Św. Matka Teresa z Kalkuty współczesne opracowanie zagadnień wybranych. Redakcja Aleksander Sapiński, Maria Kolenda

Transkrypt

1 Św. Matka Teresa z Kalkuty współczesne opracowanie zagadnień wybranych Redakcja Aleksander Sapiński, Maria Kolenda Kraków 2016

2 Copyright by Autorzy, 2016 Recenzenci tomu: prof. PAN dr hab. Wiesław Wójcik prof. ATH dr hab. Olha Prokopenko dr hab. Lubomir Hampl Opracowanie techniczne, dtp, projekt okładki Tomasz Sekunda Wydanie I ISBN scriptum Wydawnictwo»scriptum» Tomasz Sekunda tel scriptum@wydawnictwoscriptum.pl

3 Św. Matka Teresa z Kalkuty współczesne opracowanie zagadnień wybranych redakcja Aleksander Sapiński, Maria Kolenda Spis treści Wstęp... 5 ks. Stanisław Cader Matki Teresy droga do świętości... 9 Ciupka Stanisław Ciemna noc w życiu świętej Matki Teresy z Kalkuty Kazimierz Matuszny Święta Matka Teresa z Kalkuty jako żołnierz pokoju Maria Aleksandra Kolenda Mój obraz św. Matki Teresy z Kalkuty. Refleksja Aleksander Łukasz Sapiński Polska rodzina i św. Matka Teresa z Kalkuty wobec wyzwań współczesnego świata... 61

4 4 Św. Matka Teresa z Kalkuty Agnieszka Kolenda Św. Matka Teresa wzorem nauczyciela uczącego kochać Marcin Biernat Klik pomagasz. Refleksja o współczesnych formach dobroczynności ks. Sławomir Woźniak, ks. Krystian Kucharczyk Bezdomność zderzenie ze światem, który nas otacza Beata Duś Matka i dziecko wyznanie wiary. Refleksja Halina Sapińska, Aleksander Jan Sapiński Idąc za rękę z Panem Bogiem. Refleksja

5 Św. Matka Teresa z Kalkuty współczesne opracowanie zagadnień wybranych redakcja Aleksander Sapiński, Maria Kolenda Wstęp Nie martw się tak bardzo problemami, jakimi żyje świat, ale po prostu odpowiadaj na potrzeby konkretnych ludzi to jedna z wielu wskazówek dotyczących posłannictwa życiowego człowieka, jakie pozostawiła nam święta Matka Teresa z Kalkuty, największa misjonarka naszych czasów i orędowniczka pokoju na świecie, laureatka Nagrody Nobla. Jaka jest wola Boga wobec naszego życia? Za natchnieniem Ducha Świętego wsłuchać się w Jego głos, odczytać swoje powołanie, wykorzystać otrzymane talenty, aby stać się najbardziej użytecznym i wspierającym dla innych ludzi. To prawdziwie chrześcijańska misja, której nie można realizować bez Bożej łaski. Jak podkreślił Papież Franciszek podczas uroczystości kanonizacji świętej Matki Teresy z Kalkuty w Rzymie, w dniu 4 września 2016 r. [ ] ci, którzy służą braciom, są ludźmi miłującymi

6 6 Św. Matka Teresa z Kalkuty Boga, nawet gdyby o tym nie wiedzieli. Bogu miłe są wszelkie uczynki miłosierdzia, ponieważ w bracie, któremu pomagamy rozpoznajemy oblicze Boga, którego nikt nie może oglądać. A zatem Bóg oczekuje od nas wrażliwości na ludzkie potrzeby i aktywności w podejmowaniu dzieł miłosierdzia, które mają swój początek nawet w małych gestach. Za wzór stawia nam świętą Matkę Teresę z Kalkuty, żywy znak obecności Boga wśród najuboższych, chorych i osamotnionych. Święta stała się Boską posłanniczką, która nie tylko rozumiała sens miłosierdzia, ale również potrafiła je czynić, hojnie ofiarując potrzebującym swoją miłość, dobroć, poświęcenie i piękno duchowe, ale również liczne talenty, którymi została obdarzona przedsiębiorczość, osobistą charyzmę, zdolności organizacyjne i pedagogiczne. Wybrane aspekty działalności oraz owoce świętości Matki Teresy z Kalkuty przedstawione zostały w niniejszej monografii, która inauguruje powstanie Centrum Promotorów Idei św. Matki Teresy z Kalkuty w Żywcu. W kolejnych rozdziałach omówione zostały wybrane aspekty działalności misyjnej, charytatywnej, pedagogicznej i społecznej świętej Matki Teresy z Kalkuty, ale także rozterki duchowe, które pokonywała w łączności z Bogiem. Dzięki lekturze tej publikacji poznajemy filozofię życia Świętej oraz jej poglądy na kwestie ekonomiczno-bytowe, społeczno-obyczajowe i etyczno-moralne. W nauce świętej Matki Teresy z Kalkuty odnajdujemy również rozwiązania proponowane wobec światowych wyzwań ekonomicznych i demograficznych, wielokrotnie podkreślana jest także wartość miłosierdzia i rodziny, jak też znaczenie edukacji w zakresie przedsiębiorczości oraz tradycyjnych wartości. Intencją przygotowania tej pracy była chęć popularyzacji bogatego dorobku dzieł Bożych, jakie powstały za sprawą działalności

7 Wstęp 7 świętej Matki Teresy z Kalkuty, a także zamiar wzbudzenia u czytelnika refleksji, jak wielka głębia duchowa miłosierdzia wypływa ze świadectwa Jej życia. Przedstawiony w publikacji dorobek intelektualny Świętej może być także inspiracją dla wielu innych współczesnych dzieł miłosierdzia, w które może włączyć się każdy z nas. Gratuluję wszystkim Autorom interesujących i wartościowych tekstów, dziękując zarazem za podjęty wysiłek badawczy oraz czas poświęcony na przygotowanie artykułów. Serdeczne podziękowania składam także prof. PAN dr hab. Wiesławowi Wójcikowi, dr hab. Lubomirowi Hamplowi, oraz prof. ATH dr hab. Oldze Prokpenko, którzy zechcieli zrecenzować poszczególne teksy, dzieląc się cennymi sugestiami, uwagami i propozycjami udoskonalenia pracy. Joanna Kurowska-Pysz

8

9 Św. Matka Teresa z Kalkuty współczesne opracowanie zagadnień wybranych redakcja Aleksander Sapiński, Maria Kolenda ks. Stanisław Cader Prezes Beskidzkiego Instytutu Nauk o Człowieku Matki Teresy droga do świętości Nie tak dawne doniosłe wydarzenie w Kościele, jakim była kanonizacja Matki Teresy z Kalkuty, po raz kolejny kieruje myśli zwykłych wiernych i tych, którzy zajmują się duchowością świętych i błogosławionych z racji swych naukowych zainteresowań, do tej wspaniałej Kobiety. Każdy, kto choć raz czytał biografię nowej Świętej, zwrócił niewątpliwie uwagę na jej karkołomne dochodzenie najpierw do wyboru drogi życiowej, później do podjęcia decyzji o odkrywaniu swojego charyzmatu w pracy z ubogimi. Prześledźmy i my wspólnie te etapy stawania się co dzień coraz bliższą Bogu, a więc i świętą, Matki Teresy z Kalkuty. Źródło Był 26 sierpnia 1910 r., kiedy to w Üsküb w Serbii dzisiaj Skopje, w obecnej stolicy Macedonii, na świat przyszła Agnes

10 10 ks. Stanisław Cader Gonxha Bojaxhiu. Jej rodzice byli Albańczykami. Wcześnie straciła ojca, a wychowaniem Agnes oraz jej siostry i brata zajęła się matka, Drane. Mikołaj Bojaxhiu, kupiec, był społecznikiem, angażował się nie tylko w działalność polityczną, ale również pomagał najuboższym, wspierał jako członek rady miejskiej instytucje kulturalne i Kościół. Wydaje się, że to właśnie po nim przyszła Święta odziedziczyła aktywność i wrażliwość na los biedaków, którzy odwiedzali dom rodziców. Matka po śmierci męża zadbała o przekazanie wiary katolickiej i rozwój duchowy dzieci. Zwracała uwagę na angażowanie się swoich pociech w życie parafii, to z pewnością dzięki niej Agnes śpiewała w chórze parafialnym parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Matka zarabiała na życie głównie szyciem. Z pozyskanych środków utrzymywała rodzinę oraz kontynuowała działalność Mikołaja na rzecz najuboższych. Przykład ojca i wiara matki zainspirowały małą Agnes do zwrócenia się w szczególny sposób ku Bogu. Już kilka lat później w wieku dwunastu lat dziewczynka poczuła po raz pierwszy głos powołania. Na ukształtowanie się jej duchowości wpłynęła niewątpliwie nauka w szkole przyklasztornej i spotkanie jezuity, o. Jambrekowica. Rozbudził on duszy młodej dziewczyny pragnienie pracy misyjnej, wrażliwej na los kalkuckich biedaków. Warto wspomnieć, że w rodzinie Agnes, jak i w rozumieniu przez nią samą istoty chrześcijaństwa, głęboko wpisane było miłosierdzie okazywane tym najsłabszym realizowane poprzez wypełnianie uczynków co do duszy i co do ciała. Decyzja o zupełnym poświęceniu się Bogu poprzez życie zakonne nie była dla przyszłej misjonarki łatwa. Myślała o założeniu rodziny, karierze muzycznej lub literackiej. Po duchowych zmaganiach podjęła decyzję o opuszczeniu domu i wstąpieniu do Zgromadzenia Sióstr Loretanek (Instytut Błogosławionej Dziewi-

11 Matki Teresy droga do świętości 11 cy Maryi). Miała wtedy 18 lat, a tak radykalna zmiana w życiu wiązała się z opuszczeniem rodziny i życiu z dala od niej, pracując na misjach. Okres życia w rodzinie podsumowała w ten sposób: Byliśmy szczęśliwą rodziną, pełną radości, miłości i pogodnych dzieci. ( ) moja rodzina, a potem moja parafia Najświętszego Serca dały mi zdrowe i głębokie wychowanie religijne. W poszukiwaniu drogi Po rozpoczęciu postulatu udała się najpierw do Irlandii, gdzie uczyła się języka angielskiego, później w 1929r. do Indii, by rozpocząć nowicjat w Darjeeling. Swe pierwsze czasowe śluby zakonne złożyła w maju 1931 roku, przyjmując imię Teresa i poświęcając się w ten sposób Teresie z Lisieux, patronce misjonarzy. Współsiostry bardzo szybko zauważyły talenty Agnes zmysł organizacyjny i umiejętność przekazywania wiedzy. Skierowały ją do pracy w szkole w Darjeeling, a później w Kalkucie, gdzie w Wyższej Szkole St. Mary s uczyła geografii i historii. Tam również w 1937r. złożyła profesję wieczystą. Władze zakonu, doceniając pracę Teresy i obserwując jej rozwijającą się duchowość, powołały ją na dyrektorkę szkoły. Wojna, która zastała siostrę Teresę w Kalkucie, wstrząsnęła nią dogłębnie. Widziała na ulicach nie tylko głód, ale też śmierć. Ranni zapełniali sale lekcyjne, a siostry zamiast uczyć, zajęły się pracą sanitariuszek. Koniec wojny w Europie nie przyniósł uspokojenia sytuacji w Indiach. Jeszcze w 1946 r. w Kalkucie toczyły się walki o wyzwolenie spod panowania brytyjskiego. Wzmagały się również problemy z aprowizacją, panowała klęska głodu. Przynaglana pragnieniem pomagania najuboższym i najbardziej pokrzywdzonym Siostra Teresa przemierzała ulice miasta, by zdobyć choć trochę żywności dla swoich 300 uczennic i lu-

12 12 ks. Stanisław Cader dzi zakwaterowanych w szkole. Te wyprawy wkrótce odbiły się na i tak słabym zdrowiu Teresy zapadła na gruźlicę. Dalsza praca i przebywanie w stolicy stały się niebezpieczne dla zakonnicy, wysłano ją zatem Darjeeling u podnóża Himalajów, by podratowała zdrowie. Wydawać by się mogło, że siostra Teresa powinna czuć się spełniona. Była zakonnicą, czyli odpowiedziała na głos Boga, który usłyszała już jako dwunastolatka. Wyjechała do Indii, pracowała jako misjonarka, co zawsze było jej marzeniem. Uczyła i zarządzała szkołami jako dyrektorka, zatem jej zdolności organizacyjne również zostały wykorzystane. Ponadto znajdował czas by zajmować się biedakami, w których widziała cierpiącego Chrystusa. Jednak Teresie czegoś w życiu brakowało. Wydawało się jej mimo wszystko, że wypełnia swoje powołanie połowicznie. Głos Podróż do Darjeeling okazała się przełomowa. Spędzając czas w pociągu na modlitwie siostra Teresa usłyszała wyraźny wewnętrzny głos, który nakazywał jej upodobnienie się do Chrystusa w jeszcze większym stopniu. Wiedziała, że w ramach zgromadzenia, do którego teraz należała, nie było to możliwe. Postanowiła o założeniu nowego zakonu, który byłby odpowiedzią na ów Głos, którego wspomnienie nie dawało Teresie spokoju od kilku tygodni. Od tego momentu zaczął się nie tylko nowy etap życia przyszłej Świętej, ale i czas nieustannej walki z ludźmi i pokusami Złego. Kiedy zyskała sławę jako opiekunka ubogich, w świecie, w którym coraz większy wpływ zyskiwały media, w czasach naznaczonych ich hegemonią, zmagała się z krzywdzącymi opiniami, jakie krążyły na jej temat, z oskarżeniami i po-

13 Matki Teresy droga do świętości 13 dejrzeniami o fałszywe pobudki. Początkowo odczuła również niechęć do swoich projektów ze strony władz kościelnych. Oczekiwanie Teresa ze swoimi pomysłami i wątpliwościami, które jej, co zrozumiałe, towarzyszyły, zwróciła się do swojego arcybiskupa. Abp Périer wydawał się nie być na początku zbyt przychylnie nastawiony. Teresa miała ćwiczyć się w cierpliwości, ponieważ otrzymała odpowiedź, że jeśli usłyszany przez nią głos pochodzi od Boga, to będzie równie silny za rok. Decyzją władz zakonu została przeniesiona do Asansol, gdzie jej zadaniem było przygotowanie dzieci do I Komunii Św. Po pięciu miesiącach znów wróciła do Kalkuty i w styczniu 1948r. uzyskała zgodę na indult eksklaustracji, o który przełożona kazała jej się ubiegać w Rzymie. Teresa musiała jednak wystąpić o indult sekularyzacji, tak bowiem polecił jej arcybiskup Périer. 12 kwietnia 1948 roku Kongregacja ds. Rozkrzewiania Wiary wydała dekret o eksklaustracji matki Teresy, ważny przez rok. Wtedy to Teresa opuściła loretanki. Zapisała wtedy: Porzucenie Loreto było dla mnie nawet cięższą ofiarą niż wcześniejsze opuszczenie własnej rodziny, by podążyć za moim powołaniem. Ale musiałam to zrobić. To było wezwanie. Wiedziałam, dokąd muszę pójść; nie wiedziałam, jak się tam dostać. Po zakupieniu trzech białych sari z najtańszego materiału i obszyciu ich niebieską lamówką, na cześć Matki Bożej, zmieniła habit na strój, który od tej chwili stał się jej jednym z najbardziej rozpoznawalnych znaków. Nowa droga

14 14 ks. Stanisław Cader Znając talenty organizacyjne Matki Teresy, nie dziwi sposób w jaki zabrała się do nowej pracy. Najpierw odbyła kilkutygodniowy kurs dla pielęgniarek, który prowadziły siostry pracujące w szpitalu Św. Rodziny w Patnie, żeby być lepiej przygotowaną do zadań, które ją czekały. Następnie, wróciwszy do Kalkuty, zamieszkała w niewielkim pokoju przy domu św. Józefa. Zaczęła na całe dnie wychodzić na ulice, by opiekować się biednymi, razem z nimi żebrała o jedzenie, myła ich i opatrywała im rany. Wśród zasad, którymi się kierowała, istniała jedna naczelna jeść, mieszkać, spać, jak ci, do których jestem posłana. Nie przeszkadzały jej niesamowicie trudne warunki mieszkaniowe. Zbliżały ją do jej biedaków jak z czasem zaczęła mówić o swoich podopiecznych. Jest takie polskie przysłowie: Syty głodnego nie zrozumie, dobrze ilustruje ono postawę Matki Teresy. Chciała ona żyć tak, jak najubożsi, tak jak Chrystus, którego w nich odszukiwała, chciała ich rozumieć i jak najbardziej się do nich upodobnić. Matka Teresa wiedziała, że opieka nad ciałem to za mało. Wychowana w przekonaniu o konieczności rozwoju osobistego i mając świadomość znaczenia, jakie dla człowieka ma wykształcenie, dbała również o nauczanie swoich podopiecznych. Założyła szkołę dla dwadzieściorga dzieci z ulicy i choć mogła liczyć na doraźną pomoc życzliwych, wciąż zmagała się z problemami samotnie. Nie chciała by jej działania przyjęły zinstytucjonalizowany charakter. Uważała, że instytucje i urzędy odgradzają się prędzej czy później od tych, którym powinny służyć, dlatego w dalszym ciągu wędrowała do slumsów samotnie. Odciążyła ją rok po opuszczeniu loretanek pierwsza siostra, która dołączyła do niej i przejęła część obowiązków, a wywodziła się z jej dawnych uczennic. Skrajne ubóstwo, praca ponad siły i trudności związane z organizacją wystawiały Matkę Teresę na łatwy łup szatana. Przyszłą

15 Matki Teresy droga do świętości 15 Świętą trapiły wątpliwości, czy podjęła dobrą decyzję, odchodząc z domu zakonnego loretanek. Upór i modlitwa nie pozwoliły się jej jednak poddać. Jak sama wspomina: Dzisiaj odebrałam dobrą lekcję. Ubóstwo ludzi biednych musi być dla nich bardzo ciężkie. Szukając domu nadającego się na szpital, chodziłam i chodziłam do czasu, aż zaczęły mnie boleć nogi. Pomyślałam wtedy, jak bardzo oni muszą cierpieć na ciele i duszy szukając domu, jedzenia i uzdrowienia. Wówczas komfort życia klasztornego (w którym wcześniej służyła) zaczął mnie kusić. Kusiciel powtarzał: «Musisz wypowiedzieć tylko słowo, a wszystko będzie jak dawniej». Z wolnej woli, mój Boże, i z miłości do Ciebie pragnę pozostać i czynić wszystko, co wskaże Twoja święta wola. Nie pozwoliłam sobie na uronienie ani jednej łzy. Walcząc z trudnościami, Matka Teresa opracowywała jednocześnie regułę, wg której miałoby żyć nowe zgromadzenie. Siostry miały składać śluby czystości, ubóstwa, posłuszeństwa i miłości do ubogich. Podstawą ich duchowości było zjednoczenie z Chrystusem cierpiącym, który był bliski Matce Teresie od dzieciństwa. Drugim filarem miała być pobożność maryjna. Widzenie w bliźnim Jezusa, który z krzyża woła Pragnę i odpowiedź na to wezwanie nie tylko zaspokajając potrzeby materialne, ale również potrzebę miłości. Matka Teresa uważała, że biedą gorszą niż brak pieniędzy i pożywienia jest głód miłości. Brak tego uczucia odziera z godności każdego człowieka. Siostry oddawały się również modlitwie, rozważaniu słowa Bożego, adoracji i częstemu przyjmowaniu Eucharystii. Miały żyć wspólnotowo w ciszy i umiarkowaniu. Głównym celem działalności Sióstr miała być praca nad uświęceniem i zbawieniem najuboższych. Regułę zredagowaną w latach oparła Matka Teresa na zasadach życia loretanek i jezuitów. W 1950r. Matka Teresa, wraz z powiększającym się

16 16 ks. Stanisław Cader gronem towarzyszek, wystąpiła do Stolicy Apostolskiej o zatwierdzenie reguły i erygowanie zakonu. Aktu tego dokonał w 1950 roku papież Pius XII powołując do życia Zgromadzenie Misjonarek Miłości. Osoby wstępujące do niniejszego instytutu postanawiają poświęcić się niestrudzonemu wyszukiwaniu w miastach i wioskach, nawet w najnędzniej szych okolicach, ludzi najuboższych, opuszczonych, chorych, kalekich, umierających; wytrwałej trosce o nich i nauczaniu wiary chrześcijańskiej, jak też żarliwym staraniom, by ich nawrócić i uświęcić (...). Także wykonywaniu innych podobnych prac i posług apostolskich, jakkolwiek niskie czy skromne mogłyby się one wydawać zapisano w watykańskim dekrecie powołującym zgromadzenie. Ciekawe jest to, że zgromadzenie o tak surowej regule i jeszcze surowszej założycielce przyciągało coraz to nowe zastępy dziewcząt. Matka Teresa nakazywała siostrom życie dokładnie takie, jakie wiodą ubodzy. W domach zakonnych nie mogły mieć żadnych wygód, spały na podłodze, nie posiadały żadnych rzeczy osobistych. Ponadto praca z ludźmi będącymi w skrajnej nędzy, brudnymi, zawszonymi, pokrytymi czyrakami i ranami, trędowatymi wymagała ogromnego samozaparcia i wytrwałości. Wg Matki Teresy warunkiem koniecznym do jej wykonywania było zobaczenie w nich Chrystusa, mawiała: Chrystus, będąc bogatym, stał się ubogim (2 Kor 8, 9). Jeśli chcemy naśladować Chrystusa, który będąc bogatym stał się ubogim i praktykował ubóstwo, musimy czynić to, co On. Są ludzie, którzy chcą być ubogimi i żyć jak ubodzy, lecz jednocześnie mieć wartościowe rzeczy. W rzeczywistości to jest to po prostu bycie bogatym; chcą tego, co najlepsze w obydwu światach. Misjonarki Miłości nie mogą tak postępować, to byłaby sprzeczność. Chrystus mógłby wybrać pałac królewski jako swój dom. Jednak, aby być do nas podobnym, wybrał podobieństwo do nas

17 Matki Teresy droga do świętości 17 we wszystkim, oprócz grzechu (Hbr 4,15). My, aby być podobnymi do ubogich, wybieramy podobieństwo do nich we wszystkim, oprócz ich nędzy. Działalność apostołki biedaków stawała się coraz głośniejsza. Zaczęły się nią interesować instytucje państwowe. Dzięki pomocy urzędników Matka Teresa otworzyła w Kalkucie swój pierwszy dom dla umierających. Następnie w opuszczoną świątynię hinduistyczną zamieniła na darmowe hospicjum dla ubogich, które nazwała Kalighat Dom Czystego Serca. Kolejnym przedsięwzięciem był dom dla chorych na trąd Shanti Nagar, czyli Miasto pokoju założony na działce podarowanej siostrom przez rząd indyjski. Trzecim domem dziełem Matki Teresy był Nirmala Shishu Bhavan Dom Dzieci Nieskazitelnego Serca, stanowiący schronisko dla bezdomnych sierot i bezdomnej młodzieży. Determinacja, z jaką Matka Teresa walczyła o kolejne domy i kliniki, była godna podziwu. Nigdy też nie zapominała o szacunku nie tylko do ciała, ale i do wyznawanych poglądów, czy religii przez swoich podopiecznych. Nakazywała, by siostry, które czuwały przy łóżkach umierających umożliwiały im odejście zgodnie z zasadami ich religii. Nikogo nie chciała nawracać na siłę. Życie jej i jej współsióstr miało przykładem przyciągać do Chrystusa. Ona sama nigdy nie pytała o wyznanie, nie zwracała uwagi na kolor skóry, czy pochodzenie. Działania wyżej opisane uruchomiły lawinę. Siostry były zapraszane przez biskupów z całego świata do opieki nad biedakami z ich diecezji. Wszędzie, gdzie trafiły, zakładały domy dla ubogich i dzięki swojemu przykładowi przyciągały młode dziewczęta, które odnajdywały swoją drogę życiową w pomocy najbiedniejszym z biednych. Do Matki Teresy i przełożonych innych domów na świecie zgłaszali się również sponsorzy, którzy pragnę-

18 18 ks. Stanisław Cader li poświęcić część swoich dochodów na dzieła prowadzone przez Misjonarki Miłości. Stanowiło to niewątpliwie ogromną pomoc dla sióstr, ale i źródło oskarżeń wobec nieprzychylnych działalności zakonu i w ogóle Kościoła ludzi. Wycierpiała wiele od tych, którzy w swoich działaniach na rzecz najuboższych ograniczali się wyłącznie do deklaracji albo piętnowania działalności innych. Oskarżano ją, że pozwalała na leczenie w strasznych warunkach sanitarnych: nie podawano leków przeciwbólowych, nie zachowywano podstawowej higieny, kładziono ludzi śmiertelnie chorych i możliwych do wyleczenia obok siebie czym powiększano nie zmniejszano liczbę chorych. Lekarze z Zachodu nie mogli znieść, że chorymi zajmują się wolontariusze bez przygotowania medycznego, którzy podają chorym niewłaściwe leki. Żaden jednak z tych wykształconych lekarzy nie zaproponował, że zamieni świetnie wyposażone sale operacyjne i czyste szpitale na kliniki dla trędowatych w Indiach. Ponadto nieustannie wytykano jej, że otrzymuje ogromne pieniądze, z których nie potrafi się rozliczyć. Utrzymywano, że ma kontakt ze światem przestępczym, że przyjmuje ogromne kwoty od dyktatorów, zamieszana jest w malwersacje finansowe. Jednocześnie była bardzo szanowana przez wielkich tego świata. Spotykały się z nią koronowane głowy i prezydenci państw. Popierali jej działalność i grzali się w jej blasku. Jednocześnie zmuszeni byli do wysłuchiwania twardych słów pod swoim adresem i krytyki swojej polityki wobec najuboższych i najsłabszych. Nigdy nie uległa pokusie wsiąknięcia w ten świat. Przeciwnie wszystkich traktowała równo nie miało dla niej znaczenia, czy ktoś ma na sobie futro, czy podarte łachmany. Szerokim echem odbiło się zwłaszcza jej oskarżycielskie przemówienie po otrzymaniu Nagrody Nobla, w którym nie obawiała się zarzucić: Czu-

19 Matki Teresy droga do świętości 19 ję ( ), że dziś największym zagrożeniem dla pokoju jest aborcja, ponieważ to wojna bezpośrednia, to zabójstwo, mord dokonany rękami matki. A my czytamy w Piśmie, bo Bóg mówi bardzo wyraźnie: Nawet gdyby matka mogła zapomnieć o swym dziecku, Ja o tobie nie zapomnę. Oto na moich dłoniach cię wyrysowałem (Iz 49, 15-16). ( ) nienarodzone dziecko spoczywa w dłoni Boga ( ). Wielu ludzi bardzo martwi się o dzieci z Indii, dzieci z Afryki, gdzie wiele ich umiera wskutek niedożywienia, głodu i tak dalej, ale miliony dzieci umierają zabijane celowo, z woli matek. Dlatego właśnie aborcja jest największym niszczycielem pokoju. Bo przecież jeśli matka może zabić własne dziecko, czymże jest dla mnie zabić ciebie, a dla ciebie zabić mnie? Nic już nie stoi nam na przeszkodzie. ( ) Sprawmy, żeby w tym roku każde dziecko narodzone lub nie było oczekiwane, upragnione ( ). Czy rzeczywiście sprawiliśmy, że dzieci były oczekiwane? Nic dziwnego, że jako osoba, która mówi to, co myśli na forum międzynarodowym, zabiera głos w sprawach fundamentalnych i w dodatku odwołuje się do nauczania Kościoła katolickiego musi się narazić światłemu Zachodowi. O tymże Zachodzie miała jak najgorsze zdanie, a w zasadzie było jej go żal. Uważała, że: Są tysiące, miliony ludzi, którzy umierają z braku chleba. Są tysiące, miliony istot ludzkich, które dorastają słabe z braku odrobiny miłości, ponieważ chciałyby, by je uznano, choćby tylko troszeczkę. Jezus staje się słaby i umiera w nich i dalej: W krajach rozwiniętych ma miejsce wielkie ubóstwo intymności, ubóstwo ducha, samotności, braku miłości. Nie ma dzisiaj większej choroby na świecie niż właśnie ta. Do oskarżeń ze strony ludzi dochodziły jeszcze udręki duchowe. Matka Teresa praktycznie przez całe życie walczyła ze zniechęceniem. Zmagała się przez wiele lat z tzw. nocą duchową.

20 20 ks. Stanisław Cader Miała kłopoty z modlitwą, z jej celowością, z obecnością Boga w Najświętszym Sakramencie. Wśród tych rozterek duchowych pytała: Gdzie jest moja wiara? Nawet głęboko nie ma niczego prócz pustki i ciemności Jeśli jest Bóg niech mi wybaczy. Kiedy staram się wznieść moje myśli do Nieba, napotykam na tak wielką pustkę, że te myśli wracają jak ostre noże i ranią moją duszę Jak wielki jest ten nieznany ból nie mam wiary. Odraza, pustka, brak wiary, brak miłości, brak zapału Po co ja pracuję? Jeśli nie ma Boga, nie ma i duszy. Więc jeśli nie ma duszy, Jezu, Ty też nie jesteś prawdziwy. W swych zwątpieniach kwestionowała nawet istnienie Boga, ale jednoczenie nie ustawiała w pracy. Stała się ona jej modlitwą. Mówiła: Jeśli pracujemy dla Boga i jego chwały możemy się uświęcić. O tę modlitwę prosiła również życzliwe sobie osoby i spowiedników. Stawała się przez to bliska wszystkim tym, którzy przeżywali takie trudności jak ona sama. Była przykładem dla tych, którzy również w chwilach zwątpienia i trudności życiowych zadawali sobie pytania o istnienie, czy obecność Boga w świecie i jako odpowiedź dawała modlitwę. Upatrywała właśnie w niej źródła swojej siły: Są ludzie, którzy by się nie modlić posługują się wymówką, że szalone tempo życia nie pozwala im się modlić. Tak być nie może. Modlitwa niw wymaga, abyśmy przetrwali naszą pracę, lecz abyśmy ją kontynuowali w taki sposób, jakby to była modlitwa. Nie ma konieczności nieustannego medytowania ani odczuwania w sposób świadomy, że rozmawiamy z Bogiem bez względu na to, jak byłoby to przyjemne. To co istotne, to być z Nim, żyć w Nim, żyć Jego wolą, To kochać czystym sercem, kochać każdego, a zwłaszcza kochać ubogiego to jest dwudziestoczterogodzinna modlitwa. Modliła się zatem, kochając, modliła się przy każdej czynności na przekór swoim lękom i udręczeniu duszy. Starała się przesiąkać modlitwą,

21 Matki Teresy droga do świętości 21 nawet jeśli nie mogła znaleźć w tym co mówiła do Boga sensu i celu. Wierzyła, że: Modlitwa rodzi wiarę, wiara rodzi miłość, a miłość rodzi służbę na rzecz ubogich. Liczby Łatwo zamknąć działalność Matki Teresy z Kalkuty w liczbach. One być może najlepiej obrazują skalę działalności Świętej. W chwili jej śmierci Zgromadzenie Misjonarek Miłości Matki Teresy z Kalkuty liczyło ponad 5000 sióstr, a związane z nim braterstwa 300 członków. Zgromadzenie posiada aktualnie 610 misji w 123 krajach. Misjonarki Miłości są również wspomagane przez współpracowników, których liczba w latach dziewięćdziesiątych wynosiła ponad milion. Siostry otwierały szpitale dla chorych na trąd i gruźlicę oraz AIDS, czy też zarażonych HIV, hospicja i jadłodajnie, domy samotnych matek i dla dziewcząt z ulicy, domy dziecka i szkoły. Od lat 60. XX w. powstawały inne instytuty i organizacje związane z misją i charyzmatem Matki Teresy z Kalkuty. W 1963 r. rozpoczęło działalność Zgromadzenie Braci Misjonarzy Miłości, kilka lat później powstała w Nowym Jorku gałąź kontemplacyjna - Kontemplacyjne Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Miłości. W Rzymie natomiast, w dzielnicach biedoty zaczęli działać Bracia Kontemplacyjni, ks. Joseph Langford założył gałąź Kapłańskich Współpracowników Matki Teresy, który istnieje już w ponad 60 krajach, a od 1983 r. w Nowym Jorku zaczęli działać Ojcowie Misjonarze Miłości. Ponadto działają Współpracownicy Świeccy: Międzynarodowe Stowarzyszenie Współpracowników Matki Teresy, Współpracownicy Medyczni, Współpracownicy Chorzy i Cierpiący, Stowarzyszenie Świeckich Misjonarzy Miłości.

22 22 ks. Stanisław Cader Matka Teresa była jednym z aktywniejszych pielgrzymów. Przebywała setki kilometrów. Starała się być przy otwieraniu nowych domów i swym przykładem umacniać postanowienie służby, jakie składały nowe siostry. Jeździła w najbardziej zapalne rejony świata: podczas oblężenia Bejrutu w 1982 roku Matka uratowała 37 dzieci ze szpitala na froncie, pośrednicząc w chwilowym zawieszeniu broni pomiędzy izraelską armią i palestyńskimi partyzantami. Pojechała również do Etiopii, by pomagać głodującym, do Czarnobyla, by opiekować się ofiarami promieniowania oraz do Armenii, by ratować tamtejsze ofiary trzęsienia ziemi. Odwiedziła również kilkakrotnie Polskę, w której zgromadzenie Matki Teresy istnieje od 1983r. Liczy ok. 50 misjonarek, które w większości przebywają poza granicami kraju. Istnieje pięć domów zakonnych. Liczby to jednak nie wszystko, nie pokażą dobra duchowego, jakie dzieje się dzięki działalności sióstr Misjonarek Miłości. To dobro rozlewa się i pociąga coraz to nowe osoby, które chcą żyć charyzmatem Matki Teresy. Widzą w niej nie tylko Świętą anioła biedaków, ale przede wszystkim zwykłego człowieka, który postanowił wyzbyć się egoizmu i zupełnie poświęcić się pracy na rzecz bliźnich. Widzą w niej człowieka, który dokonał rzeczy wielkich, zmagając się jednocześnie z małością i słabościami. Kościół, wskazując dziś Matkę Teresę, daje nam przykład świętości, którą można osiągnąć poprzez rezygnację z siebie i ofiarowanie. To świętość, która jest możliwa do zdobycia, nawet jeśli trudno utrzymać kontakt z Bogiem na modlitwie. To świętość, która realizuje się poprzez czyny miłosierne, która odpowiada na tezę postawioną w Piśmie Św.: wiara bez uczynków jest martwa. Sama o świętości mówiła w ten sposób: Świętość nie polega na czynieniu rzeczy nadzwyczajnych. Polega na przyj-

23 Matki Teresy droga do świętości 23 mowaniu woli Bożej, tego, co zsyła nam Jezus. Polega na przyjmowaniu woli Bożej i podążaniu za nią i dalej: Świętość nie jest luksusem dla nielicznych. Jest obowiązkiem każdego: twoim i moim. A Jan Paweł II mówił o tej, którą wyniósł na ołtarze jako błogosławioną: Matka Teresa była wielką i cenioną nauczycielką życia, zwłaszcza dla młodych, którym przypomina, że «spoczywa na nich zadanie budowania pokoju, począwszy od własnych rodzin, oraz obrony życia zawsze i w każdych okolicznościach, zwłaszcza życia istot najsłabszych» ( ) Niech jej świadectwo będzie bodźcem i zachętą dla wielu chłopców i dziewcząt, aby umieli ofiarnie służyć Ewangelii. Na koniec przytoczmy jedno anegdotyczne trochę wydarzenie, które miało miejsce w Rzymie tuż po odebraniu przez Matkę Teresę Pokojowej Nagrody Nobla. Ono chyba w najlepszy sposób obrazuje cel wszystkich działań Świętej. Otóż: Wracając z Oslo ( ) zatrzymała się w Rzymie przed powrotem do swojej Kalkuty. Wielu dziennikarzy czekało na nią w skromnym domu misjonarek miłości na wzgórzu Celio. Jeden z nich zapytał ją ze szczyptą złośliwości: «Matko, masz siedemdziesiąt lat! Kiedy umrzesz, świat będzie taki jak dawniej. Co się zmieniło po tak wielkim trudzie? Matko Tereso, odpocznij sobie! Nie warto się trudzić. Świat się nie zmieni!» Matka Teresa zupełnie nie straciła rezonu, a na jej twarzy pojawił się promienny uśmiech: «Widzi pan, ja nigdy nie myślałam, że mogę zmienić świat! Próbowałam tylko być kroplą czystej wody, która mogłaby być odblaskiem Bożej miłości. Wydaje się to panu mało? Niech również pan spróbuje być kroplą czystej wody i tak będzie nas już dwoje. Jest pan żonaty?» Dziennikarz odpowiedział, że tak. «Niech pan powie swojej żonie i tak będzie nas już troje. Ma pan dzieci?» Dziennikarz miał ich troje. «Niech pan to powie także swoim dzieciom i tak będzie nas sześcioro» ( ) «Jeśli kiedy-

24 24 ks. Stanisław Cader kolwiek będę świętą na pewno będę świętą od ciemności. Będę ciągle nieobecna w Niebie aby zapalać światło tym, którzy są w ciemności na ziemi». Bibliografia Bł. Matka Teresa z Kalkuty. Kochać, to takie proste, red. G. Grochowski, Wyd. Diecezjalne Sandomierz, Sandomierz Huseby R., Matka Teresa. Kiedy modlitwa staje się życiem, Wyd. Vocatio, Warszawa Matka Teresa z Kalkuty ogłoszona świętą, -papieski/aktualnosci-papieskie/art,4761,matka-teresa-z-kalkuty- -ogloszona-swieta.html [dostęp r.]. Matka Teresa. Myśli wyszukane, oprac. J.L. Gonzalez-Balado, Znak, Kraków Siccardi C., Matka Teresa. Wszystko zaczęło się w mojej ziemi, Wyd. Bernardinum, Pelplin Spink K., Matka Teresa. Autoryzowana biografia, Wyd. Gaudium, Lublin 2001.

25 Św. Matka Teresa z Kalkuty współczesne opracowanie zagadnień wybranych redakcja Aleksander Sapiński, Maria Kolenda Ciupka Stanisław ATH Bielsko-Biała Ciemna noc w życiu świętej Matki Teresy z Kalkuty Wstęp Matka Teresa z Kalkuty urodziła się w Skopje 26 sierpnia 1910 r., obecnie Macedonia, a zmarła w Kalkucie 5 września 1910 r. W 1928 r. wstąpiła do Instytutu Błogosławionej Dziewicy Maryi i została misjonarką. Do Indii przybyła na początku 1929 r. i w Darjeelig rozpoczęła nowicjat. Zaczęła pracować w rożnych oświatowych placówkach prowadzonych przez siostry z Instytutu. Śluby wieczyste złożyła 24 maja 1937 roku i wyznaczono ją na stanowisko dyrektorki szkoły dla Bengalek. 10 września 1946 roku, podróżując z Kalkuty do klasztoru w Darżyling na coroczne rekolekcje, usłyszała wezwanie, by opuścić dotychczasowy

26 26 Stanisław Ciupka klasztor i założyć nowe zgromadzenie, które będzie się opiekowało najbiedniejszymi. Będzie to tak wspominała: To był rozkaz. Odmowa byłaby zaparciem się wiary 1. Nowe powołanie zakonne rozpoczęła w sierpniu 1948 roku zmieniając habit Loretanek na bawełniane sari z niebieską obwódką i zajmując się ubogimi ze slumsów. Przez ponad 45 lat służyła ubogim, sierotom i umierającym w Indiach, stając się z biegiem czasu najbardziej rozpoznawaną i wpływową kobietą XX wieku, adwokatem biednych i bezbronnych. Święta Matka Teresa z Kalkuty stała się niekwestionowaną świętą dla wszystkich, zarówno dla biednych, bezdomnych, ale także dla hierarchów Kościoła i możnych tego świata. E. Murray Stone napisze: Jaśniała niczym gwiazda na tle ciemnej, szpecącej rzeczywistości naszych czasów. Jej miłość do wszystkich dzieci Bożych bez względu na ich kolor skóry czy wiarę kruszyły mury dzielące ludzkość. Zakonnica odmieniała każde życie, które dotknęła. Opaszemy świat łańcuchem miłości mówiła swoim siostrom 2. W 1979 roku otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla, rok później najwyższe indyjskie odznaczenie order Bharat Ratna przyznawany za pracę humanitarną. W roku jej śmierci siostry Misjonarki Miłości obsługiwały 610 misji w 123 krajach, prowadząc hospicja, domy dla zakażonych HIV/AIDS, trądem, gruźlicą, jadłodajnie, programy wspierające rodziny i dzieci, domy dziecka, szkoły. 1 T. Jaklewicz, Święta od ciemności, Gość Niedzielny, nr 47, E. Murray Stone, Błogosławiona Matka Teresa. Życie w miłości, Kraków 2003, s. 116.

27 Ciemna noc w życiu świętej Matki Teresy z Kalkuty 27 Święta od ciemności Tylko nieliczni wiedzieli, że przeszło 50 lat toczyła wewnętrzną walkę, ta która była światłem dla innych, sama żyła w ciemnościach: W moim sercu nie ma wiary, nie ma miłości, nie ma zaufania, jest tylko ból tęsknoty, ból bycia niechcianą 3. Pierwsze jej zapiski o ciemnościach serca, pojawiają się w liście z 1937 roku, gdy pisze do swego spowiednika przed ślubami wieczystymi: Niech ojciec nie myśli, że moje duchowe życie jest usłane różami nie wiem, czy kiedykolwiek znalazłam choć jedną. Wręcz przeciwnie, o wiele częściej mam za towarzyszkę ciemność. I kiedy noc staje się tak gęsta, że wydaje mi się, że skończę w piekle, wtedy po prostu ofiaruję siebie Jezusowi 4. Z biegiem czasu, stan ten ulega pogłębieniu. W liście do spowiednika w roku 1959 napisze: Ciemność jest tak ciemna a ja jestem samotna, niechciana, opuszczona. Samotność serca, które pragnie miłości, jest nie do wytrzymania. Gdzie jest moja wiara? Nawet głęboko we mnie nie ma nic prócz pustki i ciemności. Mój Boże, jak bolesny jest ten nieznany ból. Boli nieustannie. Nie mam wiary. Nie potrafię wykrztusić słów i myśli, które kłębią się w głowie i zadają ból 3 T. Jaklewicz, Święta od ciemności, [w]: Gość Niedzielny, nr 47, Tamże. Jednak należy też zauważyć, ze nie wszyscy badacze życia i działania św. Teresy z Kalkuty są przekonani, że teologicznej ciemnej nocy ona doświadczała. Matka Teresa z Kalkuty wiele pisała o doświadczanych ciemnościach duchowych, ale czyniła to w ten sposób, aby nas bardziej przekonać, iż nie znajdowała się w promieniowaniu Boga. Jednak dla nas nie ulega wątpliwości, że święta z Kalkuty, rzeczywiście przez ten ciemny stan swojej duszy przechodziła.

28 28 Stanisław Ciupka niewypowiedzianej agonii. Tak wiele pytań bez odpowiedzi żyje we mnie. Boję się je odsłonić, boję się bluźnierstwa. Jeśli jest ból, niech mi przebaczy 5. Czytając te i inne podobne w duchu słowa -nie powinno nas dziwić - że tak wielkim zaskoczeniem była lektura jej listów, które zostały opublikowane po jej śmierci. Dla ludzi, którzy się z nią kontaktowali, których spotykała za swojego życia, zawsze sprawiała wrażenie energicznej, stanowczej, nieugiętej, a przy tym uśmiechniętej, pełnej życzliwości dla drugich. Pośmiertne jej teksty, w których uskarża się na swoje wątpliwości w wierze, niezdolność do modlitwy, wewnętrzną oschłość i ciemności wiary, świadczą o wielkiej gehennie, której doświadczała: Niebo nic nie znaczy, dla mnie, wygląda jakby było puste. Chciałabym być nikim nawet dla Boga 6. Święta Matka Teresa z Kalkuty przyzna się w tych listach, że uśmiech i pogoda ducha okazywana na zewnątrz, wobec sióstr i ludzi, których Bóg umieścił na jej ścieżkach życia, to pewnego rodzaju: ( ) płaszcz, którym zasłania swa pustkę i nędzę.( ) Jeśli to przyniesie Ci chwałę, jeśli da Ci trochę radości, jeśli dusze zostaną przyprowadzone do Ciebie, jeśli moje cierpienia zaspokoją Twoje pragnienie, oto jestem Panie, z radością akceptuję wszystko do końca życia. Będę uśmiechać się do Twojej ukrytej twarzy zawsze 7. Przytoczymy jeszcze inne fragmenty jej listów, pisanych do kierowników duchowych, różnych osób, którym w sekrecie i za- 5 Tamże. 6 Matka Teresa z Kalkuty, Pójdź, bądź moim światłem. Prywatne pisma Świętej z Kalkuty, Kraków 2008, s T. Jaklewicz, Święta od ciemności, dz. cyt.

29 Ciemna noc w życiu świętej Matki Teresy z Kalkuty 29 ufaniu powierzała stan swojej duszy, aby móc w pełni zrozumieć ciemności jej duszy. Zwracając się do tych osób nie tyle liczyła na ukojenie i pociechę, bardziej oczekiwała światła rozeznanie tego, co ją spotyka i duchowego wsparcia na drodze zmagań: Proszę o modlitwę bo wszystko we mnie ścięte lodem. Tylko ta ślepa wiara pomaga mi przetrwać, bo w rzeczywistości wszystko jest dla mnie ciemnością. Najważniejsze jest, aby naszemu Panu przypadła cała radość ja naprawdę się nie liczę 8. Na innym miejscu znajdziemy takie słowa: Chcę powiedzieć coś Waszej Eminencji ale nie wiem, jak to wyrazić. Gorąco pragnę pełnym bólu pragnieniem bycia wszystkim dla Boga być święta w taki sposób, żeby Jezus mógł w pełni żyć swoim życiem we mnie. Im bardziej ja chcę Jego tym niej sama jestem chciana. Chcę kochać Go tak, jak jeszcze nigdy dotąd nie byłam kochana a mimo to trwa we mnie głębokie uczucie oddzielenia od Niego ta straszna pustka, to poczucie nieobecności Boga. ( ) Nie uskarżam się chcę tylko przez cały czas iść razem z Chrystusem 9. Na innym miejscu jej listów znajdziemy następujące słowa: Bardzo proszę o modlitwę, żeby Bóg zechciał zabrać z mojej duszy tę ciemność chociaż na kilka dni. Bo czasami agonia tej udręki jest tak wielka, a jednocześnie tęsknota za Nieobecnym tak głęboka, że jedyną modlitwą, jaką jeszcze mogę wypowiadać, są słowa Najświętsze Serce Jezusa, ufam Tobie będę zaspokajać Twoje pragnienie dusz Matka Teresa z Kalkuty, Pójdź, bądź moim światłem. Prywatne pisma Świętej z Kalkuty, dz. cyt., s Tamże, s Tamże, s. 226.

30 30 Stanisław Ciupka Za zasłoną uśmiechniętej twarzy skrywała się tajemnica ciemności oraz samotnej walki i ogromne pragnienie odczucia obecności Boga: W mojej duszy tak wiele jest sprzeczności. Tak dominująca tęsknota za Bogiem tak dojmująca, że bolesna nieustanne cierpienie a mimo to jestem przez Boga niechciana odrzucona pusta bez wiary bez miłości i zapału. ( ) Bardzo proszę o modlitwę, żebym wciąż się do Niego uśmiechała mimo wszystko. Bo jestem tylko Jego więc On ma wszelkie prawa do mnie. Jestem całkowicie szczęśliwa, że jestem nikim nawet dla Boga 11. Ta wszechobecna ciemność, która nie chce odejść z jej duchowego życia: U mnie w duszy nie potrafię Ojcu powiedzieć jak tam ciemno, jak pełno bólu, jak strasznie. Moje uczucia są takie zdradliwe. Czuję, jakbym odmawiała Bogu, a jednak największa i najtrudniejsza do zniesienia jest ta straszliwa tęsknota za Bogiem. Proszę o modlitwę, żebym nie okazała się Judaszem dla Jezusa w tej pełnej bólu ciemności. Czekam na rozmowę z Ojcem. Po prostu bardzo pragnę porozmawiać i zdaje się, że ta zdolność On także mi zabrał. Nie będę się uskarżać, Przyjmuję Jego świętą Wolę tak, jak do mnie przychodzi 12. Czytając i rozważając te niezwykłe wyznania świętej Matki Teresy z Kalkuty, uderza nas jej wielka samotność i poczucie, że znajduje się czasem, na skraju wytrzymałości. Musimy jednak z drugiej strony zauważyć, że pragnienie Boga jest busolą, która ją prowadzi w tej nocy ciemnej. Mimo tak dramatycznych ducho- 11 Tamże, s Tamże, s. 333.

31 Ciemna noc w życiu świętej Matki Teresy z Kalkuty 31 wych przeżyć uderza jej poddanie się Bogu, nie oglądając się na okoliczności i przyjęcie tych duchowych ciemności 13. Poddanie się Bogu, mimo owych wstrząsających duchowych zmagań, potwierdzają słowa jej kierownika duchowego o. J. Neunera, który zostawi następujące świadectwo: Była to po prostu noc ciemna, którą znają wszyscy mistrzowie życia duchowego choć nigdy nie zetknąłem się z tym, by była ona tak głęboka i by trwała przez tak wiele lat, jak to było u niej. Można to przetrwać jedynie w pewnej ukrytej Bożej obecności i zjednoczenia z Jezusem 14. Doświadczanie przez nią stanu, ze jest niechciana przez Boga, stanowi indywidualne piętno jej duchowych zmagań. Jednoczy się z Nim poprzez ból opuszczenia: Mam Jego ciemność mam Jego ból kochać i nie być kochaną 15. Musimy sobie jasno uświadomić, że w czasach życia tej świętej miliony ludzi, nie tylko na ulicach Kalkuty oddawały ostatnie tchnienie, przy obojętności mijających ich pełnych zadowolenia i sytych ludzi. Całe ich życie zdawało się być pozbawione, choćby drobnego dowodu miłości Boga. Sens ciemnej nocy, świętej z Kalkuty zawiera się w znoszeniu tych dramatycznych przeżyć, w imię Boga oraz dla dobra biednych A. Grzegorczyk, Samotność jako mistyczna ciemność. Św. Jan od Krzyża i Bł. Matka Teresa z Kalkuty, Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein Wobec samotności, nr 12, 2004, Poznań, s Matka Teresa z Kalkuty, Pójdź, bądź moim światłem. Prywatne pisma Świętej z Kalkuty, dz. cyt., s Tamże, s Por. J. Langford, Matka Teresa (ukryty ogień. Spotkanie, które zmieniło życie Matki Teresy, a teraz może zmienić także twoje, Kraków 2010, s. 59.

32 32 Stanisław Ciupka W żadnym przypadku św. Matka Teresa z Kalkuty nie uważa tego stanu za szczęśliwość, odczuwa go bardzo dramatycznie, tym mocniej, gdy porównuje swój stan z przeżyciami innych misjonarek, które, jak jest wewnętrznie przekonana, doznają zjednoczenia z Bogiem: Widzę jak na moich oczach Siostry kochają Boga są tak bardzo blisko Niego codziennie tak bardzo się do Niego upodabniają a ja, Ojcze po prostu jestem sama pusta pominięta po prostu niechciana ( ) A przecież to tak boli być samotną dla Boga 17. Nasza św. z Kalkuty, przeżywając stany samotności w nocy ciemnej, jednocześnie, doświadczenie cierpień i ubóstwa ludzi jej powierzonych, wyciąga z tych przeżyć, pozytywne rady dla swoich sióstr, pouczając by starały się w tych stanach odkryć obecność Jezusa Chrystusa: Wolą Ojca była straszliwa samotność w Ogrodzie [Getsemani], na Krzyżu. On był całkowicie sam. Jeśli jesteście prawdziwymi naśladowcami Jezusa, my także musimy doświadczać samotności Chrystusa. On pocił się krwią (zob. Łk 22, 39 46). Tak trudne było dla Niego przejście upokorzeń Męki 18. Św. Matka Teresa z Kalkuty, z woli Bożej, została dotknięta wewnętrznym bólem powierzonych jej biednych, odrzuconych, samotnych. Ona z nimi cierpiała, umierała, ale także dzieliła wewnętrzne brzemię biednych, czyli ich zapomnienie przez sytych tego świata. Jak pisze J. Langford: 17 Matka Teresa z Kalkuty, Pójdź, bądź moim światłem. Prywatne pisma Świętej z Kalkuty, dz. cyt., s Tamże, s. 393.

33 Ciemna noc w życiu świętej Matki Teresy z Kalkuty 33 Miała być przybita do krzyża ubogich i poddana tym samym wewnętrznym katuszom, których doświadczał Jezus 19. Cierpienie, które doznawała św. Matka Teresa z Kalkuty to jednocześnie prawda, która prowadzi do Boga. Także na tej świętej sprawdza się stwierdzenie św. Teresy z Avila, która odkryła, że prawda cierpiąca nigdy nie ginie 20. Dlatego, nic dziwnego, że umiała dostrzegać Boga w tzw. prozie życia, na ulicy, w obliczu człowieka cierpiącego. Umiała wychodzić, w swej posłudze miłości bezpośrednio do ludzi, zresztą żyła tak, jak żyli biedni. Zwana była menedżerem Ewangelii. To ona z Indii uczyniła swego rodzaju magnes dla chrześcijan z całego świata, który ich przyciągał, albowiem tutaj mogli próbować realizować Kazanie na Górze, zamiast tylko je głosić. Dla niej Indie, to ziemia trędowata, a jej apostolstwo okazało się skutecznym lekarstwem na trąd budzący powszechne przerażenie. Całe jej życie po przemianie duchowej jest jedną wielką troską o potrzeby duchowe i fizyczne ludzi biednych. Nigdy nie zapominała, przekonać ich, aby podążali ku zjednoczeniu z Bogiem, gdyż to On jest dla człowieka najwyższą godnością i powołaniem 21. Św. Matka Teresa z Kalkuty miała odwagę twierdzić, że także i bogata Europa, nasza cywilizacja białego człowieka, dotknięta jest swoistym zachodnim trądem, który przejawia się pod postacią samotności. Praktykowanie odwiedzania ludzi samotnych, posługiwanie im bez odpłaty, jak często mówiła, to lekarstwo na ową 19 J. Langford, Matka Teresa (ukryty ogień. Spotkanie, które zmieniło życie Matki Teresy, a teraz może zmienić także twoje, dz. cyt., s Por. A. Grzegorczyk, Samotność jako mistyczna ciemność. Św. Jan od Krzyża i Bł. Matka Teresa z Kalkuty, dz. cyt., s J. Langford, Matka Teresa (ukryty ogień. Spotkanie, które zmieniło życie Matki Teresy, a teraz może zmienić także twoje, dz. cyt., s. 60.

34 34 Stanisław Ciupka samotność, to lekarstwo przemieniające ludzkie kamienne serca, ale zarazem leczące samotność zapomnianych ludzi. Wzmiankowana powyżej postawa i słowa świętej z Kalkuty są znakomitym ekumenicznym podejściem do trędowatych wszelkiego rodzaju, ras, wyznań, narodowości, płci, wieku. Wypowiadane na różnych miejscach jej uwagi o przezwyciężeniu samotności u innych, uczą nas przezwyciężania własnego egoizmu, otwarcia się na miłość do ubogich i wprowadzanie tego do naszej praktyki życia: Im bardziej odrażająca praca, tym głębsza jest nasza wiara, tym większa radość poświęcenia. To, że czujemy odrazę, jest naturalne, kiedy jednak potrafimy ją przezwyciężyć z miłości do Jezusa, możemy stać się świętymi. Zdarzyło się często w życiu świętych, że heroiczne przezwyciężenie czegoś, co budziło odrazę, stawało się kluczem do wielkiej świętości. Miało to miejsce w przypadku świętego Franciszka z Asyżu, który, napotkawszy trędowatego a był strasznie oszpecony cofnął się, ale natychmiast przezwyciężył się i ucałował oszpeconą twarz. I wtedy ogarnęła Franciszka niewypowiedziana radość. Stał się panem samego siebie, a trędowaty odszedł, wielbiąc Boga za uzdrowienie 22. Czytając powyższe słowa, możemy dostrzec, że święta z Kalkuty zmagała się podwójnie, z jednej strony z własną samotnością, z drugiej strony z samotnością innych ludzi, a zarazem próbując ujrzeć Boga przez siebie dla nich. 23. Bardzo wyraźnie opisują, ten stan ducha świętej, jej własne słowa: Mówi się, ze ludzie w piekle cierpią męki wieczyste z powodu utraty Boga przeszliby przez te wszystkie cierpienia, gdyby mieli choćby maleńką nadzieję, że posiądą Boga. Czuję w duszy po prostu ten straszliwy Ból z powodu utraty Boga, któ- 22 Cyt. za: A. Grzegorczyk, Samotność jako mistyczna ciemność. Św. Jan od Krzyża i Bł. Matka Teresa z Kalkuty, dz. cyt., s Por. tamże.

35 Ciemna noc w życiu świętej Matki Teresy z Kalkuty 35 ry mnie nie chce Boga, który naprawdę nie istnieje (proszę, Jezu, wybacz moje bluźnierstwa kazano mi pisać wszystko) [ ]. Błagam Cię tylko o jedno proszę, nie zadawaj sobie trudu, by wrócić szybko. Jestem gotowa czekać na Ciebie przez całą wieczność 24. Zgłębiając wypowiedziane przez nią powyżej słowa dostrzegamy, zresztą za przeżyciami wielu mistyków, jej wielkie zmaganie się o spotkanie Boga, na swoich ścieżkach życia. Chyba możemy ze spokojem serca stwierdzić, że paradoksalnie, przyjęcie przez nią tej nocy ciemności i to ze względu na ubogich, stanowiło wypełnienie jej powołania: W ciemności, którą przyjęła, stała się światłością Boga. Jej poświęcenie jaśniało światłością, która przekraczała nasze rozumienie 25. Święta Matka Teresa z Kalkuty nigdy nie zagubiła się w tej nocy ciemności, mimo iż ten dramatyczny stan ducha, był nieraz bardzo bolesny i trudny. Owszem, pojawiały się nieraz głosy, które sugerowały, że doświadczyła ona kryzysu wiary, lub jeszcze mocniej iż jej uśmiech na twarzy, prezentowane publicznie oddanie Bogu i bliźnim - to przejaw hipokryzji. Naszym zdaniem, ciemna noc, której doświadczała, nie może być określona jako kryzys wiary, ani przejaw hipokryzji. Warto zagłębić się w treść listów pochodzących od niej, aby móc, ze spokojem serca stwierdzić, że prezentują one zwycięstwo światłości wiary, która świeci nawet w ciemności 26. Zachowane listy świętej z Kalkuty, naszym 24 Tamże. 25 J. Langford, Matka Teresa (ukryty ogień. Spotkanie, które zmieniło życie Matki Teresy, a teraz może zmienić także twoje, dz. cyt., s Tamże, s

36 36 Stanisław Ciupka zdaniem, ukazują moc jej wiary i to, w sytuacjach gdy nie odczuwa Bożej obecności: Matka Teresa konsekwentnie decydowała się wierzyć. Nie odwracała się od niegdyś oglądanego blasku, mimo że chmury zasłoniły jej wewnętrzne niebo. Bez względu na to, jak długo trwała jej wewnętrzna noc, ani razu nie zwątpiła w istnienie Słońca. Ku niemu kierowała się nawet w najgłębszym mroku 27. Opisy nocy ciemności informują nas, o jej głębokiej tęsknocie za Bogiem i właśnie to prezentowane w listach świętej pragnienie Boga, świadczy o stałości wiary świętej Matki Teresy z Kalkuty, gdyż jakże tęsknić za kimś ukochanym, którego nie ma. Zgłębiając życie, działalność świętej z Kalkuty, możemy bez przesady zauważyć, że była wręcz męczennicą za wiarę. Ten rodzaj męczeństwa przyjęła świadomie, zgadzając się na wszelkie jego konsekwencje 28. Zdając sobie sprawę z poczucia całkowitego odrzucenia, umacnia nieustannie swoją wolę w posłuszeństwie i zgadza się być nikim dla Boga. Taki czyn wiary z pewnością posiada wymiary heroiczne. Niesienie radości i uśmiechu, gdy samemu przeżywa się noc ciemności na taką postawę zdobywa się tylko ta osoba - która kocha miłością bezgraniczną 29. Powtarzała zmagając się z nocą ciemności i znajdujemy to w przytoczonych jej wypowiedziach, prośby do spowiedników, lub innych osób, aby modlili się za nią. Dostrzec można wręcz potrzebę podzielenia się z innymi osobami swoim duchowym ciężarem, choć chyba z biegiem lat tej ciemności w jej sercu, zdaje 27 Tamże. s Por. autor anonimowy, Matka Teresa z Kalkuty prawdziwe oblicze jej wiary, kalkuty-prawdziwe-oblicze-jej-wiary.html, s. 1 (dostęp r.). 29 Tamże, s. 2.