UNIA RYNKÓW KAPITAŁOWYCH STANOWISKO GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE S.A. W SPRAWIE KONCEPCJI UNII RYNKÓW KAPITAŁOWYCH

Transkrypt

1 UNIA RYNKÓW KAPITAŁOWYCH STANOWISKO GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE S.A. W SPRAWIE KONCEPCJI UNII RYNKÓW KAPITAŁOWYCH

2 SPIS TREŚCI Streszczenie... 1 Założenia Unii Rynków Kapitałowych... 2 Plan Inwestycyjny dla Europy... 2 Misja GPW... 3 Rozwój polskiej gospodarki... 3 Znaczenie rynku kapitałowego dla gospodarki... 4 Wartość aktywów finansowych i alokacja oszczędnosci... 4 Finansowanie gospodarki... 5 Struktrura rynku kapitałowego w Polsce... 6 Pozycja polskiego rynku kapitałowego w UE... 7 Struktura rynku akcji... 7 Struktura rynku obligacji... 8 Znaczenie rynku ASO... 8 Wyzwania rynku kapitałowego w Polsce Ryzyka związane z Unią Rynków Kapitałowych Inicjatywy przedstawione w Zielonej Księdze zasługujące na szczególne poparcie Rekomendacje przebiegu dalszych prac Projekty priorytetowe Projekty priorytetowe szczegółowe działania... 13

3 STRESZCZENIE Zamierzeniem Unii Rynków Kapitałowych (URK) jest stworzenie ułatwień w przepływie kapitału i jego transferze do przedsiębiorstw w ramach 28 krajów Unii Europejskiej (UE). Celem URK jest również wzrost napływu inwestycji z innych regionów świata. Jednym ze sposobów na osiągnięcie zamierzeń URK jest zmiana formuły finansowania przedsiębiorstw polegająca na zwiększeniu udziału finansowania poprzez rynki kapitałowe wobec finansowania bankowego. Polska gospodarka w ciągu ostatnich 10 lat ( ) rozwijała się średnio w tempie 3,9% i urosła o 46%. PKB całej Unii Europejskiej w tym czasie wzrósł o 9,3%. W czasie kryzysu finansowego Polska, jako jedyny kraj UE, osiągnęła wzrost gospodarczy, głównie dzięki sektorowi małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Unia Rynków Kapitałowych odwołuje się przede wszystkim do spółek z sektora MŚP. Sektor ten jest w Polsce motorem wzrostu i w okresie ostatniego kryzysu przesądził o naszej przewadze gospodarczej. Zwracamy uwagę na różnicę w wielkości MŚP w Polsce wobec MŚP w Europie Zachodniej. Średnia kapitalizacja spółek notowanych na GPW wynosi ok. 171 mln EUR, natomiast kapitalizacja spółek notowanych na zachodnich parkietach wynosi ponad 1,5 mld EUR. Z perspektywy URK zdecydowana większość polskich spółek powinna być zaklasyfikowana jako spółki MŚP, biorąc pod uwagę kapitalizację spółek z Europy Zachodniej. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) jest największą giełdą regionu Europy Środkowo-Wschodniej pod względem kapitalizacji i obrotów, jednak jest niewielkim podmiotem z punktu widzenia całego rynku kapitałowego UE. Udział GPW w kapitalizacji i obrotach giełd w UE to odpowiednio 1,7% i 0,8%. W ocenie GPW w pierwszym etapie projektu Unii Rynków Kapitałowych należy skoncentrować się przede wszystkim na inicjatywach: o podnoszących atrakcyjność rynku kapitałowego jako źródła pozyskiwania i lokowania kapitału, o o podnoszących poziom przejrzystości oraz bezpieczeństwa obrotu instrumentami finansowymi, zachęcających do średnio- i długoterminowego oszczędzania oraz średnioi długoterminowego inwestowania, o eliminujących ograniczenia utrudniające dostęp do rynku kapitałowego, w szczególności dla MŚP, o zapewniających skalowalność rozwiązań, przy zachowaniu jednak ich jednolitej implementacji na poziomie krajowym. Przy tworzeniu kolejnych regulacji i ułatwień należy pamiętać o lokalnym charakterze i wielkości poszczególnych rynków. Ryzykiem dla polskiego rynku kapitałowego i krajowych przedsiębiorstw byłoby stworzenie takich warunków, które wspierałyby jedynie dalszy rozwój dużych giełd europejskich. Strona 1

4 ZAŁOŻENIA UNII RYNKÓW KAPITAŁOWYCH Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie "W USA średnie przedsiębiorstwa które są motorem wzrostu gospodarczego w wielu krajach pozyskują pięć razy więcej środków finansowych na rynkach kapitałowych niż ma to miejsce w UE." z uwagą śledzi zainicjowaną na poziomie europejskim debatę na temat funkcjonowania koncepcji jednolitego rynku kapitałowego, znanej pod nazwą Unii Rynków Kapitałowych (URK), której podstawowe założenia przedstawione zostały w opublikowanym 18 lutego 2015 r. dokumencie Komisji Europejskiej Green paper Building a Capital Markets Union. Do 2019 r. Komisja Europejska (KE) zamierza stworzyć podstawy funkcjonowania Unii Rynków Kapitałowych, która miałaby obejmować 28 krajów członkowskich. KE planuje wdrożyć rozwiązania, które: zapewnią bezpośredni przepływ kapitału od inwestorów do przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich (MŚP), zapewnią wzrost napływów inwestycji do Unii Europejskiej z innych regionów świata, uczynią system finansowy bardziej stabilnym poprzez lepszą dywersyfikację źródeł finansowania, poprawią efektywność rynków kapitałowych, zmniejszając tym samym koszt pozyskania finansowania. Kilka poniższych przykładów, zaczerpniętych z dokumentu URK ilustruje potencjalne korzyści: "Jeżeli rynki kapitału wysokiego ryzyka w UE byłyby równie głębokie jak w USA, w latach przedsiębiorstwa miałyby dostęp do finansowania w wysokości 90 mld EUR." "Jeżeli sekurytyzacje małych i średnich przedsiębiorstw mogłyby powrócić w sposób bezpieczny do poziomu nawet o połowę niższego w porównaniu z poziomami z roku 2007, dałoby to około 20 mld EUR dodatkowych funduszy." PLAN INWESTYCYJNY DLA EUROPY W dniu 1 listopada 2014 r. przewodniczącym Komisji Europejskiej został Jean-Claude Juncker. Swoją misję działania na tym stanowisku wyraził następująco: Moim absolutnym priorytetem jako przewodniczącego Komisji będzie zwiększenie konkurencyjności Europy i pobudzenie inwestycji w celu tworzenia miejsc pracy. Jednym z elementów jego strategii jest poprawa warunków finansowania gospodarki Unii Europejskiej poprzez dalszy rozwój oraz integrację rynków kapitałowych. Założenia te zostały doprecyzowane w dokumencie Plan inwestycyjny dla Europy, opublikowanym 26 listopada 2014 r. Zgodnie z tym planem w ciągu trzech lat gospodarka europejska powinna uzyskać dodatkowe finansowanie w wysokości ponad 300 mld EUR. Śmiałe plany inwestycyjne mają iść w parze z poprawą warunków dla rozwoju przedsiębiorczości. Priorytetem są prostsze, skuteczniejsze i bardziej przewidywalne przepisy na wszystkich szczeblach. W kontekście Planu inwestycyjnego pojawia się idea Unii Rynków Kapitałowych, której Strona 2

5 rola w realizacji Planu sformułowana została Rys. 1. Misja GPW następująco: Inwestycje pozostają mocno zależne od pośrednictwa banków, a zatem możliwości długoterminowego finansowania infrastruktury są nadal ograniczone. Wiele MŚP ma nadal ograniczony dostęp do finansowania, a swobodny przepływ kapitału na obszarze UE nie został jeszcze w pełni zapewniony. Z biegiem czasu utworzenie Unii Rynków Kapitałowych ograniczy rozdrobnienie rynków finansowych w UE. Przyczyni się również do większej różnorodności podaży finansowania dla MŚP i długoterminowych projektów poprzez uzupełnienie finansowania bankowego środkami pochodzącymi z głębszych, bardziej rozwiniętych rynków kapitałowych. Prawdziwie jednolity rynek kapitałowy ułatwi obniżenie kosztów finansowania dla reszty gospodarki. Unia Rynków Kapitałowych jest zatem ważnym średnio- i długoterminowym elementem omawianego planu. MISJA GPW Idea utworzenia Unii Rynków Kapitałowych i założenia jej funkcjonowania są zbieżne z fundamentalnymi zasadami, jakimi GPW kieruje się od początku swojej działalności i celami jakie realizuje. Misją Giełdy jest rozwijanie efektywnych mechanizmów przepływu kapitału i towarów poprzez udostępnianie konkurencyjnych jakościowo i cenowo usług giełdowych i rozliczeniowych, spełniających potrzeby i oczekiwania klientów przedsiębiorstw, inwestorów oraz pośredników obrotu. GPW wspiera rozwój gospodarczy i buduje kulturę inwestowania oraz tworzy warunki do rozwoju międzynarodowego centrum kapitałowego. Giełda jest też instytucją zaufania publicznego, dlatego od strony operacyjnej prowadzi działalność w oparciu o najwyższe standardy i bezpieczeństwo obrotu z wykorzystaniem światowej klasy technologii. ROZWÓJ POLSKIEJ GOSPODARKI Na przestrzeni ostatnich 10 lat ( ) polska gospodarka rozwijała się średnio w tempie 3,9% rocznie i jest to najwyższy wskaźnik wśród wszystkich 28 krajów Unii Europejskiej. W tym okresie PKB Polski wzrósł łącznie o 46%. Drugim najszybciej rozwijającym się krajem była Słowacja, której skumulowany wzrost PKB wyniósł 44,7%. Inne kraje rozwijały się w tempie co najmniej o 25% wolniejszym. Ogółem PKB całej Unii wzrósł w tym czasie zaledwie o 9,3%, co mimo wszystko było bardzo dobrym wynikiem na tle krajów najbardziej dotkniętych kryzysem, takich jak Portugalia (-1,8%), Włochy (-4,8%) i przede wszystkim Grecja (-18%). Strona 3

6 Rys. 2. Skumulowany 10-letni wzrost PKB w krajach UE, Norwegii, Szwajcarii i Islandii Analiza porównawcza wartości dochodu narodowego przypadającego na jednego mieszkańca do wielkości rynku kapitałowego w poszczególnych krajach świadczy o tym, że rozwinięty rynek kapitałowy sprzyja wzrostowi gospodarczemu i zamożności społeczeństwa. Dane: Eurostat Cechą szczególnie wyróżniającą Polskę na tle Europy był dodatni wzrost gospodarczy podczas kryzysu finansowego, którego kulminacja przypadła na rok 2009, kiedy to gospodarka UE skurczyła się ogółem o 4,4%, a gospodarka USA o 2,8%. Polski PKB wzrósł wówczas o 2,6% i był to jedyny dodatni wynik wśród krajów UE. Czynnikiem, który ochronił wówczas Polskę przed kryzysem był silny rynek wewnętrzny i rozwinięty sektor przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich, które najszybciej potrafią przystosowywać się do zmiennych warunków otoczenia gospodarczego. Zgodnie z analizą, polski rynek kapitałowy jest bardziej rozwinięty (charakteryzuje się wyższym stosunkiem kapitalizacji akcji do PKB) niż rynki krajów porównywalnych, tj. o analogicznym poziomie PKB per capita. Niemniej jednak, dystans pomiędzy Polską i najbardziej rozwiniętymi gospodarkami Europy i świata wciąż jest znaczący. Rys. 3. Dochód narodowy przypadający na jednego mieszkańca w porównaniu do wielkości rynku kapitałowego ZNACZENIE RYNKU KAPITAŁOWEGO DLA GOSPODARKI Efektywny rynek kapitałowy stanowi jeden z podstawowych filarów gospodarki, zapewniając przedsiębiorcom możliwość dywersyfikacji źródeł finansowania, a inwestorom sprawną alokację kapitału i zróżnicowane sposoby jego lokowania. Ponadto finansowanie przedsiębiorstw poprzez rynek kapitałowy zwiększa ich transparentność, kreuje standardy wśród firm oraz buduje zasoby wiedzy analitycznej o sektorach gospodarki. Dane: PKB - Eurostat (dla USA, Rosji Turcji: Bank Światowy), kapitalizacja akcji FESE oraz giełdy ( ) WARTOŚĆ AKTYWÓW FINANSOWYCH I ALOKACJA OSZCZĘDNOSCI Według danych Narodowego Banku Polskiego (NBP) na koniec II kw r. wartość zgromadzonych w Polsce aktywów finansowych wynosiła 8 bln zł, czyli ponad 4,5-krotność PKB. Największą grupą Strona 4

7 inwestorów są podmioty zagraniczne oraz polskie instytucje finansowe. Obie te grupy dysponują łącznie aktywami rzędu ok. 1,8 bln zł. Trzecią co do wielkości grupą inwestorów są gospodarstwa domowe dysponujące aktywami o wartości niemal 1,6 bln zł, a w dalszej kolejności przedsiębiorstwa niefinansowe, instytucje rządowe, fundusze inwestycyjne, emerytalne i ubezpieczyciele. Rys. 4. Aktywa finansowe na rynku polskim (mld zł) Gospodarstwa domowe; Instytucje finansowe; Dane: NBP, II kw Inwestorzy z każdej ze wskazanych powyżej grup poszukują odpowiednich dla siebie aktywów efektywnych pod względem oczekiwanej stopy zwrotu i ryzyka. Pierwotnym źródłem aktywów na rynkach finansowych są oszczędności gospodarstw domowych lokowane w aktywach finansowych bezpośrednio lub za pośrednictwem pośredników (banków, funduszy, ubezpieczycieli itp.). Dlatego Unia Rynków Kapitałowych przykłada dużą wagę do zapewnienia efektywnych możliwości lokowania oszczędności przez gospodarstwa domowe. Przedsiębiors twa; Instytucje rządowe; 605 Inne; 487 Zagranica; Fundusze inwestycyjne; 229 Ubezpieczyci ele; 168 Fundusze emerytalne; 164 Pozostali; 155 Na aktywa polskich gospodarstw domowych składają się w 44% depozyty bankowe i gotówka, 6% ulokowanych jest w funduszach inwestycyjnych, a tylko 3% stanowią akcje notowane na GPW. Pozostałe aktywa to aktywa mało płynne. Składają się na nie głównie akcje spółek nienotowanych, udziały w spółkach z o.o., jednostki uczestnictwa w OFE i polisy ubezpieczeniowe. Rys. 5. Aktywa finansowe gospodarstw domowych Dane: NBP Kierunek nakreślony w Unii Rynków Kapitałowych polega na odblokowaniu części aktywów zgromadzonych w depozytach bankowych i skierowaniu ich poprzez rynek kapitałowy do przedsiębiorstw. Dzięki temu oszczędzający mieliby szansę na wyższą stopę zwrotu, a przedsiębiorcy uzyskaliby tańszy dostęp do kapitału. W Polsce potencjał ten jest znaczący, biorąc pod uwagę 37- procentowy udział depozytów bankowych w strukturze oszczędności gospodarstw domowych i jedynie 3-procentowy udział akcji notowanych Q2 Mld zł % Depozyty bankow e % Gotów ka 117 7% Akcje i udziały nienotow ane % Akcje notow ane 45 3% Fundusze inw estycyjne 91 6% Upraw nienia emerytalne (OFE i inne) % Upraw nienia z tytułu ubezpieczeń 103 6% Pozostałe % Razem % FINANSOWANIE GOSPODARKI Firmy w Unii Europejskiej w prawie 60% polegają na finansowaniu bankowym, a tylko 40% środków pozyskują z innych źródeł (w tym z rynków kapitałowych). W USA te proporcje znacznie się różnią. Przedsiębiorcy w 80% korzystają z finansowania pozabankowego, a jedynie 20% środków Strona 5

8 mar 2015 mld zł STANOWISKO GPW W SPRAWIE UNII RYNKÓW KAPITAŁOWYCH pozyskują z kredytów bankowych 1. Banki są i pozostaną ważnym elementem finansowania europejskiej gospodarki. Celem Komisji Europejskiej jest jedynie zmniejszenie zależności przedsiębiorstw od banków i zwiększenie dostępności pozabankowych źródeł finansowania. STRUKTRURA RYNKU KAPITAŁOWEGO W POLSCE W Europie kapitalizacja notowanych akcji jest niższa niż wyemitowanych obligacji (łącznie notowanych i nienotowanych na rynku giełdowym). Obecnie w Polsce kapitalizacja akcji notowanych na GPW jest wyższa niż wartość korporacyjnych instrumentów dłużnych (łącznie notowanych oraz nienotowanych na rynku giełdowym). Łączna wartość akcji i obligacji w relacji do PKB Polski wynosi powyżej 50% i jest to jeden z najniższych wskaźników w Europie. Wynika to z relatywnie niskiej kapitalizacji akcji, ale w większym stopniu z historycznie niskiego poziomu rozwoju rynku obligacji korporacyjnych i bankowych w Polsce. Rys. 6. Wartość akcji i obligacji w relacji do PKB Ireland Netherlands Denmark United States Sweden United Kingdom France Spain Finland Belgium Portugal Austria Germany Italy Greece Poland Czech Republic Hungary Slovenia 60% 51% 47% 41% 26% 177% 164% 158% 137% 120% 112% 108% 103% Dane: PKB - Eurostat, Kapitalizacja akcji - FESE oraz giełdy ( ), Wartość obligacji - BIS ( ) Ten stan jednak szybko się zmienia wraz z dynamicznym rozwojem rynku obligacji Catalyst. W dłuższej perspektywie rynek długu korporacyjnego może nawet przewyższyć pod względem wartości kapitalizację rynku akcji. 264% 247% 252% 334% 310% Kapitalizacja akcji/pkb Instr. dłużne / PKB 518% Rys. 7. Kapitalizacja akcji i wartość obligacji w obrocie na rynkach organizowanych przez GPW Kapitalizacja spółek krajowych na GPW Wartość obligacji w obrocie na GPW Catalyst Dane: GPW 1 Źródło: European Investment Fund: Institutional non-bank lending and the role of Debt Funds Strona 6

9 POZYCJA POLSKIEGO RYNKU KAPITAŁOWEGO W UE Wśród państw członkowskich Unii Europejskiej rynek kapitałowy w Polsce znajduje się na 10. pozycji wg kapitalizacji notowanych spółek oraz na 11. pozycji według wartości obrotów akcjami. Największym rynkiem Unii Europejskiej jest Wielka Brytania z kapitalizacją notowanych spółek wynoszącą ponad 3 bn dolarów (Polska 178 mld USD) i rocznymi obrotami wynoszącymi niemal 2,5 bn dolarów (Polska 67 mld USD, dane dot r.). Analizując łącznie rynki 28 krajów Unii Europejskiej, Polska odpowiada za 1,7% kapitalizacji oraz 0,8% obrotów akcjami. Rys. 8. Kapitalizacja notowanych spółek krajowych w krajach UE (USD mld; 2012) Latvia Cyprus Estonia Malta Lithuania Slovak Republic Slovenia Bulgaria Romania Hungary Croatia Czech Republic Greece Portugal Luxembourg Austria Ireland Finland Poland Denmark Belgium Italy Sweden Netherlands Spain Germany France United Kingdom < 10 każdy Rys. 9. Obroty akcjami spółek krajowych w krajach UE (USD mld; 2012) Latvia Malta Luxembourg Slovak Republic Lithuania Estonia Cyprus Bulgaria Slovenia Croatia Romania Czech Republic Hungary Ireland Greece Portugal Austria Poland Belgium Denmark Finland Sweden Netherlands Italy Spain France Germany United Kingdom Dane: World Bank STRUKTURA RYNKU AKCJI Na rynkach akcji prowadzonych przez Giełdę Papierów Wartościowych, regulowanym i alternatywnym, jest obecnie notowanych niemal 900 krajowych przedsiębiorstw o łącznej kapitalizacji wynoszącej blisko 650 mld zł. < 10 każdy W kontekście europejskim, GPW jest największym parkietem w Europie Środkowo- Wschodniej, jednak rozmiar warszawskiej giełdy jest niewielki w porównaniu do najbardziej rozwiniętych rynków Europy Londynu, Berlina czy Paryża. Średnia wartość rynkowa spółek notowanych na GPW (na rynku regulowanym i alternatywnym) wynosi ok. 171 mln euro, podczas gdy dla Grupy Euronext, Deutsche Boerse i NASDAQ analogiczne wartości wynoszą odpowiednio mln euro, mln euro oraz mln euro. Obecnie kapitalizacja ok. Strona 7

10 84% spółek notowanych na GPW nie przekracza 100 mln euro, a kapitalizacja 96% spółek wynosi poniżej 1 mld euro, czyli poziomu często postrzeganego jako granica MŚP. Należy o tym pamiętać, tworząc regulacje dedykowane sektorowi MŚP. W Polsce prawie wszystkie spółki, których akcje są przedmiotem obrotu zorganizowanego mogłyby zostać zakwalifikowane zgodnie z kryteriami europejskimi do kategorii MŚP. Rys. 10. Struktura kapitalizacji spółek notowanych na rynkach GPW 100% 80% 60% 40% 20% 0% Dane: GPW 55% < 10 77% 84% 94% 96% < 50 < 100 m EUR STRUKTURA RYNKU OBLIGACJI Na rynku giełdowych instrumentów dłużnych w Polsce notowane są obecnie 523 serie obligacji i listów zastawnych wyemitowanych przez 197 emitentów. < 500 < Łączna wartość notowanych instrumentów dłużnych przekracza 560 mld zł, lecz większość z tej kwoty to obligacje wyemitowane przez Skarb Państwa. Wartość korporacyjnych instrumentów dłużnych to ponad 60 mld zł, komunalnych 3,2 mld zł, a spółdzielczych ok. 0,7 mld zł. Ponad 60% notowanych serii obligacji nieskarbowych 4% >1 000 stanowią obligacje przedsiębiorstw. 100% Total Rys. 11. Struktura emisji nieskarbowych instrumentów dłużnych notowanych na GPW Spośród emisji nieskarbowych instrumentów dłużnych notowanych na GPW większość, bo aż 84%, to emisje nieprzekraczające 20 mln euro; 96% emisji ma wartość poniżej 100 mln euro. Rys. 12. Struktura wartości emisji nieskarbowych instrumentów dłużnych notowanych na GPW 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Dane: GPW 55% < 1 77% < 10 84% < 20 ZNACZENIE RYNKU ASO 2 94% 96% <50 <100 > Total Małe i średnie przedsiębiorstwa znajdują się w centrum zainteresowania Komisji Europejskiej, co znalazło odzwierciedlenie w założeniach funkcjonowania Unii Rynków Kapitałowych. Zdaniem KE obniżenie kosztów pozyskiwania kapitału przez MŚP oraz dywersyfikacja jego źródeł przyczynią się do poprawy odporności gospodarek 2 Alternatywny System Obrotu rynek dedykowany dla emitentów z segmentu MŚP Strona 8

11 europejskich i pozwolą na zwiększenie inwestycji bez jednoczesnego zwiększania zadłużenia. Zgodnie z raportem PARP 3 przedsiębiorstwa w Polsce generują blisko 3/4 PKB, z czego małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) odpowiadają średnio za prawie połowę (48,5%). W 2012 roku w Polsce funkcjonowało około 1,79 mln aktywnych przedsiębiorstw, spośród których 99,8% to przedsiębiorstwa mikro, małe i średnie. Według innej metodologii, przygotowanej przez Eurostat, w Polsce działa ponad 1,5 mln firm, co pozycjonuje polską gospodarkę na 6. miejscu w UE pod względem ich liczby. W porównaniu z pozostałymi państwami członkowskimi, Polskę charakteryzuje większy udział mikroprzedsiębiorstw, lecz udział małych firm jest o 50% niższy niż średnia unijna. Od 2008 r. struktura krajowych przedsiębiorstw upodabnia się jednak do struktury w Unii Europejskiej udział mikro-firm spada, a pozostałych kategorii przedsiębiorstw rośnie. Według danych GUS w 2012 roku liczba pracujących w przedsiębiorstwach w Polsce wyniosła 8,9 mln osób, z czego 6,3 mln osób (70,1%) pracowało w podmiotach z sektora MŚP. Według danych Eurostatu udział pracujących w sektorze MŚP w ogólnej liczbie pracujących w przedsiębiorstwach w Polsce jest nieznacznie wyższy niż przeciętna w UE (odpowiednio 69% vs 67,2%). Rys. 13. Udział w tworzeniu PKB grup przedsiębiorstw wg liczby pracujących w Polsce (2012) Dane: Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach , PARP 2014 W tym kontekście Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie w pełni zgadza się z opinią KE oraz pragnie podkreślić, że od wielu lat z sukcesem realizuje postulat wspierania małych i średnich przedsiębiorstw poprzez notowanie ich na giełdzie. Stworzyła także oddzielny rynek akcji dedykowany MŚP NewConnect. Dodatkowo GPW wprowadza do publicznego obrotu mniejsze emisje obligacji korporacyjnych na rynku Catalyst. Rynek NewConnect powstał w 2007 r. w formie Alternatywnego Systemu Obrotu, jako platforma przeznaczona dla mniejszych firm. Duże przedsiębi orstwa; 24,5% Cła i podatki; 11,4% Inne podmioty; 15,6% MŚP; 48,5% Mikro; 29,7% Małe; 7,8% Średnie; 11,0% Obecnie na tym rynku notowanych jest ok. 430 spółek, spośród których 10 to spółki zagraniczne. Całkowita kapitalizacja rynku wynosi niemal 10 mld zł. Miarą sukcesu osiągniętego w trakcie ośmiu lat funkcjonowania NewConnect jest fakt, że już 36 spółek przeniosło swoje notowania na Główny Rynek GPW oraz że zajmuje on obecnie 2. miejsce wśród europejskich 3 Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach , PARP 2014 Strona 9

12 platform dedykowanych MŚP pod względem liczby notowanych spółek. Rys. 14. Liczba spółek notowanych na rynkach dedykowanych MŚP (2014) Wlk. Brytania Polska Euronext Niemcy Luksemburg Nasdaq Turcja Słowacja Włochy Norwegia Hiszpania Irlandia Węgry Austria Cypr Grecja Dane: FESE, PwC IPO Watch Europe, LSE Group WYZWANIA RYNKU KAPITAŁOWEGO W POLSCE Rynki kapitałowe funkcjonują obecnie w silnie konkurencyjnym i dynamicznie zmieniającym się otoczeniu. Sytuacja polskiego rynku jest tym bardziej specyficzna, że mimo iż jest on największym rynkiem Europy Środkowo- Wschodniej, istotnie odbiega rozmiarem od rynków rozwiniętych gospodarek zachodnioeuropejskich. Najważniejsze wyzwania stojące obecnie przed polskim rynkiem kapitałowym to: przyciągnięcie nowych inwestorów i emitentów, wprowadzenie zachęt dla inwestorów indywidualnych do długoterminowego oszczędzania, wspieranie transparentnego obrotu energią elektryczną, gazem i innymi towarami na Towarowej Giełdzie Energii, wprowadzenie zachęt dla emitentów na etapie wejścia na rynek i pozostania w obrocie publicznym, dostosowanie krajowych regulacji do standardów bardziej rozwiniętych rynków finansowych: prorynkowy sposób implementacji przepisów unijnych z uwzględnieniem interesów krajowych uczestników rynku, ograniczanie arbitrażu regulacyjnego m.in. liberalizacja zasad outsourcingu, umożliwienie bankom bezpośredniego dostępu do rynku (tzw. jednolita licencja bankowa), liberalizacja polityki inwestycyjnej OFE, w tym możliwość inwestowania w instrumenty pochodne i pożyczki papierów wartościowych, zmiana modelu finansowania nadzoru nad rynkiem, zintegrowana strategia rozwoju rynku. Unia Rynków Kapitałowych będzie wartościowa dla jej polskich uczestników, jeśli wesprze rozwój polskiego rynku kapitałowego. RYZYKA ZWIĄZANE Z UNIĄ RYNKÓW KAPITAŁOWYCH GPW dostrzega potencjał jaki niesie dla polskiej gospodarki wprowadzenie koncepcji Unii Rynków Kapitałowych. Wynika on zwłaszcza z eliminowania ograniczeń w funkcjonowaniu rynku kapitałowego oraz wprowadzania sprzyjających rozwiązań legislacyjnych. Giełda dostrzega również ryzyka. Mogą się one pojawić w przypadku Strona 10

13 braku precyzyjnego określenia właściwych i dostosowanych do rzeczywistych potrzeb polskiego rynku sposobów realizacji celu wyznaczonego przez URK. GPW stoi na stanowisku, że stworzenie konkurencyjnego rynku wewnętrznego wymaga nie tylko działań na rzecz eliminowania barier i ograniczeń w dostępie do rynku kapitałowego, lecz przede wszystkim stworzenia nowych impulsów dla jego stabilnego i zrównoważonego rozwoju. W obecnych uwarunkowaniach europejskie rynki kapitałowe bardziej niż harmonizacji i forsowania kolejnych inicjatyw legislacyjnych potrzebują stymulacji i bodźców motywujących różnorodne kategorie emitentów i inwestorów do obecności na rynku. Wysiłek Komisji Europejskiej oraz rządów poszczególnych państw członkowskich powinien zatem koncentrować się na ich dostarczaniu. Stąd też jednym z kluczowych elementów Unii Rynków Kapitałowych powinno być stworzenie systemu zachęt i ułatwień (m.in. regulacyjnych), które poprzez podniesienie atrakcyjności rynku kapitałowego dałyby jego uczestnikom realne korzyści. Na przykład w postaci mniejszych kosztów funkcjonowania oraz mniej uciążliwych warunków dostępu do rynku. Ważne jest by cel ten nie był realizowany w oparciu o zasadę one size fits all, lecz by sposób jego osiągnięcia uwzględniał również takie aspekty jak struktura, czy różny stopień rozwoju rynków krajowych. Duże rynki odpowiadają w większym stopniu dużym spółkom, natomiast dla MŚP ważne są silne rynki lokalne, dzięki którym będą miały dostęp do szerokiej bazy inwestorów. Istotne jest również zapewnienie by Unia Rynków Kapitałowych w równym stopniu służyła interesariuszom ze wszystkich 28 państw członkowskich. Chodzi o to, aby wzrost jednych rynków nie odbywał się kosztem osłabienia pozycji i znaczenia pozostałych. Ma to znaczenie szczególnie dla utrzymania lokalnego charakteru rynków słabiej rozwiniętych. W przypadku ich osłabienia działaniami rozwiniętych rynków, może dojść do sytuacji utrudniającej dostęp do kapitału dla MŚP, wynikającej z koncentracji inwestorów w ośrodkach bardziej rozwiniętych. W tym zakresie szczególna rola powinna przypaść Komisji Europejskiej, która powinna inicjować działania na rzecz zwiększenia atrakcyjności rynków kapitałowych oraz wprowadzenia konkretnych rozwiązań regulacyjnych promujących tę formę pozyskiwania kapitału. Komisja powinna być również głównym popularyzatorem średnio i długoterminowego inwestowania oraz oszczędzania z wykorzystaniem mechanizmów rynku kapitałowego. INICJATYWY PRZEDSTAWIONE W ZIELONEJ KSIĘDZE ZASŁUGUJĄCE NA SZCZEGÓLNE POPARCIE Inicjatywy przedstawione w Zielonej Księdze są ogólne i szerokie, spośród nich na szczególne poparcie zasługują: rewizja dyrektywy prospektowej w celu zmniejszenia obciążeń administracyjnych, w szczególności dla MŚP i ułatwienia im wypełniania obowiązków rejestracyjnych, przygotowanie bardziej przejrzystych, a zarazem prostszych zasad sekurytyzacji. Ma to na celu utworzenie głębszego i bardziej płynnego wtórnego Strona 11

14 rynku sekurytyzacji dedykowanego szerszej rzeszy inwestorów, dążenie do wypracowania wystandaryzowanych informacji kredytowych o MŚP, zmniejszanie kosztów dostępu do rynków kapitałowych UE, w tym kosztów o charakterze stałym, ponoszonych przez emitentów instrumentów finansowych. 2014) w Europie powstało pięć różnych raportów dotyczących rynku kapitałowego i długoterminowego finansowania. Raporty te zawierają 99 gotowych, możliwych do wykorzystania rozwiązań 4. Należy również dokonać przeglądu i ewentualnej korekty obowiązującego ustawodawstwa europejskiego, tak by REKOMENDACJE PRZEBIEGU DALSZYCH PRAC Ważne jest również, by prace nad projektem URK przebiegały z uwzględnieniem poniższych zasad: przyjmowanie nowych regulacji zostało ograniczone do niezbędnego minimum. Przede wszystkim należy się skupić nad zmniejszeniem zakresu ustawodawstwa tam, gdzie jest to możliwe bez szkody dla rynku. W pierwszej kolejności należy dokonać Ważne jest też, by ewentualne nowe uważnej weryfikacji prowadzonych wymogi nakładane na sektor finansowy obecnie, zarówno na poziomie bazowały na rozwiązaniach już europejskim jak i krajowym, inicjatyw istniejących lub wynikających z przyjętych legislacyjnych. Należy je sprawdzić pod w ostatnim czasie regulacji, tak aby kątem spójności z ideą Unii Rynków unikać generowania dodatkowych Kapitałowych, tak by nie dochodziło do kosztów. sytuacji, w których praktyczna realizacja projektu jest zagrożona przez wdrażanie sprzecznych rozwiązań prawnych. W ocenie GPW prace nad wprowadzeniem podatku od transakcji finansowych (Financial Transaction Tax) są tu dobrym przykładem. Istotne jest również, by w pracach nad tworzeniem Unii Rynków Kapitałowych korzystać z gotowych, dostępnych już na rynku rozwiązań, co może się przyczynić do przyspieszenia procesu zmian. Na przestrzeni ostatnich dwóch lat (2013- PROJEKTY PRIORYTETOWE Przedstawionej w Zielonej Księdze koncepcji Unii Rynków Kapitałowych towarzyszy szeroki wachlarz inicjatyw o różnym charakterze i horyzoncie czasowym. GPW popiera wdrożenie wielu z nich, jednak proponuje by działania podejmowane w ramach URK, przynajmniej w pierwszym etapie, koncentrowały się wokół kwestii priorytetowych. To znaczy takich, których wdrożenie w nieodległej perspektywie czasowej przyczyni się do osiągnięcia celu, 4 (1) European Commission: Long-term financing of the European economy, (2) Association for financial markets in Europe / Oliver Wyman Unlocking funding for European investment and growth, (3) City of London Financing Europe s Investment and Economic Growth, (4) Centre for European Reform Unlocking Europe s capital markets union, (5) New Financial Driving growth making the case for bigger and better capital markets. Strona 12

15 jakim jest ułatwienie funkcjonowania na rynku inwestorom, emitentom oraz podmiotom rozumianym jako element infrastruktury rynku (giełdy, izby rozliczeniowe i depozytowe, brokerzy, doradcy). Z tego względu w ocenie GPW wśród działań, które powinny zostać podjęte w pierwszym etapie powinny znaleźć się przede wszystkim inicjatywy promujące: podniesienie atrakcyjności rynku kapitałowego jako źródła pozyskiwania i lokowania kapitału, podniesienie poziomu przejrzystości oraz bezpieczeństwa obrotu instrumentami finansowymi, emitentów i firm inwestycyjnych, struktury inwestorów etc. Takie rynki nie powinny być jednak w żadnym stopniu dyskryminowane, a ich interesy powinny być w równej mierze brane pod uwagę w toku prowadzonych prac. Dodatkowo, w celu wzmocnienia rozwoju rynku kapitałowego, do agendy działań podejmowanych w ramach Unii Rynków Kapitałowych powinny zostać włączone instrumenty pochodne. Odgrywają kluczową rolę w całym łańcuchu wartości rynku kapitałowego, umożliwiając zabezpieczanie ryzyka inwestycyjnego. Mając na względzie oczekiwania wynikające z dyskutowanej koncepcji Unii Rynków Kapitałowych, ważne wydaje się również zobowiązanie każdego z państw wprowadzenie rozwiązań zachęcających do średnio i długoterminowego oszczędzania oraz średnio i długoterminowego inwestowania, członkowskich do wyznaczenia na poziomie krajowym centralnego ośrodka odpowiedzialnego za prawidłową realizację projektu. W ocenie GPW powołanie takiego wyeliminowanie ograniczeń utrudniających dostęp do rynku kapitałowego, w szczególności dla MŚP, zapewnienie jednolitej implementacji i stosowania przepisów UE w państwach członkowskich. Ważne jest by w krajowej debacie na temat przyszłości Unii Rynków Kapitałowych nie zabrakło dbałości o dalszy, dynamiczny rozwój polskiego rynku kapitałowego. Istotne jest również zapewnienie, by konstrukcja Unii Rynków Kapitałowych uwzględniała interesy całego polskiego rynku oraz wszystkich jego uczestników. Wiele lokalnych rynków podmiotu po stronie administracji rządowej jest niezbędne, gdyż odpowiednio skoordynowane działania wszystkich państw członkowskich mogą przełożyć się na wprowadzenie kompleksowych, a zarazem systemowo spójnych rozwiązań w dłuższym horyzoncie czasowym. PROJEKTY PRIORYTETOWE SZCZEGÓŁOWE DZIAŁANIA Priorytetowe projekty powinny obejmować następujące działania: 1. Podniesienie atrakcyjności rynku kapitałowego jako źródła pozyskiwania i lokowania kapitału: kapitałowych funkcjonujących w obrębie UE odbiega od największych europejskich centrów finansowych pod względem kapitalizacji, wartości obrotów, wielkości Upraszczanie zasad dostępu do rynku kapitałowego dla emitentów oraz ich późniejszego funkcjonowania na rynku kapitałowym, a w efekcie obniżenie Strona 13

16 kosztów i innych obciążeń z tym związanych (np. wprowadzenie jednej sprawozdawczości na potrzeby różnych organów, lepsza standaryzacja publicznych dokumentów takich jak prospekt). Eliminacja nierówności w zakresie opodatkowania inwestycji w instrumenty udziałowe i instrumenty dłużne między różnymi rynkami UE. Poprawa zasad ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach oraz rozwijanie wiedzy zarządów firm w zakresie możliwości finansowania rozwoju przedsiębiorstw poprzez emisje akcji i obligacji na rynku kapitałowym. Umożliwienie pełnego i bezpośredniego dostępu banków do rynku regulowanego we wszystkich krajach członkowskich. Banki są obecnie i nadal pozostaną głównym dostarczycielem płynności finansowej na rynku. Zapewnienie im możliwości bezpośredniego dostępu do rynku przyczyni się do dynamicznego wzrostu rynku obligacji nieskarbowych (poprawi się płynność, zawężą się spready, a tym samym będzie można zaoferować tańsze, bardziej konkurencyjne finansowanie inwestorom). 2. Podniesienie poziomu przejrzystości oraz bezpieczeństwa obrotu instrumentami finansowymi i tym samym wzmocnienie zaufania inwestorów do rynku: Promowanie obrotu instrumentami finansowymi za pośrednictwem zorganizowanych platform obrotu, które podlegają rygorystycznym wymogom w zakresie przejrzystości pre/post transakcyjnej (co przekłada się m.in. na prawidłową wycenę instrumentów finansowych) oraz wymogu rozliczenia transakcji z wykorzystaniem CCP (co ogranicza ryzyko systemowe). W tym kontekście ważne jest objęcie niezależnym nadzorem jak największej liczby instytucji działających na rynku finansowych, tak aby nie dochodziło do sytuacji, w której z uwagi na łagodniejsze lub nieistniejące wymogi regulacyjne podmioty te poprawiają swoją pozycję konkurencyjną kosztem instytucji objętych tym nadzorem. Należy dążyć do pełnej realizacji zasady level playing field zapewniając, by podmioty oferujące podobny zakres usług w sektorze usług finansowych podlegały analogicznym regułom świadczenia tych usług. Podjęcie działań na rzecz podniesienia przejrzystości pre/post transakcyjnej w zakresie transakcji dokonywanych poza obrotem zorganizowanym i wzmocnienie nadzoru nad rynkiem OTC (szczególnie nad platformami forex i CFD, które obsługują dużą liczbę klientów detalicznych, a nie rozliczają transakcji przez centralnego kontrpartnera tj. CCP, co powoduje brak przejrzystości zawieranych tam transakcji i może generować istotne ryzyko rozliczeniowe), a także dark pool celem zwiększenia poziomu bezpieczeństwa dokonywanych tam transakcji oraz wyeliminowania zachowań stanowiących manipulację lub wykorzystanie informacji poufnych. W przypadku braku skutecznego sankcjonowania tych zachowań w istotny Strona 14

17 sposób podważane jest zaufanie inwestorów do całego rynku kapitałowego. Ujednolicenie standardów funkcjonowania krajowych organów nadzoru nad rynkiem kapitałowym. Obecnie organy nadzoru państw członkowskich funkcjonują w różnych formułach prawno-organizacyjnych i działają w oparciu o bardzo zróżnicowane zasady postępowania. Do rynku kapitałowego zniechęcają takie czynniki, jak: nadmierny rygoryzm regulacyjny i proceduralny, skomplikowane i nieelastyczne procedury (np. brak możliwości procedowania w innym języku niż język urzędowy danego państwa), przedłużające się postępowania. Wzmocnienie nadzoru nad emitentami, których papiery wartościowe nie są przedmiotem obrotu w państwie macierzystym. W pracy organów nadzoru niektórych państw członkowskich można zauważyć zbytni liberalizm przy zatwierdzaniu publicznych dokumentów informacyjnych, czy niewystarczającą jakość nadzoru nad wypełnianiem obowiązków informacyjnych przez emitentów papierów wartościowych. Taka postawa niektórych macierzystych organów nadzoru, w połączeniu z faktycznym brakiem współpracy pomiędzy nadzorami, istotnie wpływa na utratę zaufania inwestorów do rynku. Dążenie do harmonizacji przepisów określających prawa inwestorów, w tym akcjonariuszy, w zakresie papierów wartościowych, w celu poprawy zaufania do rynków kapitałowych i ułatwienia dokonywania oceny ryzyka oraz dochodzenia swoich roszczeń w takich sytuacjach jak wystąpienie nadużyć w spółce, upadłość, wycofanie z obrotu etc. Konieczność szerszej niż obecnie promocji standardów zawodowych i etycznych oraz wprowadzanie ich na rynek kapitałowy. Promowanie najlepszych praktyk ładu korporacyjnego w spółkach, jako narzędzia ochrony akcjonariuszy mniejszościowych. 3. Wprowadzenie rozwiązań zachęcających do długoterminowego oszczędzania i inwestowania: Wprowadzenie zachęt do tworzenia prywatnych oszczędności emerytalnych poprzez wdrożenie quasi obowiązkowości oraz wsparcia ze strony państwa (w postaci ulg podatkowych lub dopłat) prowadzących do znaczącego upowszechnienia tej formy oszczędzania. Rewizja przepisów europejskich i krajowych dotyczących polityki inwestycyjnej pod kątem limitów oraz kategorii lokat różnych grup inwestorów instytucjonalnych (funduszy emerytalnych, funduszy inwestycyjnych, instytucji ubezpieczeniowych) oraz podjęcie działań na rzecz wyeliminowania zidentyfikowanych ograniczeń. Ujednolicenie na poziomie europejskim zasad dotyczących dopuszczalnych inwestycji dokonywanych przez fundusze, w tym emerytalne. Zaproponowanie skutecznych form edukacji społeczeństwa z zakresu instrumentów inwestycyjnych i promujących długoterminowe oszczędzanie. Strona 15

18 4. Wyeliminowanie ograniczeń utrudniających dostęp do rynku kapitałowego, w szczególności dla MŚP: Dokonanie rewizji dyrektywy prospektowej w celu zmniejszenia obciążeń administracyjnych w szczególności dla MŚP i ułatwienia im wypełniania obowiązków rejestracyjnych. Wprowadzenie uproszczonych standardów w zakresie sprawozdawczości finansowej obowiązującej MŚP. Wypracowanie wystandaryzowanych informacji kredytowych o MŚP. 5. Zapewnienie jednolitej implementacji i stosowania przepisów UE w poszczególnych państwach członkowskich. W tym kontekście konieczna wydaje się zmiana podejścia do wdrożenia ustawodawstwa unijnego do porządku prawnego w Polsce. W ocenie GPW kluczowe jest podjęcie przez uczestników rynku i organy administracji wspólnych działań w celu eliminacji niedogodności jakie wynikają dla rynku krajowego z odmiennej implementacji lub stosowania prawa europejskiego. Konieczne wydaje się również zintensyfikowanie prac w tym obszarze, tak by najpóźniej wraz z implementacją do krajowego porządku prawnego przepisów pakietu MiFID II/ MiFIR oraz MAD/MAR udało się wyeliminować wszystkie zidentyfikowane dotychczas bariery i ograniczenia. Kwestia implementacji oraz stosowania przepisów prawa UE była przedmiotem rozważań Komisji Europejskiej w ramach dokumentu Plan inwestycyjny dla Europy z 26 listopada 2014 r., w którym KE wskazała, że prostsze, skuteczniejsze i bardziej przewidywalne przepisy to jeden z trzech elementów Planu inwestycyjnego. W ocenie KE: państwa członkowskie są odpowiedzialne za terminowe i pełne stosownie prawa UE. Ich zadaniem jest zapewnienie, aby przepisy transponujące były jak najprostsze, jasne i nieobciążające, przy czym należy unikać tworzenia dodatkowych obciążeń i nadmiernie rygorystycznego wdrażania prawa UE do prawa krajowego. Co więcej, przyjmowane przepisy powinny służyć usuwaniu przeszkód dla wzrostu, stwarzać nowe możliwości, minimalizować koszty i gwarantować zrównoważenie społeczne i środowiskowe. Strona 16

19 KONTAKT Giełda Papierów Wartościowych Ul. Książęca 4, Warszawa Tel Strona 17