Pozaprodukcyjne funkcje stawów rybnych rola świadczeń ekosystemu stawowego dla oceny rentowności gospodarstwa rybnego K. Tokarczyk-Dorociak

Transkrypt

1 Pozaprodukcyjne funkcje stawów rybnych rola świadczeń ekosystemu stawowego dla oceny rentowności gospodarstwa rybnego K. Tokarczyk-Dorociak Wydział Inżynierii Kształtowania środowiska i Geodezji Instytut Architektury Krajobrazu

2 Wprowadzenie

3 Wprowadzenie Obiekty stawowe już od prawie tysiąca lat są trwałym elementem polskiego krajobrazu rolniczego. Stawy rybne są obiektem pochodzenia antropogenicznego celem ich budowy jest produkcja rybacka Pierwsze wielkie obiekty stawowe powstawały w okolicach Oświęcimia, Zatora, Rybnika, Łowicza i Milicza powstały już w XIII wieku, duża część z nich jest nadal eksploatowana. Aktualna powierzchnia stawów rybnych w Polsce szacowana jest na ok. 70 tys. ha, co stanowi ponad 10 % gruntów pod wodami. Stawy rybne na obszarach wiejskich to różnorodność przyrodnicza i krajobrazowa obejmowana ochroną ważna z punktu widzenia zachowania różnorodności biologicznej Konieczność prowadzenia działalności rybackiej oraz realizacji ochrony przyrody jednocześnie

4 Dolina Baryczy i Stawy Milickie na mapie Polski

5

6 OBSZAR BADAŃ Stawy Milickie w zlewni Baryczy

7 WALORY PRZYRODNICZE i KRAJOBRAZOWE Ogromna bioróżnorodność 168 gatunków ptaków

8 OBSZAR BADAŃ formy ochrony przyrody w zlewni Baryczy

9 OBSZAR BADAŃ formy ochrony przyrody w zlewni Baryczy

10 OBSZAR BADAŃ formy ochrony przyrody w zlewni Baryczy

11 OBSZAR BADAŃ formy ochrony przyrody w zlewni Baryczy

12 OBSZAR BADAŃ formy ochrony przyrody w zlewni Baryczy

13 Problem badawczy Możliwości zrównoważonego rozwoju obszaru Stawy Milickie w kontekście stabilnej równowagi pomiędzy zachowaniem różnorodności przyrodniczo-krajobrazowej i funkcjami gospodarczymi stawów. Określenie i uznanie pozaprodukcyjnych funkcji stawów rybnych jako równocennych produkcji ryby towarowej

14 Problem badawczy Stworzenie katalogu usług ekosystemu stawu rybnego oraz włączenie ich wartości do oceny rentowności gospodarstwa stawowego

15 Gospodarka stawowa w zlewni Baryczy średniowiecze 2300 ha stawów 1739 r ha 1753 r ha 1783 r ha XIX w ha XX w ha 1945 r. Zarząd Państwowych Nieruchomości Ziemskich (3300 ha) i Dyrekcja Lasów Państwowych (2882 ha) 1952 r. Zespół Rybacki Milicz 1958 r. Rejonowy Inspektorat Rybactwa (intensyfikacja produkcji ryb i eksport) 1977 r. Dolnośląski Kombinat Rybacki Milicz (5 odrębnych zakładów rybackich

16 3 grudnia 1996 r. przekazanie mienia wojewodzie wrocławskiemu Gospodarstwo Pomocnicze Stawy Milickie z siedzibą w Rudzie Sułowskiej

17 1 stycznia 2000 r. decyzja wojewody dolnośląskiego Państwowy Zakład Budżetowy Stawy Milickie z siedzibą w Rudzie Sułowskiej PZB Stawy Milickie Ruda Sułowska Radziądz Stawno Krośnice Potasznia CELE: zachowanie nienaruszalności ekosystemu Doliny Baryczy prowadzenie gospodarki rybackiej prowadzenie inwestycji i remontów stawów prowadzenie działalności wydawniczej i edukacyjnej organizowanie rekreacji i wypoczynku oraz promocja turystyki i regionalnego wyrobu

18 , sierpień 2009 r. trójstronne porozumienie pomiędzy Agencją Nieruchomości Rolnych, województwem dolnośląskim oraz wojewodą dolnośląskim w sprawie utworzenia spółki akcyjnej Stawy Milickie. Listopad 2010 r. województwo dolnośląskie zawiązało spółkę akcyjną Stawy Milickie z siedzibą w Rudzie Sułowskiej.

19 Obszary działalności hodowla i sprzedaż ryb słodkowodnych, (produkt regionalny: karp milicki) promocja Dolnego Śląska oraz Doliny Baryczy ochrona ekosystemu rezerwatu Stawy Milickie i pozostałych stawów zarządzanych przez spółkę zgodnie z występująca na danych obszarze formą ochrony przyrody, promocja środowiska naturalnego i krajobrazu oraz rozwój turystyki na obszarze Doliny Baryczy, współpraca z krajowymi i zagranicznymi ośrodkami edukacji ekologicznej i organizacjami ekologicznymi tworzenie i współdziałanie w opracowaniu programów rozwoju lokalnego i regionalnego. edukacja ekologiczna, stworzenie infrastruktury edukacyjnej, wspieranie inicjatyw ekologicznych stymulowanie rozwoju i aktywizacja zawodowa społeczności lokalnej w zakresie inspirowania, popierania i pomocy w tworzeniu nowych podmiotów gospodarczych i miejsc pracy związanych z turystyką

20 Gospodarcze, przyrodnicze i kulturowe funkcje stawów przemawiają za ich utrzymaniem a nawet powiększaniem ich powierzchni Prof. dr hab. St. Wróbel (1994)

21 Produkcja rybacka w kompleksie Stawy Milickie Produkcja ryby towarowej to podstawowy cel działalności spółki Stawy Milickie Ochrona walorów przyrodniczych Zalecenia wynikające z Zarządzenia nr 28 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2013r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody "Stawy Milickie ok kg karpia/ha

22 Świadczenia ekosystemu stawów rybnych tworzenie siedlisk (zwiększanie bioróżnorodności) zwiększenie różnorodności krajobrazowej doliny Baryczy (w odniesieniu do krajobrazu pierwotnego)

23 Kształtowanie mikroklimatu Retencja wody retencja np. w 2010 roku pobór wody do napełnienia 768 obiektów (>10 ha) o sumarycznej powierzchni 48,8 tys. ha wyniósł ponad 1 mld m³ (pojemność całkowita największego polskiego zbiornika wodnego w Solinie na Sanie wynosi poniżej 0,5 mld m³)

24 Wpływ gospodarowania wodą w stawach na rozkład odpływu ze zlewni Okresowe pobory i zrzuty wody ze stawów typu karpiowego mają wpływ na rozkład odpływu ze zlewni; np. w zlewni Baryczy (A=1752 km², F= 4,8 tys. ha) zmniejszają odpływ w półroczu zimowym (zalewanie stawów) o około 20%, natomiast zwiększają go nawet o 100% w okresie jesiennych zrzutów wody Eksploatacja obiektów stawowych może wpływać na zmniejszenie wskaźnika odpływu; np. w ww. zlewni zmniejszenie średniego rocznego odpływu wynosi około 2%

25 Wpływ gospodarowania wodą w stawach na rozkład odpływu ze zlewni Barycz

26 Stawy rybne jako element małej retencji + Retencja zbiornikowa Retencja korytowa (powyżej budowli piętrzącej) Retencja powodziowa (małe zlewnie) Stabilizacja poziomu wody gruntowej na terenach przyległych i wzdłuż doprowadzalników Możliwe nadmierne uwilgotnienie w otoczeniu stawów Zmniejszenie przepływów w cieku poniżej obiektu stawowego w okresie suszy

27 Planowane wprowadzenie opłaty za wodę dla gospodarstw rybackich a Wycena usług ekosystemu stawowego (szczególnie na obszarach chronionych)

28 Świadczenia kulturowe

29 Turystyka i wykorzystanie potencjału produktu lokalnego jako szansa na zrównoważony rozwój regionu

30 Znaczenie stawów = Usługi ekosystemu stawowego wytworzenie cennych siedlisk znaczenie w małej retencji wodnej wpływ na mikroklimat zachowanie unikatowej przyrodniczej wartości stworzonej przez działalność człowieka istotne dla ochrony zasobów różnorodności biologicznej w skali europejskiej ekstensywna gospodarka rybacka pozwala na produkcję wysokiej jakości produktu możliwość rozwoju regionu w oparciu o wytworzone wartości

31 Wnioski Stawy rybne typu karpiowego już od kilkuset lat są trwałym i koniecznym do zachowania elementem polskiego krajobrazu Rezerwuary zasobów różnorodności biologicznej Retencja stawowa jest istotnym składnikiem małej retencji wodnej, a jej znaczenie może wzrastać wraz z ocieplaniem się klimatu Strategia rozwoju gospodarki wodnej powinna uwzględniać dodatnią rolę obiektów stawowych typu karpiowego w bilansie wodnym Polski

32 Wnioski Konieczne jest różnicowanie źródeł przychodów gospodarstw rybackich tak, aby minimalizować straty Zalecane jest wprowadzanie mechanizmów ekonomicznofinansowych uwzględniających zyski pozafinansowe jakie społeczeństwo czerpie z utrzymywania ekstensywnej gospodarki rybackiej w zlewni Baryczy W kontekście konieczności zachowania i ochrony walorów przyrodniczych rezerwatu Stawy Milickie oraz obszarów Natura 2000 w dolinie Baryczy konieczne jest uwzględnienie, iż zyskiem gospodarstw stawowych jest nie tylko zysk pochodzący ze sprzedaży ryby towarowej, ale także wartość usług świadczonych przez ten ekosystem.

33 Dziękuję za uwagę

34 Zalecenia Utrzymanie tradycyjnej, regularnej gospodarki w stawach rybnych niezbędnej dla zachowania i ochrony siedlisk i gatunków ekosystemów stawowych na poziomie nie stwarzającym zagrożenia dla jakości środowiska przyrodniczego Prowadzenie niezbędnych prac związanych z gospodarką rybacką zgodnie z wymogami dobrej praktyki rybackiej z wykorzystywaniem tradycyjnych metod produkcji wspomagających ochronę i poprawę stanu środowiska oraz zachowanie bioróżnorodności.

35 Zalecenia Prace konserwacyjne i remontowe prowadzić poza okresem lęgowym ptaków, w przypadku cieków wodnych prace należy prowadzić tylko z jednego brzegu. Na stawach planowanych do remontu uformować fragmenty dna w postaci stopniowo obniżających się do wody łach (ławic) przybrzeżnych. Utrzymanie lub tworzenie łagodnej topografii brzegów, wysp, pryzm, wypłyceń

36 Zalecenia Ograniczanie liczebności obcych gatunków; w przypadku sumika karłowatego i czebaczka amurskiego - staranne usuwanie wszystkich osobników pozyskanych podczas odłowów, w przypadku amura -ograniczenie liczby hodowanych amurów.

37 Zalecenia Nie spuszczanie stawów i nie zmienianie w nich poziomu wody w okresie lęgowym tzn. od 1 marca (lub nie później niż 5 dni od odmarznięcia stawu w przypadku długich i ostrych zim) do 31 lipca

38 nie zaorywanie ani nie talerzowanie trwałych wysp. W przypadku konieczności takich prac ich zakres skonsultować z ornitologiem. Zebrany muł sk tak, aby nie dopuścić do zasypania krzewów i uszkodzenia drzew lub usuwając poza obręb stawów. Zalecenia Ochrona miejsc lęgowych ptaków poprzez nie zaorywanie ani nie talerzowanie trwałych wysp. Usuwanie roślinności twardej trzciny, przy użyciu kosiarki a w przypadku użycia rozdrabniacza - w terminie od października do połowy lutego. Oznakowanie gniazd przy udziale specjalisty ornitologa w celu zabezpieczenia ich przed zniszczeniem w trakcie wykaszania roślinności wodnej. Koszenie w promieniu minimum 3 m od gniazda.

39 Zalecenia Ograniczenie do niezbędnego minimum ruchu kołowego Ograniczenie prędkości na drogach przechodzących przez rezerwat Udostępnianie turystyczne uwzględniające wymogi ochrony przyrody