Zestaw materiałów edukacyjnych zestaw materiałów edukacyjnych Włącz Polskę! polska-szkola.pl

Transkrypt

1 Zestaw materiałów edukacyjnych Wszystkie materiały można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa Na tych samych warunkach 3.0 PL

2 za wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.

3 Strona 1 Maj zamach Piłsudskiego. Przyczyny i następstwa (1) Kalendarium 17 maja 1923 powstała koalicja sejmowa Stronnictwa Narodowego i Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast, mająca większość w parlamencie 3 lipca 1923 podczas spotkania ze swymi współpracownikami Józef Piłsudski wyjaśnił powody, dla których zdecydował się usunąć z życia politycznego, za kluczową przyczynę uznał niemożność współpracy z ugrupowaniami odpowiedzialnymi na zabójstwo prezydenta Narutowicza 10 maja 1926 prezydent Wojciechowski powołał rząd pod przewodnictwem Wincentego Witosa, przywódcy PSL Piast 12 maja 1926 Józef Piłsudski na czele wiernych mu oddziałów wojskowych ruszył na Warszawę 14 maja 1926 prezydent Wojciechowski złożył swój urząd oraz ogłosił dymisję rządu 31 maja 1926 Zgromadzenie Narodowe wybrało Józefa Piłsudskiego na urząd Prezydenta Rzeczpospolitej; Piłsudski wyboru nie przyjął 1 czerwca 1926 Zgromadzenie Narodowe wybrało prof. Ignacego Mościckiego na urząd Prezydenta RP 19 stycznia 1928 ogłoszona została Deklaracja Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) 4 marca 1928 w wyborach do sejmu zwyciężył BBWR, który zdobył 29% mandatów Materiał 1.

4 Strona 2 Czołg, który przełamał pozycje wojsk rządowych w warszawskich Alejach Ujazdowskich podczas przewrotu majowego w 1926 roku. Materiał 2. Wywiad udzielony przez Piłsudskiego 13 maja 1926 r. Nie mogę długo mówić jestem bardzo zmęczony zarówno fizycznie jak moralnie, gdyż będąc przeciwnikiem gwałtu, czego dowiodłem podczas sprawowania urzędu Naczelnika Państwa, zdobyłem się po ciężkiej walce z samym sobą, na próbę sił ze wszystkimi konsekwencjami. ( ) Nie może być w państwie za wiele niesprawiedliwości względem tych, co pracę swą dla innych dają, nie może być w państwie - gdy nie chce ono iść ku zgubie za dużo nieprawości. Materiał 3. Pismo Piłsudskiego do Marszałka Sejmu z 31 maja 1926 r. Panie Marszałku! Dziękuję Zgromadzeniu Narodowemu za wybór. Po raz drugi w mym życiu mam w ten sposób zalegalizowanie moich czynności i prac historycznych ( ). Niestety, przyjąć wyboru nie jestem w stanie ( ) nie potrafię żyć bez pracy bezpośredniej (a) istniejąca Konstytucja od Prezydenta taką właśnie pracę odsuwa i oddala. Musiałbym zanadto się męczyć i łamać.

5 Strona 3 Inny charakter do tego jest potrzebny. ( ) Dziękuję raz jeszcze za wybór i proszę o natychmiastowy daj Boże szczęśliwy wybór Prezydenta Rzeczypospolitej. Materiał 4. Współczesny historyk Andrzej Chojnowski o przewrocie majowym O porażce demokracji przesądziła też słabość jej zaplecza społecznego. Dawał przede wszystkim o sobie znać brak silnego mieszczaństwa (11 procent ludności, z czego jedynie 40 procent to Polacy), które w Europie zachodniej tworzyło przez wieki demokratyczną infrastrukturę, w postaci systemu dobrowolnych stowarzyszeń gospodarczych, religijnych czy kulturalnych. Luki tej nie mogło wypełnić chłopstwo (60 procent ludności), reprezentującej przeważnie obyczajowy i ekonomiczny skansen, zajęte głownie własnymi problemami (kwestia reformy rolnej). Nie był również ostoją parlamentaryzmu przemysłowy proletariat (12, 5 procent), wychowany raczej w atmosferze społecznego radykalizmu bądź wręcz kultu rewolucji. System parlamentarny co być może było główną jego słabością okazał się wreszcie bezradny wobec fenomenu Józefa Piłsudskiego. Przeciwnicy starali się zmarginalizować pozycję Marszałka, zniechęcając go do sprawowania różnych funkcji państwowych poprzez minimalizowanie przysługujących mu uprawnień (tak postąpiono z urzędem prezydenta). A przecież istniała inna możliwość wciągnięcia Piłsudskiego do struktury władzy i czynienia go w ten sposób współodpowiedzialnym za rozwój wydarzeń. Spychając Marszałka na margines, dawano mu olbrzymi atut zachowywał czyste ręce, nie odpowiadał za nic, a nieuniknione błędy rządzących wykorzystał do kompromitacji całego ustroju politycznego. Sam zaś Piłsudski, od chwili, gdy uwierzył w swą wyjątkowość, dążył do sytuacji, aby nie musiał już dzielić z nikim odpowiedzialności za losy państwa. Pytania 1. Odpowiedz, co zdaniem Piłsudskiego usprawiedliwiało i co uprawomocniało przewrót oraz użycie przemocy. 2. Wyjaśnij, dlaczego Piłsudski nie przyjął prezydentury w maju 1926 r. Praca domowa 1. Przygotuj głos w dyskusji nad tezą: Piłsudski w 1926 r. złamał Konstytucję i rozlał bratnią krew i tym samym nie miał moralnego prawa do dalszego udziału w życiu politycznym Polski. 2. Zbierz informacje na temat przewrotów autorytarnych w Europie w latach 20. i 30. XX w. i przedsatwia je w formie krótkiego wykładu/ prezentacji.

6 Strona 4 Maj zamach Piłsudskiego. Przyczyny i następstwa (2) Materiał 1. Maria Dąbrowska o przewrocie majowym 17 maja 1926, ( ) stała się w Warszawie rzecz przeraźliwa i wspaniała zarazem, jakby rozdział z historii greckiej. Rewolucja wojskowa o ideał moralny. Dokonał jej Piłsudski, za którym stanęło całe wojsko, cała ulica, cały dół społeczeństwa. Przez trzy dni Warszawa była widownią tragicznej walki nielicznych wojsk rządowych z wojskami Piłsudskiego, walki, odbywającej się w asyście nieustraszonej naprawdę publiczności warszawskiej. Zdobywano lotnisko, ulicę za ulicą, Ministerstwo Wojskowe, wreszcie Belweder. Wojciechowski i rząd Witosa zostały zmiecione. Na razie został postawiony postulat czysto moralny: nie wolno igrać z honorem żołnierza, rozkradać mienia narodu ani żyć pozorami na pokaz. Starły się w Polsce dwa narody moralne. Jeden naród wytwórczości i doskonalenia się, docierający do istoty zagadnień, i drugi naród naród kłamstwa i konwenansu. (Boże, jaką pomyłką była ta wiara przyp. Autorki z 1943). Zostały stworzone warunki dla nowego życia. Ale co my, społeczeństwo, z nim zrobimy. Piłsudski nie może za nas zrobić wszystkiego. Materiał 2. Anna Iwaszkiewiczowa o przewrocie majowym Anna z Lilpopów Iwaszkiewiczowa ( ) żona pisarza Jarosława Iwaszkiewicza To co przeżyliśmy w tych straszliwych dniach 12,13, 14 (maja) nie jest podobne do żadnego przewrotu, do żadnej rewolucji w żadnym kraju. Nie ma tu rewolucji, był rokosz, walka bratobójcza, a teraz wszystko ma być zatarte ( ) i wszystko mniej więcej powrócić ma do dawnego systemu. Ciągle zastanawiam się nad osobą Piłsudskiego, co rzeczywiście czuje ten nieobliczalny ( ) człowiek. Wziąć ( ) na swoje sumienie tyle ofiar nie mając żadnego planu dalszego działania było zbrodnią ( ). Powiadają, że on sam nie zdawał sobie sprawy, że spotka się z takim oporem ( ) fałszywie informowany przez swoją klikę, myślał, że zajmie Warszawę jak triumfator, że wszyscy otworzą mu ramiona ( ). Sądzę, że nikt nie był przywiązany do poprzedniego rządu, ale chyba lepsze było wszystko od obecnej sytuacji, setki ofiar i absolutna niepewność jutra, bo ten człowiek, którego rozsadza wprost oszalała megalomania nie chce teraz konsekwentnie wziąć wszystkiego na siebie. Materiał 3. Witold Gombrowicz o przewrocie majowym Jak zawsze w historycznych momentach nie wiedziało się nic, nikt o niczym nie miał pojęcia. Historia traktuje ludzi, nie tylko okrutnie, ale i szyderczo. Wreszcie burza ucichła i można było wyjść na ulice, rojne od publiczności jeszcze przerażonej. Ja poszedłem naprzód do mojego wuja Władysława Sołtana (Sołtan

7 Strona 5 wówczas wojewoda warszawski, mieszkał w Alejach Ujazdowskich) myślałem, że czegoś się dowiem. Niczego się nie dowiedziałem, oprócz tych kilku słów, już nie pamiętam przez Sołtana, czy przez jego żonę wypowiedzianych, które nieraz potem sobie przypominałem: Zaczyna się Wielka Improwizacja. Pytania 1. Przeczytaj relację pamiętnikarską Marii Dąbrowskiej, dokonaj analizy poglądów pisarki na przewrót majowy w 1926 r. i w 1943 r. Odpowiedz, z czego mogła wynikać zmiana poglądu odnotowana przez pisarkę w poczynionym przypisie. 2. Przeczytaj relację pamiętnikarską Anny Iwaszkiewiczowej. Porównaj ocenę wydarzeń majowych zawartą w dziennikach Dąbrowskiej i Iwaszkiewiczowej. 3. W tekście Witolda Gombrowicza okres pomajowy nazwany jest Wielką Improwizacją. Wyjaśnij sens tej aluzji do III części Dziadów Adama Mickiewicza. 4. Oceń wydarzenia, które rozegrały się w Warszawie w 1926 r. Rozważ i sformułuj racje przeciwników przewrotu majowego i racje zwolenników zamachu stanu. przewrotu majowego. Praca domowa 1. Ćwiczenie słownikowe. Co wydarzyło się w Polsce w maju 1926 r. przewrót polityczny, zamach stanu, pucz czy rokosz? Którego terminu użyłbyś do opisu tych wydarzeń i wyjaśnij dlaczego. Maj zamach Piłsudskiego. Przyczyny i następstwa (3) Materiał 1. Ustawa z 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Rozdział II. Władza ustawodawcza art. 3. ( ) Nie ma ustawy bez zgody Sejmu, wyrażonej w sposób regulaminowo ustalony. art. 26. Sejm może się rozwiązać mocą własnej uchwały większością 2/3 głosów, przy obecności połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej może rozwiązać Sejm za zgodą 3/5 ustawowej liczby członków Senatu. Rozdział III. Władza wykonawcza art. 45. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje i odwołuje Prezesa Rady Ministrów, na jego wniosek mianuje i odwołuje ministrów ( ). Każdy urzędnik Rzeczypospolitej musi podlegać ministrowi, który za jego

8 Strona 6 działalność odpowiada przed Sejmem. Materiał 2. Ustawa z 2 sierpnia 1926 r. zmieniająca i uzupełniająca Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r. Art. 26. ustawy z 17 marca 1921 r. ( ) otrzymuje brzmienie następujące: Prezydent Rzeczypospolitej rozwiązuje Sejm i Senat po upływie czasu, na który zostały wybrane. Prezydent Rzeczypospolitej może rozwiązać Sejm i Senat przed upływem czasu, na który zostały wybrane na wniosek Prezesa Rady Ministrów umotywowany orędziem, jednakże tylko raz jeden z tego samego powodu. Art. 44. ustawy z 17 marca 1921 r. uzupełnia się ( ): Prezydent Rzeczypospolitej ma prawo w czasie, gdy Sejm i Senat są rozwiązane ( ) wydawać w razie nagłej konieczności państwowej rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie ustawodawstwa państwowego ( ) jednakże z wyjątkiem zmiany Konstytucji. Pytania 1. Porównaj uprawnienia sejmu i prezydenta w Konstytucji marcowej z 1921 r. i po jej nowelizacji w 1926 r.

9 Spis treści Strona Maj zamach Piłsudskiego. Przyczyny i następstwa... 1 (1) Maj zamach Piłsudskiego. Przyczyny i następstwa... 3 (2) Maj zamach Piłsudskiego. Przyczyny i następstwa... 5 (3)

10 Strona 7