STAŁY PROGRAM TEMATYCZNY OLIMPIADY WIEDZY O PRAWACH CZŁOWIEKA W ŚWIECIE WSPÓŁCZESNYM

Transkrypt

1 STAŁY PROGRAM TEMATYCZNY OLIMPIADY WIEDZY O PRAWACH CZŁOWIEKA W ŚWIECIE WSPÓŁCZESNYM Dział I. Zagadnienia na etap szkolny: Blok I: historia najnowsza, współczesne stosunki międzynarodowe oraz aktualne wydarzenia okres powojenny i XXI w. 1. Pojęcie zimnej wojny i jej przejawów w XX wieku; najważniejsze konflikty 2. Powstanie Wspólnot Europejskich; Integracja europejska pojęcie, geneza, główne etapy rozwoju 3. Podstawy prawne i proces dekolonizacji po II wojnie światowej 4. ZSRR i Układ Warszawski a problem węgierski 5. Pojęcie doktryna Breżniewa 6. Praska wiosna w Czechosłowacji i operacja Dunaj 7. Sojusze polityczno militarne w Europie po II wojnie światowej 8. Wydarzenia 1968 r. w Polsce i Europie 9. Wydarzenia czerwca 1976 r. w Polsce 10. Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce i pacyfikacja kopalni Wujek 11. Okrągły stół ; wydarzenia 1989 r. w Polsce 12. Geneza i najważniejsze etapu jesieni narodów 13. Nowe państwa na mapie Europy w XXI w.; Kosowo jako przykład realizacji prawa do samostanowienia a sytuacja na Krymie 14. Najwybitniejsze osobistości XX w. wspierające rozwój demokracji i praw człowieka Gandhi, King, Mandela 15. Aktualne najważniejsze wydarzenia w Polsce (w danym roku szkolnym). Blok II: wiedza o społeczeństwie, prawoznawstwo, konstytucjonalizm, prawo międzynarodowe 1. Ustawa i proces legislacyjny pojęcie, przykłady 2. Źródła prawa powszechnie obowiązującego w Polsce 3. Sejm w III RP charakterystyka prawno ustrojowa 4. Prokuratura w Polsce organizacja i działalność 5. Kompetencje prezydenta RP 6. Prezes Rady Ministrów pozycja ustrojowa i kompetencje 7. Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich 8. IPN organizacja, działalność 9. NIK w RP 10. Organy sprawujące wymiar sprawiedliwości w RP - struktura sądownictwa w RP 11. Prawa wyborcze do Sejmu i Senatu oraz Parlamentu Europejskiego 12. Zasady demokratycznych wyborów 13. Trybunał Konstytucyjny RP pozycja ustrojowa i jego funkcje (kompetencje) 14. Trybunał Stanu skład i kompetencje 15. Samorząd terytorialny w Polsce 16. Mniejszości narodowe i etniczne we współczesnej Polsce. Blok III: wiedza o prawach człowieka 1. Prawa człowieka i ich rodzaje (absolutne, negatywne i pozytywne, klasyczne, III generacje) 2. Ochrona i gwarancje (krajowe i międzynarodowe) praw człowieka; uniwersalizm a regionalizm ochrony praw człowieka 3. Środki ochrony wolności i praw człowieka i obywatela w Konstytucji RP z 1997 r. 4. Prawa człowieka w polskiej konstytucji

2 5. Obowiązki człowieka w Konstytucji RP 6. Prawa dziecka w Konstytucji RP oraz ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka 7. Geneza, charakter prawny i znaczenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka 8. KNZ ONZ 9. Konwencja Praw Dziecka 10. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka a MPPOiP porównanie 11. Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka ONZ i protokoły opcyjnie do nich geneza, zobowiązania i mechanizmy kontroli ich przestrzegania. Dział II. Zagadnienia na etap okręgowy jak na etap szkolny oraz: Blok I: historia najnowsza, współczesne stosunki międzynarodowe oraz aktualne wydarzenia okres powojenny i XXI w. 1. Powstanie Izraela i konflikt bliskowschodni 2. Rola ONZ w zapewnieniu pokoju i bezpieczeństwa na świecie 3. ONZ i jej organy główne 4. Status okupacyjny Niemiec jako całości a powstanie dwóch państw niemieckich; zjednoczenie Niemiec 5. Powstanie i losy Jugosławii 6. Tzw. odwilż w ZSRR 7. Tendencje separatystyczne w Europie 8. Konflikty zbrojne w II połowie XX w. 9. WNP powstanie, skład, doświadczenia 10. Konflikty zbrojne w XXI w.; przyczyny oraz przykłady współczesnych konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym i niemiędzynarodowym 11. Aktualne najważniejsze wydarzenia w Europie (w danym roku szkolnym). Blok II: wiedza o społeczeństwie, prawoznawstwo, konstytucjonalizm, prawo międzynarodowe 1. Norma prawna i przepis prawny definicja i przykłady 2. Skarga konstytucyjna w polskim systemie prawnym 3. Członkostwo Polski w organizacjach międzynarodowych 4. Zasady tworzące pojęcie rządów prawa 5. Zasady prawa: prawo nie działa wstecz i domniemanie niewinności 6. Gwarancje niezależności i niezawisłości sędziowskiej. 7. Charakterystyka ustroju demokratycznego. 8. Totalitaryzm a autorytaryzm. 9. Monarchie konstytucyjne w Europie. 10. Zasada trójpodziału władzy. 11. Umowa międzynarodowa pojęcie, rodzaje, przykłady. 12. Pojęcie i przykłady organizacji międzynarodowych. 13. Pojęcie suwerenności. 14. Podmioty prawa międzynarodowego. 15. Obywatelstwo europejskie. 16. Obywatelstwo pojęcie, rodzaje; obywatelstwo polskie. 17. Rada Europy geneza, cele i organy. 18. KBWE i OBWE. 19. Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego. 20. Terroryzm pojęcie, przykłady. Blok III: wiedza o prawach człowieka

3 1. Prawo do pracy w świetle standardów międzynarodowych i Konstytucji RP. 2. Kodyfikacja praw człowieka w systemie uniwersalnym (ONZ). 3. Komitet Praw Człowieka charakterystyka. 4. Komitety traktatowe w uniwersalnym systemie ochrony praw człowieka. 5. Komitet Praw Człowieka oraz Komitet Praw Społecznych Gospodarczych i Kulturalnych porównanie. 6. Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka. 7. Wysoki Komisarz ONZ ds. Uchodźców. 8. Rada Praw Człowieka ONZ. 9. Komitet Praw Dziecka ONZ. 10. Podstawy prawne ochrony mniejszości narodowych. 11. Ksenofobia pojęcie i przykłady oraz związek z ochroną praw człowieka. 12. Organizacje pozarządowe a ochrona praw człowieka funkcje, przykłady. 13. Ochrona praw jednostki w UE. Dział III. Zagadnienia na etap centralny jak na etapy szkolny i okręgowy oraz: Blok I: historia najnowsza, współczesne stosunki międzynarodowe oraz aktualne wydarzenia okres powojenny i XXI w. 1. Linia Curzona pojęcie, geneza i urzeczywistnienie koncepcji. 2. Problem granicy wschodniej Polski po II wojnie światowej. 3. Problem wysiedleń ludności w Europie Środkowo Wschodniej po II wojnie światowej. 4. Jałtańska formuła głosowania i jej ewolucja w dziejach ONZ. 5. Siły zbrojne ONZ w świetle Karty NZ i późniejszej praktyki ONZ. 6. Udział polskich sił zbrojnych w misjach pokojowych ONZ. 7. Charakterystyka stosunków polsko rosyjskich od lat 90. XX wieku 8. Wydarzenia w Sudanie, Kosowie i Krymie - przykładami realizacji prawa do samostanowienia? 9. Mniejszość polska na Białorusi geneza i aktualne problemy. 10. Aktualne najważniejsze wydarzenia na świecie (w danym roku szkolnym). Blok II: wiedza o społeczeństwie, prawoznawstwo, konstytucjonalizm, prawo międzynarodowe 1. Ostatnie bastiony komunizmu na świecie. 2. Gwarancje prawa do słusznego procesu (rozpatrzenia sprawy). 3. Inicjatywa ustawodawcza wg Konstytucji z 1997 r. oraz europejska inicjatywa obywatelska (EIO). 4. Komisje śledcze w III RP podstawy prawne, krótka charakterystyka. 5. Udział Wojska Polskiego w misji stabilizacyjnej w Afganistanie mandat, zadania, ocena prawna. 6. Wojsko Polskie w Iraku; ocena prawna. 7. Członkostwo Polski w organizacjach międzynarodowych w latach Terytorium państwa. 9. Pojęcie jurysdykcji państwa. 10. Zwyczaj jako źródło prawa międzynarodowego. 11. Członkostwo w UE a suwerenność państw członkowskich. 12. Międzynarodowe trybunały karne. 13. Sądy międzynarodowe. 14. Pojęcie wojny z terroryzmem na tle legalności użycia siły w stosunkach międzynarodowych. 15. Fundamentalizm religijny w świecie współczesnym. 16. Problem mniejszości narodowych we współczesnej Europie. 17. Sytuacja mniejszości romskiej w Europie. 18. Zjawisko migracji ludności w XX i XXI w. przyczyny i konsekwencje.

4 Blok III: wiedza o prawach człowieka 1. Prawo do skargi indywidualnej w uniwersalnym systemie ochrony praw człowieka. 2. Kara śmierci w świetle standardów międzynarodowych i ustawodawstwa RP. 3. Pojęcie derogacji, prawa derogowane i niederogowane w MPPOiP. 4. Prawo do życia a eutanazja. 5. Działalność UNESCO w dziedzinie ochrony praw człowieka. 6. Konwencja ONZ o ochronie praw dziecka. 7. Protokoły dodatkowe z 2000 r. do Konwencji o prawach dziecka. 8. Ochrona praw dziecka w prawie międzynarodowym. 9. Problemy i ochrona praw człowieka w Afryce. 10. Prawa człowieka w świecie arabskim. 11. Prawo do rzetelnego procesu. 12. Wolność od tortur we współczesnym prawie międzynarodowym. 13. Ochrona praw kobiet w prawie międzynarodowym. 14. Odpowiedzialność międzynarodowa jednostki za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości. 15. Uchodźcy we współczesnym świecie i podstawy prawne ich ochrony. 16. Zwalczanie rasizmu w prawie międzynarodowym. Tematyka programu zmiennego podawana przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego (w załączniku nr 2). W poprzednich edycjach tematy programu zmiennego Olimpiady były następujące: - w roku szkolnym 2013/14 Pozaeuropejski system regionalny ochrony praw człowieka W najbliższych latach szkolnych tematy programu zmiennego Olimpiady będą następujące: - w roku szkolnym 2014/15 Zasada równości i niedyskryminacji w MPPC i w prawie międzynarodowym - w roku szkolnym 2015/16 Wyzysk człowieka we współczesnym świecie: niewolnictwo, poddaństwo i praca przymusowa.

5 ZMIENNY PROGRAM TEMATYCZNY OLIMPIADY WIEDZY O PRAWACH CZŁOWIEKA W ŚWIECIE WSPÓŁCZESNYM w II edycji roku szkolnego 2014/15: Zasada równości i niedyskryminacji w MPPC i w prawie międzynarodowym 1/ Postrzeganie zagadnienia równości i niedyskryminacji pod różnymi aspektami. 2/ Zasada ogólna w: 2.1. KNZ 2.2. PDPC 2.3. EKPC 2.4. Konwencji Praw Dziecka 2.5. Europejskiej Konwencji Bioetycznej 2.6. MPPOiP 3/ Autonomiczna zasada równości płci w: 3.1. KNZ 3.2. PDPC 3.3. MPPOiP 3.4. EKPC 3.5. Konwencji przeciwko Dyskryminacji Kobiet 3.6. MPPGSiK 3.7. konwencjach MOP 3.8. EKS i Protokole Dodatkowym do EKS z 1988 r. oraz Zrewidowanej EKS z 1996 r Konwencji w sprawie Wyeliminowania Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet z 1979 r. 4/ Autonomiczny zakaz dyskryminacji rasowej w: 4.1. KNZ 4.2. Międzynarodowej Konwencji w sprawie Wyeliminowania Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej 4.3. walce z apartheidem 4.4. wobec imigrantów i Romów w Europie 4.5. Traktacie Amsterdamskim z 1997 r. i dyrektywie dotycząca zwalczania dyskryminacji rasowej z 2001 r EKPC. 5/ Autonomiczny zakaz nietolerancji i dyskryminacji opartej na religii lub przekonaniach w: 5.1. KNZ 5.2. orzecznictwie strasburskim 5.3. MPPOiP 5.4. Deklaracji w sprawie Praw Osób Należących do Mniejszości Narodowych lub Etnicznych, Religijnych i Językowych z 1992 r Deklaracji NZ w sprawie Wyeliminowania Wszelkich Form Nietolerancji i Dyskryminacji Opartych na Religii lub Przekonaniach z 1981 r EKPC

6 ZALECANA LITERATURA DO OLIMPIADY WIEDZY O PRAWACH CZŁOWIEKA w II edycji roku szkolnego 2014/15 I/ W zakresie wiedzy o społeczeństwie: I.1. Wiedza czerpana z dowolnych podręczników dopuszczonych przez MEN do nauczania wiedzy o społeczeństwie w zakresie rozszerzonym w szkołach ponadgimnazjalnych, w tym np.: 1. Grondas M., Żmijski J., WOS. Po prostu, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 2. Janicki A., Kięczkowska J., Menz M., W centrum uwagi. Podręcznik do wiedzy o społeczeństwie dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, część 1 i 2, Nowa Era Spółka z o.o. 3. Smutek Z., Maleska J., Surmacz B., Wiedza o społeczeństwie. Zakres rozszerzony. Odkrywamy na nowo, cz. 1 i 2, Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o. I.2. Orientacja w aktualiach czerpana z lektury prasy i z innych mass mediów (telewizja, radio, Internet), w tym m.in. tygodników: 1. Forum 2. Newsweek Polska 3. Polityka 4. Przegląd 5. Uważam Rze 6. Wprost. I.3. Podstawowa znajomość Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. II/ W zakresie historii najnowszej: Wiedza czerpana z dowolnych podręczników dopuszczonych do nauczania historii w zakresie rozszerzonym przez MEN w szkołach ponadgimnazjalnych obejmujących etap historii najnowszej od zakończenia I wojny światowej, np.: 1. Radziwiłł A., Roszkowski W., Historia dla maturzysty. Wiek XX, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa III/ W zakresie praw człowieka: III.1/ Podręczniki z zakresu ochrony praw człowieka, w tym np.: 1. B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski, Prawa człowieka i ch ochrona. Podręcznik dla studentów prawa i administracji, Toruń III.2/ Zbiory dokumentów międzynarodowych z zakresu ochrony praw człowieka w zakresie objętym programem Olimpiady, w tym np.: 1. M. Balcerzak (oprac.), Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wybór źródeł, Toruń III.3/ Znajomość podstawowych aktów prawnych międzynarodowych praw człowieka, tj.: 1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r. 2. Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z 1966 r. 3. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r. 4. Europejska Karta Socjalna z 1961 r.; III.4/ Literatura uzupełniająca: 1. Balcerzak M., Sykuna S. (red.), Leksykon ochrony praw człowieka, Warszawa 2010.

7 2. Balcerzak M., Zagadnienie precedensu w prawie międzynarodowym praw człowieka, Toruń Banaszak B., Bisztyga A., Complak K., Jabłoński M., Wieruszewski R,, System ochrony praw człowieka, wyd. 2, Zakamycze, Kraków 2005; 4. Jasudowicz T. (oprac.), Orzecznictwo strasburskie. Zbiór wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka , t. I II, oprac., Toruń Jasudowicz T. (red.), Polska wobec europejskich standardów praw człowieka, Toruń Kompas Edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą (podręcznik Rady Europy) wyd. Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, we współpracy ze Stowarzyszeniem SZANSA z Głogowa, (wersja oryginalna dostępna pod adresem: 7. Michalska A., Skarga na naruszenie praw człowieka do Komitetu Praw Człowieka, Biblioteka Komitetu Helsińskiego, Warszawa 1995 (dostępna on-line na stronie -> publikacje). 8. Mik C. (red.), Prawa człowieka w XXI wieku. Wyzwania dla ochrony prawnej, Toruń Nowicki M. A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Kraków 2006.

8 OŚWIADCZENIE UCZESTNIKA OLIMPIADY (pełnoletniego) lub RODZICA/PRAWNEGO OPIEKUNA (w przypadku uczestnika niepełnoletniego)** Oświadczam, że wyrażam zgodę na opublikowanie moich* danych osobowych (mojego syna/ córki)*: (imię i nazwisko uczestnika) ucznia/ uczennicy* szkoły.... w na stronie internetowej organizatora, w wykazach uczestników, w tym zakwalifikowanych do II i III stopnia oraz na listach laureatów i finalistów, Ogólnopolskiej Olimpiady Wiedzy o Prawach Człowieka w Świecie Współczesnym, organizowanej w roku szkolnym 2014/15 przez Komitet Organizacyjny Olimpiady w Białymstoku (czytelny podpis pełnoletniego uczestnika lub w przypadku niepełnoletniego jego rodzica/ prawnego opiekuna) Miejscowość i data... ** Powyższe oświadczenie wypełnia: sam uczestnik, jeśli w chwili wypełniania oświadczenia ma już ukończone 18 lat lub w przypadku niepełnoletniego uczestnika jego prawny opiekun * niepotrzebne skreślić