie 71 Od drużyny książęcej do rycerstwa 1. Kryzys republiki i podbój Galii 2. Wojny domowe u schyłku republiki 3. Idea pax romana i jej znaczenie 1. Europa Zachodnia na początku średniowiecza 2. Armia Franków 3. Drużyny książęce w Polsce 4. Początki rycerstwa w Europie Zachodniej i Polsce 72 Etos rycerski 1. Kształtowanie się rycerstwa 2. Wyprawy krzyżowe i zakony rycerskie 3. Herby i turnieje 4. Rycerstwo w kulturze 73 Wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe 1. Początki polskiego rycerstwa 2. Konflikt z zakonem krzyżackim 3. Sobór w Konstancji 4. Klęska zakonu krzyżackiego tłumaczy związek między zmianami w organizacji legionów a kryzysem republiki omawia przebieg kampanii wojennych Juliusza Cezara prezentuje przyczyny sukcesów militarnych Juliusza Cezara opisuje okoliczności przejęcia władzy przez Oktawiana Augusta i przekształcenia państwa rzymskiego w cesarstwo tłumaczy, w jaki sposób powstanie ciężkiej jazdy przyczyniło się do sukcesów militarnych państwa Franków przedstawia przyczyny zreformowania armii przez Karola Wielkiego i zorganizowania pospolitego ruszenia opisuje elementy uzbrojenia drużynników wymienia obowiązki rycerza wynikające z podporządkowania się seniorowi przedstawia zasady rycerskiego kodeksu honorowego oraz przypadki ich łamania w średniowieczu wyjaśnia ideologiczne i polityczne przyczyny krucjat omawia przebieg i skutki wypraw krzyżowych przedstawia początki kształtowania się stanu rycerskiego w Polsce opisuje przebieg oraz skutki zmagań polskokrzyżackich w XIV XVI w. wymienia miejsca najważniejszych bitew rycerstwa polskiego z wojskami zakonu krzyżackiego wyjaśnia, na czym polegał pax romana i w jakim celu został ogłoszony przedstawia rzymskie wynalazki związane z techniką wojenną oraz sposób budowania umocnień granicznych ocenia wpływ legend arturiańskich i wydarzeń z wczesnego średniowiecza na kształtowanie się obyczajowości rycerskiej w Europie Zachodniej wyjaśnia militarne i polityczne funkcje drużyny książęcej w państwie wczesnopiastowskim porównuje tworzenie się więzi wasalno-lennych oraz zanik drużyny książęcej w Europie Zachodniej i Polsce opisuje uzbrojenie rycerzy, ich sposób walki oraz ceremoniał, a także średniowieczne budowle o charakterze obronnym prezentuje ideał rycerza utrwalony w literaturze i sztuce średniowiecza oraz późniejszych epok omawia średniowieczną koncepcję wojny sprawiedliwej wskazuje, które konflikty można uznać za wojny sprawiedliwe, a które za niesprawiedliwe ocenia wpływ etosu rycerskiego na obyczajowość szlachty polskiej

17 74 Koniec epoki rycerstwa 75 Lekcja podsumowująca czasy rycerskie 76 Praca klasowa czasy rycerskie 1. Wojna stuletnia 2. Zmierzch rycerstwa 3. Początki broni palnej - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, - interpretacja wykresów, - praca z mapą. - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów wyjaśnia wpływ wojny stuletniej na przemiany społeczne i kulturowe w Europie Zachodniej opisuje nowe formacje piechoty, które pojawiły się w wojskach szwajcarskich i armii husyckiej w późnym średniowieczu przedstawia okoliczności spadku znaczenia rycerstwa w średniowiecznej Europie omawia początki wykorzystywania broni palnej na polach bitew w Europie w XIV i XV w. 77 Wojny religijne w XVI wieku 78 Europa w XVII wieku 1. Reformacja i początki konfliktów religijnych 2. Wojny włoskie 3. Konflikty religijne we Francji 4. Klęska Wielkiej Armady 1. Konflikt w Niderlandach 2. Wybuch wojny trzydziestoletniej 3. Wojna w Rzeszy 4. Zakończenie wojny trzydziestoletniej 5. Jak walczono w XVII wieku 6. Wzrost potęgi Francji przedstawia przyczyny oraz skutki reformacji w Rzeszy i we Francji opisuje walki toczone podczas powstania chłopskiego i wojen szmalkaldzkich w Niemczech w pierwszej połowie XVI w. omawia najważniejsze postanowienia pokoju zawartego w Augsburgu prezentuje przebieg konfliktów wyznaniowych w Szwajcarii, Anglii i we Francji w XVI w. przedstawia przyczyny, przebieg i skutki rewolucji w Niderlandach prezentuje wydarzenia, które doprowadziły do wybuchu wojny trzydziestoletniej opisuje strategie i taktyki walki wojsk biorących udział w wojnie trzydziestoletniej wyjaśnia znaczenie Edyktu nantejskiego tłumaczy związek między wojnami religijnymi a walką o hegemonię polityczną w Europie na przykładzie wojny hiszpańsko-angielskiej ocenia polityczne następstwa podziału religijnego Europy wyjaśnia powody przystąpienia do wojny trzydziestoletniej państw spoza Rzeszy ocenia znaczenie wyniku wojny trzydziestoletniej dla rywalizacji mocarstw o hegemonię w Europie przedstawia rozwój systemu zaopatrzenia i wyszkolenia żołnierzy w XVII w. omawia skutki umacniania monarchii absolutnej we Francji

18 79 Armia polska za pierwszych królów 80 Od potęgi do kryzysu Rzeczypospolitej 81 Upadek Rzeczypospolitej 82 Epoka napoleońska 1. Armia polsko-litewska w XVI wieku 2. Wojny o Inflanty 3. Wojny ze Szwedami 4. Wojny z Rosją i Turcją na początku XVII wieku 1. W walce z Gustawem Adolfem 2. Kozacy 3. Reformy armii polskiej w drugiej połowie XVII wieku 4. Potop szwedzki 5. Schyłek polskiej potęgi militarnej 1. Konfederacja barska 2. Reformy wojska w XVIII wieku 3. Wojna w obronie Konstytucji 3 maja 4. Powstanie kościuszkowskie 1. Rewolucja francuska i jej wpływ na przemiany w wojsku 2. Początki kariery Napoleona Bonapartego 3. Wielkie zwycięstwa omawia położenie geopolityczne państwa polskolitewskiego po śmierci króla Zygmunta II Augusta oraz plany strategiczne pierwszych władców elekcyjnych przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojen Rzeczypospolitej z sąsiednimi państwami toczonych w latach wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew stoczonych przez wojska polsko-litewskie w drugiej połowie XVI i na początku XVII w. omawia położenie geopolityczne Rzeczypospolitej po zwycięstwie pod Chocimiem w 1621 r. przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, z Rosją i Turcją z lat oraz powstania kozackiego z lat wyjaśnia, na czym polegały zmiany w organizacji armii Rzeczypospolitej wprowadzone w czasach panowania Władysława IV i Jana II Kazimierza przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojen toczonych na terenie Rzeczypospolitej w XVIII w. porównuje reformy wojska uchwalone przez: Sejm Niemy w 1717 r., sejm rozbiorowy w 1773 r. i Sejm Wielki w 1789 r. opisuje działania wojsk i decyzje dowódców podczas bitew: pod Zieleńcami w 1792 r. oraz Racławicami i Szczekocinami w 1794 r. ocenia wpływ wprowadzenia powszechnego poboru wojskowego oraz taktyki kolumnowotyralierskiej na sukcesy militarne armii francuskiej na przełomie XVIII i XIX w. omawia przebieg kariery wojskowej Napoleona Bonapartego prezentuje cechy wybitnych wodzów na przykładach Jana Karola Chodkiewicza i Stanisława Żółkiewskiego wymienia mocne i słabe strony planów dowódców polskich w bitwach: pod Kircholmem, Kłuszynem, Cecorą i Chocimiem wyjaśnia przyczyny sukcesów i porażek wojsk Rzeczypospolitej w czasach panowania Stefana Batorego oraz Zygmunta III Wazy porównuje sposób prowadzenia wojen przez Stefana Czarnieckiego i Jana Sobieskiego wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew stoczonych przez wojska Rzeczypospolitej, którymi dowodził Jan Sobieski prezentuje strategię Jana III Sobieskiego w bitwach: pod Chocimiem i Wiedniem ocenia rolę jednostki w historii na przykładach Stefana Czarnieckiego i Jana III Sobieskiego ocenia wpływ powstania kościuszkowskiego na włączenie stanu chłopskiego w walkę o sprawę narodową określa mocne i słabe strony strategii przyjętej przez konfederatów barskich oraz dowództwo polskie podczas wojny w obronie Konstytucji 3 maja i powstania kościuszkowskiego przedstawia przyczyny zwycięstw i porażek wojsk Napoleona w bitwach: pod Trafalgarem, Frydlandem, Austerlitz, Borodino, Lipskiem i Waterloo opisuje przebieg i konsekwencje wyprawy armii Napoleona na Moskwę prezentuje rozwój techniki związanej ze sztuką

19 Napoleona 4. Wyprawa na Moskwę 5. Upadek cesarza Francuzów 6. Armie w epoce napoleońskiej wskazuje na mapie zasięg terytorialny podbojów wojsk Napoleona w Europie oraz miejsca najważniejszych bitew ich kampanii wyjaśnia terytorialne i polityczne skutki podbojów armii Napoleona wojenną w epoce napoleońskiej 83 Czarna i biała legenda Napoleona 84 Od kongresu wiedeńskiego do pax britannica 85 Przemiany w wojskowości w XIX wieku 1. Stosunek Napoleona do podbitej ludności 2. Polityka francuska wobec Hiszpanii 3. Księstwo Warszawskie 1. Nowy ład w Europie 2. Rewolucje w pierwszej połowie XIX wieku 3. Wojna krymska i kongres berliński 4. Konflikty kolonialne 1. Armie narodowe 2. Wynalazki i nowa broń 3. Wojny we Włoszech i powstanie Czerwonego Krzyża 4. Wojna francusko-niemiecka wymienia pozytywne i negatywne skutki społeczno-polityczne ekspansji wojsk Napoleona w Europie ocenia politykę Napoleona wobec narodów europejskich, a w szczególności Polaków przedstawia przyczyny prowadzenia przez władze francuskie odmiennej polityki na obszarze Księstwa Warszawskiego oraz Hiszpanii tłumaczy, na czym polegał XIX-wieczny ład międzynarodowy wymienia najważniejsze postanowienia uczestników kongresu wiedeńskiego dotyczące kwestii politycznych i terytorialnych przedstawia przyczyny i skutki rewolucji społecznych oraz wystąpień narodowowyzwoleńczych z XIX w. opisuje XIX-wieczne spory między mocarstwami europejskimi prowadzące do zawiązania się sojuszy militarnych, które podważały ład wersalski omawia proces tworzenia się armii narodowych wymienia innowacje techniczne w dziedzinie przemysłu i transportu wojskowego, które wprowadzono w XIX w. opisuje początki wykorzystywania nowoczesnych rodzajów broni przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojen, które doprowadziły do zjednoczenia Włoch oraz Niemiec konfrontuje pozytywne i negatywne aspekty polityki Napoleona I ze stwierdzeniami tworzącymi jego czarną lub białą legendę wyjaśnia przyczyny odmiennych ocen roli Napoleona utrwalonych w pamięci zbiorowej Europejczyków z różnych krajów omawia koncepcję światowej dominacji w kontekście pax britannica wymienia przyczyny kryzysu imperium brytyjskiego ocenia wpływ wojen kolonialnych na światową politykę i sytuację mieszkańców krajów pozaeuropejskich ocenia postawę Jeana Henriego Dunanta związaną z ochroną ofiar konfliktów zbrojnych oraz jego wpływ na uchwalenie konwencji genewskiej podaje współczesne przykłady respektowania prawa konfliktów zbrojnych i ocenia je

20 86 Lekcja podsumowująca wojny wieku XIX - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości - analiza materiałów źródłowych, - interpretacja wykresów, - praca z mapą. - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów 87 Praca klasowa wojny wieku XIX 88 I wojna światowa 1. I wojna światowa na froncie zachodnim 2. Walki na froncie wschodnim 3. Walki na pozostałych frontach 4. I wojna światowa na morzach 5. Zmiany w technice wojskowej 6. Skutki społeczne I wojny światowej 7. Powstanie Ligi Narodów 89 Wojna totalna 1. Sukcesy niemieckie z lat Walki na froncie wschodnim 3. Walki w Afryce 4. Front zachodni w latach Wojna na Dalekim przedstawia rozwój opieki humanitarnej nad żołnierzami, którzy odnieśli rany na polach bitew prezentuje okoliczności powstania Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża przedstawia przyczyny, przebieg i skutki I wojny światowej porównuje wojnę prowadzoną na frontach: zachodnim, wschodnim i południowym omawia na wybranych przykładach bitew udział wojsk lądowych, lotnictwa i floty w realizacji celów strategicznych poszczególnych stron konfliktu wyjaśnia znaczenie terminu wojna totalna przedstawia przyczyny, przebieg i skutki II wojny światowej wymienia przyczyny (wewnętrzne i zewnętrzne) porażki wojsk polskich podczas kampanii wrześniowej omawia zasięg podbojów niemieckich i sowieckich z lat podaje przykłady niehumanitarnego traktowania cywilów i żołnierzy podczas I wojny światowej ocenia społeczne i polityczne skutki I wojny światowej wyjaśnia cel utworzenia Ligi Narodów oraz ocenia przyznane jej środki nacisku na państwa, które naruszały międzynarodowe porozumienia analizuje cele strategiczne dowódców wojsk podczas kampanii wojennych z lat tłumaczy, dlaczego w 1943 r. nastąpił zwrot w przebiegu działań wojennych i jakie skutki przyniósł on armii niemieckiej prezentuje wynalazki związane z techniką wojskową wprowadzone do użytku podczas II wojny światowej

21 90 ONZ i pax american 91 Wizje globalnej zagłady 92 Nigdy więcej wojny! 93 Początki świata greckiego Wschodzie 6. Na czym polegała wojna totalna 7. Rozwój techniki podczas II wojny światowej 1. Powstanie ONZ 2. Rozwój prawa humanitarnego 3. Zimna wojna 4. Od pax romana do pax americana 1. Broń atomowa 2. Terroryzm 3. Wizje zagłady świata 1. Początki ruchu pacyfistycznego 2. Pacyfizm w XX wieku 3. Wojna w Wietnamie 4. Wojna bez broni 1. Skąd się wzięła nazwa Europa? 2. Początki cywilizacji opisuje traktowanie jeńców wojennych oraz ludności cywilnej przez siły III Rzeszy, ZSRR i aliantów zachodnich analizuje zapisane w najważniejszych dokumentach prawa międzynarodowego normy dotyczące sposobu prowadzenia działań wojennych oraz stosunku wojsk do jeńców i ludności cywilnej w czasie konfliktów zbrojnych ocenia wpływ XX-wiecznych konfliktów zbrojnych na kształtowanie się prawa humanitarnego określa cele strategiczne Układu Warszawskiego i NATO w okresie zimnej wojny omawia historię powstania broni jądrowej i plany jej zastosowania przedstawia procesy i wydarzenia z okresu zimnej wojny, które mogły doprowadzić do wybuchu konfliktu nuklearnego wyjaśnia znaczenie posiadania broni jądrowej przez rywalizujące ze sobą mocarstwa ocenia wpływ chrześcijaństwa na kształtowanie się idei pacyfistycznych prezentuje rozwój idei pacyfistycznych w kontekście krwawych konfliktów zbrojnych z XIX i XX w. przedstawia poglądy zwolenników pacyfizmu na przykładzie Mahatmy Gandhiego omawia okoliczności narodzin Europy jako kręgu cywilizacyjnego prezentuje znaczenie Morza Śródziemnego jako przedstawia przyczyny wzrostu znaczenia politycznego USA po upadku bloku wschodniego omawia koncepcję światowej dominacji w kontekście pax americana oraz porównuje ją z pax romana i pax britannica wyjaśnia, jaką rolę w kształtowaniu XX-wiecznego ładu międzynarodowego odegrały Liga Narodów i ONZ wymienia przykłady kontrolowania broni jądrowej przez społeczność międzynarodową ocenia stopień zagrożenia terrorystycznego we współczesnym świecie opisuje wizje globalnej zagłady na przykładach wybranych filmów i książek science fiction formułuje opinię na temat wpływu wystąpień pokojowych z lat 60. XX w. w USA na przebieg wojny w Wietnamie opisuje dokonania wybranych laureatów Pokojowej Nagrody Nobla wymienia cele i formy współczesnych działań osób zaangażowanych w ruch pacyfistyczny omawia nowoczesne sposoby prowadzenia wojen propagandowych i gospodarczych tłumaczy znaczenie wielkiej kolonizacji greckiej w procesie przenikania się kultur śródziemnomorskich wyjaśnia wpływ wojen perskich na postrzeganie

22 94 Kultura grecka i jej dziedzictwo 95 Rzymianie podbijają świat 96 Europa staje się rzymska 97 Na gruzach Imperium Rzymskiego greckiej 3. Kolonizacja grecka 4. Morze w świecie greckim 5. Grecy i barbarzyńcy 1. Złoty wiek Aten 2. Greckie korzenie nauki 3. Architektura i sztuka 4. Kultura hellenistyczna 5. Synkretyzm religijny 6. Aleksandria stolica nauki greckiej w Egipcie 1. Wpływy etruskie 2. Rzym główna potęga Italii 3. Powstanie Imperium Rzymskiego 4. Rzymianie w Grecji zdobywcy i uczniowie 5. Podziały świata rzymskiego 1. Pax Romana 2. Rzymscy budowniczowie Europy 3. Romanizacja 4. Prawo rzymskie 5. Początki chrześcijaństwa 6. Chrześcijaństwo religią imperium 1. Podział Imperium Rzymskiego 2. Wędrówki ludów 3. Bizancjum 4. Początki państw łącznika pomiędzy cywilizacjami przedstawia etapy kształtowania się cywilizacji śródziemnomorskich opisuje tworzenie się cywilizacji greckiej i jej cechy charakterystyczne wymienia najważniejsze osiągnięcia kulturowe Aten w V w. p.n.e. wyjaśnia wpływ uczonych i filozofów greckich na rozwój nauki w późniejszych epokach omawia grecki kanon piękna i jego wpływ na sztukę europejską przedstawia elementy stylu klasycznego w architekturze omawia początki cywilizacji rzymskiej wyjaśnia wpływ kultury etruskiej na cywilizację rzymską prezentuje sposób organizacji armii rzymskiej opisuje politykę Rzymu wobec podbitych ludów przedstawia organizację Imperium Rzymskiego opisuje proces romanizacji i wskazuje jego przykłady wyjaśnia, na czym polegał pax Romana i co było jego podstawą wymienia osiągnięcia techniczne cywilizacji rzymskiej omawia cechy rzymskiego prawodawstwa wymienia przyczyny i skutki upadku cesarstwa zachodniorzymskiego oraz wędrówki ludów charakteryzuje cesarstwo bizantyjskie pod względem jego związków z tradycją antycznego Rzymu ludów Wschodu opisuje wkład greckiego systemu nauczania w rozwój demokracji prezentuje cele polityki Aleksandra Macedońskiego i władców hellenistycznych w zakresie kultury przedstawia cechy religii greckiej i kultury hellenistycznej ocenia wpływ osiągnięć starożytnych Greków na narodziny i rozwój europejskiej tożsamości kulturowej wyjaśnia znaczenie wpływów greckich dla rozwoju kultury rzymskiej wymienia strefy podziału kulturowego i gospodarczego w państwie rzymskim przedstawia etapy rozwoju chrześcijaństwa na drodze do ustanowienia go rzymską religią państwową ocenia wkład cywilizacji rzymskiej w kulturowe dziedzictwo Europy ocenia wpływ Kościoła na sytuację wewnętrzną państw germańskich i słowiańskich omawia znaczenie państwa Franków w procesie odrodzenia cesarstwa w Europie Zachodniej opisuje średniowieczne najazdy na terenach Europy