w pigułce PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ szybko zwięźle i na temat Na egzamin! Na egzamin! 2. wydanie PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ w pigułce 2. wyd.

Transkrypt

1 Na egzamin! Zbliża się trudny egzamin, a Ty nie masz już czasu na wertowanie grubych podręczników? A może musisz szybko i skutecznie powtórzyć materiał przed egzaminem wstępnym na aplikację? Jeżeli na jedno z tych pytań odpowiedziałeś TAK, ta publikacja jest właśnie dla Ciebie! To wyciąg, opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień z zakresu prawa Unii Europejskiej, których znajomość pomoże Ci w zdaniu egzaminu. Masz ochotę na więcej? Korzystaj z materiałów online. Prawo Unii Europejskiej w pigułce to: zwięzłe ujęcie tematu, tabele, wykresy i wyróżnienia, istotne stwierdzenia, bez zbędnych opisów, dzięki którym szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę. PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ w pigułce 2. wyd. Na egzamin! dz.handlowy@beck.pl tel.: , fax: Cena 24,90 zł C.H.BECK ISBN PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ w pigułce 2. wydanie Zaw iera któr pytani na e e padł y a, gzam inie! szybko zwięźle i na temat Wydawnictwo C.H.Beck

2 PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ w pigułce

3 Inne w tej serii: Prawo cywilne w pigułce Postępowanie cywilne w pigułce Prawo karne w pigułce Postępowanie karne w pigułce Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce Prawo handlowe w pigułce Prawo gospodarcze publiczne w pigułce Prawo finansowe w pigułce Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce Prawo konstytucyjne w pigułce Prawo rzymskie w pigułce Logika w pigułce Powszechna historia państwa i prawa w pigułce Historia ustroju i prawa Polski w pigułce Podstawy prawa i wiedzy o społeczeństwie w pigułce Polecamy inne nasze publikacje: E. Skibińska PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ. ORZECZNICTWO Zbiory Orzecznictwa Becka A. Łazowski (red.), A. Łabędzka, M. Szpunar PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ. TESTY. KAZUSY. TABLICE Repetytoria Becka

4 PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ w pigułce 2. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2016

5 Stan prawny: styczeń 2016 r. Darmowe aktualizacje dostępne na Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz Wykorzystano materiały autorstwa dr Aleksandry Wentkowskiej i dr. hab. Jacka Barcika Wydawnictwo C.H.Beck 2016 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: IDENTIA Druk i oprawa: Orthdruk, Białystok ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... IX XI DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ... 1 Część I. Zarys integracji europejskiej... 3 Część II. Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa (po r.)... 8 Rozdział 1. Uwagi wstępne... 8 Rozdział 2. Ogólne informacje o organizacjach międzynarodowych... 8 Rozdział 3. Ogólna charakterystyka UE jako organizacji międzynarodowej Rozdział 4. Unia Europejska jako organizacja półotwarta Rozdział 5. Symbole UE Część III. Aksjologia Unii Europejskiej Rozdział 1. Katalog wartości UE Rozdział 2. Podstawowe prawa w UE Rozdział 3. Regulacje Traktatu z Maastricht Rozdział 4. Obywatelstwo europejskie Rozdział 5. Karta Praw Podstawowych UE ( ) Część IV. Struktura instytucjonalna Unii Europejskiej Rozdział 1. Pojęcie instytucji Rozdział 2. Zasady instytucjonalne Część V. Instytucje Unii Europejskiej Rozdział 1. Parlament Europejski Rozdział 2. Rada Europejska Rozdział 3. Rada Rozdział 4. Komisja Europejska Rozdział 5. Trybunał Sprawiedliwości UE Rozdział 6. Trybunał Obrachunkowy... 72

7 VI Spis treści Część VI. Organy pomocnicze i doradcze Rozdział 1. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Rozdział 2. Komitet Regionów Rozdział 3. Agencje UE Rozdział 4. Siedziba instytucji unijnych Rozdział 5. Urzędnicy w UE Część VII. Pojęcie i źródła prawa Unii Europejskiej Rozdział 1. Pojęcie prawa UE i jego podziały Rozdział 2. Prawo UE jako system prawny Rozdział 3. Zakresy obowiązywania systemu prawa UE Rozdział 4. Katalog źródeł prawa UE Część VIII. Stanowienie prawa Unii Europejskiej Rozdział 1. Stanowienie prawa pierwotnego Rozdział 2. Stanowienie prawa pochodnego Rozdział 3. Planowanie działalności legislacyjnej Rozdział 4. Zawieranie umów międzynarodowych przez UE Część IX. Zasady stosowania prawa unijnego Rozdział 1. Uwagi wprowadzające Rozdział 2. Katalog zasad Rozdział 3. Wykładnia prawa UE Rozdział 4. Metody wykładni Część X. Sądowy system ochrony prawnej w Unii Europejskiej Rozdział 1. Uwagi ogólne Rozdział 2. Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości UE Rozdział 3. Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości UE Część XI. Pozasądowy system ochrony prawnej w Unii Europejskiej Rozdział 1. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Rozdział 2. Prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego Rozdział 3. Prawo do składania skargi do Komisji Europejskiej Rozdział 4. SOLVIT Część XII. Finansowanie Unii Europejskiej Rozdział 1. Uwagi wprowadzające Rozdział 2. Dochody UE Rozdział 3. Wydatki UE Rozdział 4. Wieloletnie ramy finansowe i roczne budżety UE

8 Spis treści VII Rozdział 5. Zasady budżetowe Rozdział 6. Procedura stanowienia budżetu Rozdział 7. Wykonanie budżetu i absolutorium Rozdział 8. Zwalczanie nadużyć finansowych Rozdział 9. Przyszłe perspektywy finansowania UE Część XIII. Polityki i działania wewnętrzne Unii Europejskiej Rozdział 1. Zakres przedmiotowy Rozdział 2. Dziedziny kompetencji wyłącznych UE Rozdział 3. Dziedziny kompetencji dzielonych UE Rozdział 4. Dziedziny działań UE wspierających, koordynujących lub uzupełniających działania państw członkowskich Rozdział 5. Inne polityki i działania wewnętrzne UE Część XIV. Katalog swobód rynku wewnętrznego Rozdział 1. Definicja rynku wewnętrznego Rozdział 2. Swoboda przepływu towarów Rozdział 3. Swoboda przepływu osób Rozdział 4. Swoboda przedsiębiorczości Rozdział 5. Swoboda przepływu usług Rozdział 6. Swoboda przepływu kapitału i płatności Część XV. Unia Gospodarcza i Walutowa Rozdział 1. Główne założenia Unii Gospodarczej i Walutowej Rozdział 2. Członkostwo w Unii Gospodarczej i Walutowej Rozdział 3. Instytucje działające w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej Część XVI. Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości Rozdział 1. Istota Rozdział 2. Geneza Rozdział 3. Cele i zasady Rozdział 4. Instytucje działające w ramach PWBiS Część XVII. Działania zewnętrzne Unii Europejskiej Rozdział 1. Zakres działań zewnętrznych Rozdział 2. Zasady działań zewnętrznych Rozdział 3. Cele działań zewnętrznych Część XVIII. Polska w Unii Europejskiej Rozdział 1. Geneza procesu integracji Rozdział 2. Integracja instytucjonalna Polski z UE

9 VIII Spis treści Rozdział 3. Konstytucja RP wobec integracji europejskiej Rozdział 4. Dyrektywy wykładni proeuropejskiej Trybunału Konstytucyjnego Rozdział 5. Dyrektywa wykładni proeuropejskiej Trybunału Sprawiedliwości UE Rozdział 6. Integracja ekonomiczna DZIAŁ DRUGI. PYTANIA KONTROLNE

10 Wstęp Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompaktowe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajomość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłemu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem. Korzystaj także z testów, do których odeśle Cię QR Code z okładki. Wydanie drugie zostało wzbogacone o pytania kontrolne, które pozwolą sprawdzić stopień przygotowania do egzaminu. Powodzenia! Redakcja

11

12 Wykaz skrótów 1. Akty prawne AW... Akt Wspólnot Europejskich (European Community Act) z r. EKPC... Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) GATT... Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (General Agreement on Tariffs and Trade) z r. JAE... Jednolity Akt Europejski z 1986 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/5) Karta NZ... Karta Narodów Zjednoczonych z r. (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90 ze zm.) KPK... ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KPP... Karta praw podstawowych Unii Europejskiej z r. (Dz.Urz. C Nr 303 z r.) TA... Traktat z Amsterdamu, zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty z r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/31) TEWEA... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/3) TEWG... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą z r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) TEWWiS... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali z r. TFUE... Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej z r. (Dz.Urz. C Nr 115 z r.) TK... Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy z r. (Dz.Urz. C Nr 310 z r.) TL... Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z r. (Dz.Urz. C Nr 306 z r.) TN... Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre

13 XII Wykaz skrótów związane z nimi akty z r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/32) TRIPS... Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (Agreement on Trade-Related Aspects on Intellectual Property Rights) z r. TUE... Traktat o Unii Europejskiej z r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30) TWE... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) 2. Organy, instytucje i organizacje ASEAN... Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej COERPER... Comité de Representants Permanents (Komitet Stałych Przedstawiecieli) EBC... Europejski Bank Centralny EBI... Europejski Bank Inwestycyjny EDA... Europejska Agencja Ochrony EFTA... European Free Trade Association (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) EKES... Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny END... Europejski Nakaz Dowodowy ENO... Europejski Nakaz Ochrony ERPO... Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich ESDZ... Europejska Służba Działań Zewnętrznych ETPC... Europejski Trybunał Praw Człowieka EWEA... Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) EWG... Europejska Wspólnota Gospodarcza EWO... Europejska Wspólnota Obronna EWWiS... Europejska Wspólnota Węgla i Stali FTK... Federalny Trybunał Konstytucyjny ICAO... Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego IGC... Intergovernmental Conference (Konferencja Międzyrządowa) KBWE... Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie KE... Komisja Europejska KPB... Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa KR... Komitet Regionów KW... Komitet Wojskowy Unii Europejskiej MSZ... Ministerstwo Spraw Zagranicznych MTS... Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości NATO... North Atlantic Treaty Organization (Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego) OBWE... Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ONZ... Organizacja Narodów Zjednoczonych

14 Wykaz skrótów XIII PE... Parlament Europejski RE... Rada Europy SPI... Sąd Pierwszej Instancji STSM... Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej SW... Sztab Wojskowy Unii Europejskiej TO... Trybunał Obrachunkowy TSUE... Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej UE... Unia Europejska UZE... Unia Zachodnioeuropejska WE... Wspólnota Europejska WESA... Wspólny Europejski System Azylowy WMO... Międzynarodowa Organizacja Meteorologiczna WTO... World Trade Organization (Światowa Organizacja Handlu) 3. Publikatory i czasopisma Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz.Urz.... Dziennik Urzędowy PiP... Państwo i Prawo PS... Przegląd Sądowy Zb. Orz.... Zbiory Orzecznictwa Trybunału Europejskiego 4. Inne art.... artykuł ds.... do spraw EOG... Europejski Obszar Gospodarczy ENA... Europejski Nakaz Aresztowania EPB... Europejska Przestrzeń Badawcza ESBC... Europejski System Banków Centralnych ESDZ... Europejska Służba Działań Zewnętrznych ESW... Europejski System Walutowy ETE... Europejski Tytuł Egzekucyjny EWP... Europejska Współpraca Polityczna łac.... łaciński (-a, -e) n.... następny (-a, -e) np.... na przykład Nr... numer ok.... około PKB... Produkt Krajowy Brutto por.... porównaj poz.... pozycja PWBiS... Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości red.... redakcja s.... strona

15 XIV Wykaz skrótów t.... tom UGiW... Unia Gospodarcza i Walutowa w.... wiek WPBiO... Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony WPH... Wspólna Polityka Handlowa WPR... Wspólna Polityka Rolna WPT... Wspólna Polityka Transportowa WPZiB... Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa ww.... wyżej wymieniany (-a, -e) z.... zeszyt zob.... zobacz

16 DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ

17

18 Część I. Zarys integracji europejskiej 1. Proces integracji. Proces integracji europejskiej rozwijający się na kontynencie po II wojnie światowej można podzielić na kilka etapów. Ich początkowe i końcowe daty wyznaczają wydarzenia, które spełniały rolę katalizatorów integracji (przede wszystkim są to daty zawarcia traktatów istotnych dla integracji). Oddzielnie można wspomnieć o projektach integracyjnych zgłaszanych przed 1945 r. 2. Warunki konieczne dla rozwoju integracji. Można wymienić co najmniej kilka warunków koniecznych i zarazem sprzyjających integracji europejskiej. Należą do nich: zróżnicowanie polityczne i wielość podmiotów (państw); wspólne podłoże kulturowe; wspólna religia; wspólnota zagrożeń oraz wspólne interesy ekonomiczne. 3. Plan Marshalla. Duże znaczenie dla wsparcia tendencji integracyjnych miał amerykański Plan Pomocy Europie (European Recovery Program), zwany także Planem Marshalla. Przewidywał on udzielanie państwom europejskim pomocy finansowej i technicznej pod warunkiem przedstawienia przez nie wspólnego planu odbudowy i liberalizacji swoich gospodarek, a także powołania instytucji do podziału pomocy. W efekcie, r. państwa Europy Zachodniej stworzyły Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organization for European Economic Cooperation OEEC), przekształconą konwencją paryską z r. w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Cooperation and Development OECD). Zajmowała się ona pierwotnie podziałem pomocy z Planu Marshalla.

19 4 Część I. Zarys integracji europejskiej 4. Deklaracja Schumana. Na początku lat 50. XX w. zaistniał konflikt między Francją a nowo powstałą RFN o status Zagłębia Saary. RFN chciała włączyć ten przemysłowy region do swojego terytorium (nastąpiło to ostatecznie w 1957 r.), jednak Francja obawiała się wzmocnienia potencjału przemysłowego Niemiec. Podobny konflikt miał miejsce po I wojnie światowej i doprowadził do, zorganizowanego w 1935 r. przez władze hitlerowskie, plebiscytu, w wyniku którego Saarę przyłączono do Rzeszy. Wyciągając wnioski z przeszłości francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman postanowił inaczej rozwiązać sporne zagadnienie. Wyjściem było rozwiązanie ponadnarodowe, czyli ucieczka od narodowych, partykularnych egoizmów. W dniu r. wystąpił on z tzw. Deklaracją Schumana, czyli skierowaną do rządu RFN propozycją połączenia przemysłów węglowo-stalowych Francji i Niemiec i poddania ich kontroli ponadnarodowego organu. 5. Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Deklaracja Schumana doprowadziła do podpisania w Paryżu r. Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (od miejsca podpisania jest także zwany traktatem paryskim). Został on zawarty przez 6 państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy). Wszedł w życie r., a ponieważ został zawarty na 50 lat, okres jego obowiązywania wygasł r. (w konsekwencji EWWiS przestała istnieć, zaś jej kompetencje przejęła Wspólnota Europejska). Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali utworzył pierwszą z 3 ponadnarodowych organizacji wspólnotowych, wyposażonych w osobowość prawną. Był przykładem integracji sektoralnej, gdyż jednoczeniu podlegał wyłącznie ściśle wydzielony obszar (przemysł węglowo-stalowy). Utworzył wspólny rynek węgla, żelaza i stali pomiędzy umawiającymi się państwami. Powołał także instytucje Wspólnoty, na które składały się: Wysoka Władza, Wspólne Zgromadzenie, Specjalna Rada Ministrów.

20 Część I. Zarys integracji europejskiej 5 6. Koncepcje integracji europejskiej. Wypracowane już w latach 50. XX w. koncepcje integracji (łac. integratio łączenie, zespolenie) można podzielić na 3 grupy. Koncepcja federacyjna Koncepcja konfederacyjna Koncepcja funkcjonalistyczna Zakłada współpracę w oparciu o struktury ponadnarodowe, obejmującą wszystkie sfery integracji i prowadzącą do powstania federalnego państwa europejskiego. Koncepcja ta znajdowała duże uznanie m.in. wśród polityków niemieckich. Integracja ma przebiegać z zachowaniem atrybutów suwerenności uczestniczących państw. Należy dokonać podziału kompetencji między organizację a państwa. Lansował ją m.in. prezydent Francji Ch. de Gaulle (koncepcja Europy Ojczyzn ). Najbardziej pragmatyczna, zakłada, że integrację polityczną poprzedzać powinna ekonomiczna. Dopiero po zintegrowaniu w sferze gospodarczej można rozwijać projekty integracji politycznej. W toku rozwoju integracji wymienione koncepcje ścierały się ze sobą. 7. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Europejska Wspólnota Gospodarcza miała na celu, poprzez ustanowienie wspólnego rynku i unii gospodarczo-walutowej oraz prowadzenie wspólnych polityk i działań, przyczynianie się w całej Wspólnocie do harmonijnego i zrównoważonego rozwoju działań gospodarczych, trwałego i nieinflacyjnego wzrostu, z poszanowaniem środowiska naturalnego, wysokiego stopnia zbieżności funkcjonowania gospodarek, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenia stopy życiowej i jakości życia, spójności ekonomicznej i społecznej oraz solidarności pomiędzy państwami członkowskimi (art. 2 TEWG). 8. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Zadaniem EWEA jest przyczynianie się, poprzez stworzenie niezbędnych warunków, do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego, do podniesienia stopy życiowej w państwach członkowskich oraz rozwoju wymiany z innymi państwami (art. 1 TEWEA). 9. Jednolity Akt Europejski. W 1975 r. w ramach Wspólnot został przedstawiony raport w sprawie utworzenia UE, tzw. Raport Tindemansa. W dniu r. wysunięto niemiecko-włoską propozycję, znaną pod nazwą Inicjatywy Genschera Colombo (nazwa pochodzi od nazwisk ministrów spraw zagranicznych obu państw).