/LFHQFMD3ROVNLHJR.RPLWHWX1RUPDOL]DF\MQHJRGOD)DFH'HVLJQ&]ĊVWRFKRZD

Transkrypt

1 POLSKA NORMA ICS PN-ISO listopad 2012 Wprowadza ISO 26000:2010, IDT Zastępuje Wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności Copyright by PKN, Warszawa 2012 nr ref. PN-ISO 26000:2012 Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być zwielokrotniana jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego

2 2 PN-ISO 26000:2012 Przedmowa krajowa Niniejsza norma została opracowana przez KT nr 305 ds. Społecznej Odpowiedzialności i zatwierdzona przez Prezesa PKN dnia 15 października 2012 r. Jest tłumaczeniem bez jakichkolwiek zmian angielskiej wersji Normy Międzynarodowej ISO 26000:2010. W zakresie tekstu Normy Międzynarodowej wprowadzono odsyłacze krajowe oznaczone od N1) do N13). W sprawach merytorycznych dotyczących treści normy można zwracać się do właściwego Komitetu Technicznego lub właściwej Rady Sektorowej PKN, kontakt:

3 PN-ISO 26000: NORMA MIĘDZYNARODOWA INTERNATIONAL STANDARD ISO 26000:2010 (E) Wersja polska Wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności Guidance on social responsibility Lignes directrices relatives à la responsabilité societale Niniejsza norma jest polską wersją Normy Międzynarodowej ISO 26000:2010. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oficjalne.

4 4 PN-ISO 26000:2012 Spis treści Stronica Przedmowa... 6 Wprowadzenie Zakres normy Terminy i definicje Rozumienie społecznej odpowiedzialności Społeczna odpowiedzialność organizacji: tło historyczne Najnowsze trendy w zakresie społecznej odpowiedzialności Charakterystyki społecznej odpowiedzialności Państwo a społeczna odpowiedzialność Zasady społecznej odpowiedzialności Postanowienia ogólne Rozliczalność Przejrzystość Postępowanie etyczne Poszanowanie interesów interesariuszy Poszanowanie prawa Poszanowanie międzynarodowych norm postępowania Poszanowanie praw człowieka Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności i angażowanie interesariuszy Postanowienia ogólne Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy Wytyczne dotyczące kluczowych obszarów społecznej odpowiedzialności Postanowienia ogólne Ład organizacyjny Prawa człowieka Praktyki z zakresu pracy Środowisko Uczciwe praktyki operacyjne Zagadnienia konsumenckie Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej Wytyczne integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji Postanowienia ogólne Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością Dobrowolne inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności Załącznik A (informacyjny) Przykłady dobrowolnych inicjatyw i narzędzi na rzecz społecznej odpowiedzialności Załącznik B (informacyjny) Skróty Bibliografia

5 PN-ISO 26000: Spis rysunków Rysunek 1 Schemat struktury ISO Rysunek 2 Relacja między organizacją, jej interesariuszami i społeczeństwem Rysunek 3 Siedem kluczowych obszarów Rysunek 4 Integrowanie społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji Spis ramek Ramka 1 Skrócone informacje pomocnicze dla użytkowników niniejszej Normy Międzynarodowej Ramka 2 Równouprawnienie płci a społeczna odpowiedzialność Ramka 3 ISO a małe i średnie organizacje (SMO) Ramka 4 Wyjaśnienie pojęcia współudziału Ramka 5 Korzyści ze społecznej odpowiedzialności dla organizacji Ramka 6 Międzynarodowa Karta Praw Człowieka i najważniejsze instrumenty dotyczące praw człowieka Ramka 7 Praca dzieci Ramka 8 Międzynarodowa Organizacja Pracy Ramka 9 Komitety ds. bezpieczeństwa i higieny pracy z udziałem przedstawicieli pracujących i kierownictwa Ramka 10 Przykłady działań adaptacyjnych w obszarze zmian klimatu Ramka 11 Wytyczne ONZ w sprawie Ochrony Konsumentów Ramka 12 Rozstrzyganie sporów z konsumentami Ramka 13 Milenijne Cele Rozwoju Ramka 14 Wnoszenie wkładu w rozwój społeczności lokalnej za pośrednictwem podstawowej działalności organizacji Ramka 15 Raportowanie w zakresie społecznej odpowiedzialności Ramka 16 Inicjatywy podlegające certyfikacji oraz inicjatywy, w których występują aspekty komercyjne lub ekonomiczne Ramka 17 Niepopieranie inicjatyw przez ISO...101

6 6 PN-ISO 26000:2012 Przedmowa ISO (Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna) jest ogólnoświatową federacją krajowych jednostek normalizacyjnych (organizacji członkowskich ISO). Prace związane z przygotowaniem Norm Międzynarodowych są zwykle wykonywane przez komitety techniczne ISO. Każda organizacja członkowska zainteresowana tematyką, dla której powołano komitet techniczny, ma prawo być reprezentowana w tym komitecie. Międzynarodowe organizacje rządowe i pozarządowe związane z ISO również mogą brać udział w tych pracach. ISO ściśle współpracuje z Międzynarodową Komisją Elektrotechniczną (IEC) we wszystkich zagadnieniach dotyczących normalizacji w elektrotechnice. Normy Międzynarodowe są redagowane zgodnie z regułami podanymi w Dyrektywach ISO/IEC, Część 2. Głównym zadaniem komitetów technicznych jest przygotowanie Norm Międzynarodowych. Projekty Norm Międzynarodowych, przyjęte przez komitety techniczne, są przesyłane organizacjom członkowskim w celu przeprowadzenia głosowania. Publikacja w postaci Normy Międzynarodowej wymaga akceptacji co najmniej 75 % organizacji członkowskich biorących udział w głosowaniu. Zwraca się uwagę, że niektóre elementy niniejszego dokumentu mogą być przedmiotem praw patentowych. ISO nie będzie ponosić odpowiedzialności za zidentyfikowanie jakichkolwiek ani wszystkich takich praw patentowych. ISO została opracowana przez Grupę Roboczą ISO/TMB ds. Społecznej odpowiedzialności. Niniejsza Norma Międzynarodowa została opracowana z zastosowaniem podejścia wielopodmiotowego, z udziałem ekspertów z ponad 90 krajów i 40 międzynarodowych i regionalnych organizacji związanych z różnymi zagadnieniami dotyczącymi społecznej odpowiedzialności. Eksperci ci reprezentowali sześć różnych grup interesariuszy: konsumentów; instytucje rządowe; biznes; pracowników; organizacje pozarządowe (NGO) N1) ; oraz usługi, wsparcie, badania, naukę i inne. Ponadto wprowadzono specjalne postanowienie mające na celu osiągnięcie równowagi między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się, jak również równowagi płci w grupach roboczych. Chociaż podjęto działania w celu zapewnienia równego uczestnictwa wszystkich grup interesariuszy, osiągnięcie pełnej równowagi reprezentacji było ograniczone różnymi czynnikami, w tym dostępnością zasobów oraz koniecznością posługiwania się językiem angielskim. N1) Odsyłacz krajowy: NGO Non-governmental organization.

7 PN-ISO 26000: Wprowadzenie Organizacje na całym świecie oraz ich interesariusze w coraz większym stopniu uświadamiają sobie potrzebę działań społecznie odpowiedzialnych oraz płynące z nich korzyści. Celem społecznej odpowiedzialności jest wspieranie zrównoważonego rozwoju. Postawa organizacji wobec społeczeństwa, w obrębie którego funkcjonuje, oraz jej wpływ na środowisko stają się zasadniczym elementem oceny wyników działalności organizacji jako całości oraz jej zdolności do kontynuowania skutecznego działania. Sytuacja ta w części odzwierciedla wzrastające uznanie dla potrzeby zapewnienia zdrowych ekosystemów, społecznej równości i właściwego poziomu ładu organizacyjnego. W perspektywie długoterminowej, wszystkie działania organizacji zależą od stanu światowych ekosystemów. Organizacje są coraz wnikliwiej obserwowane przez rozmaitych interesariuszy. Postrzeganie organizacji oraz jej rzeczywiste działania w zakresie społecznej odpowiedzialności mogą wpływać, między innymi na: przewagę konkurencyjną; reputację organizacji; zdolność pozyskiwania i zatrzymywania pracujących lub członków, konsumentów, klientów lub użytkowników; utrzymanie morale, zaangażowania i wydajności pracowników; opinie inwestorów, właścicieli, darczyńców, sponsorów oraz świata finansów oraz relacje organizacji z przedsiębiorstwami, rządami, mediami, dostawcami, podobnymi organizacjami, klientami oraz społecznością, w obrębie której organizacja funkcjonuje. Niniejsza Norma Międzynarodowa zawiera wytyczne dotyczące podstawowych zasad społecznej odpowiedzialności, uznawania społecznej odpowiedzialności i angażowania interesariuszy, kluczowych obszarów i zagadnień związanych ze społeczną odpowiedzialnością (Tablica 2) oraz sposobów integrowania zachowań odpowiedzialnych społecznie z działaniami organizacji (Rysunek 1). Niniejsza Norma Międzynarodowa podkreśla znaczenie wyników uzyskiwanych w dziedzinie społecznej odpowiedzialności i ich doskonalenia. Niniejsza Norma Międzynarodowa została opracowana z myślą o wszelkiego rodzaju organizacjach sektora prywatnego, publicznego i non-proft, niezależnie od wielkości oraz miejsca prowadzenia działalności w kraju rozwiniętym lub rozwijającym się. Chociaż nie wszystkie części niniejszej Normy Międzynarodowej będą równie przydatne dla wszystkich typów organizacji, to wszystkie kluczowe obszary są istotne dla każdej z nich. Wszystkie kluczowe obszary obejmują szereg zagadnień, a zadaniem poszczególnych organizacji jest zidentyfikowanie zagadnień dla nich istotnych i znaczących, w drodze oceny oraz dialogu z interesariuszami. Podobnie jak wszystkie inne organizacje, organizacje rządowe mogą stosować niniejszą Normę Międzynarodową. Jednakże nie jest jej celem zastępowanie, zmienianie ani w żaden inny sposób modyfikowanie obowiązków organów państwowych. Każda organizacja jest zachęcana do stawania się bardziej społecznie odpowiedzialną przez stosowanie niniejszej Normy Międzynarodowej. Mimo, że organizacje może cechować różny poziom świadomości i stopień integracji społecznej odpowiedzialności, niniejsza Norma Międzynarodowa może być stosowana zarówno przez organizacje, które dopiero zaczynają zajmować się społeczną odpowiedzialnością, jak i przez te, które mają już pewne doświadczenie w jej wdrażaniu. Początkujący mogą uznać za przydatne studiowanie i stosowanie niniejszej Normy Międzynarodowej jako elementarza w obszarze społecznej odpowiedzialności, natomiast doświadczonym użytkownikom może ona służyć pomocą w doskonaleniu dotychczasowych praktyk oraz w dalszej integracji społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji. Chociaż niniejsza Norma Międzynarodowa stanowi integralną całość, czytelnicy zainteresowani określonymi zagadnieniami dotyczącymi społecznej odpowiedzialności mogą skorzystać z planu przedstawionego w Tablicy 1. Ramka 1 zawiera skrócone informacje pomocne dla użytkowników niniejszej Normy Międzynarodowej.

8 8 PN-ISO 26000:2012 Niniejsza Norma Międzynarodowa zawiera wskazówki dla użytkowników i nie jest przeznaczona ani odpowiednia do celów certyfikacji. Jakakolwiek oferta certyfikacji według ISO lub deklaracja posiadania certyfikatu według ISO będzie sprzeczna z przeznaczeniem i celem niniejszej Normy Międzynarodowej. Odwołanie do którejkolwiek z dobrowolnych inicjatyw lub narzędzi przedstawionych w Załączniku A do niniejszej Normy Międzynarodowej nie oznacza, że ISO popiera taką inicjatywę czy narzędzie lub nadaje im specjalny status.

9 PN-ISO 26000: Tablica 1 Plan ISO Tytuł rozdziału Numer rozdziału Opis treści rozdziału Zakres normy Rozdział 1 Definiuje zakres niniejszej Normy Międzynarodowej oraz określa ograniczenia i wyłączenia. Terminy i definicje Rozdział 2 Przedstawia definicje najważniejszych terminów, które mają fundamentalne znaczenie dla zrozumienia pojęcia społecznej odpowiedzialności oraz stosowania niniejszej Normy Międzynarodowej. Rozumienie społecznej odpowiedzialności Zasady społecznej odpowiedzialności Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności i angażowanie interesariuszy Wytyczne dotyczące kluczowych obszarów społecznej odpowiedzialności Wytyczne integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji Przykłady dobrowolnych inicjatyw i narzędzi na rzecz społecznej odpowiedzialności Rozdział 3 Rozdział 4 Rozdział 5 Rozdział 6 Rozdział 7 Załącznik A Opisuje znaczące czynniki i warunki, które wpłynęły na rozwój koncepcji społecznej odpowiedzialności i które nadal wpływają na jej charakter i praktykę. Opisuje także pojęcie społecznej odpowiedzialności co ono oznacza i w jaki sposób dotyczy organizacji. Rozdział zawiera wytyczne dla małych i średnich organizacji w zakresie stosowania niniejszej Normy Międzynarodowej. Wprowadza i wyjaśnia zasady społecznej odpowiedzialności. Przedstawia dwie praktyki społecznej odpowiedzialności: rozpoznanie przez organizację swojej społecznej odpowiedzialności oraz identyfikowanie i angażowanie interesariuszy. Zawiera wskazówki dotyczące relacji między organizacją, jej interesariuszami i społeczeństwem, w zakresie rozpoznawania kluczowych obszarów i zagadnień związanych ze społeczną odpowiedzialnością oraz w sferze wpływu działań organizacji na jej otoczenie. Zawiera omówienie kluczowych obszarów i powiązanych z nimi zagadnień dotyczących społecznej odpowiedzialności (Tablica 2). Dla każdego kluczowego obszaru podano informacje dotyczące jego zakresu, związku ze społeczną odpowiedzialnością, związanych z nim zasad i czynników oraz powiązanych działań i oczekiwań. Zawiera wytyczne w zakresie praktycznej realizacji koncepcji społecznej odpowiedzialności w organizacji. Wytyczne te dotyczą między innymi: interpretacji pojęcia społecznej odpowiedzialności organizacji, integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji, komunikacji związanej ze społeczną odpowiedzialnością, poprawy wiarygodności organizacji w związku ze społeczną odpowiedzialnością, analizowania postępów i doskonalenia działalności oraz dokonywania oceny dobrowolnych inicjatyw na rzecz społecznej odpowiedzialności. Zawiera listę przykładowych dobrowolnych inicjatyw i narzędzi związanych ze społeczną odpowiedzialnością, które dotyczą co najmniej jednego kluczowego obszaru lub których celem jest integrowanie zachowań odpowiedzialnych społecznie z działaniami całej organizacji. Skróty Załącznik B Zawiera skróty używane w niniejszej Normie Międzynarodowej. Bibliografia Zawiera wykaz dokumentów międzynarodowych oraz Norm ISO, które zostały wymienione w treści niniejszej Normy Międzynarodowej jako materiały źródłowe.

10 10 PN-ISO 26000:2012 Tablica 2 Kluczowe obszary i zagadnienia związane ze społeczną odpowiedzialnością Kluczowe obszary i zagadnienia Kluczowy obszar: Ład organizacyjny 6.2 Kluczowy obszar: Prawa człowieka 6.3 Zagadnienie 1: Należyta staranność Zagadnienie 2: Sytuacje zagrożenia praw człowieka Zagadnienie 3: Unikanie współudziału Zagadnienie 4: Rozpatrywanie skarg Zagadnienie 5: Dyskryminacja i grupy szczególnie wrażliwe Zagadnienie 6: Prawa obywatelskie: osobiste i polityczne Zagadnienie 7: Prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne Zagadnienie 8: Fundamentalne zasady i prawa w pracy Kluczowy obszar: Praktyki z zakresu pracy 6.4 Zagadnienie 1: Zatrudnienie i stosunki pracy Zagadnienie 2: Warunki pracy i ochrona socjalna Zagadnienie 3: Dialog społeczny Zagadnienie 4: Bezpieczeństwo i higiena pracy Zagadnienie 5: Rozwój człowieka i szkolenia i w miejscu pracy Kluczowy obszar: Środowisko 6.5 Zagadnienie 1: Zapobieganie zanieczyszczeniom Zagadnienie 2: Zrównoważone wykorzystanie zasobów Zagadnienie 3: Łagodzenie skutków oraz adaptacja do zmian klimatu Zagadnienie 4: Ochrona środowiska, różnorodność biologiczna i przywracanie siedlisk przyrodniczych Kluczowy obszar: Uczciwe praktyki operacyjne 6.6 Omówione w podrozdziale Zagadnienie 1: Przeciwdziałanie korupcji Zagadnienie 2: Odpowiedzialne angażowanie się w działalność polityczną Zagadnienie 3: Uczciwa konkurencja Zagadnienie 4: Promowanie społecznej odpowiedzialności w łańcuchu wartości Zagadnienie 5: Poszanowanie praw własności Kluczowy obszar: Zagadnienia konsumenckie 6.7 Zagadnienie 1: Uczciwy marketing, prawdziwe i obiektywne informacje oraz uczciwe praktyki dotyczące umów Zagadnienie 2: Ochrona zdrowia i bezpieczeństwo konsumentów Zagadnienie 3: Zrównoważona konsumpcja Zagadnienie 4: Obsługa konsumenta, wsparcie oraz reklamacje i rozstrzyganie sporów Zagadnienie 5: Ochrona danych i prywatności konsumenta Zagadnienie 6: Dostęp do podstawowych usług Zagadnienie 7: Edukacja i świadomość Kluczowy obszar: Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej 6.8 Zagadnienie 1: Zaangażowanie społeczne Zagadnienie 2: Edukacja i kultura Zagadnienie 3: Tworzenie miejsc pracy i rozwijanie umiejętności Zagadnienie 4: Rozwój i dostęp do technologii Zagadnienie 5: Tworzenie bogactwa i dochodu Zagadnienie 6: Zdrowie Zagadnienie 7: Inwestycje społeczne 6.8.9

11 PN-ISO 26000: Rysunek 1 Schemat struktury ISO Na Rysunku 1 przedstawiono strukturę ISO 26000, aby ułatwić organizacjom zrozumienie stosowania niniejszej normy. Poniższe punkty zawierają wytyczne stosowania niniejszej normy. Po rozważeniu charakterystycznych cech społecznej odpowiedzialności oraz jej relacji ze zrównoważonym rozwojem (Rozdział 3) wskazane jest, aby organizacja dokonała przeglądu zasad społecznej odpowiedzialności, opisanych w Rozdziale 4. Realizując koncepcję społecznej odpowiedzialności, zaleca się, aby organizacje respektowały i uwzględniały te zasady łącznie z zasadami właściwymi dla każdego kluczowego obszaru (Rozdział 6). Przed przystąpieniem do analizy kluczowych obszarów oraz zagadnień społecznej odpowiedzialności, jak również wszystkich związanych z nimi działań i oczekiwań (Rozdział 6), zaleca się, aby organizacja rozważyła dwie podstawowe praktyki z zakresu społecznej odpowiedzialności: rozpoznanie swojej społecznej odpowiedzialności w obrębie własnej sfery wpływów oraz identyfikowanie i angażowanie własnych interesariuszy (Rozdział 5). Po zrozumieniu tych zasad i zidentyfikowaniu kluczowych obszarów oraz istotnych i znaczących zagadnień społecznej odpowiedzialności zaleca się, aby organizacja dążyła do uwzględnienia społecznej odpowiedzialności w swoich decyzjach i działaniach, wykorzystując wytyczne podane w Rozdziale 7. Obejmuje to działania takie, jak: integrowanie społecznej odpowiedzialności z polityką, strategią, kulturą i działalnością organizacji; budowanie wewnętrznych kompetencji w zakresie społecznej odpowiedzialności; prowadzenie komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej w odniesieniu do społecznej odpowiedzialności oraz regularne dokonywanie przeglądu działań i praktyk związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Dalsze wskazówki dotyczące kluczowych obszarów oraz praktyk integrowania społecznej odpowiedzialności można uzyskać z materiałów źródłowych (Bibliografia) oraz różnych dobrowolnych inicjatyw i narzędzi (Załącznik A zawiera przykłady takich inicjatyw i narzędzi o zasięgu globalnym). Nadrzędnym celem organizacji, która rozważa koncepcję społecznej odpowiedzialności i realizuje ją, jest maksymalizacja wkładu tej organizacji w zrównoważony rozwój.

12 12 PN-ISO 26000:2012 Ramka 1 Skrócone informacje pomocnicze dla użytkowników niniejszej Normy Międzynarodowej ISO definiuje normę jako dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, ustalający do powszechnego i wielokrotnego stosowania zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie (ISO/IEC Guide 2:2004 [39], definicja 3.2). Terminologia ISO (na podstawie Dyrektyw ISO/IEC, Część 2, 2004, Załącznik H) Niniejsza Norma Międzynarodowa nie zawiera żadnych wymagań i dlatego też słowa powinien, należy, które w terminologii ISO oznaczają wymaganie, nie są stosowane. W zaleceniach wykorzystywane są słowa: zaleca się, jest zalecane. W niektórych krajach określone zalecenia z ISO są uwzględniane w aktach legislacyjnych i stąd ich przestrzeganie jest prawnie wymagane. Słowa dopuszcza się, jest dopuszczalne, może/mogą być są stosowane w celu wskazania, że dane czynności czy działania są dopuszczalne. Słowa może, jest możliwe są stosowane w celu wskazania, że coś jest możliwe, na przykład, że organizacja lub osoba może coś zrobić. Norma Międzynarodowa zawierająca wytyczne nie zawiera wymagań, ale może zawierać zalecenia. W Dyrektywach ISO/IEC, Część 2, zalecenie jest zdefiniowane jako wyrażenie zawarte w treści dokumentu przekazujące, że wśród kilku możliwości jedna jest zalecana jako szczególnie przydatna, bez wymieniania lub wykluczania innych lub, że pewien sposób działania jest preferowany, lecz niekoniecznie wymagany, albo (w formie negatywnej), że pewna możliwość lub sposób działania nie jest zalecany, ale jednocześnie nie jest zabroniony. Terminy, które nie zostały zdefiniowane w Rozdziale 2, są stosowane zgodnie z powszechnym znaczeniem danego słowa i z jego definicją słownikową. Przeznaczenie załącznika informacyjnego (na podstawie Dyrektyw ISO/IEC, Część 2, 2004, 6.4.1) Załącznik informacyjny A do niniejszej Normy Międzynarodowej zawiera dodatkowe informacje, ułatwiające rozumienie i stosowanie dokumentu; sam załącznik nie stanowi części wytycznych ani nie jest powoływany w tekście niniejszej Normy Międzynarodowej. Załącznik A zawiera niewyczerpujący wykaz istniejących dobrowolnych inicjatyw i narzędzi na rzecz społecznej odpowiedzialności. Przedstawiono w nim przykłady takich inicjatyw i narzędzi oraz wyróżniono dodatkowe dostępne wytyczne, dzięki którym użytkownicy mają możliwość porównania własnych praktyk z tymi, które są stosowane w innych organizacjach. Fakt wymienienia danej inicjatywy lub narzędzia w Załączniku A nie oznacza, że taka inicjatywa lub narzędzie są wspierane przez ISO. Bibliografia Bibliografia, która jest integralną częścią niniejszej Normy Międzynarodowej, zawiera informacje umożliwiające zidentyfikowanie i wyszukanie dokumentów powołanych w tekście. Zawiera odwołania do międzynarodowych dokumentów, które są uznawane za wiarygodne źródła zaleceń przedstawionych w niniejszej Normie Międzynarodowej. Dokumenty te mogą zawierać dodatkowe przydatne wytyczne i informacje; zachęca się, aby użytkownicy ISO zapoznali się z nimi w celu lepszego zrozumienia i wdrożenia społecznej odpowiedzialności. Zostały one oznaczone w tekście numerami w nawiasach kwadratowych, w indeksie górnym. UWAGA Numery materiałów źródłowych nie zostały przypisane na podstawie kolejności występowania dokumentów w tekście. Na początku zostały umieszczone dokumenty ISO, a następnie pozostałe dokumenty uporządkowane w kolejności alfabetycznej według organizacji, która je wydała. Ramki tekstowe W ramkach tekstowych przedstawiono uzupełniające wytyczne lub przykłady pomocnicze. Nie zaleca się traktowania tekstu w ramkach jako mniej istotnego od pozostałej części dokumentu.

13 PN-ISO 26000: Wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności 1 Zakres normy Niniejsza Norma Międzynarodowa zawiera wytyczne dla wszystkich rodzajów organizacji, niezależnie od ich wielkości lub lokalizacji, na temat: a) koncepcji, terminów i definicji związanych ze społeczną odpowiedzialnością; b) kontekstu, trendów i cech charakterystycznych społecznej odpowiedzialności; c) zasad i praktyk związanych ze społeczną odpowiedzialnością; d) kluczowych obszarów i zagadnień związanych ze społeczną odpowiedzialnością; e) integrowania, wdrażania i promowania zachowań odpowiedzialnych społecznie w całej organizacji oraz poprzez polityki i praktyki, w obrębie sfery wpływów organizacji; f) identyfikowania i angażowania interesariuszy; oraz g) komunikowania zobowiązań, efektów działań oraz innych informacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Niniejsza Norma Międzynarodowa została opracowana, aby ułatwić organizacjom podejmowanie działań przyczyniających się do zrównoważonego rozwoju. Celem jej jest zachęcenie organizacji, aby w swoich działaniach nie ograniczały się wyłącznie do zgodności z prawem, co jest podstawowym obowiązkiem każdej organizacji oraz zasadniczym elementem jej społecznej odpowiedzialności. Celem normy jest promowanie wspólnego rozumienia społecznej odpowiedzialności oraz uzupełnianie innych narzędzi i inicjatyw na rzecz społecznej odpowiedzialności, a nie ich zastępowanie. Wskazane jest, aby organizacja stosując niniejszą Normę Międzynarodową uwzględniała zróżnicowanie społeczne, środowiskowe, prawne, kulturowe, polityczne i organizacyjne, jak również różnice w warunkach ekonomicznych, przy jednoczesnym zachowaniu spójności z międzynarodowymi normami postępowania. Niniejsza Norma Międzynarodowa nie jest normą systemu zarządzania. Nie jest przeznaczona ani odpowiednia do celów certyfikacji ani do stosowania w ramach regulacji lub umów. Wszelkie oferty certyfikacji według ISO lub deklaracje posiadania certyfikatu będą sprzeczne z przeznaczeniem i celem niniejszej Normy Międzynarodowej i będą niewłaściwym jej użyciem. Ponieważ niniejsza Norma Międzynarodowa nie zawiera wymagań, żadna certyfikacja nie będzie wykazaniem zgodności z niniejszą Normą Międzynarodową. Niniejsza Norma Międzynarodowa jest przeznaczona do dostarczania organizacjom wytycznych dotyczących społecznej odpowiedzialności i może być wykorzystywana w ramach działań polityki publicznej. Jednak dla celów Porozumienia z Marrakeszu ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO) N2) przyjęto, że nie powinna być interpretowana jako norma międzynarodowa, wytyczne lub zalecenie, ani nie powinna stanowić podstawy domniemania lub ustalenia, że dane działanie jest spójne z zobowiązaniami WTO. Ponadto celem normy nie jest dostarczanie podstaw do podejmowania działań prawnych, wnoszenia reklamacji/skarg, obrony lub innych roszczeń w żadnym postępowaniu międzynarodowym, krajowym lub innym. Nie jest ona przeznaczona do przytaczania jako dowód ewolucji zwyczajowego prawa międzynarodowego. Niniejsza Norma Międzynarodowa nie ma na celu uniemożliwiania rozwoju norm krajowych, które są bardziej szczegółowe, wymagające lub są normami innego typu. N2) Odsyłacz krajowy: WTO Word Trade Organization.

14 14 PN-ISO 26000: Terminy i definicje Dla celów niniejszego dokumentu stosuje się terminy i definicje wymienione niżej. 2.1 rozliczalność zdolność do przyjmowania odpowiedzialności za podejmowane decyzje oraz działania przed jednostkami zarządzającymi organizacją, organami prawnymi oraz, w szerszym zakresie, przed jej interesariuszami 2.2 konsument osoba fizyczna dokonująca zakupu nieruchomości, produktów lub usług lub korzystająca z nieruchomości, produktów lub usług w celach prywatnych 2.3 klient organizacja lub osoba fizyczna, dokonująca zakupu nieruchomości, produktów lub usług w celach komercyjnych, prywatnych lub publicznych. 2.4 należyta staranność kompleksowy, proaktywny proces mający na celu zidentyfikowanie faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków społecznych, środowiskowych i ekonomicznych wynikających z decyzji i działań organizacji w ciągu całego cyklu projektowego lub cyklu działania organizacji; celem tego procesu jest unikanie i łagodzenie negatywnych skutków 2.5 pracownik osoba pozostająca w relacji określanej w praktyce lub prawie krajowym jako stosunek pracy UWAGA Pracownik jest terminem o węższym znaczeniu niż termin pracujący (2.27). 2.6 środowisko otoczenie, w którym działa organizacja, z uwzględnieniem powietrza, wody, ziemi, zasobów naturalnych, flory, fauny, ludzi i ich wzajemnych zależności UWAGA W tym kontekście pojęcie otoczenia rozciąga się od wnętrza organizacji do systemu globalnego 2.7 postępowanie etyczne postępowanie zgodne z przyjętymi zasadami prawidłowego lub właściwego zachowania w kontekście konkretnej sytuacji oraz spójne z międzynarodowymi normami postępowania (2.11) 2.8 równouprawnienie płci równe traktowanie kobiet i mężczyzn UWAGA Termin ten obejmuje równe traktowanie lub, w niektórych przypadkach, traktowanie odmienne, ale uznawane za równorzędne pod względem praw, korzyści, zobowiązań i możliwości. 2.9 wpływ organizacji wpływ pozytywna lub negatywna zmiana w społeczeństwie, gospodarce lub środowisku (2.6), w całości lub częściowo wynikająca z przeszłych bądź teraźniejszych działań i decyzji organizacji

15 PN-ISO 26000: inicjatywa na rzecz społecznej odpowiedzialności inicjatywa program lub działanie w szczególności ukierunkowane na osiągnięcie określonego celu związanego ze społeczną odpowiedzialnością (2.18) UWAGA Inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności mogą być przygotowywane, sponsorowane lub zarządzane przez organizację dowolnego typu międzynarodowe normy postępowania oczekiwane, społecznie odpowiedzialne postępowanie organizacji wywodzące się z międzynarodowego prawa zwyczajowego, ogólnie przyjętych zasad prawa międzynarodowego lub porozumień międzyrządowych i umów uznawanych powszechnie lub niemal powszechnie UWAGA 1 Porozumienia międzyrządowe obejmują także traktaty i konwencje. UWAGA 2 Chociaż międzynarodowe prawo zwyczajowe, powszechnie przyjęte zasady prawa międzynarodowego oraz umowy międzyrządowe są przede wszystkim skierowane do państw, jednak wszystkie organizacje mogą aspirować do wyrażonych w nich celów i zasad. UWAGA 3 Międzynarodowe normy postępowania ewoluują w miarę upływu czasu organizacja jednostka lub grupa ludzi i infrastruktura, z przypisaniem odpowiedzialności, uprawnień i powiązań oraz identyfikowalnych celów UWAGA 1 Dla celów niniejszej Normy Międzynarodowej termin organizacja nie obejmuje instytucji rządowych wykonujących swoją suwerenną rolę polegającą na tworzeniu i egzekwowaniu prawa, sprawowaniu władzy sądowniczej, wykonywaniu swoich obowiązków związanych z tworzeniem polityki w interesie publicznym lub przestrzeganiu międzynarodowych zobowiązań państwa. UWAGA 2 Pojęcie małych i średnich organizacji (SMO) N3) wyjaśniono w ład organizacyjny system, według którego organizacja (2.12) podejmuje i wdraża decyzje służące realizacji jej celów 2.14 zasada podstawa decyzji lub postępowania 2.15 produkt artykuł lub materiał oferowany do sprzedaży lub będący częścią usługi dostarczanej przez organizację (2.12) 2.16 usługa działanie organizacji (2.12) podejmowane w celu zaspokojenia popytu lub potrzeby 2.17 dialog społeczny negocjacje, konsultacje lub zwykła wymiana informacji między przedstawicielami rządów, pracodawców i pracujących w sprawach będących przedmiotem powszechnego zainteresowania, dotyczących polityki ekonomicznej i społecznej UWAGA W niniejszej Normie Międzynarodowej, termin dialog społeczny jest używany wyłącznie w znaczeniu stosowanym przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP). N3) Odsyłacz krajowy: SMO small and medium-sized organization.

16 16 PN-ISO 26000: społeczna odpowiedzialność odpowiedzialność organizacji (2.12) za wpływ (2.9) jej decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko (2.6), zapewniana poprzez przejrzyste i etyczne postępowanie (2.7), które przyczynia się do zrównoważonego rozwoju (2.23), w tym dobrobytu i zdrowia społeczeństwa; uwzględnia oczekiwania interesariuszy (2.20); jest zgodne z obowiązującym prawem i spójne z międzynarodowymi normami postępowania (2.11); oraz jest zintegrowane z działaniami organizacji (2.12) i praktykowane w jej relacjach. UWAGA 1 Działania obejmują produkty, usługi i procesy. UWAGA 2 Relacje dotyczą działań organizacji podejmowanych w obrębie jej sfery oddziaływania (2.19) sfera oddziaływania zakres/zasięg politycznych, umownych, gospodarczych lub innych relacji, za pośrednictwem których organizacja (2.12) ma możliwość wpływania na decyzje lub działania osób fizycznych lub organizacji UWAGA 1 Możliwość oddziaływania sama w sobie nie oznacza odpowiedzialności za oddziaływanie. UWAGA 2 Termin ten w niniejszej Normie Międzynarodowej zawsze interpretuje się w kontekście wytycznych podanych w i interesariusz osoba lub grupa osób zainteresowana jakimikolwiek decyzjami lub działaniami organizacji (2.12) 2.21 angażowanie interesariuszy działanie podejmowane w celu stworzenia możliwości dialogu między organizacją (2.12) i co najmniej jednym z interesariuszy (2.20), w celu zapewnienia odpowiednich informacji umożliwiających organizacji podejmowanie decyzji 2.22 łańcuch dostaw sekwencja działań lub stron dostarczających produkty (2.15) lub usługi (2.16) dla organizacji (2.12) UWAGA W niektórych przypadkach termin łańcuch dostaw jest utożsamiany z terminem łańcuch wartości (2.25). Jednak dla celów niniejszej Normy Międzynarodowej termin łańcuch dostaw jest stosowany zgodnie z powyższą definicją zrównoważony rozwój rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenia, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń UWAGA Zrównoważony rozwój polega na połączeniu celów wysokiej jakości życia, zdrowia i dobrobytu ze sprawiedliwością społeczną i utrzymaniem zdolności Ziemi do podtrzymywania życia w całej jego różnorodności. Te cele społeczne, ekonomiczne i środowiskowe są współzależne i wzajemnie się wspomagają. Zrównoważony rozwój można traktować jako sposób wyrażenia szerszych oczekiwań całego społeczeństwa przejrzystość jawność decyzji i działań, które oddziałują na społeczeństwo, gospodarkę i środowisko (2.6) oraz gotowość ich komunikowania w odpowiednim czasie, w jasny, precyzyjny, uczciwy i kompletny sposób 2.25 łańcuch wartości cała sekwencja działań lub stron dostarczających lub otrzymujących wartość w formie produktów (2.15) lub usług (2.16)

17 PN-ISO 26000: UWAGA 1 UWAGA 2 Strony dostarczające wartość obejmują dostawców, pracujących (2.27) z zewnątrz, wykonawców i innych. Strony otrzymujące wartość obejmują klientów (2.3), konsumentów (2.2), członków i innych użytkowników grupa szczególnie wrażliwa grupa osób mających co najmniej jedną cechę wspólną, która jest podstawą dyskryminacji lub niekorzystnych warunków społecznych, ekonomicznych, kulturalnych, politycznych lub zdrowotnych oraz która uniemożliwia im dochodzenie swoich praw lub korzystanie z równych szans 2.27 pracujący osoba wykonująca pracę, niezależnie od tego, czy jest to pracownik (2.5) czy też osoba samozatrudniona 3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności 3.1 Społeczna odpowiedzialność organizacji: tło historyczne Termin społeczna odpowiedzialność wszedł do powszechnego użycia na początku lat 70. XX wieku, choć różne aspekty społecznej odpowiedzialności były przedmiotem działań organizacji i rządów już pod koniec XIX wieku, a w niektórych przypadkach nawet jeszcze wcześniej. W minionych latach zainteresowanie społeczną odpowiedzialnością koncentrowało się przede wszystkim na biznesie. Termin społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) N4) jest większości osób lepiej znany niż termin społeczna odpowiedzialność. Pogląd, że społeczna odpowiedzialność ma zastosowanie do wszystkich organizacji, wykształcił się w miarę tego, jak organizacje różnego rodzaju, nie tylko te ze świata biznesu, zaczęły uświadamiać sobie, że i one są odpowiedzialne za wkład w zrównoważony rozwój. Elementy społecznej odpowiedzialności odzwierciedlają oczekiwania społeczeństwa w danym czasie, dlatego też podlegają zmianom. Wraz ze zmianą problemów społeczeństwa ulegają również zmianom jego oczekiwania wobec organizacji. W początkowym rozumieniu pojęcia społecznej odpowiedzialności koncentrowano się na działalności filantropijnej, jak na przykład przekazywanie darowizn na cele charytatywne. Zagadnienia takie, jak praktyki z zakresu pracy oraz uczciwe praktyki operacyjne pojawiły się ponad sto lat temu. Inne zagadnienia takie jak, prawa człowieka, środowisko, ochrona konsumentów i przeciwdziałanie defraudacji i korupcji, były dodawane w miarę tego, jak zyskiwały na znaczeniu. Kluczowe obszary i zagadnienia zidentyfikowane w niniejszej Normie Międzynarodowej odzwierciedlają aktualne rozumienie pojęcia dobrych praktyk. W przyszłości dobre praktyki z pewnością będą ulegać zmianom i możliwe, że do kwestii uznawanych za ważne elementy społecznej odpowiedzialności dodane zostaną kolejne, nowe zagadnienia. 3.2 Najnowsze trendy w zakresie społecznej odpowiedzialności Istnieje wiele powodów, dla których świadomość społecznej odpowiedzialności organizacji wzrasta. Globalizacja, ułatwienia w zakresie mobilności oraz coraz większa dostępność błyskawicznej komunikacji sprawiają, że ludzie i organizacje na całym świecie mają łatwiejszy dostęp do informacji o decyzjach i działaniach organizacji zarówno w pobliskich, jak i odległych lokalizacjach. Dzięki tym czynnikom organizacje mają szansę skorzystania z nowych sposobów realizacji różnych działań oraz rozwiązywania problemów. Oznacza to, że decyzje i działania organizacji podlegają większej kontroli szerokiego grona różnych grup i osób. Polityki lub praktyki stosowane przez organizacje w różnych miejscach mogą być z łatwością porównywane. N4) Odsyłacz krajowy: CSR corporate social responsibility.

18 18 PN-ISO 26000:2012 Globalny charakter niektórych zagadnień środowiskowych i zdrowotnych, uznanie ogólnoświatowej odpowiedzialności za zwalczanie ubóstwa, rosnące wzajemne zależności finansowe i gospodarcze oraz coraz większe rozproszenie geograficzne łańcuchów wartości wszystko to oznacza, że sprawy istotne dla organizacji mogą wykraczać poza te istniejące w obrębie jej bezpośredniego otoczenia. Ważne jest, aby organizacje uwzględniały kwestie społecznej odpowiedzialności niezależnie od uwarunkowań społecznych lub gospodarczych. Dokumenty takie, jak deklaracja z Rio de Janeiro w sprawie Środowiska i Rozwoju [158], Deklaracja z Johannesburga w sprawie Zrównoważonego Rozwoju [151], Milenijne Cele Rozwoju [153] oraz Deklaracja MOP [54] dotycząca Podstawowych Zasad i Praw w Pracy podkreślają te wzajemne zależności o ogólnoświatowym zasięgu. W ciągu ostatnich kilku dekad globalizacja przyczyniła się do zwiększenia wpływu organizacji różnego typu w tym z sektora prywatnego, NGO i rządów na społeczności i środowisko. NGO i firmy są obecnie dostawcami wielu usług zwykle świadczonych przez rządy, zwłaszcza w krajach, w których rządy stanęły wobec poważnych wyzwań i ograniczeń, i nie są w stanie dostarczyć usług w obszarach takich, jak ochrona zdrowia, edukacja i opieka społeczna. W miarę rozszerzania zakresu możliwości rządów państw, znaczenie organizacji z sektora prywatnego i rządowych ulega zmianie. Zaleca się, aby w czasach kryzysu ekonomicznego i finansowego organizacje dążyły do podtrzymywania swoich działań związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Kryzysy takie wywierają znaczący wpływ na grupy szczególnie wrażliwe, stąd wiążą się z potrzebą wzmożonych działań w zakresie społecznej odpowiedzialności. Ponadto zjawiska kryzysowe w szczególny sposób umożliwiają skuteczniejsze uwzględnianie kwestii społecznych, ekonomicznych i środowiskowych w kształtowaniu polityki oraz w działaniach i decyzjach organizacji. Kluczową rolę w realizowaniu tych szczególnych możliwości odgrywa rząd. Konsumenci, klienci, darczyńcy, inwestorzy oraz właściciele na wiele różnych sposobów wywierają finansowy wpływ na organizację w związku ze społeczną odpowiedzialnością. Oczekiwania społeczeństwa w zakresie efektów działalności organizacji stale rosną. W wielu miejscach ustawodawstwo określające prawo społeczeństwa do informacji umożliwia obywatelom dostęp do szczegółowych informacji na temat decyzji i działań niektórych organizacji. Coraz więcej organizacji komunikuje się ze swoimi interesariuszami, w tym poprzez opracowywanie raportów dotyczących społecznej odpowiedzialności, aby zaspokoić ich potrzeby w zakresie informacji o funkcjonowaniu organizacji. Te oraz inne czynniki składają się na kontekst społecznej odpowiedzialności, przyczyniając się do tego, że od organizacji oczekuje się, aby w swoich działaniach wykazywały odpowiedzialność społeczną. 3.3 Charakterystyki społecznej odpowiedzialności Postanowienia ogólne Zasadniczą cechą społecznej odpowiedzialności (2.18) jest gotowość organizacji do uwzględniania, podczas podejmowania decyzji, kwestii społecznych i środowiskowych oraz rozliczania się z wpływu podejmowanych decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko. Oznacza to postępowanie zarówno przejrzyste, jak i etyczne, przyczyniające się do zrównoważonego rozwoju, zgodne z obowiązującym prawem oraz spójne z międzynarodowymi normami postępowania. Oznacza to również, że społeczna odpowiedzialność jest uwzględniana we wszystkich działaniach organizacji, praktykowana w jej kontaktach oraz bierze pod uwagę interesy interesariuszy. Na jeden lub więcej interesów mogą mieć wpływ decyzje i działania podejmowane przez organizację. Daje to podstawę do kształtowania wzajemnych relacji. Relacje te nie muszą mieć charakteru formalnego, ani nawet nie muszą być dostrzegane przez interesariusza lub organizację. Interesariusze mogą być nazywani stronami zainteresowanymi. Podczas określania, które z ich interesów mają być uznane, zaleca się, aby organizacja rozważała zgodność z prawem tych interesów oraz ich spójność z międzynarodowymi normami postępowania Oczekiwania społeczeństwa Społeczna odpowiedzialność wiąże się ze zrozumieniem oczekiwań społeczeństwa w szerszej perspektywie. Podstawową zasadą społecznej odpowiedzialności jest respektowanie prawa oraz zgodność z prawnie wiążącymi zobowiązaniami. Jednak społeczna odpowiedzialność wymaga także, aby w podejmowanych działaniach nie ograniczać się wyłącznie do zachowania zgodności z prawem, ale również uwzględniać takie zobowiązania wobec innych, które nie są prawnie wiążące. Zobowiązania te wynikają z powszechnie uznawanych zasad etycznych oraz innych wartości.

19 PN-ISO 26000: Chociaż oczekiwania w zakresie postępowania odpowiedzialnego społecznie będą różne w zależności od kraju i kultury, zaleca się, aby organizacje jednak przestrzegały międzynarodowych norm postępowania, takich jak te zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka [156], deklaracji z Johannesburga w sprawie zrównoważonego rozwoju [151] oraz innych dokumentach. W Rozdziale 6 przedstawione zostały kluczowe obszary społecznej odpowiedzialności. Każdy z tych kluczowych obszarów obejmuje różne zagadnienia, dzięki którym organizacje będą mogły określić swoje kluczowe oddziaływania na społeczeństwo. Omówienie każdego zagadnienia zawiera również opis działań, które należy podjąć w celu uwzględnienia tych oddziaływań Rola interesariuszy w społecznej odpowiedzialności Identyfikowanie oraz angażowanie interesariuszy to fundament społecznej odpowiedzialności. Zaleca się, aby organizacja ustaliła, na kogo mogą oddziaływać jej decyzje i działania, aby mogła określić ich skutki i sposób uwzględnienia. Chociaż interesariusze mogą pomóc organizacji w określeniu znaczenia poszczególnych kwestii dla jej decyzji i działań, interesariusze nie zastępują szerszej społeczności w wytyczaniu norm i oczekiwań odnośnie do postępowania. Pewne kwestie mogą być istotne z punktu widzenia społecznej odpowiedzialności organizacji, nawet jeżeli nie zostały wyraźnie zidentyfikowane przez interesariuszy, z którymi się konsultuje. Dalsze wytyczne dotyczące tego obszaru zostały przedstawione w 4.5 oraz Rozdziale Integrowanie społecznej odpowiedzialności Ponieważ społeczna odpowiedzialność dotyczy potencjalnego i rzeczywistego oddziaływania decyzji oraz działań podejmowanych przez organizację, to stałe, codzienne działania organizacji stanowią najważniejszy obszar, który należy wziąć pod uwagę. Zaleca się, aby społeczna odpowiedzialność była integralną częścią podstawowej strategii organizacji, z przypisanymi obowiązkami i rozliczalnością z nich na wszystkich właściwych poziomach organizacji. Zaleca się, aby było to odzwierciedlone w procesie decyzyjnym oraz uwzględnione w realizacji działań. Filantropia (w tym kontekście rozumiana jako przekazywanie środków na cele charytatywne) może pozytywnie wpływać na społeczeństwo. Jednakże nie zaleca się, aby tego typu działania były stosowane przez organizacje jako substytut integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji. Wpływ decyzji lub działań organizacji może w ogromnej mierze zależeć od jej relacji z innymi organizacjami. Wywiązanie się przez organizację z jej obowiązków może wymagać współpracy z innymi podmiotami. Mogą to być organizacje partnerskie, konkurencyjne (w tym przypadku należy zwrócić uwagę, aby unikać zachowań antykonkurencyjnych), a także inni uczestnicy łańcucha wartości lub wszelkie inne właściwe strony w obrębie sfery wpływu organizacji. W Ramce 2 opisano znaczenie równouprawnienia płci oraz jego związek ze społeczną odpowiedzialnością. Ramka 2 Równouprawnienie płci a społeczna odpowiedzialność Wszystkie społeczeństwa przypisują kobietom i mężczyznom określone role związane z płcią. Role te to nabyte zachowania warunkujące, które działania i obowiązki są postrzegane jako męskie lub kobiece. Role związane z płcią czasem dyskryminują kobiety, a czasem również mężczyzn. We wszystkich przypadkach, dyskryminacja ze względu na płeć ogranicza potencjał poszczególnych osób, rodzin, społeczności i społeczeństw. Między równouprawnieniem płci a rozwojem społecznym i gospodarczym zachodzi udowodniony, pozytywny związek, dlatego też równouprawnienie płci jest jednym z Milenijnych Celów Rozwoju. Promowanie równouprawnienia płci w działaniach organizacji jest istotnym elementem społecznej odpowiedzialności. Zaleca się, aby organizacje analizowały swoje decyzje i działania pod kątem eliminowania uprzedzeń ze względu na płeć oraz promowania równouprawnienia płci. Obszary tej analizy to między innymi: proporcje liczby kobiet i mężczyzn w kierownictwie i strukturze zarządczej organizacji, przy założeniu stopniowego osiągania parytetu oraz eliminacji barier ze względu na płeć;

20 20 PN-ISO 26000:2012 równe traktowanie mężczyzn i kobiet w procesie rekrutacji, podczas przydzielania stanowisk, przy szkoleniach, możliwościach awansu, wynagradzaniu oraz rozwiązaniu umowy o pracę; równe wynagrodzenie dla mężczyzn i kobiet za wykonanie pracy o tej samej wartości [57] ; możliwe zróżnicowanie działań dotyczących mężczyzn i kobiet w związku ze stanowiskiem pracy oraz zapewnieniem higieny i bezpieczeństwa pracy; decyzje oraz działania organizacji zapewniające równe traktowanie potrzeb mężczyzn i kobiet (na przykład sprawdzanie skutków opracowania określonych wyrobów lub usług odczuwanych przez mężczyzn i kobiety lub analizowanie wizerunków kobiet i mężczyzn prezentowanych w komunikacji lub materiałach reklamowych organizacji); oraz zapewnienie zarówno kobietom, jak i mężczyznom korzyści płynących z promowania i wspomagania przez organizację rozwoju społeczności, możliwie ze szczególnym uwzględnieniem obszarów, w obrębie których dana płeć jest pokrzywdzona. Równouprawnienie płci w ramach angażowania interesariuszy jest ważnym środkiem umożliwiającym osiągnięcie równouprawnienia w działaniach organizacji. Aby propagować równouprawnienie płci, organizacje mogą również korzystać z profesjonalnego doradztwa w dziedzinie rozwiązywania problemów związanych z dyskryminacją i nierównością płci. Zachęca się organizacje, aby w celu systematycznego monitorowania postępów w osiąganiu równouprawnienia płci [133][134] korzystały ze wskaźników i wartości docelowych oraz odwoływały się do najlepszych praktyk. W Ramce 3 opisano, w jaki sposób niniejsza Norma Międzynarodowa dotyczy działań małych i średnich organizacji (SMO). Ramka 3 ISO a małe i średnie organizacje (SMO) Małe i średnie organizacje to takie organizacje, w których liczba pracowników lub wartość transakcji finansowych nie przekracza określonej granicy. Progi definiujące te granice różnią się w zależności od kraju. Dla celów niniejszej Normy Międzynarodowej, do grupy SMO zaliczamy również bardzo małe organizacje określane często jako mikroorganizacje. Uwzględnienie społecznej odpowiedzialności w całej SMO może zostać przeprowadzane w toku praktycznych, prostych i ekonomicznych działań, i nie musi być ani złożone, ani kosztowne. Z uwagi na niewielki rozmiar organizacji i potencjalnie większą elastyczność i innowacyjność w SMO występują warunki szczególnie sprzyjające wdrożeniu społecznej odpowiedzialności. Organizacje te są z reguły bardziej elastyczne pod względem zarządzania, często utrzymują bliskie kontakty z lokalnymi społecznościami, a ich najwyższe kierownictwo ma bardziej bezpośredni wpływ na działania organizacji. Społeczna odpowiedzialność wiąże się z przyjęciem zintegrowanego podejścia do zarządzania działaniami organizacji i jej wpływami. Zaleca się, aby organizacja analizowała i monitorowała wpływ swoich decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko w sposób, który uwzględnia zarówno wielkość organizacji, jak i jej wpływy. Organizacja nie zawsze ma możliwość natychmiastowego naprawienia wszystkich negatywnych konsekwencji swoich decyzji i działań. Konieczne może być dokonywanie wyborów oraz wyznaczenie priorytetów. Przydatne mogą okazać się następujące informacje. Zaleca się, aby SMO: wzięły pod uwagę fakt, że wewnętrzne procedury zarządzania, informowanie interesariuszy oraz inne procesy mogą w przypadku SMO być bardziej elastyczne i nieformalne niż w przypadku większych organizacji, pod warunkiem że zachowane zostaną odpowiednie poziomy przejrzystości; miały świadomość, że podczas przeglądu siedmiu kluczowych obszarów oraz identyfikowania istotnych zagadnień zalecane jest uwzględnienie kontekstu organizacji, zasobów oraz interesów interesariuszy, z uwzględnieniem faktu, że dla każdej organizacji istotne znaczenie będą miały wszystkie kluczowe obszary, lecz nie wszystkie zagadnienia z nimi związane;

21 PN-ISO 26000: w pierwszej kolejności skupiały się na zagadnieniach i wpływach, które mają największe znaczenie dla zrównoważonego rozwoju. Zaleca się, aby SMO opracowały również plan uwzględnienia na czas pozostałych zagadnień i wpływów; szukały wsparcia odpowiednich instytucji państwowych, organizacji takich jak stowarzyszenia sektorowe i organizacje patronackie lub partnerskie oraz krajowych jednostek normalizacyjnych podczas opracowywania praktycznych wskazówek i programów postępowania dotyczących stosowania niniejszej Normy Międzynarodowej. Zaleca się, aby takie wskazówki i programy były dostosowane do określonego charakteru i potrzeb SMO oraz ich interesariuszy; oraz tam, gdzie jest to właściwe, zamiast działać indywidualnie, podejmowały wspólne inicjatywy z organizacjami partnerskimi i sektorowymi celem zaoszczędzenia zasobów i zwiększenia możliwości działania. Na przykład w przypadku organizacji funkcjonujących w tym samym otoczeniu lub w tym samym sektorze, wspólne identyfikowanie i angażowanie interesariuszy może być czasami bardziej skuteczne. SMO mogą skorzystać na kierowaniu się odpowiedzialnością społeczną z powodów przedstawionych w innych częściach niniejszej Normy Międzynarodowej. SMO mogą przekonać się, że inne organizacje, z którymi utrzymują relacje, postrzegają wsparcie przedsięwzięć SMO jako element ich własnej społecznej odpowiedzialności. Organizacje o większych możliwościach i doświadczeniu w dziedzinie społecznej odpowiedzialności mogą wspomagać SMO, między innymi poprzez wspieranie ich w działaniach edukacyjnych dotyczących społecznej odpowiedzialności i dobrych praktyk Związek między społeczną odpowiedzialnością a zrównoważonym rozwojem Chociaż wiele osób stosuje terminy społeczna odpowiedzialność i zrównoważony rozwój zamiennie i zachodzi między nimi ścisły związek, są to jednak dwie różne koncepcje. Zrównoważony rozwój to powszechnie przyjęta koncepcja i nadrzędny cel, który zyskał międzynarodową akceptację po opublikowaniu w 1987 roku Raportu Światowej Komisji ONZ ds. Środowiska i Rozwoju: Nasza Wspólna Przyszłość [174]. Zrównoważony rozwój polega na zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa przy uwzględnieniu ograniczeń środowiska przyrodniczego planety i umożliwieniu realizacji aspiracji rozwojowych przyszłych pokoleń. Zrównoważony rozwój ma trzy wymiary gospodarczy, społeczny i środowiskowy które są wzajemnie zależne; na przykład wyeliminowanie ubóstwa wymaga propagowania sprawiedliwości społecznej, rozwoju gospodarczego i ochrony środowiska. Znaczenie tych celów było wielokrotnie powtarzane od 1987 roku na wielu forach międzynarodowych, takich jak Konferencja ONZ w sprawie Środowiska i Rozwoju w 1992 roku czy Światowy Szczyt dotyczący Zrównoważonego Rozwoju w 2002 roku. Społeczna odpowiedzialność skupia się na organizacji i dotyczy jej odpowiedzialności wobec społeczeństwa i środowiska. Społeczna odpowiedzialność jest ściśle powiązana ze zrównoważonym rozwojem. Ponieważ zrównoważony rozwój dotyczy celów gospodarczych, społecznych i środowiskowych, które są wspólne dla wszystkich ludzi, może być wykorzystywany jako swego rodzaju podsumowanie szerszych oczekiwań społeczeństwa, które powinny zostać uwzględnione przez organizacje pragnące postępować odpowiedzialnie. Dlatego też zaleca się, aby nadrzędnym celem społecznej odpowiedzialności organizacji było przyczynianie się do zrównoważonego rozwoju. Zasady, praktyki oraz kluczowe obszary opisane w kolejnych rozdziałach niniejszej Normy Międzynarodowej stanowią podstawę praktycznego wdrożenia społecznej odpowiedzialności przez organizację oraz jej wkładu w proces zrównoważonego rozwoju. Decyzje i działania organizacji odpowiedzialnej społecznie mogą w znaczący sposób przyczynić się do zrównoważonego rozwoju. Celem zrównoważonego rozwoju jest zapewnienie społeczeństwu jako całości oraz planecie stabilnych warunków istnienia. Nie chodzi tu o stabilność lub rentowność konkretnej organizacji. Stabilność danej organizacji może, lub nie, pozostawać w zgodzie ze stabilnością całego społeczeństwa, która jest osiągana poprzez uwzględnienie w sposób łączny aspektów społecznych, gospodarczych i środowiskowych. Zrównoważona konsumpcja, zrównoważone wykorzystywanie zasobów oraz zrównoważone środki utrzymania są istotne dla wszystkich organizacji i mają wpływ na zrównoważone funkcjonowanie całego społeczeństwa.

22 22 PN-ISO 26000: Państwo a społeczna odpowiedzialność Niniejsza Norma Międzynarodowa nie może zastępować, zmieniać ani w żaden inny sposób modyfikować obowiązku państwa do działania w interesie publicznym. Niniejsza Norma Międzynarodowa nie dostarcza wytycznych określających przedmiot prawnie wiążących zobowiązań; nie ma też na celu poruszania kwestii, które mogą być prawidłowo rozwiązane wyłącznie przez instytucje polityczne. Państwo różni się od organizacji przede wszystkim tym, że dysponuje wyłączną władzą ustawodawczą i wykonawczą w zakresie prawa. Na przykład spoczywający na państwie obowiązek ochrony praw człowieka różni się od obowiązków organizacji związanych z ochroną praw człowieka, o których mowa w niniejszej Normie Międzynarodowej. Prawidłowe funkcjonowanie państwa jest dla zrównoważonego rozwoju nieodzowne. Istotną rolą państwa jest zapewnienie skutecznego stosowania przepisów prawa tak, aby wspierać kulturę poszanowania prawa. Organizacje rządowe, podobnie jak inne organizacje, mogą wykorzystywać niniejszą Normę Międzynarodową do informowania o swoich politykach, decyzjach i działaniach związanych z różnymi aspektami społecznej odpowiedzialności. Organizacje rządowe mogą na wiele różnych sposobów wspierać organizacje w ich staraniach mających na celu postępowanie w sposób społecznie odpowiedzialny, na przykład poprzez uznanie i propagowanie społecznej odpowiedzialności. Jednakże propagowanie społecznej odpowiedzialności organizacji nie jest i nie może zastępować skutecznego wykonywania obowiązków i zobowiązań państwa. 4 Zasady społecznej odpowiedzialności 4.1 Postanowienia ogólne W niniejszym rozdziale przedstawiono wytyczne dotyczące siedmiu zasad społecznej odpowiedzialności. Nadrzędnym celem organizacji, która rozważa oraz podejmuje działania na rzecz społecznej odpowiedzialności, jest maksymalizacja swojego wkładu w zrównoważony rozwój. W ramach realizacji tego celu, mimo że nie istnieje żadna określona lista zasad społecznej odpowiedzialności, zaleca się, aby organizacje postępowały zgodnie z siedmioma zasadami wyszczególnionymi poniżej, jak również zgodnie z zasadami właściwymi dla każdego kluczowego obszaru, które zostały przedstawione w Rozdziale 6. Zaleca się, aby organizacje postępowały według norm, wytycznych lub reguł postępowania, które są zgodne z przyjętymi zasadami właściwego lub dobrego postępowania w kontekście określonych sytuacji, nawet jeżeli sytuacje takie stanowią dla organizacji wyzwanie. Przy stosowaniu niniejszej Normy Międzynarodowej wskazane jest, aby organizacja uwzględniała różnice społeczne, środowiskowe, prawne, kulturowe, polityczne i organizacyjne, jak również różnice ekonomiczne, zachowując jednocześnie spójność z międzynarodowymi normami postępowania. 4.2 Rozliczalność Zasada: zaleca się, aby organizacja rozliczała się ze swoich wpływów na społeczeństwo, gospodarkę i środowisko. Zasada ta sugeruje, że zaleca się, aby organizacja zaakceptowała odpowiedni zakres nadzoru, a także aby zobowiązała się do reagowania na wyniki tego nadzoru. Rozliczalność nakłada zobowiązanie, aby kierownictwo odpowiadało przed udziałowcami organizacji oraz aby organizacja odpowiadała przed organami władzy z tytułu przestrzegania przepisów prawa. Rozliczalność z tytułu ogólnego wpływu decyzji i działań organizacji na społeczeństwo i środowisko zakłada również, że sposób, w jaki organizacja odpowiada wobec tych stron, jak również wobec ogółu społeczeństwa, zależy od charakteru tego wpływu oraz okoliczności. Rozliczalność wywiera pozytywny wpływ zarówno na samą organizację, jak i na społeczeństwo. Stopień rozliczalności może się różnić, ale zaleca się, aby zawsze odpowiadał wielkości lub zakresowi uprawnień. Organizacje o najwyższych uprawnieniach przeważnie przykładają większą wagę do jakości swoich decyzji oraz nadzoru. Zasada rozliczalności wiąże się również z przyjęciem odpowiedzialności za podejmowanie od-

23 PN-ISO 26000: powiednich środków w celu naprawienia ewentualnych szkód oraz za podejmowanie działań, które zapobiegną ponownemu ich wystąpieniu. Zaleca się, aby organizacja odpowiadała za: wpływ jej decyzji i działań na społeczeństwo, środowisko oraz gospodarkę, zwłaszcza w przypadku istotnych negatywnych skutków; oraz działania podejmowane w celu zapobiegania ponownemu wystąpieniu niezamierzonych i nieprzewidzianych negatywnych wpływów. 4.3 Przejrzystość Zasada: zaleca się, aby organizacja zachowała przejrzystość swoich decyzji i działań, które mają wpływ na społeczeństwo i środowisko. Zaleca się, aby organizacja udostępniała w jasny, precyzyjny i kompletny sposób oraz w uzasadnionym i dostatecznym zakresie, informacje o polityce, decyzjach i działaniach, za które odpowiada, łącznie z informacjami na temat jej znanego i prawdopodobnego wpływu na społeczeństwo i środowisko naturalne. Zaleca się, aby informacje te były łatwo i bezpośrednio dostępne oraz zrozumiałe dla osób, które w znaczący sposób odczuły lub mogą odczuć skutki działalności organizacji. Zaleca się, by informacje te były aktualne i oparte na faktach oraz prezentowane w jasny i obiektywny sposób, tak aby interesariusze mieli możliwość rzetelnej oceny wpływu decyzji i działań organizacji na ich interesy. Zasada przejrzystości nie wymaga ujawniania informacji zastrzeżonych ani nie wymaga przekazywania informacji poufnych lub takich, których przekazanie naruszyłoby zobowiązania prawne, handlowe, dotyczące bezpieczeństwa lub ochrony prywatności. Zaleca się, aby organizacja zachowała przejrzystość w odniesieniu do: celu, charakteru oraz lokalizacji swoich działań; tożsamości swoich udziałowców; sposobu podejmowania, wdrażania i weryfikowania swoich decyzji, łącznie z definicją ról, odpowiedzialności, rozliczalności, a także uprawnień w przekroju różnych funkcji organizacji; norm i kryteriów, na podstawie których organizacja ocenia swoje działania w zakresie społecznej odpowiedzialności; efektów podejmowanych przez siebie działań związanych z istotnymi zagadnieniami społecznej odpowiedzialności; źródeł, kwot i wykorzystania funduszy; znanego i możliwego wpływu decyzji i działań organizacji na jej interesariuszy, społeczeństwo, gospodarkę oraz środowisko; oraz interesariuszy oraz kryteriów i procedur stosowanych w celu ich identyfikacji, wyboru i angażowania. 4.4 Postępowanie etyczne Zasada: zaleca się, aby organizacja postępowała w sposób etyczny. Zaleca się, aby postępowanie etyczne organizacji opierało się na takich wartościach, jak uczciwość, sprawiedliwość i prawość. Z wartościami tymi wiąże się troska o ludzi, zwierzęta i środowisko, jak również zobowiązanie do uwzględniania wpływu działań i decyzji organizacji na interesy interesariuszy. Zaleca się, aby organizacja aktywnie promowała postępowanie etyczne poprzez: identyfikowanie i deklarowanie swoich podstawowych wartości i zasad;

24 24 PN-ISO 26000:2012 opracowanie i stosowanie struktur zarządzania, które ułatwiają propagowanie postępowania etycznego w obrębie organizacji, w procesie decyzyjnym oraz w relacjach z innymi; identyfikowanie, przyjmowanie i stosowanie norm postępowania etycznego odpowiednio do celu i działalności organizacji oraz zgodnie z zasadami wyszczególnionymi w niniejszej Normie Międzynarodowej; wspieranie i propagowanie przestrzegania przyjętych standardów postępowania etycznego; definiowanie i komunikowanie standardów postępowania etycznego, jakiego oczekuje się od struktur zarządczych, personelu, dostawców, wykonawców oraz, w razie potrzeby, od właścicieli i menedżerów, a zwłaszcza tych osób, które mają możliwość, przy jednoczesnym zachowaniu lokalnej tożsamości kulturowej, wpłynięcia w znaczący sposób na wartości, kulturę, integralność, strategię oraz funkcjonowanie organizacji oraz osób występujących w jej imieniu; zapobieganie konfliktom interesów lub ich rozwiązywanie w skali całej organizacji, na wypadek gdyby konflikty te mogły doprowadzić do postępowań nieetycznych; ustanowienie i utrzymywanie mechanizmów nadzoru i kontroli w celu monitorowania, wspierania i umacniania postępowania etycznego; ustanowienie i utrzymywanie mechanizmów ułatwiających zgłaszanie postępowania nieetycznego bez obawy przed represjami; rozpoznawanie i reagowanie na sytuacje, w których brak jest lokalnych przepisów i regulacji lub są one sprzeczne z zasadami postępowania etycznego; przyjmowanie i stosowanie uznanych międzynarodowych standardów postępowania etycznego podczas przeprowadzania badań, których przedmiotem są ludzie [165] ; oraz poszanowanie dobrostanu zwierząt w przypadku wywierania wpływu na ich życie i egzystencję, między innymi poprzez zapewnienie przyzwoitych warunków przetrzymywania, hodowli, produkcji, transportu i wykorzystywania zwierząt [175]. 4.5 Poszanowanie interesów interesariuszy Zasada: zaleca się, aby organizacja szanowała, brała pod uwagę i odpowiadała na interesy swoich interesariuszy. Chociaż cele organizacji mogą być ograniczone do obszarów zainteresowania jej właścicieli, członków, klientów lub założycieli, inne osoby lub grupy mogą także posiadać prawa, roszczenia lub określone interesy, które zaleca się uwzględniać. Łącznie osoby te lub grupy tworzą grupę interesariuszy organizacji. Zaleca się, aby organizacja: identyfikowała swoich interesariuszy; uznawała i należycie uwzględniała interesy, jak również ustawowe prawa swoich interesariuszy oraz reagowała na wyrażane przez nich obawy; rozumiała, że niektórzy interesariusze mogą w znaczący sposób wpłynąć na działania organizacji; oceniała i uwzględniała różne możliwości interesariuszy w zakresie kontaktu, zaangażowania oraz wywierania wpływu na organizację; uwzględniała relacje między interesami interesariuszy a szerszymi oczekiwaniami społeczeństwa oraz wyzwaniami zrównoważonego rozwoju, jak również charakter relacji interesariuszy z organizacją (patrz także 3.3.1); oraz brała pod uwagę stanowisko interesariuszy, których interesy podlegają wpływowi działań lub decyzji organizacji, nawet jeżeli formalnie nie odgrywają oni żadnej roli w zarządzaniu organizacją lub nie są świadomi swoich interesów.

25 PN-ISO 26000: Poszanowanie prawa Zasada: zaleca się, aby organizacja przyjęła, że poszanowanie prawa jest jej obowiązkiem. Pojęcie poszanowanie prawa odwołuje się do nadrzędności prawa, a w szczególności zasady, że żadna osoba ani organizacja nie jest ponad prawem oraz że przepisy prawa obowiązują również organizacje rządowe. Przeciwieństwem poszanowania prawa jest arbitralne sprawowanie władzy. W rządy prawa wpisane jest założenie, że prawa i przepisy są zapisywane, podawane do wiadomości publicznej i sprawiedliwie egzekwowane zgodnie z ustanowionymi procedurami. W kontekście społecznej odpowiedzialności poszanowanie prawa oznacza, że organizacja zapewnia zgodność swoich działań z obowiązującym prawem i przepisami. Stąd zaleca się, aby organizacja podejmowała odpowiednie kroki w celu zapewnienia organizacji świadomości w zakresie obowiązujących ją przepisów prawnych oraz informowania osób w organizacji o obowiązku ich przestrzegania. Zaleca się, aby organizacja: postępowała zgodnie z wymaganiami prawnymi we wszystkich jurysdykcjach, w obrębie których prowadzi działalność, nawet jeżeli przepisy te nie są odpowiednio egzekwowane; zapewniała, aby jej relacje i działania były zgodne z zamierzonymi i obowiązującymi ramami prawnymi; stale aktualizowała wiedzę na temat wszystkich swoich obowiązków prawnych; oraz okresowo dokonywała przeglądów zgodności swoich działań i decyzji z obowiązującym prawem. 4.7 Poszanowanie międzynarodowych norm postępowania Zasada: zaleca się, aby organizacja przestrzegała międzynarodowych norm postępowania, przy jednoczesnym poszanowaniu prawa. Tam, gdzie prawo lub procedury jego wdrażania nie przewidują odpowiednich zabezpieczeń środowiskowych lub społecznych, zaleca się, aby organizacja dążyła co najmniej do przestrzegania międzynarodowych norm postępowania. W krajach, w których prawo lub procedury jego wdrażania są sprzeczne z międzynarodowymi normami postępowania, zaleca się, aby organizacja przestrzegała takich norm w możliwie jak największym stopniu. Jeżeli prawo lub procedury jego wdrażania są sprzeczne z międzynarodowymi normami postępowania, a nieprzestrzeganie takich norm może mieć istotne konsekwencje, zaleca się, aby organizacja, w miarę możliwości, zweryfikowała charakter swoich relacji oraz działań w obrębie tej jurysdykcji. Zalecane jest, by organizacja rozważyła wykorzystanie legalnych metod i kanałów w celu nakłonienia odpowiednich organizacji i instytucji do usunięcia takiej sprzeczności. Zalecane jest, aby organizacja unikała uczestniczenia w działaniach innej organizacji, które są niezgodne z międzynarodowymi normami postępowania.

26 26 PN-ISO 26000:2012 Ramka 4 Wyjaśnienie pojęcia współudziału Współudział może być rozumiany zarówno w kontekście prawnym, jak i pozaprawnym. W kontekście prawnym, współudział jest definiowany w niektórych jurysdykcjach jako uczestnictwo w działaniu lub zaniechanie działania, które w znaczącym stopniu przyczynia się do popełnienia czynu niezgodnego z prawem, takiego jak przestępstwo, ze świadomością lub zamiarem przyczynienia się do popełnienia tego czynu sprzecznego z prawem. Współudział jest powiązany z pojęciem udzielania pomocy i nakłaniania do popełnienia czynu niezgodnego z prawem lub do zaniechania działania. W kontekście pozaprawnym, pojęcie współudziału wywodzi się z szeroko rozumianych oczekiwań społecznych dotyczących sposobu postępowania. W takim kontekście organizacji może zostać przypisany współudział, jeżeli pomaga ona innym w popełnieniu niewłaściwych czynów, które są niespójne z międzynarodowymi normami postępowania lub łamią te normy i o których organizacja wiedziała lub powinna była wiedzieć, dzięki dochowaniu należytej staranności, że mogą one spowodować znaczące negatywne skutki dla społeczeństwa, gospodarki lub środowiska. Organizacja może również zostać uznana za winną współudziału, jeżeli nie reaguje na tego typu niewłaściwe czyny lub jeżeli czerpie z nich korzyści. 4.8 Poszanowanie praw człowieka Zasada: zaleca się, aby organizacja szanowała prawa człowieka i miała świadomość zarówno ich znaczenia, jak i powszechnego charakteru (patrz także: główny obszar praw człowieka w 6.3). Zaleca się, aby organizacja: szanowała oraz, w miarę możliwości, propagowała prawa określone w Międzynarodowej Karcie Praw Człowieka; szanowała powszechność tych praw, co oznacza, że obowiązują one w sposób niepodzielny we wszystkich krajach, kulturach i sytuacjach; w sytuacjach, gdy prawa człowieka nie są chronione, podejmowała działania na rzecz poszanowania praw człowieka i unikała wykorzystywania takich sytuacji; oraz w sytuacjach, w których prawo lub procedury jego wdrażania nie zapewniają odpowiedniej ochrony praw człowieka, przestrzegała zasady poszanowania międzynarodowych norm postępowania (patrz 4.7). 5 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności i angażowanie interesariuszy 5.1 Postanowienia ogólne W niniejszym rozdziale omówione zostały dwie podstawowe praktyki z zakresu społecznej odpowiedzialności: rozpoznanie przez organizację swojej społecznej odpowiedzialności oraz identyfikowanie i angażowanie interesariuszy. Podobnie, jak w przypadku zasad opisanych w Rozdziale 4, zaleca się, aby pamiętać o tych zasadach podczas podejmowania działań związanych z głównymi obszarami społecznej odpowiedzialności, opisanymi w Rozdziale 6. Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności wiąże się ze zidentyfikowaniem problemów wynikających ze skutków działań i decyzji organizacji, jak również z określeniem takiego sposobu rozwiązywania tych problemów, który przyczyni się do zrównoważonego rozwoju. Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności jest również powiązane z rozpoznaniem interesariuszy organizacji. Jak określono w 4.5, podstawową zasadą społecznej odpowiedzialności jest poszanowanie i uwzględnienie przez organizację potrzeb jej interesariuszy, na które oddziałują decyzje i działania organizacji.

27 PN-ISO 26000: Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności Wpływy, interesy oraz oczekiwania W procesie podejmowania działań dotyczących społecznej odpowiedzialności zaleca się, aby organizacja rozumiała trzy relacje (patrz Rysunek 2): Między organizacją a społeczeństwem Zaleca się, aby organizacja zrozumiała i uznawała sposób, w jaki jej decyzje i działania wpływają na społeczeństwo i środowisko. Zaleca się również, aby organizacja rozumiała oczekiwania społeczeństwa związane z odpowiedzialnym postępowaniem w ramach tego wpływu. W tym celu zalecane jest przeanalizowanie kluczowych obszarów i zagadnień społecznej odpowiedzialności (patrz: 5.2.2). Między organizacją a jej interesariuszami Zaleca się, aby organizacja miała świadomość istnienia różnych interesariuszy. Są to osoby lub grupy, na których interesy mogą wpływać decyzje i działania organizacji (patrz 3.3.1); oraz Między interesariuszami a społeczeństwem Zaleca się, aby organizacja rozumiała istotę relacji zachodzących między interesami interesariuszy, na które wywiera wpływ, a oczekiwaniami społeczeństwa. Chociaż interesariusze są częścią społeczeństwa, ich interesy mogą nie być spójne z oczekiwaniami społeczeństwa. Interesariusze mają określone cele i oczekiwania wobec organizacji, które można odróżnić od społecznych oczekiwań dotyczących społecznie odpowiedzialnego postępowania w jakiejkolwiek kwestii. Na przykład interes dostawcy polegający na otrzymaniu zapłaty i interes społeczeństwa, aby dotrzymywane były postanowienia umów to dwie różne perspektywy spojrzenia na tę samą kwestię. UWAGA Interesy interesariuszy mogą być odmienne od oczekiwań społeczeństwa. Rysunek 2 Relacja między organizacją, jej interesariuszami i społeczeństwem W procesie określania swojej społecznej odpowiedzialności organizacja powinna wziąć pod uwagę wszystkie trzy relacje. Punkty widzenia organizacji, jej interesariuszy i społeczeństwa mogą być różne, ponieważ ich cele mogą nie być takie same. Należy wziąć pod uwagę, że decyzje i działania organizacji mogą wpływać na wiele zróżnicowanych interesów osób fizycznych i organizacji.

28 28 PN-ISO 26000: Rozpoznanie kluczowych obszarów i istotnych zagadnień społecznej odpowiedzialności Skutecznym sposobem określenia przez organizację swojej społecznej odpowiedzialności jest zapoznanie się z zagadnieniami dotyczącymi społecznej odpowiedzialności, które zostały przydzielone do siedmiu następujących kluczowych obszarów: ład organizacyjny, prawa człowieka, praktyki z zakresu pracy, środowisko, uczciwe praktyki operacyjne, zagadnienia konsumenckie oraz zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej (patrz 6.2 do 6.8). Obszary te obejmują najbardziej prawdopodobne efekty ekonomiczne, społeczne i środowiskowe, jakie są zalecane do uwzględnienia przez organizację. Każdy z tych kluczowych obszarów został omówiony w Rozdziale 6. Opis każdego z nich zawiera konkretne zagadnienia, które są zalecane do wzięcia pod uwagę przez organizację podczas określania swojej społecznej odpowiedzialności. Każdej organizacji dotyczą wszystkie kluczowe obszary, lecz niekoniecznie każde z zagadnień. Wytyczne dotyczące poszczególnych zagadnień obejmują szereg zalecanych działań i oczekiwanych sposobów postępowania organizacji. Zaleca się, aby analizując swoją odpowiedzialność społeczną, organizacja zidentyfikowała wszystkie zagadnienia istotne dla jej decyzji i działań, wraz ze związanymi z nimi czynnościami i oczekiwaniami. Dodatkowe wskazówki dotyczące identyfikowania zagadnień można znaleźć w 7.2 i 7.3. W odniesieniu do tych zagadnień zaleca się analizować wpływ decyzji i działań organizacji. Ponadto kluczowe obszary i powiązane z nimi odpowiednie zagadnienia można opisywać lub klasyfikować na wiele sposobów. Niektóre istotne kwestie, w tym zdrowie i bezpieczeństwo, ekonomia i łańcuch wartości, zostały omówione w Rozdziale 6 w odniesieniu do jednego lub więcej kluczowych obszarów. Zaleca się, aby organizacja zapoznała się z opisem wszystkich kluczowych obszarów w celu wyodrębnienia istotnych dla niej zagadnień. Zalecane jest, aby po zidentyfikowaniu istotnych zagadnień przeprowadzić ocenę znaczenia wpływu działań i decyzji organizacji. Znaczenie wpływu organizacji zaleca się przeanalizować zarówno w odniesieniu do interesariuszy, których dotyczy, jak i sposobu, w jaki organizacja wpływa na proces zrównoważonego rozwoju. W identyfikowaniu kluczowych obszarów i zagadnień społecznej odpowiedzialności pomocna jest analiza relacji z innymi organizacjami. Ponadto zaleca się, aby organizacja uwzględniła wpływ swoich działań i decyzji na interesariuszy. Zaleca się, aby dążąc do określenia swojej społecznej odpowiedzialności, organizacja brała pod uwagę zarówno wiążące ją prawnie zobowiązania, jak i wszelkie zobowiązania o innym charakterze. Do prawnie wiążących zobowiązań zalicza się obowiązujące prawo i regulacje, jak również zobowiązania dotyczące kwestii społecznych, ekonomicznych i środowiskowych, które mogą występować w wiążących umowach. Zaleca się, aby organizacja uwzględniła zobowiązania, które podjęła w związku ze społeczną odpowiedzialnością. Zobowiązania takie mogą być zawarte w wytycznych lub kodeksach postępowania etycznego bądź w zobowiązaniach członkowskich stowarzyszeń, do których należy organizacja. Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności jest procesem ciągłym. Potencjalne wpływy decyzji i działań zaleca się określać i uwzględniać na etapie planowania nowych działań. Bieżące działania zaleca się poddawać przeglądom w miarę potrzeb, tak aby organizacja mogła mieć pewność, że uwzględniają odpowiedzialność społeczną, oraz aby mogła określić, czy wymagane jest wzięcie pod uwagę jakichkolwiek dodatkowych zagadnień Społeczna odpowiedzialność a sfera oddziaływania organizacji Organizacja jest odpowiedzialna za wpływy swoich decyzji i działań, nad którymi sprawuje nadzór formalny i/lub de facto (nadzór de facto dotyczy sytuacji, w których organizacja może sterować działaniami i decyzjami innej strony, nawet jeżeli nie ma w tym celu oficjalnych lub ustawowych uprawnień). Wpływy takie mogą być bardzo rozległe. Organizacja nie tylko odpowiada za własne decyzje i działania, ale również może, w niektórych sytuacjach, wywierać wpływ na postępowanie organizacji/stron, z którymi utrzymuje różnego rodzaju relacje. Uznaje się, że tego typu sytuacje również stanowią sferę oddziaływania organizacji. Ta sfera oddziaływania obejmuje relacje wewnątrz i na zewnątrz łańcucha wartości organizacji. Nie zawsze jednak cały łańcuch wartości organizacji znajduje się w jej sferze oddziaływania. Może on obejmować formalne i nieformalne stowarzyszenia, w których uczestniczy organizacja, jak również organizacje partnerskie lub konkurencyjne.

29 PN-ISO 26000: Organizacja nie zawsze jest odpowiedzialna za oddziaływanie wyłącznie dlatego, że ma taką możliwość. Na przykład organizacja nie może odpowiadać za wpływy innych organizacji, na które może w pewien sposób oddziaływać, jeżeli takie wpływy nie wynikają z jej decyzji i działań. Jednak zdarzają się sytuacje, w których organizacja będzie odpowiedzialna za określone oddziaływania. Sytuacje te zależą od stopnia, w jakim relacje organizacji przyczyniają się do negatywnych wpływów. Zdarzają się również sytuacje, w których organizacja, chociaż nie ponosi odpowiedzialności za wywieranie oddziaływania, może mimo wszystko uznać to za pożądane lub może zostać o to poproszona. Organizacja może decydować o tym, czy będzie utrzymywać relacje z inną organizacją, jak również o charakterze i zakresie takich relacji. Zdarzają się sytuacje, w których organizacja jest odpowiedzialna za ostrzeganie (powiadamianie) o wpływach decyzji i działań innych organizacji oraz podejmowanie kroków w celu zapobiegania negatywnym wpływom związanym z jej relacjami z takimi organizacjami lub ich minimalizowania. Oceniając swoją sferę oddziaływania i określając swoją odpowiedzialność, zaleca się, aby organizacja dochowała należytej staranności w celu uniknięcia występowania negatywnych wpływów związanych z jej relacjami. Dalsze wytyczne można znaleźć w Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy Postanowienia ogólne Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy odgrywa zasadniczą rolę w działaniach organizacji w obszarze społecznej odpowiedzialności Identyfikowanie interesariuszy Interesariuszami są organizacje lub osoby fizyczne mające co najmniej jeden interes związany z dowolną decyzją lub działaniem organizacji. Ponieważ organizacja może wywierać wpływ na te interesy, powstaje relacja interesariusza z organizacją. Relacja ta nie musi być relacją formalną. Taka relacja związana z danym interesem istnieje niezależnie od tego, czy strony tej relacji są tego świadome. Organizacja nie zawsze może być świadoma istnienia wszystkich swoich interesariuszy, chociaż zaleca się, aby podjęła odpowiednie działania w celu ich zidentyfikowania. Podobnie wielu interesariuszy może nie wiedzieć, że organizacja może wywierać wpływ na ich interesy. W tym kontekście interes odnosi się do rzeczywistej lub potencjalnej podstawy roszczenia, czyli do żądania czegoś, co jest należne lub żądania respektowania określonego prawa. Takie roszczenie nie musi dotyczyć żądań finansowych ani praw ustawowych. Czasem może oznaczać po prostu prawo do bycia wysłuchanym. Najlepszą metodą określenia znaczenia interesu jest rozważenie jego związku ze zrównoważonym rozwojem. Zrozumienie wpływu decyzji i działań organizacji na osoby lub grupy, umożliwia zidentyfikowanie interesów, które prowadzą do powstania relacji z organizacją. Dlatego też ustalenie przez organizację wpływów jej decyzji i działań ułatwi zidentyfikowanie jej najważniejszych interesariuszy (patrz Rysunek 2). Organizacje mogą mieć wielu interesariuszy. Ponadto poszczególni interesariusze mają odmienne i niekiedy konkurujące interesy. Na przykład interesami mieszkańców z danej społeczności mogą być pozytywne wpływy organizacji, takie jak wzrost zatrudnienia, jak również negatywne wpływy tej samej organizacji, takie jak zanieczyszczenie środowiska. Niektórzy interesariusze stanowią integralną część organizacji. Są to wszyscy członkowie, pracownicy lub właściciele organizacji. Ci interesariusze mają wspólny interes obejmujący cel działania organizacji oraz jej sukces. Nie oznacza to jednak, że wszystkie ich interesy związane z organizacją będą takie same. Interesy większości interesariuszy mogą być związane ze społeczną odpowiedzialnością organizacji i często bardzo podobne do niektórych interesów społeczeństwa. Przykładem może być interes właściciela nieruchomości, którego nieruchomość traci na wartości z powodu nowego źródła zanieczyszczenia środowiska.

30 30 PN-ISO 26000:2012 Nie wszyscy interesariusze organizacji należą do zorganizowanych grup, których celem jest reprezentowanie ich interesów przed określonymi organizacjami. Wielu interesariuszy może w ogóle nie być zorganizowanych w żadnej formie i z tego powodu możliwe jest ich przeoczenie lub pominięcie. Problem ten może być szczególnie istotny w przypadku grup szczególnie wrażliwych oraz przyszłych pokoleń. Grupy działające na rzecz społeczeństwa lub środowiska mogą być interesariuszami organizacji, której decyzje i działania mają istotny i znaczący wpływ na te obszary. Zaleca się, aby organizacja zbadała, czy grupy, które utrzymują, że występują w imieniu określonych interesariuszy, lub które popierają działania na rzecz określonych spraw, są grupami reprezentatywnymi i wiarygodnymi. W niektórych przypadkach bezpośrednie reprezentowanie ważnych interesów może nie być możliwe. Na przykład dzieci rzadko mają lub kontrolują zorganizowane grupy osób; podobnie jest w przypadku flory i fauny. W takiej sytuacji zaleca się, aby organizacja uwzględniła opinie wiarygodnych grup działających na rzecz ochrony takich interesów. W celu zidentyfikowania interesariuszy zaleca się, aby organizacja zadała sobie następujące pytania: Wobec kogo organizacja ma zobowiązania prawne? Na kogo działania lub decyzje organizacji mogą wpłynąć w negatywny lub pozytywny sposób? Kto może wyrażać obawy w związku z decyzjami i działaniami organizacji? Kto był zaangażowany w przeszłości, gdy wymagane było podjęcie działań względem podobnych obaw? Kto może pomóc organizacji ustosunkować się do poszczególnych wpływów? Kto może wpłynąć na zdolność organizacji do wywiązania się jej odpowiedzialności? Kto zostanie pokrzywdzony w przypadku wykluczenia z procesu angażowania interesariuszy? Na kogo w łańcuchu wartości jest wywierany wpływ? Angażowanie interesariuszy Angażowanie interesariuszy wymaga dialogu między organizacją a co najmniej jednym jej interesariuszem. Ułatwia to organizacji podjęcie odpowiednich działań w związku z jej odpowiedzialnością społeczną, gdyż zapewnia dane niezbędne do podejmowania decyzji. Angażowanie interesariuszy może przyjmować wiele różnych form. Może być inicjowane przez organizację lub może być rozpoczęte jako odpowiedź organizacji skierowana do co najmniej jednego interesariusza. Może być realizowane podczas oficjalnych lub nieoficjalnych spotkań, w rozmaitych formułach, takich jak spotkania indywidualne, konferencje, warsztaty, wysłuchanie publiczne, dyskusje okrągłego stołu, komitety doradcze, regularne lub zorganizowane procedury informacyjne oraz konsultacyjne, negocjacje zbiorowe lub fora internetowe. Zaleca się, aby angażowanie interesariuszy miało charakter interaktywny i umożliwiało interesariuszom przedstawienie swoich podglądów i opinii na dany temat. Kluczową cechą tego procesu jest dwustronna komunikacja. Istnieje wiele różnych powodów podejmowania przez organizację współpracy z interesariuszami. Angażowanie interesariuszy może zostać wykorzystane w celu: lepszego zrozumienia przez organizację możliwych konsekwencji jej decyzji i działań dla określonych interesariuszy; określenia najlepszych sposobów zwiększenia korzystnego wpływu decyzji i działań organizacji oraz zmniejszenia ich niekorzystnego wpływu; ustalenia, czy deklaracje organizacji dotyczące jej społecznej odpowiedzialności, są postrzegane jako wiarygodne; wspomagania procesu przeglądu przez organizację efektów jej działalności, w celu ich poprawy; rozwiązywania konfliktów między własnymi interesami a interesami interesariuszy oraz oczekiwaniami ogółu społeczeństwa;

31 PN-ISO 26000: podejmowania odpowiednich działań w odniesieniu do powiązań między interesami interesariuszy a odpowiedzialnością organizacji wobec ogółu społeczeństwa; przyczynianie się do ciągłego uczenia się organizacji; spełnienia zobowiązań prawnych (na przykład wobec pracowników); podejmowania odpowiednich działań w przypadku występowania sprzecznych interesów, między organizacją i interesariuszem, lub między interesariuszami; zapewniania organizacji korzyści wynikających z uzyskania dostępu do różnych opinii i punktów widzenia; zwiększenia przejrzystości działań i decyzji organizacji; oraz tworzenia partnerstwa w celu uzyskania obopólnie korzystnych celów. W większości sytuacji organizacja już zna lub może łatwo poznać oczekiwania społeczeństwa co do sposobu uwzględnienia swoich wpływów. W takich okolicznościach organizacja nie musi angażować określonych interesariuszy, aby zrozumieć te oczekiwania, chociaż proces angażowania interesariuszy może przynieść inne korzyści. Informacje na temat oczekiwań społeczeństwa można znaleźć w ustawach i przepisach, powszechnie przyjętych oczekiwaniach społecznych lub kulturowych oraz ustanowionych normach czy też najlepszych praktykach dotyczących poszczególnych kwestii. Informacje dotyczące oczekiwań związanych z interesami interesariuszy można znaleźć w punktach zatytułowanych Powiązane działania i oczekiwania, umieszczanych po opisie poszczególnych zagadnień w Rozdziale 6. Zaleca się, aby oczekiwania ustalone w toku angażowania interesariuszy raczej uzupełniały już określone oczekiwania dotyczące postępowania organizacji, niż je zastępowały. Zalecane jest opracowanie rzetelnego i właściwego procesu opartego na angażowaniu kluczowych interesariuszy. Interes (lub interesy) organizacji lub osób, które zostały zidentyfikowane jako interesariusze, powinny być autentyczne. Zaleca się, aby proces identyfikowania dążył do ustalenia, czy na interesy te miały wpływ lub mogą mieć wpływ którekolwiek z działań lub decyzji. Tam, gdzie jest to możliwe i wykonalne, zaleca się współpracować z najbardziej reprezentatywnymi organizacjami, odzwierciedlającymi te interesy. Skuteczne angażowanie interesariuszy opiera się na dobrej wierze oraz wykracza poza obszar Public Relations. Zaleca się, aby organizacja angażując interesariuszy nie faworyzowała żadnej zorganizowanej grupy, ponieważ jest ona bardziej przyjazna lub przychylna celom organizacji niż jakaś inna grupa. Zaleca się, aby organizacja nie rezygnowała z zaangażowania we współpracę jakichkolwiek interesariuszy wyłącznie dlatego, że nie wyrażają oni swoich oczekiwań. Zaleca się, aby organizacja nie tworzyła ani nie wspierała określonych grup po to, aby stworzyć pozory prowadzenia dialogu z partnerem, gdy partner ten nie jest w istocie niezależny. Prawdziwy dialog z interesariuszami wymaga udziału niezależnych stron oraz przejrzystego ujawniania wszelkiego wsparcia finansowego lub podobnego. Zaleca się, aby organizacja była świadoma wpływu swoich decyzji i działań na interesy i potrzeby swoich interesariuszy. Zaleca się, aby miała ona należyty wzgląd na swoich interesariuszy, jak również na ich różne możliwości i potrzeby dotyczące kontaktów i współpracy z organizacją. Angażowanie interesariuszy będzie przypuszczalnie bardziej znaczące, jeżeli wystąpią następujące elementy: wszystkie strony rozumieją jasno określony cel zaangażowania, interesy interesariuszy zostały zidentyfikowane, relacja ustanowiona między organizacją a interesariuszem poprzez występowanie interesów jest bezpośrednia lub ważna, interesy interesariuszy są istotne i znaczące dla zrównoważonego rozwoju, interesariusze dysponują informacjami i wiedzą niezbędną do podejmowania decyzji. 6 Wytyczne dotyczące kluczowych obszarów społecznej odpowiedzialności 6.1 Postanowienia ogólne W celu zdefiniowania zakresu społecznej odpowiedzialności, zidentyfikowania istotnych zagadnień i ustalenia priorytetów zaleca się, aby organizacja uwzględniła następujące kluczowe obszary (patrz również Rysunek 3): ład organizacyjny;

32 32 PN-ISO 26000:2012 prawa człowieka; praktyki z zakresu pracy; środowisko; uczciwe praktyki operacyjne; zagadnienia konsumenckie; oraz zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej. Aspekty ekonomiczne, jak również aspekty związane ze zdrowiem, bezpieczeństwem i łańcuchem wartości zostały omówione odpowiednio w obrębie siedmiu kluczowych obszarów. Uwzględniono również odmienne sposoby, w jakie każdy z tych siedmiu kluczowych obszarów może oddziaływać na kobiety i mężczyzn. Każdy obszar główny obejmuje szereg zagadnień związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Są one opisane w niniejszym rozdziale wraz z powiązanymi z nimi działaniami i oczekiwaniami. Ponieważ społeczna odpowiedzialność ma charakter dynamiczny, odzwierciedlający ewolucję problemów społecznych, środowiskowych i ekonomicznych, w przyszłości mogą pojawić się kolejne zagadnienia. Zaleca się, aby działania podejmowane w odniesieniu do tych kluczowych obszarów, były oparte na zasadach i praktykach społecznej odpowiedzialności (patrz Rozdziały 4 i 5). Zaleca się, aby w każdym obszarze głównym organizacja zidentyfikowała i uwzględniła wszystkie te zagadnienia, które są istotne lub znaczące dla jej decyzji i działań (patrz Rozdział 5). Przy ocenie znaczenia danego zagadnienia zaleca się wziąć pod uwagę cele krótko- i długoterminowe. Nie ma jednak żadnej z góry określonej kolejności, w jakiej organizacja powinna podejmować działania względem obszarów kluczowych i zagadnień; zależy to od organizacji oraz jej specyficznej sytuacji lub kontekstu. Chociaż wszystkie obszary kluczowe są ze sobą powiązane i wzajemnie się uzupełniają, jednak charakter ładu organizacyjnego różni się od pozostałych kluczowych obszarów (patrz ). Skuteczny ład organizacyjny umożliwia organizacji podejmowanie działań dotyczących innych kluczowych obszarów i zagadnień oraz wdrożenie zasad wyszczególnionych w Rozdziale 4. Zalecane jest, aby organizacja traktowała kluczowe obszary całościowo, to jest brała pod uwagę wszystkie kluczowe obszary i zagadnienia, wraz z ich wzajemnymi zależnościami, zamiast skupiać się na pojedynczych zagadnieniach. Zaleca się, aby organizacje miały świadomość tego, że działania dotyczące jednego zagadnienia mogą wiązać się z koniecznością kompromisu w odniesieniu do innych zagadnień. Zaleca się, aby poszczególne udoskonalenia w obrębie jednego konkretnego zagadnienia nie wpływały negatywnie na inne zagadnienia, cykl życia produktów lub usług organizacji, jej interesariuszy lub łańcuch wartości. Dalsze wytyczne dotyczące integrowania społecznej odpowiedzialności przedstawiono w Rozdziale 7.

33 PN-ISO 26000: Rysunek 3 Siedem kluczowych obszarów Podejmując działania dotyczące obszarów kluczowych i zagadnień z nimi związanych oraz integrując społeczną odpowiedzialności ze swoimi decyzjami i działaniami, organizacja może odnieść wiele istotnych korzyści (patrz Ramka 5). Ramka 5 Korzyści ze społecznej odpowiedzialności dla organizacji Społeczna odpowiedzialność może przynieść organizacji liczne korzyści. Obejmują one: propagowanie podejmowania świadomych decyzji, opartych na lepszym zrozumieniu oczekiwań społeczeństwa, szans związanych ze społeczną odpowiedzialnością (w tym poprawą zarządzania ryzykiem prawnym) oraz ryzyka wynikającego z postępowania społecznie nieodpowiedzialnego; udoskonalenie praktyk zarządzania ryzykiem w organizacji; poprawa reputacji i zwiększenie zaufania opinii publicznej do organizacji; wzmocnienie społecznego przyzwolenia na działalność organizacji; generowanie innowacji; poprawa konkurencyjności organizacji, łącznie z dostępem do finansowania i uzyskaniem statusu preferowanego partnera; poprawa relacji organizacji z jej interesariuszami, a w konsekwencji otwieranie przed organizacją nowych perspektyw oraz możliwości kontaktu z różnymi interesariuszami; wzrost lojalności, zaangażowania, współudziału i morale pracowników; poprawa bezpieczeństwa i zdrowia pracujących kobiet i mężczyzn; pozytywny wpływ na zdolność organizacji do naboru, motywowania i zatrzymywania pracowników;

34 34 PN-ISO 26000:2012 oszczędności związane z wzrostem wydajności i efektywności wykorzystania zasobów; niższym zużyciem energii i wody, ograniczeniem odpadów oraz wykorzystaniem wartościowych produktów ubocznych; poprawa wiarygodności i uczciwości transakcji poprzez odpowiedzialne zaangażowanie polityczne, uczciwą konkurencję i eliminację korupcji; oraz zapobieganie potencjalnym konfliktom z konsumentami w sprawach dotyczących produktów lub usług, lub ograniczanie takich konfliktów. 6.2 Ład organizacyjny Przegląd zagadnień związanych z ładem organizacyjnym Organizacje a ład organizacyjny Ład organizacyjny to system, poprzez który organizacja podejmuje i wdraża decyzje, zmierzające do realizacji jej celów. Ład organizacyjny może obejmować zarówno formalne mechanizmy zarządzania oparte na zdefiniowanych strukturach i procesach, jak i mechanizmy nieformalne, wynikające z kultury organizacji i wyznawanych przez nią wartości, na które często mają wpływ osoby kierujące organizacją. Ład organizacyjny to główna funkcja organizacji każdego rodzaju, ponieważ tworzy ona strukturę decyzyjną w organizacji. Systemy ładu organizacyjnego różnią się w zależności od wielkości i rodzaju organizacji oraz od środowiskowego, gospodarczego, politycznego, kulturowego i społecznego kontekstu jej funkcjonowania. Systemy te są zarządzane przez osobę lub grupę osób (właścicieli, członków, założycieli lub innych) posiadających uprawnienia i ponoszących odpowiedzialność w związku z realizacją celów organizacji Ład organizacyjny a społeczna odpowiedzialność Ład organizacyjny jest najistotniejszym czynnikiem umożliwiającym organizacji wzięcie odpowiedzialności za wpływ jej decyzji i działań oraz zintegrowanie społecznej odpowiedzialności z funkcjonowaniem całej organizacji i jej relacji. Ład organizacyjny w kontekście społecznej odpowiedzialności ma szczególną cechę będąc głównym obszarem, w obrębie którego organizacja powinna działać, jest zarazem środkiem zwiększającym zdolność organizacji do postępowania w sposób społecznie odpowiedzialny w odniesieniu do pozostałych kluczowych obszarów. Ta szczególna cecha wynika z faktu, że organizacja pragnąca postępować w sposób odpowiedzialny społecznie powinna mieć system ładu organizacyjnego umożliwiający jej nadzorowanie oraz praktyczną realizację zasad społecznej odpowiedzialności wymienionych w Rozdziale Zasady i istotne kwestie Zaleca się, aby skuteczny system ładu organizacyjnego, opierał się na włączeniu zasad społecznej odpowiedzialności (patrz Rozdział 4) do procesu podejmowania i wdrażania decyzji. Zasady te to rozliczalność, przejrzystość, postępowanie etyczne, poszanowanie potrzeb interesariuszy, poszanowanie prawa, poszanowanie międzynarodowych norm postępowania oraz poszanowanie praw człowieka (patrz Rozdział 4). Oprócz tych zasad zaleca się, aby ustanawiając i poddając przeglądom ład organizacyjny, organizacja uwzględniała praktyki, kluczowe obszary i zagadnienia społecznej odpowiedzialności. Dalsze wytyczne dotyczące integrowania społecznej odpowiedzialności z funkcjonowaniem całej organizacji zostały przedstawione w Rozdziale 7. Kluczowe znaczenie dla skutecznego systemu ładu organizacyjnego ma także przywództwo. Dotyczy to nie tylko procesu decyzyjnego, ale również motywowania pracowników do postępowania zgodnie z zasadami społecznej odpowiedzialności i włączania społecznej odpowiedzialności do kultury organizacji. W uwzględnianiu zagadnień społecznej odpowiedzialności przydatna może być również należyta staranność. Dalsze wytyczne, patrz

35 PN-ISO 26000: Procesy i struktury decyzyjne Opis zagadnienia Procesy i struktury decyzyjne sprzyjające społecznej odpowiedzialności to te, które propagują stosowanie zasad i praktyk opisanych w Rozdziałach 4 i 5. Procesy i struktury decyzyjne istnieją w każdej organizacji. W niektórych przypadkach są one formalne, zaawansowane, a nawet podlegają przepisom i regulacjom prawnym; w innych natomiast mogą one być nieformalne, zakorzenione w wartościach i kulturze organizacji. Zaleca się, aby wszystkie organizacje wprowadziły procesy, systemy, struktury lub inne mechanizmy, umożliwiające stosowanie zasad i praktyk społecznej odpowiedzialności [126][159] Powiązane działania i oczekiwania Zalecane jest, aby struktury i procesy decyzyjne organizacji umożliwiały: opracowanie strategii oraz wyznaczenie celów i wartości docelowych odzwierciedlających zaangażowanie organizacji w działania na rzecz społecznej odpowiedzialności; wykazywanie zaangażowania i rozliczalność kierownictwa; stworzenie środowiska i kultury stosowania zasad społecznej odpowiedzialności i dbałość o to środowisko i kulturę (patrz Rozdział 4); stworzenie systemu bodźców ekonomicznych i pozaekonomicznych, powiązanych z działaniami w obszarze społecznej odpowiedzialności; efektywne wykorzystywanie zasobów finansowych, naturalnych i ludzkich; propagowanie równych szans grup niedostatecznie reprezentowanych (w tym kobiet oraz grup rasowych i etnicznych) w dostępie do wyższych stanowisk w organizacji; osiągnięcie równowagi między potrzebami organizacji a potrzebami jej interesariuszy, z uwzględnieniem potrzeb bieżących, jak również potrzeb przyszłych pokoleń; ustanowienie procesów dwustronnej komunikacji z interesariuszami organizacji; identyfikowanie obszarów zbieżnych i rozbieżnych interesów oraz prowadzenie negocjacji w celu rozwiązywania ewentualnych konfliktów; propagowanie skutecznego uczestnictwa pracowników wszystkich szczebli w działaniach organizacji na rzecz społecznej odpowiedzialności; znalezienie równowagi pomiędzy poziomem uprawnień, odpowiedzialności i kompetencji osób podejmujących decyzje w imieniu organizacji; śledzenie przebiegu realizacji decyzji w celu zapewnienia, że decyzje te są wprowadzane w życie w sposób społecznie odpowiedzialny, a także w celu określenia rozliczalności ze skutków decyzji i działań organizacji, niezależnie od tego czy są one pozytywne czy też negatywne; oraz okresowe poddawanie procesów ładu organizacyjnego przeglądom i ocenie; modyfikowanie procesów zgodnie z wynikami przeglądów oraz komunikowanie zmian w całej organizacji. 6.3 Prawa człowieka Przegląd zagadnień związanych z prawami człowieka Organizacje a prawa człowieka Prawa człowieka to fundamentalne prawa wszystkich ludzi. Istnieją dwie szerokie kategorie praw człowieka. Pierwsza kategoria dotyczy praw obywatelskich oraz politycznych i obejmuje takie prawa, jak prawo do życia i wolności, równego traktowania w obliczu prawa oraz swobody wypowiedzi. Druga kategoria dotyczy praw

36 36 PN-ISO 26000:2012 gospodarczych, społecznych i kulturalnych i obejmuje takie prawa, jak prawo do pracy, prawo do wyżywienia, prawo do możliwie najwyższych standardów w zakresie zdrowia, prawo do edukacji oraz prawo do bezpieczeństwa socjalnego. Wiele różnych norm moralnych, prawnych i intelektualnych bazuje na założeniu, że prawa człowieka są nadrzędne względem praw czy tradycji kulturalnych. Nadrzędność praw człowieka została podkreślona przez społeczność międzynarodową w Międzynarodowej Karcie Praw Człowieka oraz najważniejszych dokumentach dotyczących praw człowieka (zostały one omówione w Ramce 6). W szerszej perspektywie organizacje będą czerpać korzyści z ładu społecznego i międzynarodowego, w obrębie którego prawa i wolności mogą być w pełni realizowane. Chociaż większość aktów prawnych dotyczących praw człowieka określa relacje między państwem a jednostką, powszechnie uznaje się, że organizacje niepaństwowe mogą wpływać na prawa człowieka jednostek i dlatego też mają obowiązek poszanowania tych praw [42][43]. Ramka 6 Międzynarodowa Karta Praw Człowieka i najważniejsze instrumenty dotyczące praw człowieka Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (Powszechna Deklaracja) [156] została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1948 roku i jest najpowszechniej uznawanym dokumentem dotyczącym praw człowieka. Zapewnia podstawę legislacji w zakresie praw człowieka, a jego elementy reprezentują międzynarodowe prawo zwyczajowe obowiązujące wszystkie państwa, osoby i organizacje. Powszechna Deklaracja wzywa wszystkich ludzi i wszystkie organy społeczeństwa do ochrony praw człowieka. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych to traktaty, które po uchwaleniu przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1966 roku zostały przekazane do ratyfikacji przez państwa członkowskie, po czym weszły w życie w 1976 roku. Międzynarodowa Karta Praw Człowieka składa się z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych [143] oraz Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych [144], jak również fakultatywnych Protokołów i Paktów, zawierających między innymi dokument, którego celem jest zniesienie kary śmierci [152]. Ponadto siedem zasadniczych międzynarodowych instrumentów tworzy część międzynarodowego ustawodawstwa dotyczącego praw człowieka, które dotyczy: eliminacji wszystkich form dyskryminacji rasowej [141], eliminacji wszystkich form dyskryminacji kobiet [133], działań mających na celu zapobieganie torturom i innym okrutnym, niehumanitarnym i poniżającym metodom traktowania lub karania [132], praw dziecka [135], wykorzystywania dzieci w konfliktach zbrojnych [147], handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji oraz pornografii [148], ochrony pracowników migrujących i ich rodzin [78][79][80][142], ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem [140] oraz ochrony praw osób niepełnosprawnych [134]. Łącznie instrumenty te tworzą podstawę międzynarodowych norm w zakresie powszechnych praw człowieka. Instrumenty te obowiązują państwa, które je ratyfikowały. Na mocy niektórych instrumentów możliwe jest wnoszenie skarg zgodnie z przepisami proceduralnymi wyszczególnionymi w protokołach fakultatywnych Prawa człowieka a społeczna odpowiedzialność Uznanie i poszanowanie praw człowieka jest powszechnie uznawane za podstawę praworządności i sprawiedliwości społecznej oraz za podporę funkcjonowania najważniejszych instytucji w społeczeństwie, takich jak system sądownictwa. Poszanowanie, ochrona i realizacja praw człowieka jest obowiązkiem każdego państwa. Organizacja jest zobowiązana do przestrzegania praw człowieka, w tym również w obrębie swojej sfery oddziaływania Zasady i istotne kwestie Zasady Prawa człowieka są przyrodzone, niezbywalne, powszechne, niepodzielne i współzależne: są przyrodzone, ponieważ przysługują każdemu człowiekowi z samego tytułu, że jest człowiekiem; są niezbywalne, ponieważ ludzie nie mogą zrzec się tych praw ani nie mogą zostać ich pozbawieni przez rządy ani żadną inną instytucję;

37 PN-ISO 26000: są powszechne, ponieważ przysługują każdemu niezależnie od statusu; są niepodzielne, ponieważ żadne prawa człowieka nie mogą być wybiórczo ignorowane; oraz są współzależne, ponieważ spełnienie jednego z praw człowieka przyczynia się do spełnienia innego prawa człowieka Istotne kwestie Państwa mają obowiązek chronić osoby i grupy przed naruszaniem praw człowieka, jak również przestrzegać praw człowieka w ramach swojej jurysdykcji. Coraz więcej państw podejmuje działania w celu zachęcenia organizacji mających siedziby w obrębie ich jurysdykcji do poszanowania praw człowieka również w przypadku, gdy organizacje te prowadzą działalność poza obszarem tej jurysdykcji. Powszechnie uznaje się, że organizacje i osoby mogą wpływać i w istocie wpływają na prawa człowieka, w sposób bezpośredni i pośredni. Organizacje mają obowiązek przestrzegać wszystkich praw człowieka, niezależnie od tego, czy dane państwo nie może lub nie chce wypełnić swojego obowiązku w zakresie ich ochrony. Poszanowanie praw człowieka oznacza przede wszystkim nienaruszanie praw innych osób. Z obowiązkiem tym wiąże się podejmowanie pozytywnych działań w celu niedopuszczenia, aby organizacja biernie przyzwalała na łamanie praw lub aktywnie uczestniczyła w ich łamaniu. Wywiązanie się z obowiązku poszanowania praw człowieka wymaga należytej staranności. Jeżeli państwo nie spełnia swojego obowiązku ochrony praw człowieka, zaleca się, aby organizacja zachowała szczególną czujność w kwestii przestrzegania praw człowieka; należyta staranność w zakresie praw człowieka może wykazać konieczność podjęcia działań wykraczających poza środki typowe dla prowadzenia działalności przez organizację. Niektóre fundamentalne normy prawa karnego nakładają prawną rozliczalność osób i organizacji, jak również państw, z poważnego naruszenia międzynarodowych praw człowieka. Są to między innymi normy zakazujące tortur, zbrodni przeciwko ludzkości, niewolnictwa i ludobójstwa. W niektórych państwach organizacje podlegają sankcjom karnym na mocy prawa krajowego za czyny uznawane za przestępstwa w skali międzynarodowej. Inne instrumenty dotyczące praw człowieka określają zakres zobowiązań prawnych organizacji odnośnie do praw człowieka oraz sposobu ich wdrażania i egzekwowania. Poszanowanie praw człowieka jest podstawowym obowiązkiem organizacji pozarządowych. Jednak może się zdarzyć, że interesariusze organizacji będą oczekiwać, aby podejmowała ona działania wykraczające poza poszanowanie praw człowieka, lub sama organizacja może pragnąć przyczynić się do realizacji praw człowieka. Pojęcie sfery oddziaływania ułatwia organizacji określenie zakresu jej możliwości wspierania poszanowania praw człowieka wśród poszczególnych uprawnionych podmiotów. Stąd pomocne może okazać się przeanalizowanie możliwości organizacji w zakresie oddziaływania na inne strony i skłaniania ich do określonych postępowań, a także rozważenie, na jakie kwestie z dziedziny praw człowieka może mieć największy wpływ oraz jakich uprawnionych podmiotów mogłoby to dotyczyć. Często największa możliwość organizacji wspierania poszanowania praw człowieka dotyczy własnych operacji i pracowników. Dodatkowo, organizacja będzie miała możliwość pracy ze swoimi dostawcami, organizacjami partnerskimi lub innymi organizacjami, jak również z ogółem społeczeństwa. W niektórych przypadkach organizacje mogą uznać za pożądane wzmocnienie swojego oddziaływania poprzez podjęcie współpracy z innymi organizacjami i dostawcami. Ocena możliwości podjęcia działań lub wzmocnienia oddziaływania zależeć będzie od konkretnych okoliczności, które częściowo mogą być charakterystyczne dla danej organizacji, a częściowo zależeć od warunków, w jakich organizacja prowadzi swoją działalność. Jednak dążąc do oddziaływania na inne organizacje, zaleca się, aby organizacja zawsze miała na uwadze możliwość wystąpienia negatywnych lub niezamierzonych konsekwencji. Zaleca się, aby organizacje rozważyły możliwość wspierania edukacji w zakresie praw człowieka w celu propagowania wiedzy o prawach człowieka wśród osób uprawnionych oraz stron, które mają możliwość wpływania na sytuację tych osób.

38 38 PN-ISO 26000: Prawa człowieka zagadnienie 1: Należyta staranność Opis zagadnienia W celu poszanowania praw człowieka, organizacje są odpowiedzialne za dochowanie należytej staranności, aby identyfikować, zapobiegać lub podejmować odpowiednie działania odnośnie do rzeczywistych lub potencjalnych skutków dla poszanowania praw człowieka, wynikających z działań organizacji lub działań stron, z którymi organizacja utrzymuje relacje. Należyta staranność może także uświadomić organizacji, że jest odpowiedzialna za wpływ na postępowanie innych w przypadku, gdy może ono przyczynić się do naruszania praw człowieka w sposób, który kojarzy takie zdarzenie ze współudziałem organizacji Powiązane działania i oczekiwania Ponieważ należyta staranność dotyczy wszystkich kluczowych obszarów, w tym praw człowieka, dalsze wytyczne w zakresie należytej staranności można znaleźć w W kontekście praw człowieka zaleca się, aby proces należytej staranności w sposób odpowiedni do wielkości i warunków działalności organizacji uwzględniał następujące elementy: politykę organizacji dotyczącą praw człowieka, zapewniającą istotne wytyczne dla osób z organizacji oraz ściśle powiązanych z organizacją; metody oceny, w jaki sposób istniejące i proponowane działania mogą wpływać na prawa człowieka; metody integrowania polityki dotyczącej praw człowieka w całej organizacji; metody śledzenia postępowania w określonej perspektywie czasowej celem zapewnienia możliwości dokonywania koniecznych korekt w obrębie priorytetów i postaw; oraz działania mające na celu przeciwdziałanie negatywnym wpływom decyzji i działań organizacji Prawa człowieka zagadnienie 2: Sytuacje zagrożenia praw człowieka Opis zagadnienia W pewnych okolicznościach i warunkach zachodzi większe prawdopodobieństwo tego, że organizacja stanie wobec wyzwań i dylematów związanych z prawami człowieka, a ryzyko łamania praw człowieka może być wyższe. Są to między innymi: konflikty [129] lub skrajnie niestabilne warunki polityczne, niewydolność systemu prawnego lub demokracji, brak ustanowionych praw politycznych lub obywatelskich; ubóstwo, susza, skrajne warunki zdrowotne lub klęski żywiołowe; zaangażowanie w działalność wydobywczą lub inne działania, które mogą w znaczący sposób wpływać na stan zasobów naturalnych, takich jak woda, lasy lub atmosfera, bądź zakłócać życie społeczności lokalnych; prowadzenie działań w pobliżu społeczności autochtonicznych [75][154] ; działania, które mogą dotyczyć dzieci lub je angażować [81][82][116][117][135][147][148] ; kultura korupcji; złożone łańcuchy wartości, obejmujące prace wykonywane na bazie nieformalnych ustaleń bez ochrony prawnej; oraz potrzeba podejmowania rozległych działań celem zapewnienia bezpieczeństwa obiektów i innych zasobów Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacje traktowały sytuacje opisane powyżej z wyjątkową ostrożnością i rozwagą. Sytuacje takie mogą wymagać rozszerzenia procesu należytej staranności, w celu zagwarantowania poszanowania praw człowieka. Można tego dokonać, na przykład, poprzez przeprowadzenie niezależnej oceny wpływu na prawa człowieka.

39 PN-ISO 26000: Funkcjonując w otoczeniu, w którym występuje co najmniej jedna z takich okoliczności, organizacje będą prawdopodobnie zmuszone do przeprowadzenia trudnych i złożonych ocen, aby ustalić, jak powinny postępować. Ponieważ ustalenie prostej recepty lub rozwiązanie problemu mogą być niemożliwe, zaleca się, aby organizacja opierała swoje decyzje na podstawowym obowiązku poszanowania praw człowieka, przy jednoczesnym uczestnictwie w propagowaniu i ochronie praw człowieka. Zaleca się, aby organizacja brała pod uwagę możliwe konsekwencje swoich działań, tak aby osiągnięty został pożądany cel, jakim jest poszanowanie praw człowieka. W szczególności ważne jest, aby nie akceptować ani nie prowadzić do łamania praw człowieka. Zaleca się, aby złożoność sytuacji nie służyła jako usprawiedliwienie zaniechania działania Prawa człowieka zagadnienie 3: Unikanie współudziału Opis zagadnienia Współudział może być rozumiany zarówno w kontekście prawnym, jak i pozaprawnym. W kontekście prawnym, współudział jest definiowany w niektórych jurysdykcjach jako uczestnictwo w działaniu lub zaniechanie działania, które w znaczącym stopniu przyczynia się do popełnienia czynu niezgodnego z prawem, takiego jak przestępstwo, ze świadomością lub zamiarem przyczynienia się do takiego niezgodnego z prawem czynu. Współudział jest powiązany z pojęciem udzielania pomocy i nakłaniania do popełnienia czynu niezgodnego z prawem lub zaniechania działania. W kontekście pozaprawnym, pojęcie współudziału wywodzi się z szeroko rozumianych społecznych oczekiwań dotyczących sposobu postępowania. W tym kontekście organizacji może zostać przypisany współudział, jeżeli pomaga ona innym w popełnieniu niewłaściwych czynów, które są niespójne z międzynarodowymi normami postępowania, o których organizacja wiedziała lub powinna była wiedzieć, dzięki dochowaniu należytej staranności, że mogą one spowodować znaczące negatywne skutki dla społeczeństwa, gospodarki lub środowiska. Organizacja może również zostać uznana za winną współudziału, jeżeli nie reaguje na tego typu niewłaściwe czyny lub jeżeli czerpie z nich korzyści. Choć granice współudziału nie są precyzyjnie określone i wciąż ewoluują, można wyróżnić i opisać trzy formy współudziału. Współudział bezpośredni Występuje, gdy organizacja świadomie pomaga w łamaniu praw człowieka. Współudział przynoszący korzyści Występuje, gdy organizacja lub podmioty stowarzyszone czerpią bezpośrednie korzyści z łamania praw człowieka przez inne strony. Przykładem może być tolerowanie przez organizację działań sił bezpieczeństwa polegających na tłumieniu pokojowych demonstracji i protestów przeciwko decyzjom lub działaniom organizacji oraz tolerowanie użycia środków represji podczas ochrony obiektów organizacji, lub odnoszenie przez organizację korzyści ekonomicznych w związku z łamaniem przez dostawców podstawowych praw w pracy. Współudział bierny Może występować, gdy organizacja nie zgłasza do odpowiednich władz systematycznych lub ciągłych naruszeń praw człowieka, na przykład jeżeli nie przeciwstawia się systematycznej dyskryminacji określonych grup w prawie pracy Powiązane działania i oczekiwania Obszarem szczególnie podatnym na występowanie przypadków współudziału w łamaniu praw człowieka jest zapewnianie bezpieczeństwa. W tym względzie zaleca się między innymi, aby organizacja weryfikowała, czy jej umowy i ustalenia związane z bezpieczeństwem są zgodne z prawami człowieka oraz z międzynarodowymi normami i standardami w zakresie egzekwowania prawa. Zaleca się, aby pracownicy ochrony (osoby zatrudnione w organizacji, wykonawcy lub podwykonawcy organizacji) byli odpowiednio wyszkoleni, również w zakresie norm praw człowieka, a skargi dotyczące procedur bezpieczeństwa lub pracowników ochrony były niezwłocznie uwzględniane i badane, tam gdzie jest to właściwe w sposób niezależny. Ponadto zaleca się, aby organizacja dochowała należytej staranności w celu zapewnienia, że nie uczestniczy w naruszaniu praw człowieka przez publiczne organy bezpieczeństwa, nie ułatwia go, ani nie czerpie z niego korzyści.

40 40 PN-ISO 26000:2012 Ponadto, zaleca się, aby organizacja: nie dostarczała towarów lub usług podmiotowi, który wykorzystuje je w celu łamania praw człowieka; nie nawiązywała formalnej lub nieformalnej współpracy ani nie zawierała umów z partnerami, którzy dopuszczają się łamania praw człowieka w kontekście tej współpracy lub w ramach wykonywania zleconej pracy; informowała się o warunkach socjalnych i środowiskowych, w których wytwarzane są nabywane przez nią towary i usługi; zapewniła, że nie przyczynia się do jakichkolwiek działań mających na celu przesiedlanie ludzi z ich ziemi, chyba że działania takie odbywają się w sposób zgodny z prawem krajowym i normami międzynarodowymi co obejmuje rozważenie wszystkich alternatywnych rozwiązań oraz zapewnienie, że strony, których to dotyczy, uzyskają odpowiednie zadośćuczynienie; rozważyła możliwość wydania publicznego oświadczenia lub podjęcia innych działań wskazujących, że nie akceptuje łamania praw człowieka, takich jak dyskryminacji w miejscu pracy w danym kraju; oraz unikała relacji z podmiotami zaangażowanymi w działania antyspołeczne. Organizacja może zyskać wiedzę o ryzyku współudziału, zapobiegać mu lub podejmować względem niego odpowiednie działania, przez uwzględnienie w swoich procesach należytej staranności typowe elementy charakterystyczne dla kryteriów prawnych i społecznych Prawa człowieka zagadnienie 4: Rozpatrywanie skarg Opis zagadnienia Nawet tam, gdzie instytucje funkcjonują w sposób optymalny, mogą występować spory dotyczące wpływu decyzji i działań organizacji na prawa człowieka. Skuteczne mechanizmy rozpatrywania skarg odgrywają ważną rolę w kontekście obowiązku państwa w zakresie ochrony praw człowieka. Analogicznie, aby spełnić swój obowiązek poszanowania praw człowieka, organizacja powinna ustanowić taki mechanizm dla osób, które uważają, że w ich przypadku prawa człowieka są łamane, aby możliwe było zgłaszanie takich przypadków organizacji oraz uzyskanie zadośćuczynienia. Zaleca się, aby ten mechanizm nie utrudniał dostępu do ustanowionych prawnie kanałów zgłaszania takich przypadków. Zaleca się, aby mechanizmy pozapaństwowe nie podważały znaczenia instytucji państwowych, w szczególności mechanizmów sądowych, mogą jednak stwarzać dodatkowe możliwości dochodzenia sprawiedliwości i zadośćuczynienia Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja ustanowiła mechanizmy zaradcze na użytek własny oraz interesariuszy lub w inny sposób zapewniła dostęp do takich mechanizmów. Skuteczność tych mechanizmów wymaga, aby były one: rzetelne Obejmuje to jasne, przejrzyste i dostatecznie niezależne struktury organizacyjne celem zapewnienia, aby żadna strona określonego procesu rozpatrywania skargi nie mogła ingerować w rzetelne zarządzanie tym procesem; dostępne Zaleca się, aby istnienie takich mechanizmów zostało upublicznione, a strony poszkodowane otrzymały odpowiednie wsparcie na wypadek wystąpienia barier w dostępie do mechanizmu wynikających z różnic językowych, analfabetyzmu, niedostatecznej wiedzy, braku środków finansowych, odległości, niepełnosprawności lub z obawy przed represjami; przewidywalne Zaleca się, aby istniały jasne i znane procedury, precyzyjnie wyznaczone ramy czasowe każdego etapu oraz jednoznacznie określone rodzaje procesów i ich możliwe wyniki, a także metody monitorowania wdrożenia wszelkich wyników; sprawiedliwe Zaleca się, aby poszkodowane strony miały dostęp do źródeł informacji, konsultacji oraz profesjonalnych zasobów wiedzy, niezbędnych do uczestnictwa w rzetelnym procesie rozpatrywania skarg; zgodne z normami Zaleca się, aby wyniki oraz przedsięwzięte środki zaradcze były zgodne z uznanymi międzynarodowymi normami w zakresie praw człowieka;

41 PN-ISO 26000: jasne i przejrzyste Chociaż czasem właściwe może być zachowanie poufności, zaleca się jednak, aby proces i jego wyniki zostały w wystarczającym stopniu udostępnione opinii publicznej i aby należycie uwzględniały interes publiczny; oraz oparte na dialogu i mediacji Zaleca się, aby proces dążył do wypracowania wspólnie uzgodnionych rozwiązań kwestii spornych, poprzez zaangażowanie stron. Jeżeli pożądane jest uzyskanie orzeczenia sądowego, zaleca się, aby strony zachowały prawo do dochodzenia roszczeń przed sądem drogą odrębnych, niezależnych mechanizmów Prawa człowieka zagadnienie 5: Dyskryminacja i grupy szczególnie wrażliwe Opis zagadnienia Dyskryminacja wiąże się z wszelkimi przypadkami różnicowania, wykluczania bądź preferowania, które skutkują brakiem równego traktowania lub równych możliwości, jeżeli podstawą takiego podejścia są uprzedzenia, a nie uzasadnione przyczyny. Bezzasadne powody, na których opiera się dyskryminacja, to między innymi: rasa, kolor skóry, płeć, wiek, język, stan majątkowy, obywatelstwo lub narodowość, wyznanie, pochodzenie etniczne lub społeczne, klasa społeczna, względy ekonomiczne, niepełnosprawność, ciąża, przynależność do rdzennej grupy ludności, członkostwo w związku zawodowym, partii politycznej lub posiadanie określonych podglądów politycznych lub innych opinii. Wśród powodów dyskryminacji pojawia się także stan cywilny lub status rodzinny, relacje osobiste oraz stan zdrowia, np.: nosicielstwo wirusa HIV, zachorowanie na AIDS. Zakaz dyskryminacji jest jedną z najbardziej fundamentalnych zasad międzynarodowego ustawodawstwa dotyczącego praw człowieka [71][78][133][134][136][137][138][139][141][143][149][150][156]. Pełne i skuteczne uczestnictwo w życiu społecznym oraz włączenie do społeczeństwa wszystkich grup, w tym tych szczególnie wrażliwych, zapewnia i zwiększa szanse wszystkich organizacji, jak również osób należących do tych grup. Organizacja może wiele skorzystać, podchodząc aktywnie do zapewniania równych szans i szacunku dla wszystkich osób. Grupy dotknięte uporczywą dyskryminacją, prowadzącą do trwałych negatywnych skutków, są podatne na dalszą dyskryminację i zaleca się, aby organizacje podejmowały dodatkowe działania mające na celu ochronę i poszanowanie praw człowieka w obrębie tych grup. Typowe grupy szczególnie wrażliwe obejmują grupy wymienione w , jednakże w konkretnej społeczności, w obrębie której działa organizacja, mogą również występować inne grupy szczególnie wrażliwe. Dyskryminacja może mieć również charakter pośredni. Dzieje się tak, gdy pozornie neutralne postanowienie, kryterium lub praktyka mogłyby postawić osoby posiadające określoną cechę w położeniu niekorzystnym w stosunku do położenia innych osób, chyba że takie postanowienie, kryterium lub praktyka są obiektywnie uzasadnione słusznym celem, a środki stosowane do osiągnięcia tego celu są właściwe i niezbędne Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja dołożyła wszelkich starań celem zapewnienia, że nie dopuszcza się dyskryminacji wobec pracowników, partnerów, klientów, interesariuszy, członków i innych osób, z którymi utrzymuje jakiekolwiek kontakty lub na które ma wpływ. Zaleca się, aby organizacja przeanalizowała własne działania oraz działania innych stron prowadzone w jej sferze oddziaływania, w celu ustalenia, czy występuje bezpośrednia lub pośrednia dyskryminacja. Zaleca się również zapewnić, aby poprzez relacje związane z jej działaniami nie przyczyniać się do dyskryminujących praktyk. Jeżeli tak się dzieje, zaleca się, aby organizacja zachęcała inne strony do odpowiedzialnych zachowań przeciwdziałających dyskryminacji oraz wspierała je w takich zachowaniach. Jeżeli te działania nie odniosą skutku, zalecane jest, aby organizacja ponownie rozważyła swoje relacje z takimi organizacjami. Może, na przykład, przeprowadzić analizę typowych metod postępowania w kontakcie z kobietami i z mężczyznami i rozważyć, czy strategie i decyzje w tym względzie są obiektywne czy też odzwierciedlają stereotypowe uprzedzenia. Może uznać za pożądane skonsultowanie się z lokalnymi lub międzynarodowymi organizacjami, które dysponują fachową wiedzą i doświadczeniem w dziedzinie praw człowieka. Organizacja może również kierować się ustaleniami i zaleceniami międzynarodowych lub krajowych procedur monitorujących lub dochodzeniowych. Zaleca się, aby organizacja rozważyła możliwość wspierania inicjatyw mających na celu propagowanie wśród grup szczególnie wrażliwych wiedzy na temat przysługujących im praw.

42 42 PN-ISO 26000:2012 Zaleca się także, aby organizacja, w miarę możliwości, przyczyniała się do przeciwdziałania skutkom dyskryminacji oraz spuściźnie dyskryminacji, do jakiej dochodziło w przeszłości. Na przykład zaleca się, aby dążyła do zatrudniania osób z grup dyskryminowanych w przeszłości lub współpracy z organizacjami zatrudniającymi takie osoby; w miarę możliwości zaleca się, aby organizacja wspierała starania na rzecz zwiększania dostępu do edukacji, infrastruktury lub świadczeń socjalnych dla grup, którym utrudniano do nich pełny dostęp. Organizacja może przyjąć pozytywne i konstruktywne podejście do różnorodności wśród osób, z którymi utrzymuje relacje. Może uwzględnić nie tylko aspekty dotyczące praw człowieka, ale również korzyści dla swojej działalności w postaci wartości dodanej, wynikającej z pełnej różnorodności zasobów ludzkich i relacji. Poniżej przedstawiono przykłady grup szczególnie wrażliwych wraz z opisem określonych działań i oczekiwań: Kobiety i dziewczęta stanowią połowę ludności świata, ale często nie mają dostępu do zasobów i możliwości na takich samych warunkach, jak mężczyźni i chłopcy. Kobietom przysługują wszystkie prawa człowieka bez żadnej dyskryminacji, w tym prawo do wykształcenia, zatrudnienia oraz aktywności gospodarczej i społecznej, jak również prawo do decydowania o małżeństwie i sprawach rodzinnych oraz prawo do podejmowania decyzji o własnym zdrowiu reprodukcyjnym. Zaleca się, aby polityka i działania organizacji należycie uwzględniały prawa kobiet oraz propagowały równe traktowanie kobiet i mężczyzn w sferze gospodarczej, społecznej i politycznej [133][149]. Osoby niepełnosprawne są często narażone na dyskryminację, częściowo z powodu błędnych przekonań dotyczących ich umiejętności i możliwości. Zaleca się, aby organizacja przyczyniała się do zapewnienia niepełnosprawnym mężczyznom i kobietom godnego traktowania, niezależności oraz możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Zalecane jest przestrzeganie zasady niedyskryminacji, a organizacje powinny rozważyć możliwość podjęcia odpowiednich działań w zakresie dostępu do obiektów organizacji osobom niepełnosprawnym. Dzieci są grupą szczególnie wrażliwą, częściowo z powodu swojej zależności. Podejmując działania, które mogą wpływać na dzieci, przede wszystkim zaleca się kierować się najlepiej pojętym interesem dziecka. Należy zawsze przestrzegać i uwzględniać zasady Konwencji o Prawach Dziecka, w tym zasadę niedyskryminacji, prawo dziecka do życia i przeżycia, rozwoju i swobody wypowiadania się [81][82][116][117][135][147][148]. Zaleca się, aby organizacje ustanowiły politykę w celu uniemożliwiania swoim pracownikom uczestniczenia w wykorzystywaniu seksualnym lub w innych formach wykorzystywania dzieci. Ludność rdzenna może być uznawana za grupę szczególnie wrażliwą, gdyż doświadczyła systematycznej dyskryminacji, która polegała na kolonizacji, pozbawianiu ziemi, przypisywaniu innego statusu niż status pozostałych obywateli oraz łamaniu praw człowieka. Ludności rdzennej przysługują prawa zbiorowe, a osobom należącym do rdzennej ludności przysługują powszechne prawa człowieka, a szczególnie prawo do równego traktowania i równych możliwości. Prawa zbiorowe obejmują między innymi: prawo do samostanowienia (czyli prawo do określania swojej tożsamości, statusu politycznego oraz sposobu rozwoju); prawo dostępu do tradycyjnych terenów, wód i zasobów oraz gospodarowania nimi; prawo do zachowania i praktykowania obyczajów, kultury, języka i tradycyjnej wiedzy bez dyskryminacji; oraz do zarządzania dorobkiem kulturowym i intelektualnym [75][154]. Zaleca się, aby organizacja w toku realizacji swoich decyzji i działań uznawała i szanowała prawa ludności rdzennej. Zaleca się, aby organizacja w toku realizacji swoich decyzji i działań organizacja uznawała i respektowała zasadę niedyskryminacji oraz prawa osób należących do ludności rdzennej. Migranci, pracujący migrujący oraz ich rodziny mogą również stanowić grupy szczególnie wrażliwe z powodu swojego obcego lub regionalnego pochodzenia, zwłaszcza jeżeli są to migranci nielegalni lub nie zarejestrowani. Zaleca się, aby organizacja przestrzegała praw tych osób oraz uczestniczyła w propagowaniu poszanowania praw człowieka przysługujących osobom i pracującym migrującym oraz ich rodzinom [78][79][80][142]. Osoby dyskryminowane z powodu swojego pochodzenia, w tym przynależności do klasy społecznej. Setki milionów osób jest dyskryminowanych z powodu swojego pochodzenia lub odziedziczonego statusu. Ta forma dyskryminacji opiera się na historii łamania praw z powodu niesłusznego przekonania, że niektórzy ludzie są uznawani za nieczystych lub mniej wartych z powodu grupy, w obrębie której się urodzili. Zaleca się, aby organizacja unikała tego typu praktyk oraz w miarę możliwości starała się eliminować tego typu uprzedzenia. Osoby dyskryminowane ze względu na rasę. Podstawą do dyskryminacji bywa kolor skóry, tożsamość kulturowa oraz pochodzenie etniczne. Historia zna zjawiska łamania praw człowieka na podstawie błędne-

43 PN-ISO 26000: go przekonania, że niektórzy ludzie są gorsi od innych z powodu koloru skóry lub kultury. Rasizm często występuje w regionach, w których dawniej istniało niewolnictwo lub dochodziło do prześladowań jednej grupy rasowej przez inną [141][150][156]. Inne grupy szczególnie wrażliwe to, na przykład, osoby starsze, uchodźcy, ubodzy, analfabeci, nosiciele HIV, chorzy na AIDS oraz mniejszości i grupy wyznaniowe Prawa człowieka zagadnienie 6: Prawa obywatelskie: osobiste i polityczne Opis zagadnienia Prawa i wolności osobiste i polityczne obejmują prawa bezwzględne, takie jak prawo do życia, prawo do godnego życia, prawo do wolności od tortur, prawo do bezpieczeństwa osobistego, prawo do posiadania własności, prawo do wolności i integralności osoby oraz prawo do sprawiedliwego procesu sądowego i obrony w przypadku postawienia zarzutów popełnienia czynów sprzecznych z prawem. Ponadto prawa te obejmują również wolność poglądów i wypowiedzi, prawo do pokojowych zgromadzeń i zrzeszania się, wolność wyznania i praktyk religijnych, wolność przekonań, wolność od arbitralnego naruszania prywatności, ingerencji w życie rodzinne, domowe lub korespondencję, wolność od ataków na honor lub reputację, prawo dostępu do usług publicznych oraz prawo udziału w wyborach [143][152] Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja respektowała wszystkie prawa i wolności osobiste i polityczne wszystkich osób. Przykłady obejmują między innymi: życie ludzkie; wolność poglądów i wypowiedzi. Zaleca się, aby organizacja nie tłumiła niczyich poglądów ani opinii, nawet krytycznych wobec organizacji i wyrażanych w jej obrębie lub na zewnątrz organizacji; prawo do pokojowych zgromadzeń i zrzeszania się; prawo do poszukiwania, uzyskiwania i przekazywania informacji i koncepcji za pośrednictwem dowolnych środków, niezależnie od granic państwowych; prawo do posiadania własności, samodzielnie lub wspólnie z innymi i prawo do wolności od arbitralnego pozbawienia własności; oraz dostęp do sprawiedliwego procesu oraz prawo do obrony, zanim zastosowane zostaną jakiekolwiek wewnętrzne środki dyscyplinarne. Zaleca się, aby wszelkie środki dyscyplinarne były adekwatne i nie obejmowały kar fizycznych ani niehumanitarnego lub poniżającego traktowania Prawa człowieka zagadnienie 7: Prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne Opis zagadnienia Każdemu człowiekowi, jako osobie należącej do społeczeństwa, przysługują prawa i wolności gospodarcze, społeczne i kulturalne niezbędne do godnego życia i osobistego rozwoju. Obejmują one prawo do: nauki; pracy w sprawiedliwych i sprzyjających warunkach; swobody zrzeszania się; odpowiedniego standardu zdrowia; poziomu życia odpowiedniego do zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego oraz dobrobytu własnego i rodziny; wyżywienia, odzienia, mieszkania, opieki zdrowotnej oraz niezbędnej ochrony socjalnej, takiej jak zabezpieczenie na wypadek bezrobocia, choroby, niepełnosprawności, śmierci współmałżonka, starości lub braku środków do życia w okolicznościach, na które nie mają wpływu; praktykowania religii i kultury oraz realnych możliwości uczestnictwa, bez dyskryminacji, w procesie decyzyjnym, który wspiera pozytywne praktyki i zniechęca do praktyk negatywnych w związku z tymi prawami [144] Powiązane działania i oczekiwania W celu poszanowania tych praw organizacja jest odpowiedzialna za dochowanie należytej staranności w celu zapewnienia, że nie jest zaangażowana w działania naruszające takie prawa lub utrudniające korzystanie z nich. Poniżej przedstawiono przykłady działań, jakie organizacja powinna podejmować w celu poszanowania

44 44 PN-ISO 26000:2012 tych praw. Zaleca się, aby organizacja oceniała możliwy wpływ swoich decyzji, działań, produktów i usług, jak również nowych projektów, na te prawa, w tym również na prawa społeczności lokalnej. Ponadto zaleca się, aby organizacja bezpośrednio ani pośrednio nie ograniczała ani nie blokowała dostępu do podstawowych produktów lub zasobów, takich jak woda. Na przykład procesy produkcyjne nie powinny ograniczać zaopatrzenia w rzadkie zasoby wody pitnej. Zaleca się, aby organizacje, stosownie do sytuacji, rozważyły przyjęcie lub utrzymanie określonej polityki w celu zapewnienia efektywnej dystrybucji podstawowych towarów i usług, jeżeli dystrybucja taka jest zagrożona. Organizacja odpowiedzialna społecznie może również przyczynić się do realizacji takich praw, stosownie do sytuacji, przy jednoczesnym uwzględnieniu różnych ról i możliwości organizacji rządowych oraz innych organizacji związanych z zapewnieniem poszanowania tych praw. Organizacja może rozważyć, na przykład: ułatwienie dostępu do edukacji oraz kształcenia ustawicznego dla członków społeczności oraz w miarę możliwości zapewnienie wsparcia i udogodnień w tej dziedzinie; podjęcie współpracy z innymi organizacjami i instytucjami rządowymi na rzecz wspierania poszanowania oraz realizacji praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych; badanie różnych sposobów związanych z podstawową działalnością organizacji, które mogą się przyczynić do realizacji tych praw; oraz dostosowanie towarów lub usług do zdolności nabywczych osób ubogich. Zaleca się, aby zarówno prawa i wolności gospodarcze, społeczne i kulturalne, jak i wszelkie inne prawa, były rozpatrywane w kontekście lokalnym. Dalsze wytyczne w zakresie powiązanych działań i oczekiwań przedstawiono w 6.8, dotyczącym zaangażowania społecznego i rozwoju społeczności lokalnej Prawa człowieka zagadnienie 8: Fundamentalne zasady i prawa w pracy Postanowienia ogólne Fundamentalne zasady i prawa w pracy koncentrują się na sprawach związanych z zagadnieniami z zakresu pracy. Zostały one przyjęte przez społeczność międzynarodową jako podstawowe prawa człowieka i jako takie zostały omówione w części dotyczącej praw człowieka Opis zagadnienia Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) zdefiniowała fundamentalne prawa w pracy [54]. Obejmują one: wolność zrzeszania się i skutecznego uznania prawa do układów zbiorowych; eliminowanie wszelkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej; skuteczne zniesienie pracy dzieci; oraz eliminowanie dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i wykonywania zawodu Powiązane działania i oczekiwania Chociaż prawa te zostały ustanowione w wielu jurysdykcjach, zaleca się, aby organizacja niezależnie od tego zapewniła uwzględnienie następujących kwestii: wolność zrzeszania się i układów zbiorowych [62][103] Pracujący i pracodawcy, bez jakiegokolwiek rozróżnienia, mają prawo, bez uprzedniego uzyskania zezwolenia, tworzyć organizacje według swego uznania, jak też przystępować do takich organizacji, z jedynym zastrzeżeniem stosowania się do ich statutów. Zaleca się, aby reprezentatywne organizacje tworzone przez pracujących lub ich zrzeszenia były uznawane dla potrzeb układów zbiorowych. Jeśli taki będzie wybór pracujących, warunki zatrudnienia mogą zostać uzgodnione w toku dobrowolnych negocjacji zbiorowych. Przedstawicielom pracujących zaleca się udostępnić odpowiednie miejsce umożliwiające im skuteczne wykonywanie pracy oraz pełnienie podjętej roli bez zakłóceń. Zaleca się, aby zbiorowe umowy zawierały postanowienia dotyczące rozstrzygania sporów.

45 PN-ISO 26000: Zalecane jest, aby przedstawiciele pracujących mieli dostęp do informacji koniecznych do przeprowadzenia istotnych negocjacji. (Dalsze informacje dotyczące wolności zrzeszania się oraz związku między swobodą zrzeszania się i układami zbiorowymi a dialogiem społecznym zawiera 6.4) praca przymusowa [49][60] Zaleca się, aby organizacja nie uczestniczyła w żadnej formie pracy przymusowej lub obowiązkowej ani nie czerpała z niej korzyści. Nie zaleca się egzekwowania od nikogo pracy ani usługi pod groźbą kary czy też w przypadku, jeżeli praca nie jest wykonywana dobrowolnie. Zaleca się, aby organizacja nie uczestniczyła w zatrudnianiu więźniów, ani czerpała z tego korzyści, chyba że więźniowie zostali skazani przez sąd, a ich praca jest nadzorowana przez organ publiczny. Ponadto zaleca się, aby z pracy więźniów nie korzystały organizacje prywatne, chyba że będzie ona wykonywana dobrowolnie, co zostanie potwierdzone, między innymi, przez sprawiedliwe i godne warunki zatrudnienia. równe szanse i przeciwdziałanie dyskryminacji [55][57][58] Zaleca się, aby organizacja potwierdziła, że jej procedury zatrudnienia są wolne od dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, wyznanie, pochodzenie narodowe, pochodzenie społeczne, poglądy polityczne, wiek czy niepełnosprawność. Inne niedopuszczalne powody dyskryminacji obejmują również stan cywilny lub status rodzinny, relacje osobiste oraz stan zdrowia, np. nosicielstwo wirusa HIV, zachorowanie na AIDS. Postanowienia te są zgodne z ogólną zasadą, aby polityki i praktyki zatrudniania pracowników, wynagrodzenie, warunki zatrudnienia, dostęp do szkoleń i możliwości awansu oraz sposoby rozwiązywania umowy o pracę opierały się wyłącznie na wymaganiach związanych z danym stanowiskiem. Zaleca się, aby organizacje podejmowały także odpowiednie działania w celu zapobiegania nękaniu w miejscu pracy poprzez: regularne oceny wpływu swoich polityk i działań na propagowanie równych szans i przeciwdziałanie dyskryminacji: podejmowanie pozytywnych działań celem zapewnienia ochrony i wsparcia grup szczególnie wrażliwych; takie działania mogą obejmować tworzenie stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, aby ułatwić im pracę w odpowiednich warunkach, oraz ustanowienie programów lub uczestniczenie w programach poświęconych sprawom takim, jak promowanie zatrudniania młodzieży i pracujących starszych wiekiem, równych szans zatrudnienia dla kobiet oraz promowanie zatrudniania większej liczby kobiet na stanowiskach wyższego szczebla. praca dzieci [81][82][116][117] Minimalny wiek zatrudnienia jest określany na podstawie instrumentów międzynarodowych (patrz Ramka 7). Zaleca się, aby organizacje nie angażowały się w wykorzystywanie pracy dzieci ani nie czerpały z tego korzyści. Jeżeli organizacja w swoich działaniach lub w swojej sferze oddziaływania ma do czynienia z pracą dzieci, zaleca się, aby w jak najszerszym zakresie doprowadziła nie tylko do rezygnacji z pracy dzieci, ale również do zapewnienia im innych odpowiednich możliwości, a zwłaszcza edukacji. Pracy lekkiej, która nie jest szkodliwa dla dziecka ani nie zakłócaj uczestnictwa w zajęciach szkolnych lub w innych działaniach koniecznych do pełnego rozwoju dziecka (takich jak zajęcia rekreacyjne), nie uznaje się za pracę dzieci. Ramka 7 Praca dzieci Konwencje MOP [81][116] określają ramy dla ustawodawstwa krajowego w zakresie ustalania minimalnego wieku zatrudnienia lub przyjęcia do pracy, który nie powinien być niższy niż granica wiekowa obowiązku szkolnego, a w żadnym razie poniżej 15 lat. W państwach o gorzej rozwiniętych warunkach gospodarczych i edukacyjnych, minimalny wiek może zostać określony nawet na poziomie 14 lat. Wyjątkiem może być także zatrudnianie dzieci w wieku 13 lub 12 lat do pracy lekkiej [81][82]. Minimalny wiek w przypadku pracy niebezpiecznej czyli takiej, która może negatywnie wpłynąć na zdrowie, bezpieczeństwo lub morale dziecka z uwagi na jej charakter lub warunki wykonywania tej pracy to 18 lat we wszystkich krajach [116][117] (patrz tablica poniżej). Pojęcia praca dzieci nie należy mylić z zatrudnianiem młodocianych lub pracą studentów, które to formy zatrudnienia mogą być zarówno legalne, jak i pożądane, jeżeli wykonywane są w ramach nauki zawodu lub programów kształcenia, zgodnych z obowiązującymi przepisami prawa. Praca dzieci jest formą wykorzystywania, naruszającą prawa człowieka. Praca dzieci zaburza rozwój fizyczny, społeczny, umysłowy, psychiczny i duchowy dzieci. Praca dzieci pozbawia chłopców i dziewczęta dzieciństwa i godności. Są oni pozbawiani edukacji, mogą też być rozdzielani z rodzinami. Dzieci, które nie ukończą podstawowej edukacji, prawdopodobnie pozostaną analfabetami i nigdy nie nabędą umiejętności potrzebnych do zdobycia pracy, która umożliwi im przyczynianie się do rozwoju nowoczesnej gospodarki. Dlatego też praca dzieci skutkuje powstaniem grupy niewykwalifikowanych pracowników o niewystarczających

46 46 PN-ISO 26000:2012 umiejętnościach i zagraża procesowi dalszego podnoszenia kwalifikacji siły roboczej oraz przyszłemu rozwojowi gospodarczemu i społecznemu. Praca dzieci może również pozbawiać młodocianych i dorosłych pracujących miejsc pracy oraz powodować zaniżanie stawek wynagrodzenia. Zaleca się, aby organizacja dążyła do wyeliminowania wszelkich form pracy dzieci. Wysiłki w kierunku eliminowania najgorszych form pracy dzieci nie mogą być wykorzystywane w celu usprawiedliwienia innych form pracy dzieci. Zaleca się, aby organizacja analizowała różne okoliczności pracy dziewcząt i chłopców oraz różne sposoby traktowania dzieci z populacji etnicznych lub populacji dyskryminowanych w celu podjęcia właściwie ukierunkowanych i skutecznych działań zapobiegawczych i naprawczych. Zaleca się eliminować z miejsca pracy dzieci, które wykonują pracę poniżej dopuszczalnego wieku. Usuniętemu z miejsca pracy dziecku i jego rodzinie zaleca się w stopniu maksymalnym zapewnić pomoc w zakresie zabezpieczenia przed znalezieniem się w takiej samej lub podobnej sytuacji z powodu wykonywania pracy lub bycia wykorzystywanym gdzie indziej. Skuteczne wyeliminowanie pracy dzieci wymaga szerokiej współpracy w społeczeństwie. Zaleca się, aby organizacja współpracowała z innymi organizacjami i instytucjami rządowymi w celu przenoszenia dzieci z pracy do placówek świadczących bezpłatne, wysokiej jakości kształcenie w pełnym wymiarze czasu. Kraje rozwinięte Kraje rozwijające się Praca zwykła co najmniej 15 lat co najmniej 14 lat Praca niebezpieczna 18 lat 18 lat Praca lekka 13 lat 12 lat 6.4 Praktyki z zakresu pracy Przegląd praktyk z zakresu pracy Organizacje a praktyki z zakresu pracy Praktyki organizacji z zakresu pracy obejmują wszystkie polityki i praktyki związane z pracą wykonywaną przez organizację, w jej obrębie lub w imieniu organizacji, łącznie z pracą zlecaną podwykonawcom. Praktyki z zakresu pracy wykraczają poza relację organizacji z jej bezpośrednimi pracownikami lub obowiązki organizacji w związku z miejscem pracy, które posiada lub które bezpośrednio kontroluje. Praktyki z zakresu pracy obejmują nabór i awansowanie pracujących; procedury dyscyplinarne i rozpatrywanie skarg; przenoszenie i relokację pracujących; rozwiązanie umowy o pracę; szkolenia i doskonalenie umiejętności; zdrowie, bezpieczeństwo i higiena pracy; oraz wszelkie polityki lub praktyki wpływające na warunki pracy, szczególnie czas pracy i wynagrodzenie. Praktyki z zakresu pracy obejmują również uznawanie organizacji pracowniczych oraz reprezentacji i uczestnictwa organizacji pracujących i pracodawców w układach zbiorowych, dialogu społecznym oraz konsultacjach trójstronnych (patrz Ramka 8), których celem jest rozwiązywanie kwestii społecznych związanych z zatrudnieniem. Ramka 8 Międzynarodowa Organizacja Pracy Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) to wyspecjalizowana organizacja ONZ o trójstronnej strukturze (rządy, pracujący i pracodawcy), która została powołana w celu opracowywania międzynarodowych standardów pracy. Są to standardy minimalne, będące instrumentami prawnymi wyznaczającymi powszechne podstawowe zasady i prawa w pracy. Dotyczą one pracujących w jakimkolwiek miejscu, w organizacji każdego typu, a ich celem jest zapobieganie nieuczciwej konkurencji opartej na wykorzystywaniu i nadużyciach. Standardy MOP są opracowywane w procesie trójstronnych negocjacji na szczeblu międzynarodowym między przedstawicielami rządów, pracujących i pracodawców i są przyjmowane w drodze głosowania tych trzech stron. Instrumenty MOP są aktualizowane poprzez proces przeglądu, a także poprzez orzecznictwo formalnego mechanizmu nadzorczego, który interpretuje znaczenie i właściwe stosowanie standardów MOP. Konwencje

47 PN-ISO 26000: i Zalecenia MOP, wraz z Deklaracją MOP dotyczącą podstawowych zasad i praw w pracy z 1998 roku [54] oraz Trójstronną deklaracją zasad MOP dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej z 1977 roku (ostatnie zmiany: 2006 r.) [74], stanowią najbardziej wiarygodne wytyczne w zakresie praktyk z zakresu pracy oraz niektórych innych istotnych kwestii społecznych. Celem MOP jest promowanie możliwości zdobycia przez kobiety i mężczyzn godnej i produktywnej pracy, która jest definiowana jako praca wykonywana w warunkach wolności, równości, bezpieczeństwa i poszanowania godności ludzkiej Praktyki z zakresu pracy a społeczna odpowiedzialność Tworzenie miejsc pracy, jak również wynagrodzenie wypłacane za wykonaną pracę należą do najważniejszych dziedzin gospodarczych i społecznych, do których organizacja wnosi swój wkład. Sensowna i produktywna praca jest podstawowym elementem w rozwoju człowieka; dzięki pełnemu i bezpiecznemu zatrudnieniu podnoszone są standardy życia. Brak pracy jest główną przyczyną problemów społecznych. Praktyki z zakresu pracy mają poważny wpływ na poszanowanie prawa oraz na poczucie sprawiedliwości w społeczeństwie: społecznie odpowiedzialne praktyki z zakresu pracy mają podstawowe znaczenie dla sprawiedliwości społecznej, stabilności i pokoju [67] Zasady i istotne kwestie Zasady Zgodnie z fundamentalną zasadą zawartą w Deklaracji Filadelfijskiej MOP z 1944 roku [72] praca nie jest towarem. Oznacza to, że pracujący nie powinni być traktowani jako czynnik produkcji ani nie podlegają tym samym siłom rynkowym, które dotyczą towarów. Właściwa pracującym zależność od pracodawcy oraz konieczność ochrony ich podstawowych praw zostały odzwierciedlone w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych [144][156]. Zasady tam zawarte obejmują prawo każdego człowieka do zarabiania na życie poprzez wykonywanie swobodnie wybranej przez siebie pracy oraz prawo do sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy Istotne kwestie Prawa człowieka uznawane przez MOP za stanowiące fundamentalne prawa w pracy zostały omówione w Wiele innych konwencji i zaleceń MOP uzupełnia i wzmacnia różne postanowienia zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz jej dwóch paktach wymienionych w Ramce 6 i mogą być wykorzystywane jako źródło praktycznych wskazówek dotyczących znaczenia różnych praw człowieka. Główna odpowiedzialność za zapewnienie sprawiedliwego i równego traktowania pracujących spoczywa narządach. Jest to realizowane poprzez: przyjęcie ustawodawstwa zgodnego z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka i obowiązującymi standardami MOP w zakresie pracy; egzekwowanie prawa, tym poprzez rozwój i finansowanie krajowych systemów inspekcji pracy; oraz zapewnienie pracującym i organizacjom koniecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Prawo pracy i praktyki z zakresu pracy różnią się w zależności od kraju. Tam, gdzie rządy nie uchwaliły odpowiednich regulacji, zaleca się, aby organizacja postępowała zgodnie z zasadami zawartymi w przywołanych tu instrumentach międzynarodowych. Jeżeli prawo w danym państwie jest odpowiednie, zaleca się, aby organizacja postępowała zgodnie z tym prawem, nawet jeżeli rząd nie egzekwuje go w odpowiedni sposób. Ważne jest odróżnienie roli rządu jako organu państwa od jego roli jako pracodawcy. Organy rządowe oraz organizacje należące do państwa mają w odniesieniu do praktyk z zakresu pracy te same obowiązki co inne organizacje.

48 48 PN-ISO 26000: Praktyki z zakresu pracy zagadnienie 1: Zatrudnienie i stosunki pracy Opis zagadnienia Znaczenie zatrudnienia dla rozwoju człowieka jest powszechnie akceptowane. Jako pracodawca organizacja przyczynia się do realizacji jednego z najszerzej uznawanych celów społeczeństwa, a mianowicie do poprawy standardów życia przez pełne i bezpieczne zatrudnienie oraz godną pracę. Każdy kraj zapewnia ramy prawne regulujące relacje między pracodawcami a pracownikami. Chociaż szczegółowe badania i kryteria służące do ustalania występowania stosunku pracy różnią się w zależności od kraju, jednak fakt, że siła stron zawierających umowę nie jest równa, a co za tym idzie, że pracownicy wymagają dodatkowej ochrony, jest powszechnie akceptowany i stanowi podstawę prawa pracy. Stosunek pracy przyznaje prawa i nakłada obowiązki zarówno na pracodawców, jak i na pracowników w interesie zarówno organizacji, jak i społeczeństwa. Nie każda praca jest wykonywana w ramach stosunku pracy. Prace i usługi są również wykonywane przez mężczyzn i kobiety samozatrudnionych; w takich przypadkach strony są uznawane za niezależne od siebie, a relacja między nimi jest bardziej wyrównana i oparta na zasadach biznesowych. Rozróżnienie między zatrudnieniem a relacją biznesową nie jest zawsze jasne i czasem jest niewłaściwe określane, przez co pracujący nie zawsze otrzymują przysługującą im ochronę i uprawnienia. Ważne jest zarówno dla społeczeństwa, jak i osoby wykonującej pracę, aby określone i stosowane były odpowiednie ramy prawne i instytucjonalne. Niezależnie od tego, czy praca jest wykonywana na podstawie umowy o pracę czy też umowy cywilno-prawnej, wszystkie strony umowy mają prawo znać swoje prawa i obowiązki oraz mieć prawo dochodzenia swoich praw w przypadku nieprzestrzegania postanowień umowy [56]. W tym kontekście praca jest rozumiana jako praca wykonywana za wynagrodzeniem oraz nie obejmuje działań podejmowanych przez wolontariuszy. Jednakże zaleca się, aby organizacje ustanowiły politykę i środki w odniesieniu do swojej odpowiedzialności prawnej wobec wolontariuszy oraz obowiązku otoczenia ich stosowną opieką Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: miała pewność, że wszystkie prace są wykonywane przez kobiety i mężczyzn o uznanym statusie prawnym jako pracowników lub osób samozatrudnionych; nie uchylała się od zobowiązań, jakie prawo nakłada na pracodawcę, poprzez ukrywanie relacji, które w myśl prawa zostałyby uznane za stosunek pracy; miała świadomość znaczenia bezpiecznego zatrudnienia tak dla pojedynczego pracującego, jak i całego społeczeństwa; aktywnie planowała wykorzystanie siły roboczej, aby unikać korzystania z pracy wykonywanej doraźnie lub nadmiernego korzystania z pracy tymczasowej, chyba że dana praca ze swej natury ma charakter krótkoterminowy lub sezonowy, rozważyła wprowadzenie zmian w sposobie prowadzenia działalności, takich jak likwidacja struktur, która może wpłynąć na poziom zatrudnienia, zapewniła odpowiednie okresy wypowiedzenia, w porę dostarczała odpowiednich informacji oraz, wspólnie z przedstawicielami pracujących, jeżeli tacy zostali wyznaczeni, uwzględniała sposoby ograniczenia negatywnych skutków swoich działań w możliwie jak najszerszym zakresie [107][108] ; zapewniła równe możliwości dla wszystkich pracujących i nie dopuszczała się dyskryminacji, czy to bezpośredniej, czy pośredniej, w stosowanych praktykach z zakresu pracy; wyeliminowała wszelkie arbitralne lub dyskryminujące praktyki zwalniania [107][108] ; chroniła dane osobowe i prywatność pracujących [52] ; podejmowała odpowiednie działania, aby zapewnić zlecanie lub podzlecanie pracy wyłącznie organizacjom działającym zgodnie z prawem lub organizacjom, które są w inny sposób zdolne i gotowe do przyjęcia obowiązków pracodawcy i zapewnienia godnych warunków pracy. Zaleca się, aby organizacja korzystała

49 PN-ISO 26000: wyłącznie z pośredników pracy działających w sposób legalny oraz w sytuacjach, w których inne postanowienia i warunki świadczenia pracy nadają prawa ustawowe osobom wykonującym te prace [95][96]. Zaleca się, aby pracujący świadczący pracę z domu (zdalną) nie byli traktowani gorzej niż pozostali pracownicy otrzymujący wynagrodzenie [68] ; nie czerpała korzyści z nieuczciwych, opartych na wyzysku lub nadużyciach praktyk z zakresu pracy stosowanych przez partnerów, dostawców lub podwykonawców organizacji, łącznie z pracującymi świadczącymi pracę z domu (pracę zdalną). Zaleca się, aby organizacja dokładała wszelkich uzasadnionych starań, aby zachęcić organizacje pozostające w obrębie jej sfery oddziaływania do postępowania zgodnie z odpowiedzialnymi praktykami z zakresu pracy, uznając że wysoki stopień oddziaływania może wiązać się z wysokim stopniem odpowiedzialności za takie oddziaływanie. W zależności od sytuacji i oddziaływania takie uzasadnione starania mogą obejmować: nałożenie na dostawców i podwykonawców zobowiązań umownych; przeprowadzanie niezapowiedzianych wizyt i inspekcji oraz dochowanie należytej staranności w ramach nadzorowania wykonawców i pośredników. Jeżeli oczekuje się, aby dostawcy i podwykonawcy postępowali zgodnie z zasadami kodeksu praktyk zakresu pracy, zaleca się, aby kodeks taki był spójny z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka oraz z zasadami leżącymi u podstaw stosownych standardów pracy MOP (dodatkowe informacje na temat odpowiedzialności w sferze oddziaływania patrz 5.2.3); oraz w przypadku prowadzenia działalności o zasięgu międzynarodowym podejmowała działania celem zwiększenia zatrudnienia, rozwoju zawodowego, awansu i wsparcia obywateli kraju, na terenie którego organizacja prowadzi działalność. Takie działania obejmują zlecanie pracy i dystrybucji lokalnym przedsiębiorstwom zawsze, gdy jest to możliwe [74] Praktyki z zakresu pracy zagadnienie 2: Warunki pracy i ochrona socjalna Opis zagadnienia Warunki pracy obejmują pensje i inne formy wynagradzania, czas pracy, okresy wypoczynku, święta, praktyki dyscyplinarne i praktyki zwalniania, ochronę ciąży i macierzyństwa oraz kwestie socjalne, takie jak zapewnienie bezpiecznej wody pitnej, warunków sanitarnych, stołówek oraz dostępu do usług medycznych. Wiele warunków pracy określają przepisy prawa krajowego i regulacje lub prawnie wiążące umowy między osobami wykonującymi pracę a osobami, na rzecz których praca jest wykonywana. O wielu warunkach pracy decyduje pracodawca. Warunki pracy w dużej mierze wpływają na jakość życia pracujących oraz ich rodzin, jak również na rozwój gospodarczy i społeczny. Do jakości warunków pracy zaleca się podchodzić rzetelnie i z należytą uwagą. Ochrona socjalna obejmuje wszelkie prawne gwarancje oraz polityki i praktyki organizacji, których celem jest złagodzenie skutków ograniczenia lub utraty dochodów w związku z wypadkiem przy pracy, chorobą, ciążą, macierzyństwem, rodzicielstwem, podeszłym wiekiem, bezrobociem, niepełnosprawnością lub trudnościami finansowymi oraz zapewnienie opieki zdrowotnej i świadczeń rodzinnych. Ochrona socjalna odgrywa ważną rolę w zachowaniu godności człowieka oraz tworzeniu poczucia sprawiedliwości społecznej. Generalnie, główna odpowiedzialność za zapewnienie ochrony socjalnej spoczywa na państwie Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: zapewniła, aby warunki pracy były zgodne z przepisami prawa krajowego oraz spójne z obowiązującymi międzynarodowymi standardami pracy; przestrzegała postanowień ustanowionych na wyższym poziomie na mocy innych prawnie wiążących instrumentów, takich jak umowy zbiorowe; przestrzegała przynajmniej tych minimalnych postanowień, które zostały zdefiniowane w międzynarodowych standardach pracy MOP, zwłaszcza jeżeli krajowe prawo w tym zakresie nie zostało jeszcze uchwalone; zapewniła godne warunki pracy w odniesieniu do wynagrodzeń [83][84][97][98], godzin pracy [61][65][66][85][86][102], odpoczynku po tygodniu pracy, świąt [63][64][109][110][111], spraw z zakresu zdrowia i bezpieczeństwa, ochrony macierzyństwa [76][77][106] oraz możliwości łączenia pracy z obowiązkami rodzinnymi [114][115] ; w miarę możliwości, umożliwiła praktykowanie tradycji i obyczajów narodowych bądź religijnych;

50 50 PN-ISO 26000:2012 zapewniła wszystkim pracującym warunki pracy pozwalające w możliwie jak najszerszym zakresie na osiągnięcie równowagi między pracą a życiem prywatnym oraz porównywalne z warunkami oferowanymi przez podobnych pracodawców w danej lokalizacji [74] ; zapewniła płace oraz inne formy wynagradzania zgodnie z przepisami i prawem krajowym lub postanowieniami umów zbiorowych. Zaleca się, aby organizacja wypłacała wynagrodzenia przynajmniej odpowiednie do potrzeb pracujących i ich rodzin. W związku z tym zaleca się, aby organizacja uwzględniała ogólny poziom płac w kraju, koszty życia, świadczenia z tytułu zabezpieczeń socjalnych oraz standardy życia innych grup społecznych. Zaleca się również, aby organizacja uwzględniała czynniki ekonomiczne, w tym wymagania w zakresie rozwoju gospodarczego, poziomów produktywności oraz potrzebę osiągnięcia i utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia. Ustalając wynagrodzenia i warunki pracy uwzględniające powyższe czynniki, organizacja powinna prowadzić rokowania zbiorowe ze swoimi pracującymi lub ich przedstawicielami, w szczególności ze związkami zawodowymi, jeżeli wyrażą takie życzenie, zgodnie z funkcjonującymi w kraju systemami układów zbiorowych [74][103] ; zapewniała równe wynagrodzenie za pracę o tej samej wartości [57][58] ; wypłacała należne wynagrodzenia bezpośrednio zainteresowanym pracującym, z uwzględnieniem tylko tych ograniczeń lub potrąceń, na jakie zezwala prawo, przepisy lub umowy zbiorowe [97][98][99] ; wywiązywała się z wszelkich obowiązków dotyczących zapewnienia ochrony socjalnej pracującym w kraju, na terenie którego prowadzona jest działalność [74] ; respektowała prawo pracujących do pracy w normalnych lub uzgodnionych godzinach pracy, określonych w prawie, przepisach lub umowach zbiorowych. Zaleca się także, aby organizacja zapewniała pracującym tygodniowy odpoczynek i coroczny płatny urlop [63][64][109][110] ; respektowała obowiązki rodzinne pracujących poprzez zapewnienie rozsądnych godzin pracy, urlopu rodzicielskiego oraz, w miarę możliwości, opieki na dziećmi i innych udogodnień ułatwiających pracującym osiągnięcie odpowiedniej równowagi między pracą a życiem prywatnym; oraz wynagradzała pracujących za pracę w godzinach nadliczbowych zgodnie z prawem, przepisami lub umowami zbiorowymi. W przypadku zwracania się z prośbą o pracę w godzinach nadliczbowych, zaleca się, aby organizacja uwzględniała interesy, bezpieczeństwo i dobro pracujących, których to dotyczy oraz wszelkie zagrożenia wynikające z wykonywanej pracy. Zaleca się, aby organizacja przestrzegała praw i przepisów zakazujących wprowadzania obowiązkowych i bezpłatnych godzin nadliczbowych [83][84] [97][98][99], i zawsze respektowała podstawowe prawa człowieka w zakresie pracy przymusowej [60] Praktyki z zakresu pracy zagadnienie 3: Dialog społeczny Opis zagadnienia Dialog społeczny obejmuje wszystkie typy negocjacji, konsultacji lub wymiany informacji między przedstawicielami rządów, pracodawców i pracujących, na temat spraw będących przedmiotem powszechnego zainteresowania, dotyczących kwestii ekonomicznych i społecznych. Może odbywać się między pracodawcą a przedstawicielami pracujących, dotyczyć spraw wpływających na ich interesy, jak również obejmować udział rządów, jeżeli omawiane są szersze czynniki, takie jak ustawodawstwo czy polityka społeczna. Dialog społeczny wymaga niezależności stron. Zaleca się, aby przedstawiciele pracujących byli wyznaczani w wyniku wolnych wyborów, zgodnie z prawem, przepisami krajowymi lub umowami zbiorowymi, przez członków związku zawodowego lub przez pracujących, których mają reprezentować. Zaleca się, aby osoby te nie były wyznaczane przez rząd, ani przez pracodawcę. Na poziomie organizacji dialog społeczny może przybierać różne formy, w tym mechanizmów informacyjnych i konsultacyjnych, takich jak rady pracownicze czy układy zbiorowe. Związki zawodowe oraz organizacje pracodawców, jako wybrani przedstawiciele stron, mają do odegrania w dialogu społecznym szczególnie ważną rolę. Dialog społeczny jest oparty na uznaniu faktu, że pracodawcy i pracujący mają zarówno sprzeczne, jak i wspólne interesy, i w wielu krajach odgrywa istotną rolę w zbiorowych (między pracownikami a pracodawcami) stosunkach pracy, kształtowaniu polityki i zasad zarządzania. Skuteczny dialog społeczny zapewnia mechanizm kształtowania polityki i wypracowywanie rozwiązań, które uwzględniają priorytety i potrzeby zarówno pracodawców, jak i pracujących, dzięki czemu jego skutki są zna-

51 PN-ISO 26000: czące i długotrwałe dla organizacji i społeczeństwa. Dialog społeczny może przyczynić się do ustanowienia uczestnictwa i demokratycznych zasad w miejscu pracy, do osiągnięcia lepszego porozumienia między organizacją a osobami, które wykonują dla niej pracę oraz do zapewnienia zdrowych relacji między pracownikami a kierownictwem, a co za tym idzie do ograniczania kosztownych sporów zbiorowych. Dialog społeczny jest skutecznym środkiem zarządzania zmianą. Może być wykorzystywany przy tworzeniu programów rozwoju kwalifikacji przyczyniających się do rozwoju człowieka i poprawy wydajności lub w celu zminimalizowania niekorzystnych społecznych skutków zmian w działalności organizacji. Dialog społeczny może także obejmować przejrzystość w zakresie warunków socjalnych podwykonawców. Dialog społeczny może przyjmować wiele form i odbywać się na różnych poziomach. Pracujący mogą również tworzyć grupy o szerszym zasięgu zawodowym, międzyzawodowym lub geograficznym. Pracodawcy i pracujący mają najlepsze możliwości wspólnego decydowania o wyborze najwłaściwszego poziomu. Można to osiągnąć poprzez, na przykład, przyjęcie umów ramowych uzupełnianych lokalnymi umowami na poziomie organizacji, zgodnie z praktyką lub prawem krajowym. Czasem dialog społeczny może dotyczyć spornych kwestii i w takim przypadku strony mogą ustanowić proces rozstrzygania sporów. Dialog społeczny może również dotyczyć skarg, wówczas ważny jest mechanizm składania i rozpatrywania skarg, szczególnie w krajach, w których fundamentalne zasady i prawa w pracy nie są odpowiednio chronione. Taki mechanizm rozpatrywania skarg może być również stosowany wobec podwykonawców. Coraz bardziej popularnym trendem jest międzynarodowy dialog społeczny, który obejmuje dialog regionalny i globalny oraz porozumienia między organizacjami prowadzącymi działalność międzynarodową a międzynarodowymi związkami zawodowymi Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja [53][59][113] : uznawała znaczenie dla organizacji instytucji dialogu społecznego, w tym również na poziomie międzynarodowym, oraz właściwe struktury rokowań zbiorowych. zawsze respektowała prawo pracujących do tworzenia własnych organizacji pracowniczych lub przystępowania do nich celem propagowania swoich interesów lub układów zbiorowych; powstrzymała się od utrudniania pracującym tworzenia własnych lub przystępowania do organizacji pracowniczych i prowadzenia rokowań zbiorowych, na przykład poprzez ich zwalnianie lub dyskryminowanie, poprzez represje lub stosowanie pośrednich lub bezpośrednich gróźb w celu stworzenia atmosfery zastraszenia lub strachu; jeżeli zmiany w działalności wpłyną poważnie na zatrudnienie, poinformowała z odpowiednim wyprzedzeniem o tym właściwe organy rządowe oraz przedstawicieli pracujących, tak aby możliwe było wspólne przeanalizowanie następstw takich zmian celem ograniczanie ich negatywnych skutków w możliwie jak najszerszym zakresie; o ile jest to możliwe, w uzasadnionym i nie powodującym zakłóceń zakresie, zapewniła należycie wyznaczonym przedstawicielom pracujących dostęp do uprawnionych decydentów, do miejsc pracy i samych pracujących, których reprezentują, w celu umożliwienia wykonywania swoich zadań oraz dostępu do informacji obrazującej właściwy stan finansów i działań organizacji; oraz powstrzymała się od nakłaniania rządów do ograniczania realizacji uznawanych w skali międzynarodowej praw do wolności zrzeszania się i rokowań zbiorowych. Na przykład zaleca się, aby organizacje unikały lokowania swoich spółek zależnych lub zlecania pracy firmom położonym w wyspecjalizowanych strefach przemysłowych, w których prawo do zrzeszania się jest ograniczane lub odbierane, nawet jeżeli przepisy krajowe uznają to prawo, oraz powstrzymały się od uczestnictwa w programach motywacyjnych bazujących na takich ograniczeniach. Organizacje mogą również zechcieć rozważyć uczestniczenie, jeżeli jest to stosowne, w organizacjach pracodawców, jako sposób tworzenia możliwości prowadzenia dialogu społecznego oraz rozszerzania zasięgu wyrażania swojej społecznej odpowiedzialności poprzez takie kanały.

52 52 PN-ISO 26000: Praktyki z zakresu pracy zagadnienie 4: Bezpieczeństwo i higiena pracy Opis zagadnienia Obszar bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczy propagowania i utrzymania najwyższego poziomu fizycznej, psychicznej i społecznej kondycji pracujących oraz zapobiegania pogarszaniu się stanu zdrowia z powodu warunków pracy. Zagadnienie to jest również związane z ochroną pracujących przed zagrożeniami dla zdrowia oraz z dostosowaniem środowiska zawodowego do fizycznych i psychicznych możliwości pracujących. W związku z chorobami, urazami i zgonami z powodu wykonywania pracy społeczeństwo ponosi znaczny ciężar finansowy i socjalny. Przypadkowe i chroniczne zanieczyszczenie oraz inne zagrożenia w miejscu pracy, które są szkodliwe dla pracujących, mogą również negatywnie wpływać na społeczności i środowisko. (Więcej informacji na temat zagrożeń dla środowiska, patrz 6.5). Problemy dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa pojawiają się w związku z niebezpiecznym sprzętem, procesami, metodami pracy i substancjami (chemicznymi, fizycznymi i biologicznymi) Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja [50][51][70][72][86][87][88][89][90][99][100][101][103][104][105][112] : opracowała, wdrożyła i utrzymywała politykę bezpieczeństwa i higieny pracy na podstawie zasady, że rygorystyczne standardy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz funkcjonowanie organizacji to obszary wzajemnie się wspomagające i umacniające. rozumiała i stosowała zasady zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, w tym również hierarchię mechanizmów nadzoru: eliminowanie, zastępowanie, techniczne środki kontroli, administracyjne środki kontroli, procedury pracy oraz środki ochrony osobistej; analizowała i nadzorowała ryzyko związane z bezpieczeństwem i higieną pracy występujące w jej działaniach; powiadomiła o wymaganiu, aby pracujący zawsze przestrzegali wszystkich praktyk bezpieczeństwa oraz zapewniła, aby pracujący postępowali zgodnie z właściwymi procedurami; zapewniła wymagany sprzęt ochronny, w tym środki ochrony osobistej, w celu zapobiegania urazom, chorobom zawodowym i wypadkom w miejscu pracy, jak również w celu podejmowania odpowiednich działań w sytuacjach awaryjnych; rejestrowała i badała wszystkie incydenty i problemy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w celu ich zminimalizowania lub wyeliminowania; podejmowała odpowiednie działania w odniesieniu do określonych sposobów, w jakie ryzyka w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) wpływają inaczej na kobiety (np.: kobiety w ciąży, kobiety, które w ostatnim czasie urodziły dziecko lub karmią piersią) i inaczej na mężczyzn lub na określonych pracujących, na przykład na osoby niepełnosprawne, niedoświadczone lub na pracujących młodocianych; zapewniła taką samą ochronę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy pracującym zatrudnionym w niepełnym wymiarze i tymczasowo, jak również pracującym, którzy są podwykonawcami; dążyła do wyeliminowania zagrożeń psychospołecznych w miejscu pracy, które przyczyniają się lub prowadzą do stresu i chorób; zapewniała odpowiednie szkolenie całemu personelowi we wszelkich istotnych kwestiach; przestrzegała zasady, że stosowanie środków ochrony zdrowia i bezpieczeństwa nie powoduje konieczności ponoszenia przez pracujących wydatków pieniężnych; oraz opierała swoje systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy i zarządzania środowiskowego na uczestnictwie odpowiednich pracujących (patrz Ramka 9) oraz uznawała i respektowała prawa pracujących do: dostępu do aktualnych, kompletnych i precyzyjnych informacji dotyczących ryzyka dla zdrowia i bezpieczeństwa (zawodowego) oraz najlepszych praktyk stosowanych względem tych ryzyk;

53 PN-ISO 26000: swobodnego badania i wypowiadania się na temat wszystkich aspektów dotyczących ich zdrowia i bezpieczeństwa w związku z wykonywaną pracą; odmowy wykonania pracy, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że praca ta stwarza poważne lub bezpośrednie zagrożenie dla ich życia bądź zdrowia lub życia i zdrowia innych osób; konsultowania się z zewnętrznymi organizacjami pracujących i pracodawców oraz innymi stronami posiadającymi doświadczenie w tym zakresie; zgłaszania kwestii dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia odpowiednim organom; uczestniczenia w podejmowaniu działań i decyzji dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa, w tym w badaniu incydentów (zdarzeń potencjalnie wypadkowych) i wypadków, oraz pewności, że nie będą mieć miejsca żadne represje z powodu podjęcia któregokolwiek z powyższych działań [18][19][36][38][55][56][57][58][68][69][72][73][80]. Ramka 9 Komitety ds. bezpieczeństwa i higieny pracy z udziałem przedstawicieli pracujących i kierownictwa Skuteczny program bezpieczeństwa i higieny pracy zależy od zaangażowania pracujących. Komitety ds. bezpieczeństwa i higieny pracy z udziałem przedstawicieli pracujących i kierownictwa, mogą stać się najważniejszym elementem programu bezpieczeństwa i higieny pracy organizacji. Wspólne komitety mogą: gromadzić informacje; opracowywać i rozpowszechniać instrukcje i programy szkoleniowe dotyczące bezpieczeństwa; zgłaszać, rejestrować i badać wypadki przy pracy; oraz badać problemy zgłaszane przez pracujących lub kierownictwo i reagować na nie. Zaleca się, aby przedstawiciele pracujących w tych komitetach nie byli wyznaczani przez kierownictwo, lecz aby byli wybierani przez samych pracowników. Zaleca się, aby w skład takich komitetów wchodziło po tyle samo przedstawicieli kierownictwa i pracujących oraz aby w miarę możliwości byli to zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Zaleca się, aby komitety były wystarczająco liczne oraz aby w ich skład wchodzili przedstawiciele wszystkich zmian, wydziałów i struktur organizacji. Zaleca się, aby komitety nie były traktowane jako zamiennik rad pracujących czy organizacji zrzeszających pracujących Praktyki z zakresu pracy zagadnienie 5: Rozwój człowieka i szkolenia w miejscu pracy Opis zagadnienia Rozwój człowieka obejmuje proces poszerzania możliwości wyboru poprzez rozwój zdolności i zwiększanie samodzielności ludzi, co umożliwia kobietom i mężczyznom długie i zdrowe życie, zdobywanie wiedzy oraz osiąganie godnego poziomu życia. Rozwój człowieka obejmuje również dostęp do możliwości politycznych, gospodarczych i społecznych w zakresie podejmowania kreatywnych i produktywnych działań oraz wykształcenia szacunku dla swej osoby i poczucia przynależności do społeczności, a także przyczyniania się do rozwoju społeczeństwa. Organizacje mogą wykorzystywać polityki i inicjatywy funkcjonujące w miejscu pracy w celu szerszego promowania rozwoju człowieka poprzez odniesienie się do ważnych kwestii społecznych, takich jak zwalczanie dyskryminacji, zachowanie równowagi życia zawodowego i prywatnego, promowanie zdrowia i dobrobytu oraz zwiększanie różnorodności zatrudnianej kadry. Mogą również stosować polityki i inicjatywy funkcjonujące w miejscu pracy w celu zwiększenia potencjału pracowników i ich zdolności do podejmowania zatrudnienia. Zdolność do podejmowania zatrudnienia wiąże się z doświadczeniem, kompetencjami i kwalifikacjami, które zwiększają możliwości poszczególnych osób w zakresie zdobycia i utrzymania godnej pracy.

54 54 PN-ISO 26000: Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja [69][70][74][91][92][93][94] : zapewniała wszystkim pracującym na każdym etapie ich drogi zawodowej dostęp do rozwoju umiejętności, szkoleń i praktyk oraz możliwości awansu na równych warunkach wolnych od dyskryminacji; w razie konieczności zapewniła zwalnianym pracującym pomoc w uzyskaniu dostępu do wsparcia w znalezieniu nowego zatrudnienia, szkoleń i usług doradztwa zawodowego; ustanowiła wspólne programy z udziałem przedstawicieli pracujących i kierownictwa, propagujące dbałość o zdrowie i dobrobyt. 6.5 Środowisko Przegląd zagadnień związanych ze środowiskiem Organizacje a środowisko Decyzje i działania organizacji zawsze mają wpływ na środowisko, niezależnie od lokalizacji organizacji. Wpływy te mogą mieć związek z wykorzystywaniem zasobów, umiejscowieniem działań organizacji, emisją zanieczyszczeń, wytwarzaniem odpadów oraz wpływem działań organizacji na siedliska naturalne. W celu ograniczenia wpływu na środowisko zaleca się, aby organizacja przyjęła zintegrowane podejście uwzględniające bezpośrednie i pośrednie skutki ekonomiczne, społeczne, zdrowotne i środowiskowe swoich decyzji i działań Środowisko a społeczna odpowiedzialność Społeczeństwo staje wobec wielu wyzwań związanych ze środowiskiem, w tym wobec wyczerpywania się zasobów naturalnych, zanieczyszczenia, zmian klimatu, niszczenia siedlisk naturalnych, wymierania gatunków, zagłady całych ekosystemów oraz degradacji miejskich i wiejskich terenów zamieszkałych przez człowieka. W miarę wzrostu światowej populacji i zużycia zasobów, zmiany te stają się coraz poważniejszymi zagrożeniami dla bezpieczeństwa człowieka oraz zdrowia i dobrobytu społeczeństwa. Konieczne jest zidentyfikowanie możliwości ograniczania i eliminowania niebezpiecznych dla środowiska niezrównoważonych poziomów oraz wzorców produkcji i konsumpcji, a także zapewnienie zrównoważonego zużycia zasobów w przeliczeniu na jedną osobę. Sprawy dotyczące środowiska na poziomie lokalnym, regionalnym i globalnym są ze sobą wzajemnie powiązane. Odniesienie się do nich wymaga zastosowania kompleksowego, systematycznego i kolektywnego podejścia. Odpowiedzialność w odniesieniu do środowiska jest koniecznym warunkiem przetrwania i pomyślności gatunku ludzkiego. Dlatego jest to tak ważny aspekt społecznej odpowiedzialności. Kwestie związane ze środowiskiem są ściśle powiązane z innymi głównymi obszarami i zagadnieniami społecznej odpowiedzialności. Edukacja środowiskowa i budowa kompetencji to fundament promowania rozwoju zrównoważonych społeczeństw i stylu życia. Odpowiednie narzędzia techniczne, takie jak normy z serii ISO [7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29][30][31][32][33], mogą być wykorzystywane jako ogólne ramy pomagające organizacji w uwzględnianiu zagadnień środowiskowych w sposób systematyczny i zaleca się, aby były one uwzględniane podczas oceny efektów działalności środowiskowej, kwantyfikowania i raportowania emisji gazów cieplarnianych oraz podczas oceny cyklu życia, projektowania z uwzględnieniem środowiska, etykietowania środowiskowego oraz komunikacji środowiskowej Zasady i istotne kwestie Zasady Zaleca się, aby organizacja stosowała i propagowała następujące zasady dotyczące środowiska: odpowiedzialność środowiskowa Oprócz przestrzegania przepisów i prawa, zaleca się, aby organizacja przyjęła odpowiedzialność za wpływ jej działań na środowisko na terenach wiejskich lub miejskich oraz na środowisko w szerszym zakresie. Stosując się do ograniczeń ekologicznych, zaleca się, aby or-

55 PN-ISO 26000: ganizacja podejmowała działania w celu poprawy zarówno efektów swojej działalności, jak i działalności innych podmiotów pozostających w jej sferze oddziaływania; zasada przezorności Zasada jest zaczerpnięta z Deklaracji w sprawie Środowiska i Rozwoju (Deklaracji z Rio) [158] oraz późniejszych deklaracji i porozumień [130][145][172], gdzie wysunięto koncepcję, zgodnie z którą w sytuacjach zagrożenia wystąpieniem poważnych lub nieodwracalnych skutków dla środowiska lub zdrowia ludzkiego, brak co do tego całkowitej, naukowej pewności nie może być powodem opóźnienia efektywnych pod względem kosztów działań, których realizacja zapobiegałaby degradacji środowiska lub negatywnym skutkom zdrowotnym. Rozważając efektywność kosztową danego środka zaradczego, zaleca się, aby organizacja wzięła pod uwagę związane z nim koszty i korzyści długoterminowe, nie ograniczając się do analizy kosztów krótkoterminowych; zarządzanie ryzykiem środowiskowym Zaleca się, aby organizacja wdrożyła programy uwzględniające zasady zarządzania ryzykiem oraz zasady zrównoważonego rozwoju w celu oceny, unikania, ograniczania i łagodzenia ryzyka środowiskowego i skutków swojej działalności. Zaleca się, aby organizacja opracowała i wdrożyła działania edukacyjne oraz procedury reagowania w sytuacjach awaryjnych, w celu ograniczenia i złagodzenia negatywnego wpływu wypadków na środowisko, zdrowie i bezpieczeństwo oraz w celu przekazywania odpowiednim władzom i społecznościom lokalnym informacji o awariach ze skutkiem środowiskowym; oraz zanieczyszczający płaci Zaleca się, aby organizacja ponosiła koszty zanieczyszczeń powstałych w wyniku jej działań, odpowiednio do wywieranego wpływu na środowisko i społeczeństwo oraz wymaganych działań naprawczych, bądź też odpowiednio do stopnia, w jakim zanieczyszczenie przekracza dopuszczalne poziomy (patrz Zasada 16 Deklaracji z Rio [158] ). Zalecane jest, aby organizacja starała się zinternalizować koszty zanieczyszczeń i określać w liczbach korzyści ekonomiczne i środowiskowe wynikające z zapobiegania zanieczyszczeniom zamiast skupiać się na minimalizowaniu wpływu zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci. Organizacja może zdecydować się na podjęcie współpracy z innymi podmiotami w celu stworzenia instrumentów ekonomicznych, takich jak fundusze rezerwowe na pokrycie kosztów poważnych awarii ze skutkiem środowiskowym Istotne kwestie Zaleca się, aby organizacja, w ramach działań w obszarze zarządzania środowiskowego, oceniała zasadność stosowania opisanych niżej metod i strategii oraz stosowała je odpowiednio do sytuacji: podejście oparte na cyklu życia Głównym celem podejścia opartego na cyklu życia jest redukcja wpływu produktów i usług na środowisko, jak również udoskonalenie ich społeczno-gospodarczej efektywności w całym cyklu życia, czyli od chwili pozyskania surowców i wytworzenia energii, przez etap produkcji i użytkowania, aż po recykling lub unieszkodliwianie na koniec okresu eksploatacji. Zaleca się, aby organizacja skupiła się na innowacjach, a nie tylko na zachowaniu zgodności z wymaganiami, a także angażowała się na rzecz ciągłego doskonalenia efektów swojej działalności środowiskowej; ocena wpływu na środowisko Zaleca się, aby organizacja przed rozpoczęciem nowej działalności lub projektu oceniła ich wpływ na środowisko i wykorzystywała wyniki tej oceny w ramach procesu decyzyjnego; czystsza produkcja oraz efektywność ekologiczna Celem tych strategii jest zaspokajanie potrzeb ludzi poprzez bardziej efektywne wykorzystywanie zasobów oraz ograniczanie emisji zanieczyszczeń i powstawania odpadów. Należy przede wszystkim skupić się na wprowadzaniu udoskonaleń u źródła, a nie na końcowym etapie procesu lub działania. Metody czystszej i bezpieczniejszej produkcji oraz efektywności ekologicznej obejmują: doskonalenie praktyk utrzymania; modernizację lub wprowadzanie nowych technologii lub procesów, ograniczenie zużycia materiałów i energii, wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, racjonalizowanie zużycia wody, eliminowanie odpadów i materiałów niebezpiecznych i toksycznych lub zarządzanie nimi w bezpieczny sposób oraz doskonalenie projektowania produktu i usługi; podejście oparte na systemie produkt-usługa Takie podejście można zastosować w celu przesunięcia środka ciężkości rynku ze sprzedaży lub dostarczania produktów (czyli przeniesienia własności poprzez jednorazową transakcję sprzedaży lub wynajmu) na sprzedawanie lub oferowanie systemu produkt-usługa, spełniającego potrzeby klienta (poprzez różnorodne mechanizmy obsługi i dostawy). Systemy produkt-usługa obejmują leasing produktu, wynajmowanie produktu lub współużytkowanie produktu, magazynowanie produktu oraz obsługę płatności. Takie systemy mogą przyczyniać się do obniżenia zużycia materiałów, oddzielenia przychodów od przepływu materiałowego oraz do angażowania interesariuszy w promowanie rozszerzonej odpowiedzialności producentów w całym cyklu życia produktu oraz usług towarzyszących;

56 56 PN-ISO 26000:2012 stosowanie prośrodowiskowych technologii i praktyk Zaleca się, aby organizacja dążyła do przyjęcia oraz, stosownie do sytuacji, do promowania rozwoju i upowszechniania technologii i usług prośrodowiskowych (patrz Zasada 9 Deklaracji z Rio [158] ); zrównoważone zakupy Zaleca się, aby organizacja w swoich decyzjach w zakresie zakupów brała pod uwagę kryteria środowiskowe, społeczne oraz etyczne nabywanych produktów i usług w całym cyklu ich życia. Gdy jest to możliwe, zaleca się, aby organizacja w pierwszej kolejności nabywała produkty lub usługi o mniejszym wpływie na środowisko, korzystając w tym celu z wiarygodnych i skutecznych systemów oznakowania weryfikowanych przez niezależne podmioty lub z zastosowaniem innych systemów weryfikacyjnych, takich jak oznakowanie ekologiczne lub auditowanie, oraz edukacja i podnoszenie świadomości Zaleca się, aby w celu wspierania starań na rzecz środowiska w obrębie organizacji oraz jej sfery oddziaływania, organizacja prowadziła działalność uświadamiającą i edukacyjną Środowisko zagadnienie 1: Zapobieganie zanieczyszczeniom Opis zagadnienia Organizacja może udoskonalić efekty swojej działalności środowiskowej poprzez zapobieganie zanieczyszczeniom, które obejmują między innymi: emisje do powietrza Emisje do powietrza zanieczyszczeń, takich jak ołów, rtęć, lotne związki organiczne (VOC) N5), tlenki siarki (SOx) N6), tlenki azotu (NOx) N7), dioksyny, cząstki stałe i substancje uszczuplające warstwę ozonową, mogą wpływać na środowisko oraz zdrowie ludzi w różny sposób. Źródłem takiej emisji mogą być bezpośrednio obiekty i działania organizacji lub pośrednio stosowanie produktów organizacji lub korzystanie ze świadczonych przez nią usług, postępowanie z nimi na końcowym etapie cyklu ich życia lub wytwarzanie energii zużywanej przez organizację; zrzuty zanieczyszczeń do wody Organizacja może przyczyniać się do zanieczyszczania wody poprzez bezpośrednie, zamierzone lub przypadkowe zrzuty zanieczyszczeń do zbiorników wody powierzchniowej, w tym również do środowiska morskiego, niezamierzone spływy do wody powierzchniowej lub przesiąkanie zanieczyszczeń do wody gruntowej. Źródłem takich zrzutów mogą być bezpośrednio obiekty organizacji lub pośrednio stosowanie jej produktów i usług; gospodarka odpadami Działania organizacji mogą prowadzić do powstawania płynnych lub stałych odpadów, które nieprawidłowo zagospodarowane mogą powodować zanieczyszczanie powietrza, wody, gruntów, gleb i przestrzeni kosmicznej. Odpowiedzialna gospodarka odpadami dąży do zapobiegania powstawaniu odpadów. W gospodarce takiej przestrzega się następującej hierarchii redukcji odpadów: redukcja u źródła, ponowne wykorzystanie, recykling i ponowne przetwarzanie, zagospodarowanie i unieszkodliwianie odpadów. Zaleca się, aby hierarchia redukcji odpadów była stosowana elastycznie, zgodnie z podejściem opartym na cyklu życia. Zaleca się, aby gospodarka odpadami niebezpiecznymi, w tym radioaktywnymi, była prowadzona we właściwy i przejrzysty sposób; stosowanie i unieszkodliwianie substancji toksycznych i niebezpiecznych Organizacja wykorzystująca lub produkująca toksyczne i niebezpieczne substancje chemiczne (zarówno występujące w stanie naturalnym, jak i wytwarzane przez ludzi) może negatywnie wpływać na ekosystemy i zdrowie ludzi poprzez gwałtowne (doraźne) lub chroniczne (długoterminowe) oddziaływanie emisji lub uwalnianych substancji. Mogą one w różny sposób wpływać na ludzi w zależności od wieku i płci; oraz inne identyfikowalne formy zanieczyszczania Działania, produkty i usługi organizacji mogą powodować również inne formy zanieczyszczania środowiska, które negatywnie wpływają na zdrowie oraz jakość życia społeczności i które mogą w różny sposób oddziaływać na różne osoby. Obejmuje to: hałas, przykry zapach, wrażenia wizualne, zanieczyszczenia fotochemiczne, drgania, emisje elektromagnetyczne, promieniowanie, czynniki przenoszące zakażenia (na przykład wirusy lub bakterie), emisje z mieszanych lub rozproszonych źródeł i zagrożenia biologiczne (na przykład gatunki inwazyjne). N5) Odsyłacz krajowy: VOC volatile organic compound. N6) Odsyłacz krajowy: SO x sulphur oxide. N7) Odsyłacz krajowy: NO x nitrogen oxide.

57 PN-ISO 26000: Powiązane działania i oczekiwania Aby skuteczniej zapobiegać zanieczyszczeniom wynikającym z działań organizacji, zaleca się, aby organizacja: identyfikowała aspekty i wpływ swoich decyzji i działań na otaczające środowisko; identyfikowała źródła zanieczyszczeń i odpadów związane z jej działaniami; mierzyła, zapisywała i raportowała znaczące źródła zanieczyszczeń oraz redukcję zanieczyszczeń, zużycia wody, wytwarzania odpadów oraz zużycia energii; stosowała metody zapobiegania zanieczyszczeniu i powstawaniu odpadów, z wykorzystaniem hierarchii gospodarowania odpadami oraz metody zapewniania właściwego gospodarowania zanieczyszczeniami i odpadami, których powstawaniu nie można zapobiec [118] ; podejmowała współpracę ze społecznościami lokalnymi w związku z rzeczywistymi i potencjalnymi zanieczyszczającymi emisjami i odpadami, powiązanymi z nimi zagrożeniami zdrowia oraz rzeczywistymi i proponowanymi metodami ograniczania tych emisji i odpadów; wdrażała metody stopniowego ograniczania i minimalizowania bezpośrednich i pośrednich zanieczyszczeń, na które może wpływać lub które może kontrolować, zwłaszcza poprzez rozwój i promowanie szybkiego wdrażania produktów i usług mniej obciążających środowisko; publicznie udostępniała informacje na temat ilości i rodzajów istotnych i znaczących toksycznych i niebezpiecznych substancji, które są przez nią wykorzystywane i uwalniane, łącznie z informacjami na temat znanych zagrożeń dla zdrowia i środowiska, związanych ze stosowaniem tych substancji w normalnej działalności, jak również z przypadkowym ich uwolnieniem; systematycznie identyfikowała i eliminowała stosowanie: substancji chemicznych zakazanych na mocy prawa krajowego lub niepożądanych substancji chemicznych wymienionych w konwencjach międzynarodowych; oraz w miarę możliwości, substancji chemicznych określanych jako problematyczne przez instytucje naukowe lub innych interesariuszy, na podstawie uzasadnionych i możliwych do zweryfikowania przesłanek. Zaleca się, aby organizacja dążyła również do zapobiegania wykorzystywaniu takich substancji przez organizacje w obrębie jej sfery oddziaływania. Do substancji, których należy unikać, zalicza się między innymi: substancje powodujące uszczuplanie warstwy ozonowej [166], trwałe zanieczyszczenia organiczne (POP) N8) [172] oraz substancje chemiczne uwzględnione w Konwencji Rotterdamskiej [173], niebezpieczne substancje chemiczne i pestycydy (wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia), substancje chemiczne zdefiniowane jako rakotwórcze (z uwzględnieniem narażenia na wdychanie dymu tytoniowego) lub jako czynniki mutagenne oraz substancje chemiczne wpływające na zdolności reprodukcyjne, zaburzające równowagę hormonalną, lub substancje trwałe, wykazujące zdolność do bioakumulacji i toksyczne (PBT) N9) oraz substancje o bardzo dużej trwałości i bardzo dużej zdolności do bioakumulacji (vpvb) N10) ; wdrażała program zapobiegania awariom i gotowości na wypadek awarii ze skutkiem środowiskowym oraz przygotowała plan awaryjny dotyczący wypadków i incydentów na terenie organizacji i poza jej terenem oraz uwzględniający udział pracujących, partnerów, władz, społeczności lokalnych oraz innych istotnych interesariuszy. Zaleca się, aby program taki obejmował między innymi identyfikowanie zagrożeń i ocenę ryzyka, procedury powiadamiania oraz procedury wycofywania, systemy komunikacji, jak również edukowanie i informowanie społeczeństwa Środowisko zagadnienie 2: Zrównoważone wykorzystywanie zasobów Opis zagadnienia W celu zapewnienia dostępności zasobów w przyszłości, aktualne wzorce oraz poziom produkcji i konsumpcji powinny być zmodyfikowane tak, aby były zgodne z możliwościami Ziemi. Zrównoważone wykorzystanie zasobów odnawialnych oznacza, że zasoby te są wykorzystywane w tempie równym tempu ich naturalnej odbu- N8) Odsyłacz krajowy: POP persistent organic pollutant. N9) Odsyłacz krajowy: PBT persistent, bioaccumulative and toxic substance. N10) Odsyłacz krajowy: vpvb very persistent and very bio-accumulative.

58 58 PN-ISO 26000:2012 dowy lub niższym. W przypadku zasobów nieodnawialnych (np. paliw, metali i minerałów kopalnych) zasady długoterminowego zrównoważonego rozwoju wymagają, aby tempo ich wykorzystywania było niższe od tempa, w jakim mogą one zostać zastąpione przez zasoby odnawialne. Organizacja może dążyć do zrównoważonego wykorzystywania zasobów poprzez bardziej odpowiedzialne zużywanie energii elektrycznej, paliw, surowców i materiałów przetworzonych, ziemi i wody oraz poprzez łączenie wykorzystywania zasobów nieodnawialnych i odnawialnych lub zastąpienie zasobów nieodnawialnych zrównoważonymi zasobami odnawialnymi, na przykład z wykorzystaniem innowacyjnych technologii. Czterema kluczowymi obszarami, w których możliwa jest poprawa efektywności, są: energooszczędność Zaleca się, aby organizacja wdrożyła programy oszczędzania energii w celu zmniejszenia zapotrzebowania na energię wykorzystywaną przez budynki, środki transportu, procesy produkcyjne, urządzenia i sprzęt elektroniczny, świadczone usługi lub zapotrzebowania wynikającego z innych potrzeb. Ponadto poprawa efektywności wykorzystania energii powinna stanowić uzupełnienie działań na rzecz bardziej zrównoważonego wykorzystywania zasobów odnawialnych, takich jak energia słoneczna, geotermalna, wód płynących, energia pływów i fal morskich, energia wiatrowa oraz pochodząca z biomasy; ochrona wody, korzystanie z wody i dostęp do niej Dostęp do bezpiecznych, pewnych dostaw wody pitnej i usług sanitarnych stanowi fundamentalną potrzebę człowieka oraz podstawowe prawo człowieka. Milenijne Cele Rozwoju (patrz Ramka 13) uwzględniają zapewnienie zrównoważonego dostępu do bezpiecznej wody pitnej. Zaleca się, aby organizacja chroniła wodę, ograniczała zużycie wody i ponownie wykorzystywała wodę we własnej działalności oraz propagowała ochronę wody w swojej sferze oddziaływania; efektywne wykorzystywanie materiałów Zaleca się, aby organizacja wdrożyła programy efektywnego wykorzystywania materiałów w celu ograniczenia wpływu na środowisko spowodowanego użyciem surowców w procesach produkcyjnych lub w gotowych produktach wykorzystywanych w działaniach organizacji lub w świadczonych przez nią usługach. Programy efektywnego wykorzystywania materiałów są oparte na identyfikacji metod zwiększenia efektywności wykorzystania materiałów zużywanych w sferze oddziaływania organizacji. Użycie materiałów powoduje szereg różnych bezpośrednich i pośrednich wpływów na środowisko, które są powiązane, na przykład z wpływem górnictwa i leśnictwa na ekosystemy oraz emisjami powstałymi w wyniku użycia, transportu lub przetwarzania materiałów; oraz zminimalizowane zapotrzebowanie produktu na zasoby Zaleca się rozważyć wymagania dotyczące zasobów, związane z użytkowaniem gotowego produktu Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja, w związku ze wszystkimi swoimi działaniami: identyfikowała źródła energii, wody i innych wykorzystywanych zasobów; mierzyła, rejestrowała i raportowała znaczące zużycie energii, wody i innych zasobów; wdrażała metody poprawy efektywności wykorzystania zasobów w celu zmniejszenia zużycia energii, wody i innych zasobów, przy uwzględnieniu wskaźników dobrych praktyk oraz innych kryteriów określających punkty odniesienia; tam, gdzie jest to możliwe, uzupełniała lub zastępowała zasoby nieodnawialne alternatywnymi zrównoważonymi źródłami odnawialnymi i o niskim wpływie na środowisko; w możliwie jak najszerszym zakresie wykorzystywała materiały z recyklingu oraz ponownie wykorzystywała wodę; tak gospodarowała zasobami wody, aby zapewnić sprawiedliwy dostęp wszystkim użytkownikom w obrębie danego działu wodnego; propagowała zrównoważone zakupy; rozważała przyjęcie rozszerzonej odpowiedzialności producenta; oraz propagowała zrównoważoną konsumpcję.

59 PN-ISO 26000: Środowisko zagadnienie 3: Łagodzenie skutków oraz adaptacja do zmian klimatu Opis zagadnienia Uznaje się, że będące skutkiem działalności człowieka emisja gazów cieplarnianych (GHG) N11), takich jak dwutlenek węgla (CO 2 ), metan (CH 4 ) oraz tlenek azotu (N 2 O), to jedne z najbardziej prawdopodobnych przyczyn globalnych zmian klimatu, które w znaczący sposób wpływają na środowisko i otoczenie człowieka [48]. Obserwowane i przewidywane trendy to: wzrost średniej temperatury, zmiany rozkładu opadów w cyklu rocznym, częstsze występowanie ekstremalnych warunków pogodowych, podnoszenie się poziomów mórz i oceanów, wzrost niedoborów wody oraz zmiany w ekosystemach, rolnictwie i rybołówstwie. Przewiduje się, że zmiany klimatu mogą przekroczyć poziom, powyżej którego dalsze zmiany będą o wiele bardziej gwałtowne i trudne do opanowania. Każda organizacja jest (pośrednio lub bezpośrednio) odpowiedzialna za pewne emisje GHG i w pewien sposób będzie odczuwać skutki zmian klimatu. Implikuje to dla organizacji zarówno konieczność minimalizowania własnych emisji GHG (łagodzenie) oraz uwzględnienia zmiany klimatu w planowaniu (adaptacja). Dostosowanie się do zmiany klimatu pociąga za sobą skutki społeczne w dziedzinie zdrowia, dobrobytu i praw człowieka Powiązane działania i oczekiwania Łagodzenie skutków zmian klimatu Aby ograniczyć wpływ działań na zmiany klimatu, zaleca się, aby organizacja: identyfikowała źródła bezpośrednich i pośrednich skumulowanych emisji GHG i zdefiniowała granice (zakres) swojej odpowiedzialności; mierzyła, rejestrowała i raportowała swoje znaczące emisje GHG, najlepiej z zastosowaniem metod dobrze określonych w standardach uzgadnianych na szczeblu międzynarodowym [47] (przykłady inicjatyw i narzędzi dotyczących emisji GHG podano również w Załączniku A); wdrażała zoptymalizowane metody stopniowego zmniejszania i minimalizowania bezpośrednich i pośrednich emisji GHG w granicach swojej kontroli oraz propagowała podobne działania w obrębie swojej sfery oddziaływania; prowadziła ilościową i jakościową kontrolę znaczącego zużycia paliw w organizacji oraz wdrażała programy mające na celu poprawę efektywności i wydajności [146]. W celu zapewnienia redukcji netto emisji GHG zaleca się stosowanie podejścia opartego na cyklu życia, nawet jeżeli uwzględnione zostały technologie niskoemisyjne i odnawialne źródła energii; zapobiegała emisjom GHG (szczególnie tym powodującym uszczuplanie warstwy ozonowej) lub redukowała takie emisje w wyniku wykorzystywania terenu i zmiany wykorzystywania terenu, procesów lub sprzętu, w tym urządzeń grzewczych, wentylacyjnych i klimatyzacyjnych; oszczędzała energię w każdym możliwym obszarze swojej działalności, z uwzględnieniem zakupu energooszczędnych produktów i tworzenia energooszczędnych produktów i usług; oraz rozważyła możliwość osiągnięcia zerowego bilansu węgla poprzez wprowadzenie metod kompensacji pozostałych emisji GHG, na przykład poprzez wspieranie wiarygodnych, funkcjonujących w przejrzysty sposób programów redukcji emisji, poprzez wychwytywanie i składowanie lub sekwestrację węgla Adaptacja do zmian klimatu Aby ograniczyć podatność na efekty zmian klimatu, zaleca się, aby organizacja: uwzględniała lokalne i globalne prognozy klimatyczne w celu zidentyfikowania ryzyka oraz włączenia strategii dostosowywania się do zmian klimatu do swoich procesów decyzyjnych; N11) Odsyłacz krajowy: GHG greenhouse gas.

60 60 PN-ISO 26000:2012 identyfikowała możliwości unikania lub minimalizowania szkód związanych ze zmianami klimatu oraz, w miarę możliwości, wykorzystywała szanse przystosowania się do zmieniających się warunków (patrz Ramka 10); oraz wdrażała środki reagowania na istniejące lub prognozowane wpływy oraz, w obrębie swojej sfery oddziaływania, przyczyniała się do budowania zdolności adaptacyjnych interesariuszy w tej dziedzinie. Ramka 10 Przykłady działań adaptacyjnych w obszarze zmian klimatu Przykłady działań mających na celu adaptację do zmieniających się warunków klimatycznych obejmują: planowanie wykorzystywania terenu, podział na strefy oraz projektowanie i utrzymanie infrastruktury, z uwzględnianiem skutków zmian klimatu i wzrostu niepewności klimatycznej oraz możliwości zwiększonego występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, w tym powodzi, wichur, suszy i niedoborów wody lub bardzo wysokich temperatur; opracowanie rozwiązań technicznych i technologii w zakresie rolnictwa, przemysłu, medycyny i innych obszarów oraz udostępnianie ich osobom potrzebującym w celu zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę pitną, warunków sanitarnych, pożywienia i innych zasobów o decydującym wpływie na zdrowie człowieka; wspieranie regionalnych działań mających na celu ograniczenie ryzyka i skutków powodzi. Działania te obejmują przywracanie obszarów zalewowych, które mogą ułatwić gospodarowanie wodami powodziowymi i ograniczanie stosowania nawierzchni nieprzepuszczalnych na obszarach miejskich; oraz zapewnienie szerokich możliwości podnoszenia świadomości znaczenia adaptacji do zmian klimatu oraz stosowanie środków zapobiegawczych służących wzrostowi zdolności adaptacyjnych społeczeństwa poprzez edukację i inne działania Środowisko zagadnienie 4: Ochrona środowiska, różnorodność biologiczna i przywracanie siedlisk przyrodniczych Opis zagadnienia Od początku lat 60. XX wieku działalność człowieka zmienia ekosystemy w sposób bardziej gwałtowny i rozległy niż w jakimkolwiek innym porównywalnym okresie w historii. Szybko rosnące zapotrzebowanie na surowce naturalne doprowadziło do znacznej i często nieodwracalnej utraty siedlisk naturalnych i różnorodności życia na Ziemi [119]. W wyniku działań człowieka zmianie uległy rozległe obszary, zarówno miejskie, jak i wiejskie. Organizacja może wykazać się większą społeczną odpowiedzialnością, podejmując działania na rzecz ochrony środowiska i przywracania siedlisk przyrodniczych oraz rozmaitych funkcji i świadczeń pełnionych przez ekosystemy (takich jak zapewnianie pożywienia i wody, regulowanie klimatu, kształtowanie struktury gleb oraz możliwości rekreacyjnych) [119]. Kluczowe aspekty tego zagadnienia to: poszanowanie i ochrona różnorodności biologicznej Różnorodność biologiczna to różnorodność życia we wszystkich jego formach, na wszystkich poziomach oraz we wszystkich kombinacjach; obejmuje zróżnicowanie ekosystemów, gatunków oraz różnorodność genetyczną [167]. Celem ochrony różnorodności biologicznej jest zapewnienie przetrwania gatunków lądowych i wodnych, różnorodności genetycznej i naturalnych ekosystemów [168][169] ; poszanowanie, ochrona i przywracanie funkcji ekosystemów Ekosystemy przyczyniają się do poprawy jakości życia przez takie funkcje, jak zapewnianie pożywienia, wody i paliw, ochrony przeciwpowodziowej, gleby, owadów zapylających, włókien naturalnych, możliwości wypoczynku oraz pochłanianie zanieczyszczeń i odpadów. W miarę niszczenia lub degradacji ekosystemów tracą one zdolność pełnienia tych funkcji; zrównoważone wykorzystanie terenu i zasobów naturalnych Projekty organizacji w zakresie sposobu wykorzystania terenu mogą chronić lub niszczyć siedliska przyrodnicze, zbiorniki wodne, gleby i ekosystemy [170][171] ; oraz

61 PN-ISO 26000: propagowanie przyjaznego dla środowiska rozwoju obszarów miejskich i wiejskich Decyzje i działania organizacji mogą w znaczący sposób wpływać na środowisko miejskie lub wiejskie oraz związane z nimi ekosystemy. Taki wpływ może być związany na przykład z zagospodarowaniem przestrzennym miast, budownictwem, systemami transportu, gospodarką odpadami i ściekami oraz technikami stosowanymi w rolnictwie Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby w odniesieniu do wszystkich swoich działań, organizacja: identyfikowała potencjalny negatywny wpływ na różnorodność biologiczną i funkcje ekosystemów oraz podejmowała działania mające na celu eliminację lub zminimalizowanie tego wpływu; w miarę możliwości i stosownie do sytuacji uczestniczyła w mechanizmach rynkowych w celu zinternalizowania kosztów wpływu jej działań na środowisko oraz tworzenia wartości ekonomicznej w ochronie funkcji ekosystemów; traktowała przeciwdziałanie utracie naturalnych ekosystemów jako najwyższy priorytet, następnie dążyła do odtwarzania ekosystemów, a w dalszej kolejności, jeżeli poprzednie dwa działania nie są możliwe lub w pełni skuteczne, rekompensowała straty poprzez podejmowanie działań, które w miarę upływu czasu przyniosą korzyści w postaci poprawy funkcji ekosystemów; ustanowiła i wdrożyła zintegrowaną strategię administrowania gruntami, wodą oraz ekosystemami, która promuje ochronę i zrównoważoną eksploatację w sposób sprawiedliwy społecznie; podejmowała działania w celu ochrony wszelkich zagrożonych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, które mogą podlegać niekorzystnemu oddziaływaniu; wdrażała praktyki planowania i projektowania oraz praktyki operacyjne jako sposób mający na celu minimalizowanie ewentualnego wpływu na środowisko, wynikającego z decyzji organizacji dotyczących wykorzystania terenu, w tym decyzji związanych z rozwojem obszarów wiejskich lub miejskich; uwzględniała ochronę siedlisk przyrodniczych, obszarów podmokłych, lasów, korytarzy ekologicznych, terenów objętych ochroną oraz terenów rolniczych w procesie projektowania i realizacji prac budowlanych [128][169] ; przyjmowała zrównoważone praktyki w dziedzinie rolnictwa, rybołówstwa i leśnictwa, z uwzględnieniem aspektów związanych z dobrostanem zwierząt, na przykład zgodnie z definicjami zawartymi w wiodących normach i programach certyfikacji [37][175] ; stopniowo w coraz większym zakresie wykorzystywała produkty pochodzące od dostawców stosujących bardziej zrównoważone technologie i procesy; uznała, że dzikie zwierzęta oraz ich siedliska stanowią część naszych naturalnych ekosystemów i z tego powodu powinny być chronione i cenione, z uwzględnieniem ich dobrostanu; oraz unikała metod i postaw zagrażających przetrwaniu lub prowadzących go globalnego, regionalnego lub lokalnego wymierania gatunków lub umożliwiających rozprzestrzenianie się lub rozmnażanie gatunków inwazyjnych. 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne Przegląd zagadnień związanych z uczciwymi praktykami operacyjnymi Organizacje a uczciwe praktyki operacyjne Uczciwe praktyki operacyjne dotyczą postępowania etycznego w kontaktach organizacji z innymi organizacjami. Obejmuje to relacje między organizacjami a instytucjami rządowymi, jak również między organizacjami a ich partnerami, dostawcami, wykonawcami, klientami, konkurentami i stowarzyszeniami, do których należą te organizacje.

62 62 PN-ISO 26000:2012 Zagadnienia związane z uczciwymi praktykami operacyjnymi dotyczą obszarów przeciwdziałania korupcji, odpowiedzialnego angażowania się w działalność w sferze publicznej, uczciwej konkurencji, działań odpowiedzialnych społecznie, relacji z innymi organizacjami oraz poszanowania praw własności Uczciwe praktyki operacyjne a społeczna odpowiedzialność W obszarze społecznej odpowiedzialności, uczciwe praktyki operacyjne dotyczą sposobu, w jaki organizacja wykorzystuje swoje relacje z innymi organizacjami w dążeniu do pozytywnych rezultatów. Pozytywne rezultaty i wyniki można osiągać poprzez zapewnienie przywództwa i szersze promowanie postaw społecznie odpowiedzialnych w całej sferze oddziaływania organizacji Zasady i istotne kwestie Postępowanie etyczne ma fundamentalne znaczenie dla ustanowienia i utrzymywania zgodnych z prawem i produktywnych relacji między organizacjami. Dlatego też u podstaw uczciwych praktyk operacyjnych leży przestrzeganie, wspieranie i propagowanie standardów w zakresie postępowania etycznego. Zapobieganie korupcji i praktykowanie odpowiedzialnego angażowania się w dziedzinę polityki opiera się na praworządności, przestrzeganiu norm etycznych, rozliczalności i przejrzystości. Nie można zapewnić uczciwej konkurencji ani poszanowania praw własności, jeżeli organizacje nie będą postępować wobec siebie w sposób uczciwy, sprawiedliwy i moralny Uczciwe praktyki operacyjne zagadnienie 1: Przeciwdziałanie korupcji Opis zagadnienia Korupcja to nadużycie powierzonej władzy dla osiągnięcia prywatnych korzyści. Korupcja może przyjmować różne formy. Do przykładów korupcji należy przekupstwo (pośredniczenie, oferowanie lub przyjmowanie korzyści w formie środków pieniężnych lub korzyści w naturze) z udziałem urzędników państwowych lub osób z sektora prywatnego, konflikt interesów, defraudacja, pranie pieniędzy, malwersacje, zatajenie informacji przed wymiarem sprawiedliwości i utrudnianie jego działania oraz powoływanie się na posiadane wpływy. Korupcja osłabia skuteczność i etyczną reputację organizacji oraz może narazić organizację na odpowiedzialność karną lub sankcje nałożone na mocy prawa cywilnego oraz sankcje administracyjne. Korupcja może prowadzić do naruszeń praw człowieka, erozji procesów politycznych, zubożenia społeczeństwa oraz szkód o charakterze środowiskowym. Może również zaburzać konkurencję, dystrybucję dóbr oraz wzrost gospodarczy [41][44][45][46][120][121][131] Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby w celu zapobiegania korupcji organizacja: identyfikowała ryzyko korupcji oraz wdrażała i utrzymywała procedury i praktyki przeciwdziałania korupcji i wyłudzeniom; zapewniła, aby jej liderzy dawali przykład postaw antykorupcyjnych oraz wykazywali się zaangażowaniem na rzecz polityk antykorupcyjnych, wspierali i nadzorowali ich wdrażanie. wspierała i szkoliła swoich pracowników i przedstawicieli w zakresie czynionych przez nich starań na rzecz wyeliminowania przekupstwa i korupcji oraz zapewniła odpowiednie programy motywacyjne w tej dziedzinie; podnosiła świadomość swoich pracowników, przedstawicieli, wykonawców oraz dostawców w zakresie korupcji oraz metod przeciwdziałania korupcji; zapewniła, aby wynagrodzenie jej pracowników i przedstawicieli było odpowiednie i obejmowało wyłącznie usankcjonowane usługi; ustanowiła i utrzymywała skuteczny system przeciwdziałania korupcji; zachęcała swoich pracowników, partnerów, przedstawicieli oraz dostawców do zgłaszania naruszeń polityki organizacji i przypadków nieetycznego lub niesprawiedliwego traktowania poprzez przyjęcie mechanizmów umożliwiających zgłaszanie i podejmowanie dalszych działań bez obaw o represje;

63 PN-ISO 26000: zwracała uwagę odpowiednich organów ścigania na naruszenia przepisów prawa karnego; oraz podejmowała działania mające na celu przeciwdziałanie korupcji poprzez zachęcanie innych stron, z którymi organizacja pozostaje w relacjach roboczych, do stosowania podobnych praktyk antykorupcyjnych Uczciwe praktyki operacyjne zagadnienie 2: Odpowiedzialne angażowanie się w działalność polityczną Opis zagadnienia Organizacje mogą wspierać publiczne procesy polityczne oraz propagować rozwój polityki publicznej korzystnej dla ogółu społeczeństwa. Zaleca się, aby organizacje zakazywały wykorzystywania nadmiernych wpływów oraz unikały zachowań, takich jak manipulowanie, zastraszanie i wymuszanie, które mogą je osłabiać Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: szkoliła swoich pracowników i przedstawicieli oraz podnosiła ich świadomość w zakresie odpowiedzialnego angażowania się w działania polityczne oraz sposobu postępowania w przypadku konfliktu interesów; zachowała przejrzystość swojej polityki i działań dotyczących lobbingu, finansowania działalności politycznej oraz zaangażowania w procesy polityczne; ustanowiła i wdrożyła politykę i wytyczne dotyczące zarządzania działaniami osób zatrudnianych do występowania w imieniu tej organizacji; unikała finansowania działalności politycznej, jeśli sprowadza się to do prób kontrolowania polityków lub decydentów, bądź mogłoby być postrzegane jako wywieranie niewłaściwego wpływu na te osoby w celu popierania określonych celów; oraz zakazywała podejmowania działań, które wiążą się z dezinformowaniem, wprowadzaniem w błąd, grożeniem lub stosowaniem przymusu Uczciwe praktyki operacyjne zagadnienie 3: Uczciwa konkurencja Opis zagadnienia Uczciwa i wszechobecna konkurencja stymuluje innowacje i efektywność, obniża koszty produktów i usług, zapewnia wszystkim organizacjom równe szanse, zachęca do tworzenia nowych lub udoskonalonych produktów lub procesów oraz, w perspektywie długoterminowej, przyczynia się do wzrostu gospodarczego i poprawy standardów życia. Postępowania ograniczające konkurencję mogą pogorszyć reputację organizacji wśród jej interesariuszy oraz doprowadzić do powstania problemów natury prawnej. Odmawiając uczestnictwa w postępowaniach ograniczających konkurencję, organizacje przyczyniają się do budowy klimatu, w którym takie postępowanie nie jest tolerowane, co jest korzystne dla wszystkich. Postępowanie ograniczające konkurencję może przyjmować wiele różnych form. Wśród przykładów można wymienić: zmowę cenową, kiedy to strony umawiają się, aby sprzedawać ten sam produkt lub usługę po tej samej cenie; ustawianie przetargów, kiedy strony zmawiają się, aby manipulować przetargiem nieograniczonym; oraz agresywną politykę cenową, kiedy produkty lub usługi są sprzedawane po bardzo niskich cenach z zamiarem wykluczenia konkurencji z rynku oraz z nakładaniem niesprawiedliwych sankcji na konkurentów Powiązane działania i oczekiwania Aby wspierać uczciwą konkurencję, zaleca się, aby organizacja: prowadziła swoje działania w sposób zgodny z przepisami regulującymi kwestie dotyczące konkurencji oraz współpracowała z właściwymi władzami; ustanawiała procedury i inne mechanizmy zapobiegające angażowaniu się lub współudziałowi w postępowaniach ograniczających konkurencję;

64 64 PN-ISO 26000:2012 propagowała wśród pracowników świadomość znaczenia zgodności z przepisami o konkurencji oraz z zasadami uczciwej konkurencji; wspierała praktyki antymonopolowe i antydumpingowe, jak również politykę państwa promującą konkurencję; oraz brała pod uwagę kontekst społeczny swojej działalności oraz zaniechała wykorzystywania uwarunkowań społecznych, takich jak ubóstwo, w celu zdobycia nieuczciwej przewagi nad konkurencją Uczciwe praktyki operacyjne zagadnienie 4: Promowanie społecznej odpowiedzialności w łańcuchu wartości Opis zagadnienia Poprzez swoje decyzje zaopatrzeniowe i zakupowe organizacja może wywierać wpływ na inne organizacje. Przywództwo i mentoring w obrębie łańcucha wartości zapewniają organizacji możliwość promowania i wspierania zasad i praktyk społecznej odpowiedzialności. Zaleca się, aby organizacja uwzględniała potencjalny wpływ lub niezamierzone konsekwencje jej decyzji zaopatrzeniowych i zakupowych na inne organizacje oraz dokładała wszelkich starań w celu eliminacji lub zminimalizowania wszelkich negatywnych wpływów. Organizacja może również pobudzać zapotrzebowanie na produkty i usługi odpowiedzialne społecznie. Zaleca się, aby działania te nie były postrzegane jako zastępowanie roli organów państwowych w zakresie wdrażania i egzekwowania praw i przepisów. Każda organizacja w łańcuchu wartości jest odpowiedzialna za przestrzeganie obowiązujących praw i przepisów oraz za swoje wpływy na społeczeństwo i środowisko Powiązane działania i oczekiwania W celu promowania społecznej odpowiedzialności w łańcuchu wartości zaleca się aby, organizacja: uwzględniała w swoich politykach i praktykach dotyczących zakupów, dystrybucji i zawierania umów kryteria etyczne, społeczne i środowiskowe i równouprawnienia płci, oraz kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy, w celu zwiększenia spójności z celami społecznej odpowiedzialności; zachęcała inne organizacje do stosowania podobnej polityki, bez angażowania się przy tym w działania ograniczające konkurencję; dochowała należytej staranności oraz monitorowała organizacje, z którymi utrzymuje relacje, mając na uwadze zapobieganie sytuacjom ograniczającym zaangażowanie organizacji na rzecz społecznej odpowiedzialności; rozważała możliwość wspierania SMO, łącznie z podnoszeniem świadomości na temat zagadnień społecznej odpowiedzialności, najlepszych praktyk oraz udzielaniem dodatkowej pomocy (na przykład: technicznej, w zakresie budowy zdolności lub innych zasobów), aby spełnić cele odpowiedzialne społecznie; aktywnie uczestniczyła w podnoszeniu świadomości organizacji, z którymi utrzymuje relacje, na temat zasad i zagadnień społecznej odpowiedzialności; oraz promowała uczciwe i zgodne z rzeczywistością ustalanie kosztów i korzyści z tytułu wdrożenia w łańcuchu wartości odpowiedzialnych społecznie praktyk, obejmujących, w miarę możliwości, poprawę zdolności organizacji występujących w obrębie łańcucha wartości do realizowania odpowiedzialnych społecznie celów. Działania tego typu obejmują odpowiednie praktyki zakupowe, takie jak zapewnienie uczciwych cen, odpowiednich terminów dostaw i stabilnych umów Uczciwe praktyki operacyjne zagadnienie 5: Poszanowanie praw własności Opis zagadnienia Prawo do posiadania własności jest prawem człowieka uznanym w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Prawa własności obejmują zarówno własność fizyczną, jak i intelektualną oraz dotyczą udziałów we własnoś-

65 PN-ISO 26000: ci ziemi i w innych aktywach fizycznych, prawach autorskich, patentach, prawach do oznaczania produktów marką terytorialną, funduszach, prawach moralnych i innych prawach. Mogą one również obejmować szersze roszczenia do własności, takiej jak tradycyjna wiedza określonych grup, np.: rdzennej ludności lub własność intelektualna pracowników lub innych osób. Uznanie praw własności sprzyja inwestycjom oraz bezpieczeństwu fizycznemu i ekonomicznemu, jak również kreatywności i innowacjom Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: wdrażała politykę i praktyki sprzyjające poszanowaniu praw własności i tradycyjnej wiedzy; przeprowadzała odpowiednie badania, aby mieć pewność, że może zgodnie z prawem korzystać z własności lub nią rozporządzać; nie angażowała się w działania naruszające prawa własności, w tym nadużywanie dominującej pozycji, fałszowanie i piractwo; zapewniała uczciwą zapłatę za własność, którą nabywa lub użytkuje; oraz egzekwując i chroniąc swoje prawa własności intelektualnej i fizycznej, uwzględniała oczekiwania społeczeństwa, prawa człowieka i podstawowe potrzeby jednostki. 6.7 Zagadnienia konsumenckie Przegląd zagadnień konsumenckich Organizacje a zagadnienia konsumenckie Organizacje, które dostarczają produkty i usługi konsumentom oraz innym klientom, mają wobec tych konsumentów i klientów określone obowiązki. Zagadnienia dotyczące głównie klientów dokonujących zakupów dla celów komercyjnych omówiono w 6.6. W niniejszym rozdziale przedstawiono zagadnienia dotyczące przede wszystkim osób, które dokonują zakupów do celów prywatnych (konsumentów). Niektóre części zarówno 6.6, jak i niniejszego rozdziału, mogą jednak dotyczyć zarówno klientów, jak i konsumentów. Obowiązki obejmują edukowanie i rzetelne informowanie, stosowanie uczciwych, przejrzystych i pomocnych informacji marketingowych oraz procesów dotyczących umów, promowanie zrównoważonej konsumpcji oraz projektowanie produktów i usług, do których dostęp mogą mieć wszyscy oraz, w razie potrzeby, umożliwianie dostępu do nich odbiorcom szczególnie wrażliwym i znajdującym się w niekorzystnej sytuacji społecznej. Termin konsument odnosi się do jednostek lub grup, które korzystają z rezultatów decyzji i działań organizacji i niekoniecznie oznacza to, że konsumenci płacą za produkty lub usługi. Obowiązki obejmują również minimalizowanie ryzyka związanego z korzystaniem z produktów i usług, poprzez projektowanie, wytwarzanie, dystrybucję, dostarczanie informacji, usługi wspierające oraz procedury wycofywania produktów. Wiele organizacji gromadzi lub przetwarza dane osobowe, w związku z czym spoczywa na nich obowiązek ochrony takich informacji oraz prywatności konsumentów. Zasady podane w niniejszym rozdziale dotyczą wszystkich organizacji w kontekście obsługi konsumentów, niemniej zagadnienia te mogą mieć różne znaczenie, w zależności od rodzaju organizacji (na przykład organizacje prywatne, użyteczności publicznej, lokalne organizacje opieki społecznej lub inne) oraz okoliczności. Organizacje dysponują znaczącymi możliwościami w zakresie przyczynienia się do zrównoważonej konsumpcji i zrównoważonego rozwoju poprzez produkty i usługi, które oferują oraz informacje, których dostarczają, w tym informacje na temat użytkowania, naprawy i unieszkodliwiania Zagadnienia konsumenckie a społeczna odpowiedzialność Zagadnienia konsumenckie związane ze społeczną odpowiedzialnością dotyczą, między innymi, sprawiedliwych praktyk marketingowych, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa, zrównoważonej konsumpcji, rozstrzygania i rozwiązywania sporów, ochrony danych i prywatności, dostępu do produktów i usług o zasadniczym znaczeniu,

66 66 PN-ISO 26000:2012 uwzględniania potrzeb konsumentów szczególnie wrażliwych i znajdujących się w niekorzystnej sytuacji społecznej oraz edukacji. Wytyczne ONZ w sprawie Ochrony Konsumentów [155] zawierają podstawowe informacje dotyczące zagadnień konsumenckich i zrównoważonej konsumpcji (patrz Ramka 11). Ramka 11 Wytyczne ONZ w sprawie Ochrony Konsumentów Wytyczne ONZ w sprawie Ochrony Konsumentów to najważniejszy międzynarodowy dokument w dziedzinie ochrony konsumenta. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło te Wytyczne w drodze konsensusu w 1985 roku. W 1999 roku rozszerzono je o postanowienia dotyczące zrównoważonej konsumpcji. Wzywa się w nich państwa do ochrony konsumentów przed zagrożeniami dotyczącymi ich zdrowia i bezpieczeństwa, propagowania i ochrony interesów ekonomicznych konsumentów, umożliwienia konsumentom podejmowania świadomych wyborów, zapewnienia edukacji konsumenckiej, umożliwienie konsumentom otrzymania skutecznego zadośćuczynienia, propagowania wzorców zrównoważonej konsumpcji oraz zagwarantowania wolności tworzenia grup konsumenckich [155]. Wspomniane zasady ochrony konsumenta zostały opracowane i wyszczególnione w tekście Wytycznych ONZ i powszechnie nazywa się je prawami konsumenta [144] Zasady i istotne kwestie Zasady Zaleca się, aby zasady, sformułowane w Wytycznych ONZ w sprawie Ochrony Konsumentów [155] i w Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych [144] były stosowane jako wskazówki, którymi należy się kierować w praktykach społecznej odpowiedzialności dotyczących uzasadnionych potrzeb konsumentów, w tym zaspokojenia podstawowych potrzeb i prawa każdego do godnego standardu życia, w tym odpowiedniego pożywienia, ubrania, mieszkania oraz nieustannej poprawy warunków życia oraz dostępności podstawowych produktów i usług, w tym finansowych. Obejmują one również prawo do propagowania sprawiedliwego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego oraz ochrony środowiska. Takie uzasadnione potrzeby obejmują: bezpieczeństwo Prawo dostępu do produktów nie stwarzających zagrożenia oraz ochrona konsumentów przed zagrożeniami zdrowia i bezpieczeństwa, których źródłem są procesy produkcji, produkty i usługi; rzetelne informowanie Dostęp konsumentów do rzetelnych informacji, umożliwiających im dokonywanie świadomych wyborów zgodnie z indywidualnymi życzeniami i potrzebami oraz zapewniającymi ochronę przed nieuczciwymi lub wprowadzającymi w błąd reklamami bądź oznakowaniami; możliwość dokonywania wyborów Propagowanie i ochrona interesów ekonomicznych konsumentów, w tym możliwości wybierania z pewnego asortymentu produktów i usług, oferowanych po konkurencyjnych cenach z zapewnieniem satysfakcjonującej jakości; możliwość wyrażania opinii Wolność tworzenia grup konsumenckich oraz innych adekwatnych grup lub organizacji oraz możliwość prezentowania poglądów przez tego rodzaju organizacje w ramach procesów decyzyjnych ich dotyczących, zwłaszcza przy opracowywaniu i realizowaniu polityki państwa oraz tworzeniu produktów i usług; zadośćuczynienie Dostępność skutecznego konsumenckiego zadośćuczynienia, w szczególności w postaci uczciwego rozpatrywania uzasadnionych roszczeń, w tym rekompensaty z tytułu wprowadzenia w błąd, nienależycie wykonanych produktów lub niezadowalających usług; edukacja Edukacja konsumencka, w tym edukacja na temat skutków środowiskowych, społecznych i ekonomicznych wyborów konsumenckich, umożliwia konsumentom podejmowanie świadomych, niezależnych decyzji dotyczących wyboru produktów i usług ze świadomością swoich praw i obowiązków oraz związanych z nimi działań; oraz zdrowe środowisko Jest to środowisko, które nie stwarza zagrożeń dla dobrostanu obecnego i przyszłych pokoleń [160]. Zrównoważona konsumpcja obejmuje spełnienie potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń w zakresie produktów i usług, z zastosowaniem metod zrównoważonych ekonomicznie, społecznie i środowiskowo.

67 PN-ISO 26000: Dodatkowe zasady obejmują: poszanowanie prawa do prywatności Zasada zaczerpnięta z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Artykuł 12 [156], który stanowi, że nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu oraz że każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub uwłaczaniu; podejście zgodne z zasadą przezorności Zasada zaczerpnięta z Deklaracji w sprawie Środowiska i Rozwoju (Deklaracji z Rio) [158] oraz późniejszych deklaracji i porozumień [130][145][172], gdzie wysunięto koncepcję, zgodnie z którą w sytuacjach zagrożenia wystąpieniem poważnych lub nieodwracalnych skutków dla środowiska lub zdrowia ludzkiego, brak co do tego całkowitej, naukowej pewności nie może być powodem opóźnienia efektywnych działań, których realizacja zapobiegałaby degradacji środowiska lub negatywnym skutkom zdrowotnym. Rozważając efektywność kosztową danego środka zaradczego, zaleca się, aby organizacja wzięła pod uwagę związane z nim koszty i korzyści długoterminowe, nie ograniczając się do analizy kosztów krótkoterminowych; propagowanie równouprawnienia płci i wzmocnienia pozycji kobiet Zasada zaczerpnięta z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Milenijnych Celów Rozwoju (patrz Ramki 2, 6 i 13). Stanowi ona dodatkową podstawę do analizowania zagadnień konsumenckich oraz zapobiegania utrzymywaniu się stereotypów dotyczących płci (patrz również Ramka 12); oraz promowanie projektowania uniwersalnego Jest to projektowanie produktów oraz otoczenia tak, aby mogły być użyte przez wszystkich ludzi, w największym możliwym stopniu, bez potrzeby adaptacji bądź specjalnego projektowania. Sformułowano siedem zasad uniwersalnego projektowania: równoważne zastosowanie, elastyczność użycia, prosta i intuicyjna obsługa, zauważalna informacja, tolerancja dla błędów, niski poziom wysiłku fizycznego, odpowiednie wymiary i przestrzeń do podejścia i użycia [40][134] Istotne kwestie Choć odpowiedzialność za zagwarantowanie poszanowania dla prawa do zaspokojenia podstawowych potrzeb spoczywa w pierwszej kolejności na państwie, organizacja może przyczynić się do realizowania tego prawa. Zaleca się, aby organizacja wykazywała wrażliwość na wpływ swojej działalności na zdolność ludzi do zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb zwłaszcza w tych obszarach, w których państwo nie zaspokaja tych potrzeb w odpowiedni sposób. Zalecane jest również unikanie działań, które mogłyby narazić tę zdolność na szwank. Grupy szczególnie wrażliwe różnią się między sobą pod względem możliwości zaspokajania swoich potrzeb, a występując w roli konsumentów, grupy te (patrz ) mają również szczególne potrzeby, które powinny zostać uwzględnione, i w określonych przypadkach wymagają specjalnie dostosowanych produktów i usług. Grupy te mają specjalne potrzeby, gdyż mogą nie znać swoich praw i obowiązków lub mogą nie być w stanie działać zgodnie ze swoją wiedzą. Mogą też nie zdawać sobie sprawy lub nie być w stanie ocenić potencjalnego ryzyka związanego z produktami lub usługami, a tym samym dokonać wyważonej oceny sytuacji Zagadnienie konsumenckie 1: Uczciwy marketing, prawdziwe i obiektywne informacje oraz uczciwe praktyki dotyczące umów Opis zagadnienia Uczciwy marketing, prawdziwe i obiektywne informacje oraz uczciwe praktyki dotyczące umów przewidują dostarczanie zrozumiałych dla klientów informacji o produktach i usługach. Umożliwia to konsumentom podejmowanie świadomych decyzji dotyczących konsumpcji i zakupów oraz porównywanie charakterystyki różnych produktów i usług. Uczciwe praktyki dotyczące umów mają na celu ochronę uzasadnionych interesów zarówno dostawców, jak i konsumentów poprzez łagodzenie nierówności w możliwościach negocjacyjnych stron. Odpowiedzialny marketing może wiązać się z dostarczaniem informacji na temat oddziaływania społecznego, ekonomicznego i środowiskowego w całym cyklu życia i w obrębie całego łańcucha wartości. Szczegóły na temat produktów i usług dostarczanych przez dostawców odgrywają istotną rolę w decyzjach zakupowych, ponieważ mogą to być jedyne rzeczywiście dostępne konsumentom informacje. Nieuczciwy, niepełny, wprowadzający w błąd lub zwodniczy marketing oraz informacje mogą doprowadzić do zakupu produktów i usług, które nie spełniają potrzeb klientów, powodując marnotrawstwo pieniędzy, zasobów i czasu [122][124], a nawet stwarzać zagrożenie dla konsumenta oraz środowiska. Może to również doprowadzić do spadku zaufania konsumentów, w sytuacji w której konsumenci nie będą wiedzieli, komu lub czemu wierzyć. To zaś może w negatywny sposób oddziaływać na rozwój rynków bardziej zrównoważonych produktów i usług.

68 68 PN-ISO 26000: Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby komunikując się z konsumentami, organizacja: nie angażowała się w zwodnicze, wprowadzające w błąd, mylące lub nieuczciwe, niejasne bądź dwuznaczne praktyki, w tym te, które obejmują pomijanie informacji o krytycznym znaczeniu; zgadzała się na udostępnianie istotnych informacji w sposób przejrzysty, umożliwiający łatwy dostęp oraz porównania, jako podstawy do dokonania przez konsumenta świadomego wyboru; wyraźnie identyfikowała reklamę i działania marketingowe; otwarcie podawała do wiadomości całkowite ceny i podatki, warunki dotyczące produktów i usług (oraz informowała o akcesoriach niezbędnych do ich użycia), a także koszty dostawy. Oferując kredyt konsumencki podawała szczegóły związane z naliczaną rzeczywistą roczną stopą oprocentowania (APR) N12), z uwzględnieniem wszystkich odnośnych kosztów, należnej kwoty, liczby płatności oraz terminów płatności rat; uzasadniała składane deklaracje lub zapewnienia, podając na żądanie leżące u ich podstaw fakty i informacje; nie wykorzystywała tekstu, materiałów dźwiękowych lub obrazów, które przyczyniają się do utrwalania stereotypów dotyczących, na przykład, płci, religii, rasy, niepełnosprawności lub relacji osobistych; w reklamach i działaniach marketingowych w pierwszej kolejności brała pod uwagę najlepiej pojęty interes grup szczególnie wrażliwych, w tym dzieci, i nie angażowała się w działania dla nich niekorzystne; dostarczała, w punkcie sprzedaży, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, kompletnych, precyzyjnych i zrozumiałych informacji, które można porównać w oficjalnych lub powszechnie używanych językach, na temat: wszystkich ważnych aspektów produktów i usług, w tym także produktów finansowych i inwestycyjnych, najlepiej biorąc pod uwagę ich pełny cykl życia; kluczowych aspektów jakościowych produktów i usług ustalonych z wykorzystaniem znormalizowanych procedur badań i porównanych, gdzie to możliwe, ze średnimi wynikami lub najlepszymi praktykami. Zaleca się, aby dostarczanie tego rodzaju informacji ograniczało się do stosownych i podyktowanych względami praktycznymi okoliczności i stanowiło pomoc dla konsumenta; aspektów produktów i usług związanych ze zdrowiem i bezpieczeństwem, takich jak potencjalnie niebezpieczne ich użycie, niebezpieczne materiały i substancje chemiczne zawarte w produktach lub uwalniane przez produkty podczas ich cyklu życia; informacji dotyczących dostępności produktów i usług; oraz siedziby organizacji, adresu pocztowego, numeru telefonu i adresu poczty elektronicznej, w przypadku sprzedaży na odległość, zarówno krajowej, jak i transgranicznej, w tym sprzedaży przez internet, handlu elektronicznego lub na zamówienie pocztowe; stosowała umowy, które: napisane są jasnym, czytelnym i zrozumiałym językiem; nie zawierają nieuczciwych warunków umownych, takich jak nieuczciwe wyłączenie odpowiedzialności, prawo do jednostronnych zmian cen i warunków, przeniesienie ryzyka niewypłacalności na konsumentów lub niewłaściwie długie okresy obowiązywania, oraz nie zawierają ofensywnych praktyk kredytowych w rodzaju oderwanych od rzeczywistości stóp oprocentowania kredytów; oraz zawierają jasne i wystarczające informacje na temat cen, cech, terminów, warunków, kosztów, okresu obowiązywania umowy oraz okresów wypowiedzenia. N12) Odsyłacz krajowy: APR annual percentage rate.

69 PN-ISO 26000: Zagadnienie konsumenckie 2: Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów Opis zagadnienia Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów wymaga dostarczania produktów i usług, które są bezpieczne i nie niosą ze sobą nieakceptowalnego ryzyka wyrządzenia szkody podczas użytkowania lub konsumpcji. Zaleca się, aby ochrona obejmowała zarówno zamierzone użycie, jak i możliwe do przewidzenia niewłaściwe użycie [124][155]. Jasne instrukcje bezpiecznego użycia, z montażem i obsługą włącznie, są również istotną częścią ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Wpływ produktów i usług organizacji na zdrowie i bezpieczeństwo konsumentów może bezpośrednio oddziaływać na jej reputację. Produkty i usługi powinny być bezpieczne, bez względu na to, czy wymagania dotyczące bezpieczeństwa zostały przewidziane w obowiązującym prawie. Bezpieczeństwo obejmuje również przewidywanie potencjalnego ryzyka, aby uniknąć szkody lub zagrożenia. Ponieważ nie sposób przewidzieć ani wyeliminować wszystkich czynników ryzyka, zaleca się, aby środki ochrony obejmowały mechanizmy wycofywania i wymiany produktów Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja, chroniąc zdrowie i bezpieczeństwo konsumentów, podejmowała wskazane poniżej działania i poświęcała szczególną uwagę grupom szczególnie wrażliwym (a zwłaszcza dzieciom), które mogą nie być w stanie rozpoznać ani ocenić potencjalnych zagrożeń. Zaleca się, aby organizacja: dostarczała produkty i usługi, które w normalnych i dających się racjonalnie przewidzieć warunkach użytkowania, są bezpieczne dla użytkowników i innych osób, ich mienia oraz środowiska; oceniła adekwatność przepisów prawa, norm i innych specyfikacji dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa, w celu uwzględnienia wszystkich aspektów związanych ze zdrowiem i bezpieczeństwem [1][2][3][34][35]. Zaleca się, aby organizacja nie ograniczała się do minimalnych wymagań bezpieczeństwa, jeżeli istnieją dowody, że stosowanie bardziej surowych wymagań zapewniłoby znacząco lepszą ochronę, na przykład z uwagi na występowanie wypadków w związku z produktami i usługami spełniającymi minimalne wymagania lub z uwagi na dostępność produktów lub projektów produktów, które mogą pozwolić na ograniczenie liczby wypadków lub ich skutków; zaprzestała świadczenia usług lub wycofała wszystkie produkty, które wciąż znajdują się w łańcuchu dystrybucji, jeżeli produkt po wprowadzeniu na rynek stwarza nieprzewidziane zagrożenie, posiada poważne wady lub zawiera wprowadzające w błąd lub nieprawdziwe informacje. Zaleca się, aby organizacja wycofała produkty z rynku, wykorzystując odpowiednie środki oraz media, aby dotrzeć do osób, które dokonały zakupu lub korzystały z usług, a także zrekompensowała konsumentom poniesione przez nich straty. Stosowne i pożyteczne mogą się okazać mechanizmy identyfikowalności w łańcuchu wartości organizacji; minimalizowała ryzyko związane z projektem produktów, poprzez: identyfikowanie prawdopodobnej grupy (grup) użytkowników, zamierzonego użycia oraz dającego się racjonalnie przewidzieć niewłaściwego wykorzystania procesu, produktu lub usługi, a także zagrożeń pojawiających się na wszystkich etapach i we wszystkich warunkach użytkowania produktu lub usługi oraz, w niektórych przypadkach, poprzez dostarczanie produktów i usług specjalnie dostosowanych do potrzeb grup szczególnie wrażliwych; szacowanie i ocenę ryzyka związanego ze zidentyfikowanymi zagrożeniami, na które narażony jest każdy indywidualny użytkownik lub grupa kontaktu, w tym kobiety w ciąży; oraz redukowanie ryzyka, z wykorzystaniem następującej hierarchii priorytetów: projekt bezpieczny sam w sobie, środki ochrony oraz informacje dla użytkowników; zadbała o odpowiedni sposób podania informacji na temat produktów i usług, z uwzględnieniem różniących się od siebie potrzeb konsumentów oraz z poszanowaniem ich różnych lub ograniczonych możliwości, zwłaszcza w aspekcie czasu poświęconego na proces informowania; przy opracowywaniu produktu unikała stosowania szkodliwych substancji chemicznych, w tym między innymi substancji rakotwórczych, mutagennych, o szkodliwym wpływie na rozrodczość lub trudno ulegających

70 70 PN-ISO 26000:2012 rozkładowi oraz bioakumulacyjnych. Jeżeli produkty zawierające takie substancje chemiczne oferuje się do sprzedaży, zaleca się ich wyraźne oznakowanie; jeżeli jest to stosowne, przeprowadzała ocenę ryzyka dla zdrowia ludzkiego, w odniesieniu do produktów i usług przed wprowadzeniem nowych materiałów, technologii lub metod produkcyjnych, oraz udostępniała, gdy jest to właściwe, dokumentację konsumentom; przekazując konsumentom istotne informacje dotyczące bezpieczeństwa, uzupełniała tekst wszędzie, gdzie jest to możliwe, symbolami, starając się wybierać symbole uzgodnione na szczeblu międzynarodowym; poinstruowała konsumentów w zakresie właściwego używania produktów oraz ostrzegła ich przed ryzykiem związanym z zamierzonym oraz dającym się racjonalnie przewidzieć użyciem; oraz zastosowała środki zapobiegawcze, dzięki którym produkty nie staną się niebezpieczne w wyniku niewłaściwej obsługi lub przechowywania przez konsumentów Zagadnienie konsumenckie 3: Zrównoważona konsumpcja Opis zagadnienia Zrównoważona konsumpcja to konsumpcja produktów i zasobów w tempie zapewniającym zrównoważony rozwój. Koncepcja ta została rozpropagowana w Zasadzie 8 Deklaracji z Rio de Janeiro w sprawie Środowiska i Rozwoju [158], zgodnie z którą aby osiągnąć zrównoważony rozwój i wyższą jakość życia wszystkich ludzi, zaleca się, aby państwa ograniczały i usuwały niezrównoważone wzorce produkcji i konsumpcji. Koncepcja zrównoważonej konsumpcji obejmuje również troskę o dobrostan zwierząt, poszanowanie dla ich integralności fizycznej oraz unikanie okrucieństwa [175]. Rola organizacji w zrównoważonej konsumpcji wiąże się z oferowanymi przez nią produktami i usługami, ich cyklem życia oraz łańcuchem wartości, a także z charakterem informacji dostarczonych konsumentom. Bieżące tempo konsumpcji jest w oczywisty sposób niezrównoważone, przyczyniając się do szkód w środowisku i uszczuplenia zasobów. Istotną rolę w zrównoważonym rozwoju odgrywają konsumenci, którzy dokonując wyborów i podejmując na podstawie rzetelnych informacji decyzje zakupowe, biorą pod uwagę czynniki etyczne, społeczne, ekonomiczne i środowiskowe Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja, stosownie do sytuacji, wnosiła swój wkład w zrównoważoną konsumpcję w następujący sposób: promując skuteczną edukację, umożliwiającą konsumentom zrozumienie wpływu, jaki wybierane przez nich produkty i usługi wywierają na ich własny dobrostan oraz na środowisko. Możliwe jest dostarczenie praktycznych wskazówek, jak zmodyfikować wzorce konsumpcji i dokonać niezbędnych zmian; oferując konsumentom produkty i usługi korzystne społecznie i środowiskowo w całym cyklu życia oraz ograniczając niekorzystny wpływ na społeczeństwo i środowisko poprzez: eliminowanie, kiedy to możliwe, lub minimalizowanie wszelkiego negatywnego wpływu produktów i usług na zdrowie i środowisko, a jeśli istnieją mniej szkodliwe i bardziej efektywne alternatywy, zapewnienie wyboru produktów lub usług o mniej szkodliwym wpływie na społeczeństwo i środowisko; projektowanie produktów i opakowań łatwych do użycia, ponownego wykorzystania, naprawy lub recyklingu oraz, jeśli to możliwe, oferowanie lub proponowanie usług recyklingu i unieszkodliwiania; preferowanie dostaw, które mogą się przyczynić do zrównoważonego rozwoju; oferowanie po przystępnych cenach produktów wysokiej jakości z dłuższym okresem użytkowania; dostarczanie konsumentom uzasadnionych naukowo, spójnych, prawdziwych, rzetelnych, porównywalnych i weryfikowalnych informacji na temat czynników środowiskowych i społecznych związanych z produkcją i dostarczaniem swoich produktów lub usług, w tym, jeżeli jest to zasadne, informacji na temat wydajności zasobów, z uwzględnieniem łańcucha wartości [12][13][14][15] ;

71 PN-ISO 26000: dostarczanie konsumentom informacji na temat produktów i usług, w tym w zakresie: funkcjonowania, wpływu na zdrowie, kraju pochodzenia, efektywności energetycznej (stosownie do sytuacji), zawartości i składników (w tym, stosownie do sytuacji, zastosowanych organizmów zmodyfikowanych genetycznie i nanocząstek), aspektów związanych z dobrostanem zwierząt (w tym, stosownie do sytuacji, prowadzenia badań na zwierzętach) oraz bezpiecznego użycia, obsługi, przechowywania i likwidacji (unieszkodliwiania) produktów i ich opakowań; korzystanie z wiarygodnych i skutecznych, niezależnie zweryfikowanych systemów znakowania lub innych systemów weryfikacji, takich jak znakowanie ekologiczne lub audity, informowanie o pozytywnych aspektach środowiskowych, efektywności energetycznej oraz innych cechach produktów i usług korzystnych z perspektywy społecznej lub środowiskowej [13][14][15] Zagadnienie konsumenckie 4: Obsługa konsumenta, wsparcie oraz reklamacje i rozstrzyganie sporów Opis zagadnienia Obsługa konsumenta, wsparcie oraz reklamacje i rozstrzyganie sporów to mechanizmy, które stosuje organizacja, aby zaspokajać potrzeby konsumentów po zakupieniu przez nich produktów lub skorzystaniu z usług. Mechanizmy te obejmują właściwą instalację, gwarancję, wsparcie techniczne w zakresie użytkowania, a także warunki zwrotu, naprawy i obsługi. Produkty i usługi, które nie funkcjonują w zadowalający sposób, czy to z uwagi na wady lub poważne uszkodzenia, czy też w wyniku niewłaściwego użycia, mogą być przyczyną naruszenia praw konsumenta oraz straty pieniędzy, zasobów i czasu. Dostawcy produktów i usług mogą zwiększyć zadowolenie klienta i ograniczyć liczbę reklamacji, oferując produkty i usługi wysokiej jakości. Zaleca się, aby udzielali konsumentom jasnych wskazówek na temat prawidłowego użytkowania oraz prawa do zwrotu lub zadośćuczynienia z tytułu niewłaściwego działania. Mogą oni również monitorować skuteczność swoich usług posprzedażowych, wsparcia i procedur rozwiązywania sporów, zasięgając informacji u użytkowników [124][127] Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: podejmowała działania mające na celu zapobieganie reklamacjom [4], oferując konsumentom również tym, którzy otrzymują produkty w ramach sprzedaży na odległość możliwość ich zwrotu w wyznaczonym czasie lub dostęp do innego odpowiedniego zadośćuczynienia; dokonywała przeglądu reklamacji oraz doskonaliła praktyki rozpatrywania reklamacji; jeżeli jest to zasadne, proponowała wydłużenie okresu gwarancji ponad przewidziany przepisami prawa oraz odpowiednio do oczekiwanego okresu użytkowania produktu; wyraźnie informowała konsumentów, jak uzyskać dostęp do usług posprzedażowych oraz wsparcia, a także do mechanizmów rozstrzygania sporów i uzyskiwania rekompensaty [5][6] ; zapewniała adekwatne i efektywne systemy wsparcia i doradztwa; oferowała usługi serwisu i naprawy w przystępnych cenach oraz w łatwo dostępnych lokalizacjach oraz zapewniała łatwo dostępne informacje na temat przewidywanej dostępności części zamiennych do produktów; oraz korzystała z alternatywnych sposobów rozstrzygania sporów, rozwiązywania konfliktów oraz procedur rekompensacyjnych opartych na normach krajowych lub międzynarodowych, bezpłatnych lub w minimalnym stopniu obciążających konsumentów kosztami [5][6] i nie wymagających od konsumentów zrzeczenia się prawa do zadośćuczynienia na drodze prawnej.

72 72 PN-ISO 26000:2012 Ramka 12 Rozstrzyganie sporów z konsumentami W skład rodziny norm ISO dotyczących zarządzania jakością wchodzą trzy normy zawierające wytyczne odnoszące się do: kodeksów postępowania dotyczących zadowolenia klienta (opracowanych w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia reklamacji); postępowania z reklamacjami oraz zewnętrznego rozstrzygania sporów (jeżeli reklamacji nie da się rozstrzygnąć w ramach organizacji). Łącznie, trzy wymienione normy określają systematyczne podejście do zapobiegania reklamacjom klientów, obsługi postępowania z reklamacjami i rozstrzygania sporów. Organizacje mogą również wykorzystywać jedną lub więcej z tych norm, w zależności od swoich potrzeb i okoliczności. Zawarte w nich wytyczne pomagają organizacjom wywiązać się z obowiązku zapewnienia konsumentom zadośćuczynienia oraz dają im możliwość zaprezentowania swojego stanowiska. Są to normy: ISO 10001, Quality management Customer satisfaction Guidelines for codes of conduct for organizations [4]. Jest to Norma Międzynarodowa, która służy organizacjom pomocą w opracowaniu i wdrożeniu skutecznego, uczciwego i precyzyjnego kodeksu postępowania. ISO 10002, Quality management Customer satisfaction Guidelines for complaints handling in organizations [5]. Jest to Norma Międzynarodowa dostarczająca organizacjom wytycznych odnośnie do sprawiedliwego i skutecznego załatwiania reklamacji dotyczących swoich produktów i usług. ISO 10003, Quality management Customer satisfaction Guidelines for dispute resolution external to organizations [6]. Jest to Norma Międzynarodowa dotycząca sytuacji, w których organizacje nie są w stanie rozstrzygnąć reklamacji w ramach swoich wewnętrznych mechanizmów postępowania z reklamacjami Zagadnienie konsumenckie 5: Ochrona danych i prywatności konsumenta Opis zagadnienia Ochrona danych osobowych i prywatności konsumenta ma na celu zabezpieczenie praw konsumenta do prywatności poprzez ograniczenie rodzajów gromadzonych informacji oraz sposobów ich pozyskiwania, wykorzystywania i zabezpieczenia. Coraz bardziej powszechna komunikacja elektroniczna (w tym związana z transakcjami finansowymi) oraz badania genetyczne, a także rozwój na szeroką skalę baz danych, budzi troskę o to, w jaki sposób chronić prywatność konsumenta, zwłaszcza w przypadku danych osobowych [36][123][124][125]. Organizacje mogą pomóc w zachowaniu swojej wiarygodności oraz zaufania konsumentów, stosując rygorystyczne systemy pozyskiwania, wykorzystywania i ochrony danych konsumentów Powiązane działania i oczekiwania W celu zapobieżenia gromadzeniu i przetwarzaniu danych osobowych w sposób naruszający prywatność zaleca się, aby organizacja: ograniczyła gromadzenie danych osobowych do informacji, które albo są istotne z punktu widzenia dostarczania produktów i usług, albo zostały dostarczone za świadomie i dobrowolnie udzieloną zgodą konsumenta; powstrzymała się od uzależniania dostępu do usług lub specjalnych ofert od udzielenia przez konsumenta zgody na niechciane wykorzystanie danych do celów marketingowych; pozyskiwała dane wyłącznie w zgodny z prawem i uczciwy sposób; określała cel gromadzenia danych osobowych przed ich uzyskaniem albo w chwili ich pozyskiwania; nie ujawniała, nie udostępniała ani w inny sposób nie wykorzystywała danych osobowych do celów innych niż podane, z marketingiem włącznie, z wyjątkiem sytuacji, gdy konsument udzielił na to świadomej i dobrowolnej zgody lub gdy wymagają tego przepisy prawa; umożliwiała konsumentom sprawdzenie, czy organizacja posiada dotyczące ich dane oraz zakwestionowanie tych danych zgodnie z przepisami prawa. W przypadku skutecznego zakwestionowania dane powinny być usunięte, poprawione, uzupełnione lub zmienione, odpowiednio do sytuacji; chroniła dane osobowe za pomocą odpowiednich środków bezpieczeństwa;

73 PN-ISO 26000: wykazywała się otwartością na nowe ustalenia, praktyki i polityki dotyczące danych osobowych oraz oferowała łatwo dostępne sposoby ustalenia istnienia danych osobowych, charakteru i kluczowych celów, do których wykorzystywane są dane osobowe; oraz ujawniała tożsamość i zwyczajowe miejsce pobytu osoby odpowiedzialnej za ochronę danych w organizacji (niekiedy nazywanej administratorem danych) i rozliczała tę osobę z przestrzegania powyższych zasad oraz obowiązującego prawa Zagadnienie konsumenckie 6: Dostęp do podstawowych usług Opis zagadnienia Chociaż za zapewnienie poszanowania prawa do zaspokojenia podstawowych potrzeb odpowiedzialne jest państwo, to jednak w wielu miejscach lub sytuacjach państwo nie zapewnia ochrony tego prawa. Nawet jeśli zaspokojenie niektórych podstawowych potrzeb, takich jak opieka zdrowotna, podlega ochronie, prawo do korzystania z podstawowych mediów, takich jak elektryczność, gaz, woda, odprowadzanie ścieków, odwadnianie, kanalizacja i komunikacja może być nie w pełni realizowane. Organizacja może wnieść swój wkład w jego realizację [155] Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja dostarczająca podstawowe usługi: nie odłączała podstawowych usług z powodu zalegania z płatnościami bez umożliwienia konsumentowi lub grupie konsumentów uregulowania płatności w innym, bardziej dogodnym terminie. Nie zaleca się, aby organizacja uciekała się do zbiorowego odłączania usług, które byłoby karą dla wszystkich konsumentów bez względu na płatności; ustalając ceny i opłaty, oferowała, jeżeli jest to dozwolone, taryfę uwzględniającą dotację dla ludzi w potrzebie; prowadziła działalność w przejrzysty sposób, dostarczając informacji związanych z ustalaniem cen i opłat; rozszerzała zasięg swoich usług oraz dostarczała usługi jednakowej jakości i na takim samym poziomie, nie dyskryminując żadnych grup konsumentów; zarządzała wszelkimi ograniczeniami dostaw lub przerwami w dostawach w sposób sprawiedliwy, unikając dyskryminowania jakichkolwiek grup konsumentów; oraz utrzymywała i doskonaliła systemy wspomagające zapobieganie zakłóceniom w dostarczaniu usług Zagadnienie konsumenckie 7: Edukacja i świadomość Opis zagadnienia Dzięki inicjatywom w dziedzinie edukacji i podnoszenia świadomości konsumenci uzyskują właściwe informacje i świadomość swoich praw i obowiązków. Wzrasta też prawdopodobieństwo przyjmowania przez nich aktywnych postaw, a także ich zdolność do podejmowania świadomych decyzji zakupowych oraz odpowiedzialnej konsumpcji. Konsumenci znajdujący się w niekorzystnej sytuacji społecznej, zarówno na terenach wiejskich, jak i miejskich, w tym konsumenci o niskich dochodach oraz słabo wykształceni, mają specjalne potrzeby edukacyjne oraz potrzeby związane z podnoszeniem świadomości. Jeżeli pomiędzy organizacją a konsumentem istnieje oficjalna umowa, zaleca się, aby organizacja sprawdziła, czy konsument jest należycie poinformowany o wszystkich obowiązujących prawach i obowiązkach. Celem edukacji konsumenckiej nie jest wyłącznie przekazanie wiedzy, lecz również umożliwienie konsumentom działania zgodnie z tą wiedzą. Obejmuje to rozwijanie umiejętności oceny produktów i usług oraz dokonywania porównań. Ma ona również na celu podnoszenie świadomości wpływu wyborów konsumenckich na innych oraz na zrównoważony rozwój [154]. Prowadzenie działalności edukacyjnej nie zwalnia organizacji z odpowiedzialności, jeżeli konsument ucierpi, korzystając z jej produktów i usług.

74 74 PN-ISO 26000: Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby w swoich działaniach edukacyjnych skierowanych do konsumentów, organizacja uwzględniała: zdrowie i bezpieczeństwo, w tym zagrożenia związane z produktem; informacje na temat obowiązujących przepisów prawa, sposobów uzyskiwania zadośćuczynienia oraz na temat agencji i organizacji ochrony konsumenta; oznakowanie produktów i usług oraz informacje przekazywane w poradnikach i instrukcjach; informacje na temat wag i miar, cen, jakości, warunków kredytowania oraz dostępności podstawowych usług; informacje na temat ryzyka związanego z użyciem oraz wszelkich niezbędnych środków ostrożności; produkty i usługi finansowe i inwestycyjne; ochronę środowiska; efektywne wykorzystywanie materiałów, energii i wody; zrównoważoną konsumpcję; oraz właściwe sposoby likwidacji (unieszkodliwiania) opakowań, odpadów i produktów. 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej Przegląd zaangażowania społecznego i rozwoju społeczności lokalnej Utrzymywanie przez organizacje relacji ze społecznościami, w których działają, jest obecnie powszechnie przyjęte. Zaleca się, aby relacje takie opierały się na zaangażowaniu społecznym przyczyniającym się do rozwoju społeczności lokalnej. Zaangażowanie społeczne indywidualne lub za pośrednictwem stowarzyszeń działających na rzecz dobra publicznego pomaga wzmocnić społeczeństwo obywatelskie. Organizacje, które z szacunkiem angażują się w życie społeczności lokalnej oraz jej instytucji, dają wyraz poszanowaniu wartości demokratycznych i obywatelskich i wzmacniają je. Społeczność lokalna, o której mowa w niniejszym rozdziale, to osiedla mieszkaniowe lub inne tego typu obiekty w obszarze geograficznym położonym w pobliżu siedziby organizacji lub w obszarach wpływu organizacji. To, jaki obszar oraz jacy członkowie społeczności odczuwają wpływy organizacji, zależy od sytuacji, a zwłaszcza od wielkości i charakteru tego wpływu. Z reguły jednak przez termin społeczność lokalna można również rozumieć grupę ludzi o określonych cechach wspólnych, na przykład społeczność wirtualną, której dotyczy określone zagadnienie. Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej są integralnymi elementami zrównoważonego rozwoju. W związku z wpływami działań organizacji, zaangażowanie społeczne wykracza poza identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; obejmuje również wsparcie dla tej społeczności i budowanie z nią relacji. Przede wszystkim jednak wiąże się z uznaniem wartości tej społeczności. Zaleca się, aby zaangażowanie społeczne organizacji wynikało ze zrozumienia, że organizacja jest interesariuszem społeczności i łączy ją z nią wspólnota interesów. Poprzez wkład w rozwój społeczności lokalnej organizacja może pomóc w działaniu na rzecz wyższych poziomów dobrostanu tej społeczności. Rozwój ten, w rozumieniu ogólnym, to podnoszenie jakości życia populacji. Rozwój społeczności lokalnej nie jest procesem liniowym. Co więcej, jest to proces długoterminowy, w którym dochodzą do głosu różne, niekiedy pozostające ze sobą w konflikcie interesy. Cechy historyczne i kulturowe sprawiają, że każda społeczność jest unikalna oraz wpływają na jej możliwości w przyszłości. Rozwój społeczności lokalnej jest zatem rezultatem uwarunkowań społecznych, politycznych, ekonomicznych i kulturowych i zależy od charakterystyki zaangażowanych sił społecznych. Interesariusze społeczności lokalnej mają różne a nawet wzajemnie sprzeczne interesy. Aby promować dobrostan społeczności jako wspólny cel, niezbędna jest wspólna odpowiedzialność jej interesariuszy.

75 PN-ISO 26000: Kwestie związane z rozwojem społeczności lokalnej, w które organizacja może wnieść swój wkład, obejmują tworzenie miejsc pracy poprzez rozszerzanie i dywersyfikację działalności gospodarczej oraz poprzez rozwój technologiczny. Organizacja może również wnieść swój wkład na drodze inwestycji społecznych w tworzenie bogactwa i dochodu poprzez: lokalne inicjatywy rozwoju ekonomicznego, szerzenie edukacji i programów rozwijania kompetencji, promowanie i ochronę kultury i sztuki oraz dostarczanie i/lub upowszechnianie usług zdrowotnych dla społeczności. Rozwój społeczności może obejmować instytucjonalne wzmocnienie społeczności, jej grup i forów zbiorowych, programów kulturalnych, społecznych i środowiskowych oraz sieci lokalnych obejmujących wielorakie instytucje. Rozwój społeczności lokalnej osiąga zazwyczaj zaawansowany poziom wtedy, gdy siły społeczne danej społeczności podejmują wysiłki na rzecz propagowania partycypacji publicznej oraz dążą do realizacji równych praw oraz standardów godnego życia dla wszystkich obywateli, bez dyskryminacji. Jest to wewnętrzny proces zachodzący w danej społeczności lokalnej, uwzględniający istniejące relacje i przełamujący bariery stojące na przeszkodzie korzystaniu z praw. Do rozwoju społeczności lokalnej przyczynia się postępowanie odpowiedzialne społecznie. Inwestycje społeczne będące wkładem w rozwój społeczności lokalnej mogą podtrzymywać i wzmacniać relacje organizacji ze społecznościami. Mogą one lub nie, być związane z podstawową działalnością operacyjną organizacji (patrz 6.8.9). Niektóre aspekty działań omawianych w niniejszej części można co prawda interpretować jako filantropię, niemniej jednak same działania filantropijne nie są w stanie doprowadzić do celu, jakim jest integracja społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji (jak omówiono w 3.3.4) Zasady i istotne kwestie Zasady Oprócz zasad społecznej odpowiedzialności omówionych w Rozdziale 4, w odniesieniu do zaangażowania społecznego i rozwoju społeczności lokalnej mają zastosowanie wymienione niżej zasady szczegółowe. Zaleca się, aby organizacja: w swoim podejściu do zaangażowania społecznego i rozwoju społeczności lokalnej postrzegała siebie jako jej część, a nie jako byt odrębny od wspólnoty; uznawała i odpowiednio szanowała prawa członków społeczności do podejmowania decyzji związanych z ich wspólnotą, czyli dążenia, w sposób zgodny z własnym wyborem, do maksymalizacji swoich zasobów i możliwości; uznawała i odpowiednio szanowała we wszelkich kontaktach specyfikę, na przykład, kultur, religii, tradycji i historii społeczności; oraz uznawała wartość współpracy partnerskiej, wspierając wymianę doświadczeń, zasobów i starań Istotne kwestie W Deklaracji Kopenhaskiej [157] uznano pilną potrzebę zajęcia się poważnymi problemami społecznymi, zwłaszcza ubóstwem, bezrobociem i wykluczeniem społecznym. Deklaracja Kopenhaska wraz z towarzyszącym jej Programem Działania zobowiązały społeczność międzynarodową do zwalczania ubóstwa, stawiając za cel dążenie do produktywnego, odpowiednio wynagradzanego oraz dobrowolnie wybranego zatrudnienia oraz promowanie integracji społecznej jako kwestii nadrzędnej wobec celów rozwoju. W Deklaracji Milenijnej ONZ sformułowano cele, które w przypadku ich osiągnięcia przyczynią się do rozwiązania najpoważniejszych wyzwań rozwojowych świata (patrz Ramka 13). W Deklaracji Milenijnej ONZ [153] podkreślono, że o ile polityka państwa powinna w pierwszym rzędzie określać kierunki rozwoju i być jego siłą napędową, to jednak proces rozwoju zależy od wkładu wszystkich organizacji. Zaangażowanie społeczne pomaga, na poziomie lokalnym, osiągnąć te cele. Deklaracją z Rio w sprawie Środowiska i Rozwoju [158] wprowadzono Agendę 21, która przedstawia sposoby opracowania kompleksowego planu działania, możliwego do wdrożenia przez lokalne organizacje w każdym obszarze, w którym ludzkie działania wpływają na społeczeństwo i środowisko.

76 76 PN-ISO 26000:2012 Ramka 13 Milenijne Cele Rozwoju Milenijne Cele Rozwoju (MDG) N13) [153] to osiem celów przewidzianych do osiągnięcia do 2015 roku, które odpowiadają głównym wyzwaniom rozwojowym świata. MDG zostały wyprowadzone z działań i celów zawartych w Deklaracji Milenijnej. Milenijne Cele Rozwoju to: 1. Wyeliminować skrajne ubóstwo i głód 2. Zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym 3. Promować równouprawnienie płci i awans społeczny kobiet 4. Ograniczyć umieralność dzieci 5. Poprawić opiekę zdrowotną nad matkami 6. Ograniczyć rozprzestrzenianie się HIV/AIDS, malarii i innych chorób 7. Stosować zrównoważone metody gospodarowania zasobami naturalnymi 8. Stworzyć globalne partnerskie porozumienie na rzecz rozwoju MDG dzielą się na 18 celów mierzalnych, których realizację ocenia się za pomocą 48 wskaźników. Zaleca się, aby angażując się w sprawy społeczności, organizacja rozważyła wspieranie odpowiedniej polityki władz publicznych. Może to stworzyć możliwości maksymalizacji pożądanych wyników, które sprzyjają zrównoważonemu rozwojowi za sprawą wspólnej wizji i wspólnego rozumienia priorytetów rozwojowych i współpracy w tej dziedzinie. Organizacje często podejmują współpracę i zrzeszają się z innymi podmiotami, aby bronić własnych interesów i je realizować. Niemniej zaleca się, aby stowarzyszenia te reprezentowały interesy swoich członków, przyjmując za podstawę poszanowanie praw innych grup oraz jednostek do takich samych działań, a także aby zawsze działały w sposób, który przyczyni się do zwiększenia poszanowania praworządności oraz procesów demokratycznych. Zaleca się, aby przed podjęciem decyzji, jakie obrać podejście do zaangażowania społecznego i rozwoju społeczności lokalnej, organizacja zbadała swój potencjalny wpływ na tę społeczność oraz zaplanowała sposoby łagodzenia negatywnych wpływów i optymalizacji pozytywnych wpływów. Zaleca się, aby opracowując plany zaangażowania społecznego i rozwoju społeczności lokalnej, organizacja poszukiwała możliwości zaangażowania szerokiego grona interesariuszy (patrz 4.5, 5.3 oraz Rozdział 7). Ponadto jest sprawą ważną, aby zidentyfikować grupy szczególnie wrażliwe, zmarginalizowane, dyskryminowane lub zbyt słabo reprezentowane w celu przeprowadzenia z nimi konsultacji oraz, gdy jest to możliwe, udzielenia im wsparcia. Najważniejsze obszary zaangażowania społecznego i rozwoju społeczności lokalnej zależeć będą od konkretnej społeczności oraz unikalnej wiedzy, zasobów i zdolności, które każda organizacja wnosi do społeczności. Niektóre działania organizacji mogą jawnie zmierzać do wniesienia wkładu w rozwój społeczności, inne natomiast mogą mieć na celu względy prywatne, sprzyjając jednak pośrednio ogólnemu rozwojowi. Integrując koncepcję zaangażowania społecznego z decyzjami i działaniami organizacji, organizacja ma możliwość minimalizowania lub unikania negatywnych skutków oraz maksymalizacji zarówno korzyści wynikających N13) Odsyłacz krajowy: MDG Millennium Development Goal.

77 PN-ISO 26000: z tych działań, jak i zrównoważonego rozwoju w obrębie danej społeczności. W celu zaangażowania społecznego organizacja może korzystać z posiadanego zasobu umiejętności (patrz Ramka 14). Ramka 14 Wnoszenie wkładu w rozwój społeczności lokalnej za pośrednictwem podstawowej działalności organizacji Podstawowa działalność organizacji może przyczynić się do rozwoju społeczności na przykład w następujący sposób: przedsiębiorstwo sprzedające narzędzia rolnicze może zapewnić szkolenie poświęcone technikom rolniczym; spółka, która planuje zbudować drogę dojazdową, może zaangażować społeczność na etapie planowania, aby dowiedzieć się, w jaki sposób zbudować tę drogę tak, aby spełnić także potrzeby tej społeczności (na przykład zapewniając dojazd okolicznym rolnikom); związki zawodowe mogą wykorzystać swoje struktury członkowskie w celu rozpowszechniania w społeczności informacji na temat dobrych praktyk zdrowotnych; firma przemysłowa wykorzystująca znaczne ilości wody, która chce zbudować stację uzdatniania wody na własne potrzeby, może również dostarczać czystą wodę społeczności; stowarzyszenie ochrony środowiska działające w odległym obszarze mogłoby kupić zasoby niezbędne do swoich działań od lokalnych przedsiębiorców i wytwórców; oraz klub rekreacyjny mógłby udostępnić swojej obiekty do działań edukacyjnych adresowanych do niepiśmiennych dorosłych w danej społeczności. Organizacja może się zetknąć z kryzysem humanitarnym, poważnymi problemami społecznymi i ekonomicznymi lub innymi okolicznościami grożącymi dezorganizacją życia społeczności lub zwiększeniem ryzyka naruszania praw człowieka (patrz 6.3.4). Przykłady takich sytuacji obejmują sytuacje zagrożenia bezpieczeństwa żywnościowego, klęski żywiołowe w rodzaju powodzi, susz, tsunami i trzęsień ziemi, przesiedleń ludności i konfliktów zbrojnych. Zaleca się, aby organizacje, których działania, partnerzy lub inni interesariusze zlokalizowani są w obszarach dotkniętych takimi problemami, rozważyły działania mające na celu ich złagodzenie; mogą również chcieć podjąć takie działania z pobudek humanitarnych. Organizacje mogą wnieść swój wkład na wiele różnych sposobów, od pomocy dla dotkniętych katastrofą po odbudowę zniszczeń. Zaleca się, aby w każdym przypadku zająć się ludźmi dotkniętymi tymi problemami, poświęcając szczególną uwagę grupom najbardziej wrażliwym w danej sytuacji oraz w populacji w ogóle, takim jak kobiety i dzieci. Należy szanować i wspierać godność i prawa wszystkich ofiar. Jest ważne, aby reagowanie w sytuacjach kryzysowych było odpowiednio skoordynowane, dlatego ważna jest współpraca z władzami publicznymi oraz, stosownie do sytuacji, z międzynarodowymi organizacjami humanitarnymi oraz innymi właściwymi podmiotami Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej zagadnienie 1: Zaangażowanie społeczne Opis zagadnienia Zaangażowanie społeczne polega na proaktywnej postawie organizacji wobec społeczności lokalnej. Ma ono na celu zapobieganie problemom i rozwiązywanie ich, rozwijanie partnerstwa z lokalnymi organizacjami i interesariuszami oraz dążenie do tego, aby jako organizacja stać się dobrym członkiem tej społeczności. Nie zastępuje ono potrzeby przyjęcia odpowiedzialności za wpływ na społeczeństwo i środowisko. Organizacje wnoszą wkład do swoich społeczności lokalnych, uczestnicząc w działaniach i wspierając instytucje obywatelskie oraz za sprawą zaangażowania w sieci grup i jednostek tworzących społeczeństwo obywatelskie. Zaangażowanie społeczne pomaga również organizacjom poznać potrzeby i priorytety społeczności, co pozwala na osiąganie zgodności wysiłków rozwojowych i innych działań podejmowanych zarówno przez organizację,

78 78 PN-ISO 26000:2012 jak i przez społeczność lokalną i społeczeństwo. Organizacja może się zaangażować w taką współpracę na przykład poprzez uczestnictwo w działalności forów utworzonych przez władze lokalne oraz stowarzyszeń mieszkańców, jak również poprzez tworzenie takich forów. Niektóre grupy, których wspólnota opiera się na tradycji lub rdzennym pochodzeniu, stowarzyszenia sąsiedzkie lub społeczności internetowe, wyrażają swoje poglądy, nie tworząc oficjalnej organizacji. Zaleca się, aby organizacja miała świadomość istnienia wielu rodzajów grup, formalnych i nieformalnych, które mogą wnieść swój wkład w rozwój. Zaleca się, aby organizacja szanowała kulturalne, społeczne i polityczne prawa takich grup. Ważne jest, aby działania mające na celu zaangażowanie społeczności sprzyjały poszanowaniu prawa oraz procesom uczestnictwa (partycypacji), które respektują wspomniane prawa oraz aby należycie uwzględniały poglądy innych oraz ich prawo do swobodnego wyrażania i obrony własnych interesów Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: prowadziła konsultacje z reprezentatywnymi grupami społeczności lokalnej w kwestii ustalenia priorytetów w zakresie inwestycji społecznych oraz działań mających na celu rozwój społeczności lokalnej. Szczególną uwagę należy poświęcić grupom szczególnie wrażliwym, dyskryminowanym, marginalizowanym, niedostatecznie reprezentowanym, aby zaangażować je w sposób, który ułatwi zwiększenie dostępnych im możliwości oraz poszanowanie ich praw; prowadziła konsultacje ze społecznościami, w tym z ludnością rdzenną, w kwestii warunków rozwoju tych społeczności i aby uwzględniała te warunki. Zaleca się, aby konsultacje takie odbyły przed podjęciem działań na rzecz rozwoju, a ich podstawą powinny być pełne, dokładne i dostępne informacje [154] ; na ile jest to możliwe i stosowne, uczestniczyła w lokalnych stowarzyszeniach, w celu przyczynienia się do dobra publicznego oraz realizacji celów rozwojowych społeczności lokalnej; utrzymywała przejrzyste, wolne od przekupstwa oraz niewłaściwych nacisków relacje z urzędnikami władz lokalnych oraz przedstawicielami świata polityki; zachęcała do dobrowolnego podejmowania prac społecznych i wspierała je; oraz wnosiła swój wkład w formułowanie polityki oraz tworzenie, wdrażanie, monitorowanie i ocenę programów rozwojowych. Podejmując takie działania, zaleca się, aby organizacja szanowała prawa innych i poświęcała należną uwagę ich poglądom oraz ich prawu do wyrażania i obrony swoich interesów Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej zagadnienie 2: Edukacja i kultura Opis zagadnienia Edukacja i kultura są fundamentem rozwoju społecznego i ekonomicznego oraz częścią tożsamości społeczności lokalnej. Ochrona i promocja kultury oraz propagowanie edukacji w sposób uwzględniający poszanowanie praw człowieka wywiera pozytywny wpływ na spójność i rozwój społeczny [151] Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: promowała i wspierała edukację na wszystkich jej poziomach oraz angażowała się w działania mające na celu poprawę jakości edukacji i dostępu do niej, promowanie lokalnej wiedzy oraz przyczynianie się do eliminowania analfabetyzmu; w szczególności, propagowała możliwości uczenia się grup szczególnie wrażliwych lub dyskryminowanych; zachęcała do zapisywania dzieci do oficjalnych placówek edukacyjnych oraz wnosiła swój wkład w eliminację barier, uniemożliwiających dzieciom zdobycie edukacji (takich jak wykorzystywanie dzieci do pracy) [135] ; promowała działania kulturalne stosownie do sytuacji, uznawała i doceniała lokalne kultury i tradycje kulturowe, zgodnie z zasadą poszanowania praw człowieka. Szczególnie ważnym sposobem zwalczania

79 PN-ISO 26000: dyskryminacji są działania mające na celu wspieranie przedsięwzięć kulturalnych, które wzmacniają grupy znajdujące się z powodów historycznych w niekorzystnej sytuacji; rozważała działania ułatwiające edukację i podnoszenie świadomości w zakresie praw człowieka; pomagała zachować i chronić dziedzictwo kulturowe, zwłaszcza wówczas, gdy działania organizacji wywierają na nie wpływ [161][163][164] ; i stosownie do sytuacji, promowała korzystanie z tradycyjnej wiedzy i technologii rdzennych społeczności [75] Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej zagadnienie 3: Tworzenie miejsc pracy i rozwijanie kompetencji Opis zagadnienia Zatrudnianie jest uznawanym w skali międzynarodowej celem, związanym z rozwojem ekonomicznym i społecznym. Tworząc miejsca pracy, wszystkie organizacje, duże i małe, mogą wnieść swój wkład w ograniczanie ubóstwa i propagowanie rozwoju ekonomicznego i społecznego. Zaleca się, aby pracodawcy, tworząc miejsca pracy, przestrzegali odpowiednich wytycznych zawartych w 6.3 oraz 6.4. Rozwój kompetencji jest kluczowym elementem propagowania zatrudniania oraz pomagania ludziom w znalezieniu godnej i produktywnej pracy oraz jest ważny dla rozwoju ekonomicznego i społecznego Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: analizowała wpływ swoich decyzji inwestycyjnych na tworzenie miejsc pracy oraz, gdy jest to osiągalne ekonomicznie, realizowała bezpośrednie inwestycje przyczyniające się do łagodzenia ubóstwa poprzez tworzenie miejsc pracy; brała pod uwagę wpływ wybranych przez siebie technologii na zatrudnienie oraz, gdy jest to osiągalne ekonomicznie w dłuższej perspektywie czasowej, wybierała technologie, które maksymalizują możliwości zatrudnienia; brała pod uwagę wpływ decyzji o zlecaniu usług na zewnątrz na tworzenie miejsc pracy, zarówno w organizacji podejmującej te decyzje, jak i w organizacjach zewnętrznych, których takie decyzje dotyczą; brała pod uwagę korzyści związane z tworzeniem raczej stałych miejsc pracy, niż z wykorzystaniem tymczasowych form zatrudnienia; rozważała udział w lokalnych i ogólnokrajowych programach rozwijania kompetencji, w tym w programach stażowych, programach skierowanych szczególnie do grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, programach kształcenia ustawicznego oraz programach uznawania i certyfikowania kompetencji; brała pod uwagę udzielenie pomocy przy opracowywaniu i doskonaleniu programów rozwijania kompetencji w społeczności lokalnej, w której są one nieadekwatne, najlepiej w ramach partnerstwa z innymi członkami tej społeczności; poświęciła specjalną uwagę grupom szczególnie wrażliwym z punktu widzenia zatrudnienia i rozwijania zdolności do wykonywania pracy; oraz rozważyła udzielenie pomocy w propagowaniu warunków ramowych niezbędnych do tworzenia miejsc pracy Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej zagadnienie 4: Rozwój i dostęp do technologii Opis zagadnienia Aby wspomagać rozwój ekonomiczny i społeczny, społeczności lokalne i ich członkowie wymagają, między innymi, pełnego i bezpiecznego dostępu do nowoczesnej technologii. Organizacje mogą wnieść swój wkład

80 80 PN-ISO 26000:2012 w rozwój społeczności, w obrębie których funkcjonują, wykorzystując specjalistyczną wiedzę, umiejętności i technologie w sposób, który umożliwi promowanie rozwoju zasobów ludzkich oraz dyfuzję technologii. Technologie informacyjne i komunikacyjne są charakterystycznym elementem współczesnego życia i stanowią cenną podstawę wielu działań ekonomicznych. Dostęp do informacji jest kluczem do pokonania nierówności pomiędzy krajami, regionami, pokoleniami, płciami itd. Organizacja może przyczynić się do poprawy dostępu do tych technologii poprzez szkolenia, partnerską współpracę oraz inne działania Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: rozważała uczestnictwo w tworzeniu innowacyjnych technologii, które mogą pomóc w rozwiązywaniu problemów społecznych i środowiskowych w społecznościach lokalnych; rozważała uczestnictwo w tworzeniu dostępnych cenowo technologii, łatwych do powielenia i znacząco przyczyniających się do eliminacji ubóstwa i głodu; rozważała, jeżeli jest to uzasadnione ekonomicznie, rozwijanie potencjału lokalnej i tradycyjnej wiedzy i technologii przy jednoczesnej ochronie praw społeczności lokalnej do tej wiedzy i technologii; rozważała podjęcie partnerskiej współpracy z takimi organizacjami, jak wyższe uczelnie lub laboratoria badawcze, aby wspólnie z partnerami ze społeczności lokalnej działać na rzecz rozwoju naukowego i technologicznego, a także zatrudniać przy tych pracach miejscową ludność [124] ; oraz stosowała praktyki, które umożliwiają przekazywanie i upowszechnianie technologii, jeśli jest to uzasadnione ekonomicznie. Zaleca się, aby stosownie do sytuacji organizacja ustalała rozsądne terminy i warunki udzielania licencji lub przekazywania technologii, aby przyczynić się do rozwoju lokalnego. Zaleca się uwzględnić i doskonalić zdolność społeczności lokalnej do zarządzania daną technologią Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej zagadnienie 5: Tworzenie bogactwa i dochodów Opis zagadnienia Czynnikiem decydującym o tworzeniu bogactwa w obrębie jakiejkolwiek społeczności są konkurencyjne i zróżnicowane przedsiębiorstwa. Organizacje mogą pomóc w tworzeniu sprzyjających warunków dla rozwoju przedsiębiorczości przynoszącej społecznościom trwałe korzyści. Organizacje mogą wnieść swój pozytywny wkład w tworzenie bogactwa i dochodów za pośrednictwem programów wspierania przedsiębiorczości, rozwoju lokalnych dostawców oraz zatrudniania członków społeczności lokalnej, jak również za sprawą szerzej zakrojonych wysiłków mających na celu wzmocnienie zasobów ekonomicznych i relacji społecznych, które sprzyjają dobrobytowi ekonomicznemu i społecznemu lub przynoszą korzyści dla społeczności lokalnej. Co więcej, wspomagając wytwarzanie bogactwa i dochodu na poziomie lokalnym oraz promując harmonijną dystrybucję korzyści ekonomicznych wśród członków społeczności lokalnej, organizacje mogą odegrać istotną rolę w ograniczaniu skali ubóstwa. Szczególnie ważne są programy wspierania przedsiębiorczości oraz spółdzielczości adresowane do kobiet, ponieważ panuje powszechna zgoda, że zwiększenie roli kobiet w bardzo dużym stopniu przyczynia się do dobrobytu społeczeństwa. Tworzenie bogactwa i dochodów zależy również od sprawiedliwego podziału korzyści z działalności gospodarczej. W celu uzyskania przychodów umożliwiających rozwiązywanie podstawowych problemów rozwojowych rządy polegają na organizacjach, które wywiązują się ze swoich obowiązków podatkowych. W wielu sytuacjach fizyczna, społeczna i ekonomiczna izolacja społeczności lokalnej może być przeszkodą dla ich rozwoju. Organizacje mogą odegrać pozytywną rolę w rozwoju społeczności lokalnych, włączając miejscową ludność, grupy i organizacje w swoje działania lub łańcuch wartości. W ten sposób zagadnienia związane z rozwojem społeczności lokalnej mogą stać się integralną częścią podstawowej działalności organizacji. Organizacja wnosi swój wkład w rozwój poprzez przestrzeganie przepisów i regulacji. W niektórych okolicznościach fakt, że działania miejscowej grupy nie są zgodne z zamierzonymi ramami prawnymi, jest konsekwencją ubóstwa lub warunków rozwojowych. Zaleca się, aby w takich sytuacjach organizacja stykająca się z działaniami grup wykraczających poza ramy prawne dążyła do eliminowania ubóstwa i promowania rozwoju. Zaleca

81 PN-ISO 26000: się ponadto, aby organizacja starała się tworzyć nowe możliwości, które pozwolą tym grupom na większą, a w końcu pełną zgodność z prawem, zwłaszcza w zakresie stosunków ekonomicznych Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: rozważyła skutki ekonomiczne i społeczne dołączenia do społeczności lokalnej lub jej opuszczenia, w tym wpływ na podstawowe zasoby niezbędne dla zrównoważonego rozwoju społeczności lokalnej; rozważyła wsparcie odpowiednich inicjatyw w celu stymulowania dywersyfikacji działalności gospodarczej prowadzonej w obrębie społeczności lokalnej; rozważyła preferowanie lokalnych dostawców produktów i usług oraz, jeśli to możliwe, wspomaganie rozwoju lokalnych dostawców; rozważyła podjęcie inicjatyw mających na celu rozwijanie zdolności lokalnych dostawców do uczestnictwa w łańcuchu wartości, a także możliwości takiego uczestnictwa, ze zwróceniem szczególnej uwagi na grupy poszkodowane w obrębie tej społeczności; rozważyła wspomaganie innych organizacji w funkcjonowaniu w granicach odpowiednich ram prawnych; angażowała się w działalność gospodarczą organizacji, które z uwagi na niski poziom rozwoju mają trudności ze spełnianiem wymagań prawa, jedynie w sytuacji, gdy: celem jest zaradzenie ubóstwu; działania tych organizacji odbywają się z poszanowaniem praw człowieka i uzasadnione jest oczekiwanie, że organizacje te będą konsekwentnie dążyć do tego, aby ich działalność mieściła się we właściwych ramach prawnych; rozważyła uczestnictwo w stałych programach i formach współpracy, które pomagają członkom społeczności lokalnej, zwłaszcza kobietom oraz innym grupom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji społecznej i szczególnie wrażliwym, w zakładaniu przedsiębiorstw i spółdzielni, w podnoszeniu produktywności i promowaniu przedsiębiorczości. W ramach takich programów można na przykład organizować szkolenia z zakresu tworzenia biznesplanów, marketingu, standardów jakości wymaganych do tego, aby stać się dostawcami, a także z zakresu zarządzania i pomocy technicznej, dostępu do źródeł finansowania oraz ułatwień przy zakładaniu wspólnych przedsięwzięć; zachęcała do efektywnego wykorzystywania dostępnych zasobów, w tym właściwej opieki nad zwierzętami udomowionymi; rozważyła odpowiednie sposoby ułatwiania organizacjom działającym w obrębie społeczności lokalnej dostępu do zamówień, w tym na przykład poprzez budowanie zdolności do spełnienia wymagań technicznych, oraz udostępnianie informacji na temat możliwości udziału w zamówieniach; rozważyła wspieranie organizacji oraz osób, które dostarczają społeczności lokalnej potrzebne produkty i usługi, a które także mogą przyczynić się do wzrostu lokalnego zatrudnienia oraz powiązań z rynkami lokalnymi, regionalnymi i miejskimi, jeżeli jest to korzystne dla społeczności; rozważyła odpowiednie sposoby wspomagania rozwoju stowarzyszeń przedsiębiorców zakorzenionych w lokalnej społeczności; wywiązywała się ze swoich zobowiązań podatkowych oraz dostarczała władzom informacji niezbędnych do prawidłowego ustalenia należnego podatku; oraz rozważyła dokładanie się do składek emerytalnych pracowników Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej zagadnienie 6: Zdrowie Opis zagadnienia Zdrowie stanowi zasadniczy element życia społeczeństwa i jest zaliczane do praw człowieka. Zagrożenia dla zdrowia publicznego mogą mieć bardzo poważne konsekwencje dla społeczności lokalnych i utrudnić ich

82 82 PN-ISO 26000:2012 rozwój. Dlatego też zaleca się, aby wszystkie organizacje, zarówno duże, jak i małe, szanowały prawo do zdrowia i wnosiły, w ramach dostępnych środków oraz stosownie do sytuacji, wkład w propagowanie zdrowia, zapobieganie zagrożeniom dla zdrowia i chorobom oraz w łagodzenie wszelkich szkód dla społeczności lokalnej (patrz również 6.4.6, 6.5 i 6.7.4). Może to obejmować udział w publicznych kampaniach zdrowotnych. Zaleca się również, aby stosownie do możliwości i sytuacji organizacje przyczyniały się do poprawy dostępu do usług zdrowotnych, zwłaszcza poprzez poprawę i wspieranie usług publicznych. Nawet w krajach, w których zapewnienie usług w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej jest zadaniem państwa, wszystkie organizacje mogą rozważyć wniesienie wkładu w zakresie zdrowia na rzecz społeczności lokalnych. Zdrowa społeczność lokalna oznacza mniejsze obciążenie dla sektora publicznego oraz lepsze warunki ekonomiczne i społeczne dla wszystkich organizacji Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: dążyła do eliminowania negatywnego wpływu na zdrowie wszelkich procesów produkcyjnych oraz dostarczanych przez siebie produktów i usług; rozważała promowanie zdrowia poprzez, na przykład, przyczynianie się do lepszego dostępu do leków i szczepień oraz promowanie zdrowego trybu życia, w tym ćwiczeń fizycznych i dobrych nawyków żywieniowych, wczesnego wykrywania chorób, podnoszenia świadomości w dziedzinie metod antykoncepcyjnych oraz zniechęcania do konsumpcji niezdrowych produktów i substancji. Szczególną uwagę zaleca się poświęcać żywieniu dzieci; rozważała podnoszenie świadomości w zakresie zagrożeń dla zdrowia oraz najpoważniejszych chorób, takich jak HIV/AIDS, rak, choroby serca, malaria, gruźlica i otyłość i zapobiegania im; oraz rozważała wspieranie długotrwałego i powszechnego dostępu do podstawowych usług opieki zdrowotnej, jak również do czystej wody i odpowiednich warunków sanitarnych jako środków zapobiegania chorobom Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej zagadnienie 7: Inwestycje społeczne Opis zagadnienia Inwestycje społeczne mają miejsce wówczas, gdy organizacje inwestują swoje zasoby w inicjatywy i programy mające na celu poprawę socjalnych aspektów życia społeczności lokalnej. Rodzaje inwestycji społecznych mogą obejmować projekty związane z edukacją, szkoleniem, kulturą, ochroną zdrowia, generowaniem dochodu, rozwojem infrastruktury, poprawą dostępu do informacji oraz wszelkimi innymi działaniami mogącymi promować rozwój ekonomiczny lub społeczny. Zaleca się, aby identyfikując możliwości w zakresie inwestycji społecznych, organizacja dostosowała swój wkład do potrzeb i priorytetów społeczności, w których prowadzi działalność, biorąc pod uwagę priorytety ustanowione przez lokalnych i ogólnokrajowych decydentów. Wymiana informacji, konsultacje i negocjacje są dla podejścia partycypacyjnego użytecznymi narzędziami identyfikowania i realizowania inwestycji społecznych. Inwestycje społeczne nie wykluczają filantropii (na przykład dotacji, wolontariatu oraz darowizn). Zaleca się ponadto, aby organizacje sprzyjały zaangażowaniu społecznemu w opracowywanie i wdrażanie projektów, jako że może to przyczynić się do przetrwania projektów i ich pomyślnego funkcjonowania, kiedy zaangażowanie organizacji ustanie. Zaleca się, aby w ramach inwestycji społecznych dokonywać priorytetyzacji projektów, które mają charakter długofalowy i przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju Powiązane działania i oczekiwania Zaleca się, aby organizacja: uwzględniała promocję rozwoju społeczności lokalnej w planowaniu projektów inwestycji społecznych. Zaleca się, aby wszelkie działania poszerzały możliwości obywateli, na przykład poprzez korzystanie w większym stopniu z miejscowego zaopatrzenia i outsourcingu, w celu wspierania lokalnego rozwoju;

83 PN-ISO 26000: unikała działań, które utrwalałyby zależność społeczności lokalnej od filantropijnej działalności organizacji, jej bieżącej obecności lub wsparcia, poddawała ocenie własne aktualnie realizowane inicjatywy związane ze społecznością lokalną oraz informowała tę społeczność i osoby wewnątrz organizacji, jak również identyfikowała obszary możliwych udoskonaleń; rozważała podjęcie partnerskiej współpracy z innymi organizacjami, w tym z organizacjami rządowymi, biznesowymi lub NGO, w celu uzyskania maksymalnego efektu synergii i wykorzystania uzupełniających się zasobów, wiedzy i kompetencji; oraz rozważała uczestnictwo w programach zapewniających dostęp do żywności i innych podstawowych produktów grupom i osobom szczególnie wrażliwym lub dyskryminowanym oraz osobom o niskich dochodach, mając na uwadze to, jak istotne jest zwiększenie zdolności, zasobów i możliwości, jakimi dysponują. 7 Wytyczne integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji 7.1 Postanowienia ogólne W poprzednich rozdziałach niniejszej Normy Międzynarodowej określono zasady, kluczowe obszary i zagadnienia dotyczące społecznej odpowiedzialności. Niniejszy rozdział zawiera wytyczne w zakresie praktycznej realizacji koncepcji społecznej odpowiedzialności w organizacji. W większości przypadków, do zastosowania w praktyce społecznej odpowiedzialności organizacja może wykorzystywać już istniejące systemy, polityki, struktury i sieci organizacji, niemniej jednak niektóre działania będą prawdopodobnie wykonywane w nowy sposób lub z uwzględnieniem szerszego zakresu czynników. Niektóre organizacje mogły już opracować techniki wprowadzania nowych metod podejmowania decyzji i wykonywania działań, a także ustanowić skuteczne systemy komunikacji i przeglądu wewnętrznego. W innych z kolei systemy ładu organizacyjnego lub inne aspekty społecznej odpowiedzialności mogą być słabiej rozwinięte. Niniejsze wytyczne opracowano z myślą o tym, aby wszystkim organizacjom, bez względu na to, na jakim etapie rozwoju się znajdują, ułatwić zintegrowanie społecznej odpowiedzialności z prowadzoną przez nie działalnością (patrz Rysunek 4).

84 84 PN-ISO 26000:2012 Rysunek 4 Integrowanie społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność Aby integrowanie społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji odbywało się w sposób świadomy i oparty na wiedzy warto aby organizacja ustaliła, w jaki sposób jej najważniejsze charakterystyki powiązane są ze społeczną odpowiedzialnością (patrz Rozdział 5). Przegląd taki pomoże ponadto w ustaleniu odpowiednich zagadnień z zakresu społecznej odpowiedzialności w ramach każdego kluczowego obszaru oraz w identyfikacji interesariuszy organizacji. Zaleca się, aby przegląd taki uwzględniał, stosownie do sytuacji, czynniki takie jak: rodzaj organizacji, jej cel, charakter działalności oraz wielkość; miejsce prowadzenia działalności przez organizację, w tym: istnienie silnych ram prawnych regulujących wiele spośród decyzji i działań związanych ze społeczną odpowiedzialnością; oraz charakterystykę społeczną, środowiskową i ekonomiczną obszarów, na których prowadzona jest działalność; wszelkie dane historyczne dotyczące wyników organizacji w zakresie społecznej odpowiedzialności; charakterystykę siły roboczej lub pracowników, w tym w ramach pracy zleconej; organizacje sektorowe, w których organizacja uczestniczy, w tym: podejmowane przez te organizacje działania związane ze społeczną odpowiedzialnością; oraz kodeksy lub inne wymagania związane ze społeczną odpowiedzialnością, propagowane przez te organizacje; misję, wizję, wartości, zasady i kodeks postępowania organizacji; obszary zainteresowania wewnętrznych i zewnętrznych interesariuszy w zakresie społecznej odpowiedzialności; struktury decyzyjne organizacji oraz charakter jej procesów decyzyjnych; oraz łańcuch wartości organizacji.

85 PN-ISO 26000: Ważne jest również, aby organizacja zdawała sobie sprawę z aktualnych postaw, stopnia zaangażowania w realizację oraz stopnia zrozumienia koncepcji społecznej odpowiedzialności wśród kadry kierowniczej organizacji. Dogłębne zrozumienie zasad, kluczowych obszarów i korzyści związanych ze społeczną odpowiedzialnością w sposób istotny pomoże w integrowaniu społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji oraz w obrębie jej sfery oddziaływania. 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji Należyta staranność W kontekście społecznej odpowiedzialności, należyta staranność jest kompleksowym, proaktywnym procesem identyfikowania rzeczywistych i potencjalnych skutków społecznych, środowiskowych i ekonomicznych decyzji i działań organizacji, mającym na celu unikanie i łagodzenie tych skutków. Należyta staranność może również pociągać za sobą oddziaływanie na postępowanie innych, jeżeli okaże się, że powodują one naruszanie praw człowieka lub innych praw, a organizacja może zostać uwikłana w takie działania. Zaleca się, aby w ramach każdego procesu należytej staranności organizacja wzięła pod uwagę kontekst krajowy swojej działalności, potencjalne i rzeczywiste wpływy własnych działań oraz potencjalne negatywne konsekwencje działań innych podmiotów lub osób, których działalność jest w istotny sposób powiązana z działaniami organizacji. Zaleca się, aby w procesie należytej staranności organizacja uwzględniła, stosownie do swojej wielkości oraz do okoliczności, następujące elementy: polityki organizacji związane z danym głównym obszarem, które mogą dostarczyć istotnych wskazówek osobom w obrębie organizacji oraz blisko z nią powiązanym; metody oceny wpływu aktualnych i proponowanych działań na realizację celów danej polityki; mechanizmy integrowania kluczowych obszarów społecznej odpowiedzialności w obrębie funkcjonowania organizacji; metody monitorowania postępowania w miarę upływu czasu, celem zapewnienia możliwości dokonywania niezbędnych korekt priorytetów i strategii; oraz odpowiednie środki przeciwdziałania negatywnym wpływom decyzji i działań organizacji. Zaleca się, aby identyfikując potencjalne obszary działania, organizacja dążyła do lepszego zrozumienia wyzwań i dylematów postrzeganych z perspektywy jednostek i grup, które potencjalnie mogą zostać poszkodowane. Oprócz wspomnianej samooceny, organizacja może uznać, że w niektórych sytuacjach jest możliwe i właściwe oddziaływanie na postępowanie innych podmiotów w dziedzinie społecznej odpowiedzialności, zwłaszcza tych, z którymi jest silnie związana lub w przypadkach, które organizacja uzna za szczególnie naglące lub istotne. W miarę nabierania doświadczenia w doskonaleniu efektów swojej działalności w dziedzinie społecznej odpowiedzialności, zdolności i chęć organizacji do wchodzenia w interakcje z innymi podmiotami w celu propagowania tego celu mogą wzrosnąć Ustalanie adekwatności i znaczenia kluczowych obszarów oraz zagadnień dla organizacji Ustalanie adekwatności Dla każdej organizacji istotne są wszystkie kluczowe obszary, natomiast nie wszystkie zagadnienia. W celu wyodrębnienia istotnych dla siebie zagadnień zaleca się, aby organizacja dokonała przeglądu wszystkich kluczowych obszarów. W celu uruchomienia procesu identyfikacji zaleca się, aby organizacja, stosownie do sytuacji: sporządziła kompletny wykaz swoich działań; zidentyfikowała interesariuszy (patrz 5.3);

86 86 PN-ISO 26000:2012 zidentyfikowała działania samej organizacji oraz organizacji pozostających w jej sferze oddziaływania. Decyzje i działania dostawców i wykonawców mogą mieć wpływ na społeczną odpowiedzialność organizacji; określiła kluczowe obszary i zagadnienia, które mogą się pojawić, kiedy organizacja oraz inne organizacje pozostające w jej sferze oddziaływania i/lub łańcuchu wartości realizują te działania, uwzględniając wszelkie obowiązujące przepisy prawa; zbadała możliwe sposoby, za pomocą których decyzje i działania organizacji mogą wywierać wpływ na jej interesariuszy oraz na zrównoważony rozwój; zbadała możliwe sposoby, za pomocą których interesariusze oraz zagadnienia społecznej odpowiedzialności mogą wywierać wpływ na decyzje, działania i plany organizacji; oraz zidentyfikowała wszystkie zagadnienia społecznej odpowiedzialności mające związek z codzienną działalnością oraz te, które powstają jedynie sporadycznie, w określonych warunkach. Chociaż sama organizacja może być przekonana, że rozumie, na czym polega jej społeczna odpowiedzialność (patrz 5.2.3), zaleca się jednak, aby rozważyła zaangażowanie interesariuszy w proces identyfikacji, aby poszerzyć perspektywę ujęcia kluczowych obszarów i zagadnień. Jest jednak ważne, aby zdawać sobie sprawę, że pewne zagadnienia mogą mieć znaczenie, nawet jeśli interesariusze nie zdołają ich wskazać. W pewnych przypadkach organizacja może przyjąć założenie, że skoro działa w zakresie, w którym kluczowe obszary społecznej odpowiedzialności są regulowane przepisami prawa, to zgodność z prawem jest wystarczająca, aby zapewnić, że uwzględnia wszystkie istotne zagadnienia danego kluczowego obszaru. Staranny przegląd kluczowych obszarów i zagadnień omówionych w Rozdziale 6 może jednak wykazać, że niektóre istotne zagadnienia nie zostały uregulowane lub że zostały uregulowane przepisami, które nie są odpowiednio egzekwowane lub nie są jednoznaczne albo wystarczająco szczegółowe. Nawet w przypadku kluczowych obszarów i zagadnień regulowanych przez prawo działanie w duchu prawa może w niektórych przypadkach wymagać czegoś więcej niż sama zgodność z jego przepisami. Na przykład, choć niektóre ustawy i regulacje z dziedziny ochrony środowiska ograniczają emisję substancji zanieczyszczających powietrze lub wodę do określonych ilości lub poziomów, zaleca się, aby organizacja stosowała najlepsze praktyki w celu dalszej redukcji emisji tych substancji lub też zmieniła stosowane przez siebie procesy, aby emisje te całkowicie wyeliminować. Innym przykładem takiej postawy może być szkoła, która z własnej inicjatywy postanawia wykorzystywać wodę deszczową do celów sanitarnych, albo szpital, który w odniesieniu do praktyk z zakresu pracy nie ogranicza się do przestrzegania stosownych przepisów, lecz również uruchomia program wspierający pracowników w zachowaniu równowagi między życiem prywatnym i zawodowym Ustalanie znaczenia Zaleca się, aby organizacja po zidentyfikowaniu szerokiego zakresu zagadnień istotnych z punktu widzenia jej decyzji i działań uważnie przyjrzała się wyodrębnionym zagadnieniom i opracowała zestaw kryteriów wykorzystywanych do podjęcia decyzji, które z zagadnień mają największe znaczenie i są najważniejsze dla organizacji. Możliwe kryteria obejmują: stopień wpływu zagadnienia na interesariuszy i zrównoważony rozwój; potencjalne skutki podjęcia działań lub niepodjęcia działań w związku z danym zagadnieniem; poziom zainteresowania interesariuszy danym zagadnieniem; oraz identyfikację oczekiwań społecznych w zakresie odpowiedzialnego postępowania w związku z tymi wpływami. Do zagadnień powszechnie uważanych za znaczące zalicza się niezgodność z prawem, niezgodność z międzynarodowymi normami postępowania, potencjalne naruszenia praw człowieka, praktyki, które mogą stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia, oraz praktyki, które mogą w poważny sposób wpłynąć na środowisko.

87 PN-ISO 26000: Sfera oddziaływania organizacji Ocena sfery oddziaływania organizacji Oddziaływanie organizacji pochodzi ze źródeł takich, jak: własność i zarząd Obejmuje charakter i zakres własności lub reprezentacji, jeżeli taka istnieje, wobec organu zarządzającego organizacją stowarzyszoną; relacja ekonomiczna Obejmuje zasięg relacji ekonomicznej oraz jej względne znaczenie dla każdej z organizacji; większe znaczenie dla jednej organizacji może przełożyć się na większe oddziaływanie dla innej organizacji; władza prawna/polityczna Podstawą są tutaj, na przykład, postanowienia prawnie obowiązujących umów lub istnienie mandatu prawnego umożliwiającego organizacji egzekwowanie pewnych zachowań u innych; oraz opinia publiczna Obejmuje zdolność organizacji do oddziaływania na opinię publiczną oraz wpływ opinii publicznej na tych, na których organizacja próbuje oddziaływać. Oddziaływanie organizacji może zależeć od szeregu czynników, w tym fizycznej bliskości, zakresu, czasu trwania i siły relacji Oddziaływanie Organizacja może oddziaływać na innych albo w celu zwiększenia pozytywnych wpływów na zrównoważony rozwój, albo w celu minimalizacji negatywnych wpływów, lub też w obu tych celach. Zaleca się, aby organizacja, dokonując oceny sfery oddziaływania oraz określając zakres swojej odpowiedzialności, dochowała należytej staranności. Metody oddziaływania obejmują: wprowadzanie postanowień w umowach lub zachęt; składanie przez organizację publicznych oświadczeń; angażowanie się w życie społeczności, działania liderów politycznych oraz innych interesariuszy; podejmowanie decyzji inwestycyjnych; dzielenie się wiedzą i informacją; realizowanie wspólnych projektów; podejmowanie odpowiedzialnego lobbingu oraz korzystanie z relacji z mediami; promowanie dobrych praktyk; oraz nawiązywanie współpracy partnerskiej z sektorowymi stowarzyszeniami, organizacjami i innymi. Zaleca się, aby organizacja rozważyła aspekty środowiskowe, społeczne i dotyczące ładu organizacyjnego oraz społeczną odpowiedzialność organizacji, z którymi nawiązuje lub zamierza nawiązać relacje. Organizacja może oddziaływać na swoich interesariuszy poprzez swoje decyzje i działania, a także poprzez udostępnianie interesariuszom informacji dotyczących podstaw tych decyzji i działań. Zaleca się, aby organizacja, wywierając oddziaływanie, kierowała się zasadami etyki oraz innymi zasadami i praktykami z zakresu społecznej odpowiedzialności (patrz Rozdziały 4 i 5). Zaleca się, aby wywierając oddziaływanie, organizacja rozważyła przede wszystkim podjęcie dialogu mającego na celu podniesienie świadomości w zakresie społecznej odpowiedzialności oraz propagowanie odpowiedzialnych społecznie zachowań. Jeżeli dialog jest nieskuteczny, zaleca się rozważenie działań alternatywnych, w tym zmianę charakteru relacji.

88 88 PN-ISO 26000:2012 Jeżeli organizacja posiada kontrolę de facto nad innymi, jej odpowiedzialność w zakresie działania może być podobna do odpowiedzialności istniejącej w sytuacji, gdy kontrola sprawowana przez organizację ma charakter formalny. Kontrola de facto dotyczy sytuacji, w których organizacja może dyktować innej stronie działania i decyzje, nawet jeżeli nie ma do tego prawnych lub formalnych uprawnień Ustalanie priorytetów dotyczących zagadnień Zaleca się, aby organizacja określiła i realizowała priorytety w dziedzinie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji i jej bieżącymi praktykami. Priorytety zaleca się ustalić spośród zagadnień uznanych za znaczące i adekwatne (patrz 7.3.2). W proces określania priorytetów zaleca się zaangażować interesariuszy (patrz 5.3). W miarę upływu czasu priorytety prawdopodobnie będą się zmieniać. Zaleca się, aby w celu ustalenia, czy dane działanie dotyczące określonego zagadnienia ma wysoką rangę w hierarchii priorytetów, organizacje brały pod uwagę: bieżące wyniki organizacji w zakresie zgodności z przepisami prawa, standardami międzynarodowymi, międzynarodowymi normami postępowania, aktualnym stanem wiedzy i najlepszymi praktykami; czy dane zagadnienie może w znaczący sposób wpłynąć na zdolność organizacji do zrealizowania ważnych celów; potencjalne skutki działania w porównaniu z zasobami niezbędnymi do jego wdrożenia; czas niezbędny na osiągnięcie pożądanych rezultatów; czy brak szybko podjętych działań może pociągnąć za sobą poważne koszty; oraz łatwość i tempo wdrożenia, co może mieć znaczenie dla podnoszenia w organizacji świadomości oraz motywacji do działania na rzecz społecznej odpowiedzialności. Kolejność priorytetów będzie się różnić w zależności od organizacji. Oprócz ustalenia priorytetów w odniesieniu do natychmiastowych działań organizacja może ustalić priorytety w dziedzinie zagadnień istotnych z punktu widzenia decyzji i działań, które organizacja zamierza podjąć w przyszłości, na przykład budowy budynku, zatrudnienia nowego personelu, zatrudnienia wykonawców lub zbierania funduszy. Ustalone priorytety stanowić będą element planowania wspomnianych przyszłych działań na kolejnych etapach. Priorytety zaleca się poddawać przeglądowi i aktualizacji w odpowiednich dla organizacji odstępach czasowych. 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji Podnoszenie świadomości oraz budowanie kompetencji w dziedzinie społecznej odpowiedzialności Uwzględnienie społecznej odpowiedzialności w każdym aspekcie działalności organizacji wymaga zaangażowania i zrozumienia na wszystkich poziomach organizacji. Zaleca się, aby na wczesnych etapach wysiłków organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością działania związane z budowaniem świadomości koncentrowały się wokół lepszego zrozumienia aspektów społecznej odpowiedzialności, w tym zasad, kluczowych obszarów i zagadnień. Zaleca się, aby angażowanie i zrozumienie rozpoczynało się na samym szczycie organizacji. Zrozumienie korzyści wynikających z społecznej odpowiedzialności dla organizacji może odegrać główną rolę w budowaniu zaangażowania wśród kierownictwa organizacji. Zaleca się zatem podjęcie starań mających na celu zagwarantowanie dogłębnego zrozumienia skutków i korzyści społecznej odpowiedzialności wśród kierownictwa organizacji. Niektórzy pracownicy oraz niektóre części organizacji będą w większym stopniu zainteresowane podjęciem działań i bardziej otwarte na społeczną odpowiedzialność niż inne. Organizacja może uznać za pożyteczne skupienie wstępnych wysiłków na obszarach cechujących się taką otwartością, aby zademonstrować, co społeczna odpowiedzialność oznacza w praktyce.

89 PN-ISO 26000: Tworzenie kultury społecznej odpowiedzialności w organizacji może potrwać dość długo, niemniej w wielu organizacjach skuteczna okazała się systematyczność i praca na bazie istniejących wartości i kultur. Budowanie kompetencji w dziedzinie wdrażania praktyk społecznej odpowiedzialności może wiązać się z usprawnianiem lub rozwijaniem umiejętności w pewnych obszarach działalności, takich jak angażowanie interesariuszy oraz z pogłębianiem wiedzy i zrozumienia, w jaki sposób stosuje się kluczowe obszary. Podejmując starania, zaleca się korzystać z dotychczasowej wiedzy i umiejętności osób w organizacji. Jeśli jest to właściwe, zaleca się, aby starania te uwzględniały również budowanie kompetencji i szkolenie menedżerów i pracujących w obrębie łańcucha dostaw. W przypadku niektórych zagadnień przydatne być może właściwe szkolenie. Aby skutecznie zintegrować odpowiedzialność społeczną ze swoimi działaniami, organizacja może uznać za potrzebne wprowadzenie zmian w procesach decyzyjnych oraz zarządczych, które sprzyjałyby zwiększeniu swobody, uprawnień i motywacji w zgłaszaniu nowych metod i pomysłów. Organizacja może również uznać, że powinna udoskonalić swoje narzędzia monitorowania i mierzenia niektórych aspektów uzyskiwanych przez siebie wyników. Główną rolę w podnoszeniu świadomości i budowaniu kompetencji w dziedzinie społecznej odpowiedzialności odgrywa edukacja i kształcenie ustawiczne. W tym kontekście edukacja w zakresie zrównoważonego rozwoju wytycza nowe kierunki, umożliwiając osobom, do których jest skierowana, podejmowanie działań związanych ze społeczną odpowiedzialnością poprzez zachęcanie do poświęcenia należytej uwagi wartościom, które sprzyjają dynamicznym i proaktywnym działaniom [162] Wyznaczanie kierunku działań organizacji w dziedzinie społecznej odpowiedzialności Kierunek działania organizacji wyznaczają oświadczenia i działania jej kierownictwa oraz jej zamierzenia, aspiracje, wartości, etyka i strategia. Aby społeczna odpowiedzialność stała się ważnym i skutecznym elementem funkcjonowania organizacji, zaleca się, aby znalazła odzwierciedlenie w tych aspektach organizacji. Zaleca się, aby organizacja wyznaczyła kierunek swojego działania, włączając społeczną odpowiedzialność do swojej polityki, kultury organizacyjnej, strategii, struktur i działań, jako ich integralną część. Można tego dokonać między innymi poprzez: nawiązanie w oświadczeniach formułujących aspiracje lub wizje organizacji do tego, jak społeczna odpowiedzialność ma oddziaływać na jej działania; konkretne, jasne i zwięzłe nawiązanie w deklaracji celu lub misji organizacji do ważnych aspektów społecznej odpowiedzialności, w tym do tych spośród jej zasad i zagadnień, które pomagają w określeniu sposobu funkcjonowania organizacji; przyjęcie sformułowanych na piśmie kodeksów postępowania lub kodeksów etyki, które przedstawiałyby w szczegółach zaangażowanie organizacji na rzecz społecznej odpowiedzialności, przekładając zasady i wartości na deklarację odpowiedniego postępowania. Zaleca się, aby kodeksy tego rodzaju oparte były na zasadach społecznej odpowiedzialności określonych w Rozdziale 4 oraz wytycznych określonych w Rozdziale 6; włączenie społecznej odpowiedzialności do strategii organizacji jako jej kluczowego elementu, poprzez zintegrowanie jej z systemami, politykami, procesami oraz postępowaniem związanym z podejmowaniem decyzji; oraz przełożenie priorytetów działań dotyczących kluczowych obszarów i zagadnień na możliwe do objęcia zarządzaniem cele organizacyjne wraz ze strategiami, procesami i ramami czasowymi. Zaleca się, aby cele takie były konkretne i mierzalne lub weryfikowalne. Cenne wsparcie tego procesu mogą zapewnić interesariusze. Zaleca się, aby ważnym elementem procesu ustanawiania celów i strategii ich realizacji były szczegółowe plany realizacji celów, uwzględniające odpowiedzialność, ramy czasowe, budżety oraz wpływ na inne działania organizacji Wbudowywanie społecznej odpowiedzialności w zarządzanie organizacją, jej systemy i procedury Ważnym i skutecznym sposobem integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami całej organizacji jest jej uwzględnienie w zarządzaniu, w systemie podejmowania i wdrożenia decyzji zmierzających do realizacji celów organizacji.

90 90 PN-ISO 26000:2012 Zaleca się, aby organizacja sumiennie i metodycznie zarządzała swoimi wpływami związanymi z każdym z kluczowych obszarów oraz monitorowała wpływy organizacji pozostających w sferze jej oddziaływania, tak aby minimalizować ryzyko szkód społecznych i środowiskowych, jak również maksymalizować szanse i pozytywne wpływy. Podejmując decyzje, w tym decyzje dotyczące nowych działań, zaleca się, aby organizacja rozważyła prawdopodobne wpływy tych decyzji na interesariuszy. Zaleca się, aby organizacja uwzględniła przy tym najlepsze sposoby ograniczania do minimum szkodliwego wpływu swoich działań oraz zwiększania korzystnego wpływu jej postępowania na społeczeństwo i środowisko. Przy podejmowaniu decyzji zaleca się wziąć pod uwagę wymagane do tego celu zasoby i planowanie. Zaleca się, aby organizacja potwierdziła, że zasady społecznej odpowiedzialności (patrz Rozdział 4) są stosowane w jej zarządzaniu i zostały odzwierciedlone w jej strukturze oraz kulturze organizacyjnej. Zaleca się, aby organizacja w odpowiednich odstępach czasu poddawała swoje procedury i procesy przeglądom, aby mieć pewność, że uwzględniają one społeczną odpowiedzialność organizacji. Wśród przydatnych procedur można wymienić: zapewnianie, aby ustanowione praktyki zarządzania odzwierciedlały i uwzględniały społeczną odpowiedzialność organizacji; identyfikowanie sposobów zastosowania zasad społecznej odpowiedzialności oraz jej kluczowych obszarów i zagadnień w odniesieniu do różnych obszarów organizacji; stosownie do wielkości i charakteru organizacji, powoływanie w jej obrębie działów lub grup, których zadaniem jest prowadzenie przeglądów procedur operacyjnych i zmienianie ich w taki sposób, aby były spójne z zasadami i głównymi obszarami społecznej odpowiedzialności; uwzględnianie społecznej odpowiedzialności w prowadzeniu działań na rzecz organizacji; oraz uwzględnianie zasad społecznej odpowiedzialności w praktykach zakupowych i inwestycyjnych, w zarządzaniu zasobami ludzkimi oraz w innych funkcjach realizowanych w organizacji. Wartości obowiązujące w organizacji i jej kultura mogą znacząco wpływać na łatwość i tempo, w jakim osiągnięta zostanie pełna integracja społecznej odpowiedzialności z działaniami całej organizacji. W tych organizacjach, których wartości i kultura już wcześniej były ściśle zbieżne z zasadami społecznej odpowiedzialności, proces integracji może być dość prosty. W innych mogą występować obszary organizacji, w których nie dostrzega się korzyści wynikających ze społecznej odpowiedzialności, a zmiana napotyka opór. W takich obszarach utrwalenie społecznie odpowiedzialnych postaw może wymagać systematycznych starań na przestrzeni dłuższego czasu. Ponadto ważna jest świadomość, że proces integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji nie przebiega jednocześnie i w takim samym tempie dla wszystkich kluczowych obszarów i zagadnień. Pomocne może się okazać opracowanie planu określającego te zagadnienia społecznej odpowiedzialności, do których można się odnieść w krótkim czasie oraz te, które wymagają działań o charakterze długoterminowym. Zaleca się, aby plan ten był realny i uwzględniał możliwości organizacji, dostępne zasoby, a także hierarchię priorytetów zagadnień i związanych z nimi działań (patrz 7.3.4). 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności Rola komunikacji w społecznej odpowiedzialności Wiele spośród praktyk związanych ze społeczną odpowiedzialnością wymaga jakiejś formy komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej. Komunikacja odgrywa decydującą rolę w wielu działaniach związanych ze społeczną odpowiedzialnością, do których należą: upowszechnianie zarówno wewnątrz organizacji, jak i poza nią, wiedzy na temat jej strategii i celów, planów, wyników działalności oraz wyzwań w dziedzinie społecznej odpowiedzialności; wykazywanie respektowania zasad społecznej odpowiedzialności omówionych w Rozdziale 4; wspomaganie zaangażowania interesariuszy oraz nawiązywanie dialogu z nimi; uwzględnianie wymagań prawnych i innych wymagań dotyczących ujawniania informacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością;

91 PN-ISO 26000: pokazywanie spełnienia przez organizację jej zobowiązań w dziedzinie społecznej odpowiedzialności, a także uwzględniania przez nią interesów interesariuszy oraz oczekiwań ogółu społeczeństwa; informowanie o wpływach działań organizacji, jej wyrobów i usług, z uwzględnieniem szczegółów dotyczących zmian tych wpływów w miarę upływu czasu; wspomaganie zaangażowania i motywowanie pracowników i innych do wspierania działań organizacji w obszarze społecznej odpowiedzialności; ułatwienie porównań z innymi, podobnymi organizacjami, co może sprzyjać doskonaleniu wyników działalności w dziedzinie społecznej odpowiedzialności; oraz wzmacnianie zaufania interesariuszy do organizacji poprzez budowanie reputacji, jaką zapewniają działania społecznie odpowiedzialne, otwartość, przestrzeganie zasad etyki oraz rozliczalność Charakterystyka informacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością Zaleca się, aby informacja związana ze społeczną odpowiedzialnością była: pełna Zaleca się, aby informacja uwzględniała wszystkie istotne działania i skutki związane ze społeczną odpowiedzialnością; zrozumiała Zaleca się, aby informacja była przekazywana z uwzględnieniem wiedzy oraz zaplecza kulturowego, społecznego, edukacyjnego oraz ekonomicznego uczestników procesu komunikacji. Zaleca się, aby zarówno język, jak i sposób przedstawienia materiału, w tym jego układ, były przystępne dla interesariuszy, do których informacja ma dotrzeć; adekwatna do potrzeb Zaleca się, aby informacja zawierała w sobie odpowiedź na interesy interesariuszy; dokładna Zaleca się, aby informacja była zgodna z faktami i na tyle szczegółowa, aby była przydatna i odpowiednia do przeznaczenia; wyważona Zaleca się, aby informacja była wyważona i uczciwa oraz nie pomijała istotnych niekorzystnych danych dotyczących wpływów działań organizacji; aktualna Informacja nieaktualna może być myląca. Informacja opisująca działania wykonywane w konkretnym okresie powinna wskazywać, jakiego czasu dotyczy. Umożliwi to interesariuszom porównanie obecnych wyników działalności organizacji z wynikami, jakie uzyskiwała ona w przeszłości, jak również z wynikami innych organizacji; oraz dostępna Zaleca się, aby informacja dotycząca konkretnych zagadnień była dostępna interesariuszom, których dotyczy Rodzaje komunikacji dotyczącej społecznej odpowiedzialności Istnieje wiele różnych form komunikacji dotyczącej społecznej odpowiedzialności. Wśród przykładów można wymienić takie formy, jak: spotkania lub rozmowy z interesariuszami; komunikacja z interesariuszami dotycząca określonych zagadnień lub projektów społecznej odpowiedzialności. Jeżeli jest to możliwe i właściwe, zaleca się, aby komunikacja obejmowała dialog z interesariuszami; komunikacja między kierownictwem organizacji i pracownikami lub członkami, mająca na celu podniesienie ogólnej świadomości w dziedzinie społecznej odpowiedzialności i związanych z nią działań, a także uzyskanie wsparcia w tym obszarze. Komunikacja taka jest najbardziej skuteczna wtedy, gdy uwzględnia dialog; działania zespołowe ukierunkowane na zintegrowanie społecznej odpowiedzialności z działaniami całej organizacji; komunikacja z interesariuszami dotycząca stwierdzeń na temat społecznej odpowiedzialności w związku z działaniami organizacji. Stwierdzenia takie mogą być weryfikowane w ramach systemu przeglądów we-

92 92 PN-ISO 26000:2012 wnętrznych i kontroli. W celu zwiększenia wiarygodności stwierdzenia te można poddać weryfikacji zewnętrznej. Stosownie do sytuacji zaleca się, aby proces komunikacji zapewniał interesariuszom możliwość reakcji; komunikacja z dostawcami na temat wymagań dotyczących zamówień związanych ze społeczną odpowiedzialnością; komunikacja z ogółem społeczeństwa dotycząca sytuacji awaryjnych, których skutki mają związek ze społeczną odpowiedzialnością. Zanim dojdzie do sytuacji awaryjnych, zaleca się, aby komunikacja miała na celu podnoszenie świadomości i gotowości do reagowania. Podczas sytuacji awaryjnych zaleca się, aby zapewniała interesariuszom bieżący dopływ informacji i przekazywała informacje na temat właściwych działań; komunikacja związana z produktem, z wykorzystaniem etykietowania produktu, informacji o nim oraz innych informacji adresowanych do konsumenta. Ta forma komunikacji może zyskać na znaczeniu, jeśli zapewnione zostaną możliwości przekazywania informacji zwrotnej; artykuły poświęcone różnym aspektom społecznej odpowiedzialności, publikowane w czasopismach lub biuletynach adresowanych do podobnych organizacji; reklamy lub inne formy publicznych oświadczeń, mające na celu propagowanie określonych aspektów społecznej odpowiedzialności; sprawozdania składane w odpowiedzi na zapytania organów rządowych lub stawiane publicznie oraz okresowe raporty publikowane w sposób umożliwiający interesariuszom przedstawienie w odpowiedzi swojego stanowiska (patrz Ramka 15). W komunikacji można wykorzystywać wiele różnych metod i nośników. Należą do nich spotkania, wydarzenia o charakterze publicznym, fora, raporty, biuletyny, czasopisma, plakaty, reklamy i ogłoszenia, listy, wiadomości głosowe, inscenizacje, nagrania wideo, strony internetowe, podkasty (materiały dźwiękowe na umieszczane na stronach internetowych), blogi (fora dyskusyjne na stronach internetowych), materiały z informacjami dołączane do wyrobu i etykiety. Można także komunikować się za pośrednictwem mediów, poprzez komunikaty, konferencje prasowe, wywiady i artykuły. Ramka 15 Raportowanie w zakresie społecznej odpowiedzialności Zaleca się, aby organizacja, w odpowiednich odstępach czasu, przedstawiała interesariuszom, których to dotyczy, sprawozdania z wyników, jakie osiąga w dziedzinie społecznej odpowiedzialności. Coraz więcej organizacji przedstawia swoim interesariuszom okresowe raporty dotyczące ich wyników działań w zakresie społecznej odpowiedzialności. Raportowanie interesariuszom może przyjmować wiele różnych form, w tym formę spotkań z interesariuszami, listów opisujących działalność organizacji związaną z jej odpowiedzialnością społeczną, a realizowaną w danym okresie, informacji publikowanej na stronie internetowej i okresowych raportów dotyczących społecznej odpowiedzialności. Podczas raportowania interesariuszom zaleca się, aby organizacja uwzględniła informacje na temat swoich celów oraz wyników działalności w zakresie kluczowych obszarów i istotnych zagadnień społecznej odpowiedzialności. Zaleca się aby opisała, jak i kiedy interesariusze byli zaangażowani w raportowanie organizacji dotyczące społecznej odpowiedzialności. Zaleca się, aby organizacja przedstawiła uczciwy i kompletny obraz wyników swoich działań w dziedzinie odpowiedzialność społecznej, z uwzględnieniem osiągnięć i niedociągnięć, jak również sposobów postępowania w związku z niedociągnięciami. Organizacja może się zdecydować na omówienie swojej działalności całościowo lub na opracowanie oddzielnych raportów obejmujących działalność prowadzoną w poszczególnych lokalizacjach lub obiektach. Grupy społeczności lokalnej często uważają, że raportowanie prowadzone w rozbiciu na poszczególne lokalizacje jest bardziej przydatne od kompleksowego. Cennym aspektem działań organizacji w dziedzinie społecznej odpowiedzialności może stać się publikowanie raportów dotyczących społecznej odpowiedzialności. Opracowując raport dotyczący społecznej odpowiedzialności, zaleca się, aby organizacja wzięła po uwagę następujące kwestie: zaleca się, aby zakres i skala raportu organizacji odpowiadały wielkości i charakterowi organizacji;

93 PN-ISO 26000: stopień uszczegółowienia może odzwierciedlać zasięg doświadczeń organizacji w dziedzinie takiego raportowania. W niektórych przypadkach organizacje zaczynają od raportów o ograniczonym zakresie, obejmujących tylko kilka aspektów, po czym w kolejnych latach poszerzają ten zakres, po zdobyciu większego doświadczenia i dysponując wystarczającą ilością danych, na których mogą oprzeć obszerniejszy raport; zaleca się, aby raport opisywał, w jaki sposób organizacja dokonała wyboru omawianych zagadnień oraz jak zagadnienia te zostaną potraktowane; zaleca się, aby raport przedstawiał cele organizacji, jej działalność operacyjną, wyroby i usługi w kontekście zrównoważonego rozwoju; oraz raport może zostać przedstawiony na wiele różnych sposobów, w zależności od charakteru organizacji oraz potrzeb jej interesariuszy. Może to być dokument rozsyłany w wersji elektronicznej, interaktywne opracowanie dostępne w sieci lub też publikacja drukowana. Raport może być odrębnym dokumentem lub częścią corocznego raportu organizacji. Dodatkowe informacje na temat raportowania w zakresie społecznej odpowiedzialności można uzyskać ze źródeł związanych z inicjatywami i narzędziami raportowania na szczeblu międzynarodowym, krajowym lub sektorowym których wykaz zawiera Załącznik A (patrz także 7.8 zawierający wytyczne dotyczące oceny inicjatyw związanych ze społeczną odpowiedzialnością) Dialog z interesariuszami w ramach komunikacji w dziedzinie społecznej odpowiedzialności Prowadząc dialog z interesariuszami, organizacja może odnieść korzyści dzięki uzyskiwaniu i wymianie bezpośrednich informacji o poglądach interesariuszy. Zaleca się, aby organizacja dążyła do dialogu z interesariuszami umożliwiającego: ocenę adekwatności i skuteczności zawartości, środków, częstości i zakresu komunikacji, w celu ich doskonalenia w miarę potrzeb; określenie priorytetów w odniesieniu do treści komunikacji w przyszłości; zapewnienie weryfikacji przez interesariuszy zamieszczanych w raportach informacji, o ile takie podejście do kwestii weryfikacji jest stosowane; oraz określenie najlepszych praktyk. 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności Metody zwiększania wiarygodności Organizacja zapewnia swoją wiarygodność na wiele sposobów. Jednym z nich jest zaangażowanie interesariuszy, które wiąże się z prowadzeniem dialogu z nimi i jest ważnym sposobem zwiększania ufności w to, że interesy i intencje wszystkich uczestników są rozumiane. Dialog ten może budować zaufanie i zwiększać wiarygodność. Zaangażowanie interesariuszy może stać się podstawą do ich uczestnictwa w weryfikowaniu twierdzeń organizacji dotyczących wyników jej działania. Organizacja i interesariusze mogą poczynić ustalenia dotyczące dokonywania przez interesariuszy okresowych przeglądów lub innych sposobów monitorowania aspektów dotyczących osiąganych przez organizację wyników działania. Niekiedy, w odniesieniu do określonych zagadnień, wiarygodność można zwiększyć, uczestnicząc w określonych programach certyfikacji. Istnieją już programy certyfikacji bezpieczeństwa wyrobu, czy też certyfikowania procesów lub wyrobów pod względem ich wpływu na środowisko, praktyk z zakresu pracy oraz innych zagadnień społecznej odpowiedzialności. Zaleca się, aby programy takie były niezależne i same w sobie wiarygodne. W pewnych sytuacjach, w celu zapewnienia wiarygodności, organizacje angażują do swoich działań niezależne strony. Przykładem jest tworzenie komitetów doradczych lub komitetów dokonujących przeglądu, w skład których wchodzą osoby wybrane z uwagi na swoją wiarygodność. Czasem organizacje wstępują do stowarzyszeń, których celem jest ustanawianie lub propagowanie w obszarze ich działania lub w obrębie określonej społeczności postępowania społecznie odpowiedzialnego.

94 94 PN-ISO 26000:2012 Organizacje mogą zwiększać swoją wiarygodność, podejmując określone zobowiązania dotyczące wpływu prowadzonej działalności, podejmując odpowiednie działania i oceniając ich wyniki oraz raportując osiągane postępy i niedociągnięcia Zwiększanie wiarygodności raportów i deklaracji na temat społecznej odpowiedzialności Wiarygodność raportów i deklaracji na temat społecznej odpowiedzialności można zwiększyć na wiele sposobów. Należą do nich: zapewnianie porównywalności danych zawartych w raportach dotyczących społecznej odpowiedzialności zarówno pod względem zmian, jakim podlegają one wraz z upływem czasu, jak i w odniesieniu do wyników publikowanych przez inne, podobne organizacje, z uwzględnieniem faktu, że charakter raportu zależał będzie od rodzaju, wielkości i potencjału organizacji; zamieszczenie krótkiego wyjaśnienia przyczyn, dla których określone zagadnienia nie zostały ujęte w raporcie, aby pokazać, że organizacja podjęła starania, aby uwzględnić wszystkie znaczące kwestie; stosowanie rygorystycznego, odpowiedzialnego procesu weryfikacji, w którym dokładność danych i informacji jest sprawdzana u ich źródła; korzystanie w procesie weryfikacji z pomocy osoby lub osób z organizacji lub spoza niej, niezwiązanych z pracą nad raportem; opublikowanie w raporcie oświadczenia potwierdzającego jego weryfikację; wykorzystywanie grup interesariuszy przy ustalaniu, że raport odzwierciedla zagadnienia właściwe i znaczące dla organizacji oraz że jest adekwatny do potrzeb interesariuszy i że przedstawia poruszane zagadnienia wyczerpująco; podejmowanie dodatkowych działań zapewniających przejrzystość poprzez przedstawianie informacji, które z uwagi na swój rodzaj i formę mogą przez innych zostać łatwo zweryfikowane. Na przykład zamiast podawania samych danych statystycznych na temat prowadzonej działalności organizacja może także szczegółowo określić ich źródła oraz procesy ich opracowywania. W niektórych przypadkach organizacja może zwiększyć wiarygodność swoich deklaracji na temat łańcucha dostaw, podając wykaz miejsc, w których realizowane są poszczególne działania; oraz zgłaszanie zgodności z wytycznymi dotyczącymi raportowania ustanowionymi przez organizację zewnętrzną Rozwiązywanie konfliktów lub sporów między organizacją i jej interesariuszami W toku działań na rzecz społecznej odpowiedzialności organizacji mogą zaistnieć konflikty lub spory z poszczególnymi interesariuszami lub grupami interesariuszy. Konkretne przykłady rodzajów takich konfliktów oraz mechanizmów postępowania z nimi zostały omówione w kontekście praw człowieka (patrz 6.3.6) oraz zagadnień konsumenckich (patrz 6.7.6). Sformalizowane metody rozwiązywania konfliktów lub sporów są również często częścią układów pracy. Zaleca się, aby organizacja stworzyła mechanizmy rozwiązywania konfliktów lub sporów z interesariuszami, odpowiednie do rodzaju konfliktu lub sporu i przydatne w odniesieniu do interesariuszy, których dotyczą. Do mechanizmów takich mogą należeć: bezpośrednie rozmowy z interesariuszami, których dotyczą; przedstawianie informacji na piśmie wyjaśniających nieporozumienia; fora, na których interesariusze i organizacja mogą przedstawić swój punkt widzenia i poszukiwać rozwiązań; sformalizowane procedury rozpatrywania skarg/reklamacji; procedury mediacyjne lub arbitrażowe; systemy umożliwiające zgłaszanie niewłaściwego postępowania bez obawy represji; oraz inne rodzaje procedur rozpatrywania skarg.

95 PN-ISO 26000: Zaleca się, aby organizacja udostępniła swoim interesariuszom szczegółowe informacje na temat dostępnych procedur rozwiązywania konfliktów i sporów. Zaleca się, aby procedury te były sprawiedliwe i przejrzyste. Więcej szczegółów na temat procedur związanych z prawami człowieka i zagadnieniami konsumenckimi opisano w podrozdziałach dotyczących tych obszarów w Rozdziale Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością Postanowienia ogólne Skuteczne działanie w zakresie społecznej odpowiedzialności zależy po części od zaangażowania, starannego nadzorowania, oceny i przeglądów podejmowanych działań, czynionych postępów, realizacji zidentyfikowanych celów, wykorzystywanych zasobów oraz innych aspektów starań organizacji. Bieżące monitorowanie lub obserwowanie działań związanych ze społeczną odpowiedzialnością ma przede wszystkim na celu uzyskanie pewności, że przebiegają one zgodnie z zamierzeniami, identyfikowanie sytuacji kryzysowych lub odbiegających od normy oraz modyfikowanie sposobów realizacji działań. Przeglądy wyników, dokonywane w odpowiednich odstępach czasu, mogą być wykorzystywane przy określaniu postępów w obszarze społecznej odpowiedzialności, pomóc w utrzymaniu właściwego kierunku programów, pozwolić na identyfikację obszarów, które wymagają zmian i przyczynić się do poprawy wyników. Interesariusze mogą odgrywać ważną rolę w przeglądach wyników osiąganych przez organizację w obszarze społecznej odpowiedzialności. Oprócz dokonywania przeglądów realizowanych działań zaleca się, aby organizacja również na bieżąco śledziła zmieniające się warunki lub oczekiwania, zmiany prawa i przepisów dotyczących obszaru społecznej odpowiedzialności oraz nowe możliwości wzmocnienia swoich wysiłków w dziedzinie społecznej odpowiedzialności. W niniejszym podrozdziale wskazano na pewne techniki, z których organizacja może skorzystać w celu monitorowania, przeglądu i doskonalenia wyników osiąganych w obszarze społecznej odpowiedzialności Monitorowanie działań w zakresie społecznej odpowiedzialności W celu uzyskania pewności co do efektywności i skuteczności wdrażania w praktyce koncepcji społecznej odpowiedzialności przez wszystkie części organizacji, ważne jest monitorowanie bieżącej realizacji działań związanych z głównymi obszarami i istotnymi zagadnieniami. Skala tych starań będzie się w oczywisty sposób zmieniała, w zależności od zakresu kluczowych obszarów, wielkości i charakteru organizacji oraz innych czynników. Zaleca się, aby decydując, które działania mają być monitorowane, organizacja skupiła się na tych o istotnym znaczeniu, dążąc jednocześnie do tego, aby wyniki monitorowania były łatwo zrozumiałe, wiarygodne, dostarczane terminowo i aby odzwierciedlały kwestie ważne dla interesariuszy. Istnieje wiele różnych metod, które można wykorzystać na potrzeby monitorowania wyników w obszarze społecznej odpowiedzialności, w tym przeglądy dokonywane w odpowiednich odstępach czasu, analizy porównawcze oraz uzyskiwanie informacji zwrotnej od interesariuszy. Organizacje mogą często uzyskać wgląd w swoje programy, porównując ich charakterystykę i wyniki z działaniami innych organizacji. Porównania takie mogą koncentrować się wokół działań związanych z określonymi głównymi obszarami lub wokół bardziej ogólnych sposobów integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji. Jedną z powszechnych metod jest dokonywanie pomiarów w zestawieniu ze wskaźnikami. Wskaźnik to informacja ilościowa lub jakościowa na temat rezultatów lub wyników dotyczących organizacji, która umożliwia dokonywanie porównań i wykazanie zmian zachodzących w miarę upływu czasu. Wskaźniki można wykorzystywać na przykład do monitorowania lub oceny stopnia realizacji celów projektu w miarę upływu czasu. Zaleca się, aby wskaźniki były jasne, konkretne, praktyczne, porównywalne, precyzyjne, wiarygodne i rzetelne. Obszerne dodatkowe szczegóły wyboru i stosowania wskaźników dostępne są w wielu źródłach dotyczących społecznej odpowiedzialności i zrównoważonego rozwoju. Chociaż wskaźniki, które pozwalają mierzyć wyniki jakościowe, są względnie proste w użyciu, mogą okazać się niewystarczające w odniesieniu do wszystkich aspektów społecznej odpowiedzialności. W obszarze praw

96 96 PN-ISO 26000:2012 człowieka, na przykład, poglądy kobiet i mężczyzn na to, czy są sprawiedliwie traktowani, mogą mieć większą wartość informacyjną niż niektóre wskaźniki ilościowe dotyczące dyskryminacji. Wskaźniki ilościowe związane z wynikami badań lub dyskusji grup objętych badaniem można uzupełnić wskaźnikami jakościowymi opisującymi poglądy, tendencje, warunki lub status. Ważna jest również świadomość, że społeczna odpowiedzialność to coś więcej niż konkretne osiągnięcia w wymiernych działaniach, takich jak ograniczenie zanieczyszczeń czy reagowanie na reklamacje i skargi. Ponieważ koncepcja społecznej odpowiedzialności opiera się na wartościach, stosowaniu zasad i postaw społecznej odpowiedzialności, monitorowanie może obejmować bardziej subiektywne metody, takie jak rozmowy, prowadzenie obserwacji oraz inne techniki oceny postępowania i zaangażowania Przegląd postępów oraz wyników działalności organizacji w zakresie społecznej odpowiedzialności Zaleca się, aby oprócz codziennego nadzorowania i monitorowania działań związanych ze społeczną odpowiedzialnością, organizacja przeprowadzała w odpowiednich odstępach czasu przeglądy mające na celu ustalenie, jak przedstawiają się wyniki działań w zestawieniu z wartościami docelowymi oraz celami w zakresie społecznej odpowiedzialności oraz identyfikację zmian, jakich należy dokonać w programach i procedurach. Przeglądy takie zazwyczaj obejmują porównanie wyników działań w ramach kluczowych obszarów społecznej odpowiedzialności z wynikami wcześniejszych przeglądów, co pozwala ustalić postępy oraz zmierzyć je w kontekście wartości docelowych i celów. Zaleca się, aby obejmowały one również badanie trudniejszych do zmierzenia aspektów działań, takich jak postawy względem społecznej odpowiedzialności, integracja społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji oraz stosowanie się do zasad, deklaracji wartości i praktyk. Cennym wkładem może stać się udział interesariuszy w takich przeglądach. Rodzaje pytań, które można zadawać podczas przeglądów, mogą być następujące: czy cele i wartości docelowe osiągnięto zgodnie z zamierzeniami? czy strategie i procesy są odpowiednie do celów? co zadziałało i dlaczego? co nie zadziałało i dlaczego? czy cele były właściwe? co można było zrobić lepiej? czy wszystkie niezbędne osoby były zaangażowane? Zaleca się, aby opierając się na wynikach przeglądów, organizacja określiła zmiany w programach, które pozwolą na usunięcie wszelkich braków oraz poprawę wyników działań w zakresie społecznej odpowiedzialności Zwiększenie wiarygodności gromadzenia danych i informacji oraz zarządzania nimi Organizacje, od których wymaga się przedstawiania danych dotyczących wyników instytucjom rządowym, organizacjom pozarządowym, innym organizacjom lub przekazywania tych danych opinii publicznej, bądź utrzymywania baz danych zawierających informacje wrażliwe, mogą zwiększyć wiarygodność swoich systemów gromadzenia danych i systemów zarządzania, prowadząc ich szczegółowe przeglądy. Zaleca się, aby celem takich przeglądów było: zwiększenie pewności organizacji, że dane, które dostarcza innym, są precyzyjne; poprawa wiarygodności danych i informacji; oraz potwierdzenie niezawodności systemów ochrony bezpieczeństwa i prywatności danych, stosownie do sytuacji. Takie szczegółowe przeglądy mogą być konieczne w związku z wymaganiami prawnymi lub innymi wymaganiami dotyczącymi ujawniania danych o emisji gazów cieplarnianych lub zanieczyszczeń, wymaganiami przewidującymi dostarczanie danych programowych do instytucji finansujących lub działów nadzorujących, warunkami licencji i zezwoleń środowiskowych oraz troską o bezpieczeństwo informacji prywatnych, takich jak dane finansowe, medyczne lub osobowe.

97 PN-ISO 26000: Zaleca się, aby w ramach takich przeglądów niezależne osoby lub grupy osób, z organizacji lub spoza niej, zbadały sposoby gromadzenia, rejestrowania lub przechowywania danych, postępowania z danymi i ich wykorzystania w organizacji. Przeglądy takie mogą pomóc w identyfikacji słabych punktów w systemach gromadzenia danych i zarządzania nimi, które mogłyby sprawić, że w danych znajdą się błędy, lub umożliwić dostęp osobom niepowołanym. Wyniki przeglądów mogą pomóc organizacji wzmocnić i udoskonalić swoje systemy. Dokładność i wiarygodność danych można również udoskonalić, zapewniając właściwe przeszkolenie osobom zbierającym dane, jasne przypisanie rozliczalności za dokładność danych, bezpośredni przekaz informacji zwrotnej do osób, które popełniają błędy, oraz procesy jakości danych, w ramach których porównuje się przekazywane dane z danymi historycznymi dotyczącymi porównywalnych sytuacji Doskonalenie efektów działań Zaleca się, aby na podstawie okresowych przeglądów, lub przeglądów przeprowadzanych w innych stosownych odstępach czasowych, organizacja analizowała możliwości poprawy efektów swoich działań w zakresie społecznej odpowiedzialności. Zaleca się, aby wyniki przeglądów były wykorzystywane do ciągłego doskonalenia w obszarze społecznej odpowiedzialności. Udoskonalenia mogą obejmować modyfikacje wartości docelowych i celów, odzwierciedlające zmieniające się warunki lub dążenie do osiągnięcia bardziej ambitnych celów. Można poszerzać zakres działań i programów związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Sprawą wartą rozważenia mogłoby być również zapewnienie dodatkowych lub innych zasobów na potrzeby działań związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Udoskonalenia mogłyby ponadto objąć programy lub działania, tak aby wykorzystywały one nowo odkryte możliwości. Opinia wyrażona przez interesariuszy podczas przeglądów może pomóc organizacji w identyfikacji nowych możliwości i zmieniających się oczekiwań. Powinno to pomóc organizacji poprawić wyniki uzyskiwane w obszarze społecznej odpowiedzialności. Aby zachęcać do realizowania celów i zamierzeń, niektóre organizacje łączą realizację określonych celów z zakresu społecznej odpowiedzialności z rocznymi lub okresowymi przeglądami wyników pracy kierownictwa wyższego szczebla i menedżerów. Kroki tego rodzaju podkreślają, że zaangażowanie organizacji w działania w obszarze społecznej odpowiedzialności ma poważny charakter. 7.8 Dobrowolne inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności Postanowienia ogólne Wiele organizacji wypracowało dobrowolne inicjatywy mające na celu pomoc innym organizacjom dążącym do działania w sposób bardziej odpowiedzialny społecznie. W niektórych przypadkach, inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności w rzeczywistości polegają na tworzeniu organizacji zajmujących się rozmaitymi aspektami społecznej odpowiedzialności. W rezultacie powstało wiele różnych inicjatyw dostępnych organizacjom zainteresowanym społeczną odpowiedzialnością. Niektóre wiążą się z dołączeniem do innych organizacji lub ich wspieraniem. Niektóre spośród inicjatyw na rzecz społecznej odpowiedzialności dotyczą aspektów związanych z jednym lub kilkoma kluczowymi obszarami lub zagadnieniami, inne uwzględniają rozmaite sposoby integrowania społecznej odpowiedzialności z decyzjami i działaniami organizacji. Niektóre inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności tworzą lub promują określone narzędzia lub praktyczne wskazówki, które można wykorzystać w celu zintegrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji. W ramach części inicjatyw powstają lub propagowane są minimalne oczekiwania w zakresie społecznej odpowiedzialności. Oczekiwania te mogą mieć rozmaite formy, na przykład kodeksów postępowania, zaleceń, wytycznych, deklaracji zasad i deklaracji wartości. Niektóre inicjatywy powstawały w różnych sektorach z myślą o sprostaniu pewnym wyzwaniom charakterystycznym dla danego sektora. Istnienie inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności w danym sektorze nie oznacza, że sektor ten jest w większym stopniu odpowiedzialny lub potencjalnie bardziej szkodliwy Dobrowolność udziału Aby działać w sposób odpowiedzialny społecznie, organizacja nie musi koniecznie uczestniczyć w jakiejkolwiek ze wspomnianych inicjatyw na rzecz społecznej odpowiedzialności ani korzystać z któregokolwiek ze wspomnianych narzędzi. Co więcej, udział w danej inicjatywie czy stosowanie narzędzi dostępnych w jej ramach samo w sobie nie stanowi wiarygodnego wskaźnika społecznej odpowiedzialności organizacji. Zaleca się,

98 98 PN-ISO 26000:2012 aby organizacja, dokonując oceny inicjatyw na rzecz społecznej odpowiedzialności, zdawała sobie sprawę z tego, że nie wszystkie inicjatywy będą dobrze odbierane lub wiarygodne w oczach interesariuszy. Zaleca się także, aby organizacja ustaliła obiektywnie, czy określona inicjatywa pomoże jej uwzględnić kwestie związane z własną odpowiedzialnością społeczną oraz czy nie jest ona po prostu formą public relations albo sposobem na ochronę reputacji jej członków lub uczestniczących w niej organizacji. Nie zaleca się traktować społecznej odpowiedzialności jedynie jako formy zarządzania ryzykiem. Szczególnie ważną kwestią, przy ocenie inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności jest rozważenie, czy nie służy ona ponownej, jednostronnej interpretacji ustanowionych już i uznanych oczekiwań dotyczących społecznie odpowiedzialnego postępowania. Skuteczne zaangażowanie interesariuszy oraz systemy zarządzania inicjatywami wielopodmiotowymi i ich rozwój to kluczowe cechy charakterystyczne wyróżniające niektóre inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności na tle innych, jako że inicjatywy opracowane dla pojedynczego sektora lub jednego rodzaju organizacji mogą mieć strukturę zarządzania opartą na pojedynczej grupie interesariuszy. Należy zwrócić uwagę na to, czy inicjatywę opracowano przy wkładzie i zaangażowaniu zainteresowanych organizacji oraz interesariuszy, których inicjatywa ta może dotyczyć. Organizacja może uznać za pożyteczny udział w jednej lub większej liczbie inicjatyw na rzecz społecznej odpowiedzialności (lub skorzystanie z narzędzi dostępnych w ich ramach). Udział w takich inicjatywach powinien w taki lub inny sposób prowadzić do konkretnych działań w samej organizacji, takich jak uzyskanie wsparcia lub uczenie się od innych. Udział taki może się okazać szczególnie cenny, kiedy organizacja zaczyna korzystać lub czerpać z narzędzi albo praktycznych wskazówek towarzyszących inicjatywie. Organizacja może wykorzystać inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności w celu zdobycia określonego uznania. Niektóre inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności są powszechnie postrzegane jako wiarygodna podstawa do publicznego uznania efektów działań lub zgodności z wymaganiami dotyczącymi określonych praktyk lub zagadnień. Praktyczne wskazówki dostępne w ramach inicjatyw na rzecz społecznej odpowiedzialności mogą różnić się od narzędzi samooceny służących weryfikacji stron trzecich Istotne kwestie Zaleca się, aby organizacja, decydując, czy wziąć udział w inicjatywie na rzecz społecznej odpowiedzialności lub skorzystać z takiej inicjatywy, rozważyła następujące czynniki: czy inicjatywa jest spójna z zasadami opisanymi w Rozdziale 4; czy inicjatywa dostarcza cennych i praktycznych wskazówek, które wspomogą organizację w odniesieniu się do określonego kluczowego obszaru lub zagadnienia i/lub w zintegrowaniu społecznej odpowiedzialności z jej działaniami; czy inicjatywa została przewidziana dla danego rodzaju organizacji lub obszarów zainteresowania; czy inicjatywa ma charakter lokalny lub regionalny, czy też zasięg ogólnoświatowy oraz czy ma zastosowanie do wszystkich rodzajów organizacji; czy inicjatywa ta pomoże organizacji dotrzeć do określonych grup interesariuszy; jakiego rodzaju organizacja (lub organizacje) opracowała inicjatywę i zarządza nią czy jest to na przykład organizacja rządowa, pozarządowa, organizacja pracownicza, organizacja z sektora prywatnego lub akademickiego; reputacja organizacji, która (lub które) opracowała inicjatywę i zarządza nią, w perspektywie jej (ich) wiarygodności i postawy etycznej; charakter procesu tworzenia inicjatywy i zarządzania nią, na przykład czy inicjatywę stworzono lub zarządza się nią na podstawie wielopodmiotowego, przejrzystego, otwartego i dostępnego procesu, w którym biorą udział kraje rozwinięte i rozwijające się; oraz dostępność inicjatywy, na przykład to, czy organizacja musi podpisać umowę, aby wziąć w niej udział oraz czy dołączenie do inicjatywy wiąże się z kosztami. Zaleca się, aby organizacja, rozważając te oraz inne czynniki, zwróciła szczególną uwagę na sposób interpretacji wyników. Na przykład powszechna akceptacja inicjatywy może wskazywać na jej wykonalność, wartość, reputa-

99 PN-ISO 26000: cję lub adekwatność, choć może także wskazywać na to, że wymagania, jakie stawia, są mniej rygorystyczne. Z drugiej strony, nowa i mniej rozpowszechniona inicjatywa o wciąż niesprawdzonej wartości i wykonalności może być bardziej innowacyjna i ambitna. Ponadto, inicjatywa dostępna bezpłatnie może się wydać atrakcyjna; niemniej jest bardziej prawdopodobne, że inicjatywa dostępna za opłatą jest stale aktualizowana, a zatem także i bardziej wartościowa w dłuższej perspektywie czasowej. To, czy inicjatywa bądź narzędzie są dostępne nieodpłatnie, czy za opłatą nie powinno być uznawane za wskaźnik wartości danej inicjatywy lub narzędzia. Ważne jest, aby wartość, adekwatność i/lub stosowalność każdej wybranej inicjatywy poddawano okresowym przeglądom Uwagi do Załącznika A Załącznik A zawiera przykłady dobrowolnych inicjatyw i narzędzi na rzecz społecznej odpowiedzialności. Zostały one wyodrębnione przez ekspertów z grupy roboczej ISO w toku prac nad niniejszą Normą Międzynarodową, na podstawie szczegółowych kryteriów opisanych w Załączniku A. Kryteria te nie wyrażają dokonanej przez ISO oceny wartości czy skuteczności którejkolwiek z inicjatyw, czy któregokolwiek z narzędzi na rzecz społecznej odpowiedzialności wymienionych w Załączniku A. Co więcej, sam fakt umieszczenia inicjatywy czy narzędzia służącego społecznej odpowiedzialności w Załączniku A nie oznacza poparcia ze strony ISO dla takiej inicjatywy lub narzędzia. Nie uwzględniono tu ważnych cech inicjatywy, których nie można obiektywnie zmierzyć w ramach niniejszej Międzynarodowej Normy takich jak skuteczność, wiarygodność, legalność i reprezentatywność. Zaleca się, aby cechy takie były ocenione przez osoby, które rozważają udział w danej inicjatywie bądź zastosowanie danego narzędzia. Wytyczne w zakresie innych ważnych aspektów, które należy uwzględnić, oceniając inicjatywy, przedstawiono w Ramce 16. Ramka 16 Inicjatywy podlegające certyfikacji oraz inicjatywy, w których występują aspekty komercyjne lub ekonomiczne Niektóre (choć nie wszystkie) z inicjatyw na rzecz społecznej odpowiedzialności, wymienione w Załączniku A uwzględniają możliwość certyfikacji przez niezależne strony trzecie. W niektórych przypadkach certyfikacja stanowi wymaganie warunkujące udział w inicjatywie. Możliwości, czy też wymagania certyfikacji nie należy uważać za wyznacznik wartości danej inicjatywy. Wdrożenie któregokolwiek spośród narzędzi lub inicjatyw wymienionych w Załączniku A w tym również tych, które wiążą się z certyfikacją nie może stanowić podstawy do deklarowania zgodności z ISO ani dowodu na przyjęcie lub wdrożenie tej normy. Bez względu na to, czy inicjatywy lub narzędzia zostały stworzone przez organizacje komercyjne czy też organizacje non profit, niektóre z nich uwzględniają aspekty komercyjne lub ekonomiczne i przewidują opłaty za użytkowanie, składki członkowskie lub opłatę za weryfikację bądź usługi certyfikacyjne. Korzystanie z inicjatywy lub narzędzia w celu promowania produktu lub organizacji stanowi kolejny przykład takiego aspektu komercyjnego. Istnienie tego rodzaju aspektów inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności nie jest samo w sobie negatywne; mogą one na przykład być niezbędne organizacji będącej administratorem inicjatywy lub narzędzia w celu pokrycia kosztów jej działań, lub mogą stanowić legalne środki informowania interesariuszy o odpowiednich charakterystykach produktu lub organizacji. Niemniej zaleca się, aby użytkownik niniejszej Normy Międzynarodowej, oceniając inicjatywy lub narzędzia, w których występują takie aspekty, rozważył je wraz z potencjalnymi konfliktami interesów. Na przykład organizacja będąca administratorem inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności może nadawać nieuzasadniony priorytet uzyskiwaniu przychodów ze świadczenia usług certyfikacyjnych, ze szkodą dla dokładności weryfikacji wymagań dla takiej certyfikacji. Ocena wiarygodności organizacji będących administratorami inicjatyw lub narzędzi jest zatem szczególnie istotna w przypadku istnienia takich aspektów o charakterze komercyjnym lub ekonomicznym.

100 100 PN-ISO 26000:2012 Załącznik A (informacyjny) Przykłady dobrowolnych inicjatyw i narzędzi na rzecz społecznej odpowiedzialności Korzystając z niniejszego załącznika, należy pamiętać, że ISO nie jest normą systemu zarządzania. Nie jest przeznaczona ani odpowiednia do celów certyfikacji, ani do stosowania w ramach regulacji lub umów. Wszelkie oferty certyfikacji według ISO lub deklaracje posiadania certyfikatu według ISO są sprzeczne z przeznaczeniem i celem niniejszej Normy Międzynarodowej. Informacje zawarte w niniejszym załączniku mają na celu wyłącznie przedstawienie dostępnych przykładów dodatkowych i dobrowolnych wytycznych w zakresie społecznej odpowiedzialności. Choć mogą one dostarczyć pożytecznych wskazówek dotyczących społecznej odpowiedzialności, uczestniczenie w którejkolwiek z tych inicjatyw lub używanie któregokolwiek z tych narzędzi nie warunkuje w żaden sposób statusu organizacji jako organizacji odpowiedzialnej społecznie. Niniejszy załącznik zawiera niewyczerpujący wykaz dobrowolnych inicjatyw i narzędzi na rzecz społecznej odpowiedzialności. Celem niniejszego załącznika jest podanie przykładów istniejących inicjatyw i narzędzi, które mogą dostarczyć dodatkowych wskazówek w zakresie kluczowych obszarów oraz integracji praktyk społecznej odpowiedzialności. W celu lepszego zrozumienia wdrożenia społecznej odpowiedzialności, użytkowników zachęca się również do zapoznania się z Bibliografią, która stanowi integralną część ISO Bibliografia zawiera odwołania do międzynarodowych instrumentów, które są uznawane za miarodajne źródła zaleceń przedstawionych w niniejszej Normie Międzynarodowej. Na potrzeby niniejszej Normy Międzynarodowej, inicjatywa na rzecz społecznej odpowiedzialności oznacza program lub działanie w szczególności ukierunkowane na osiągnięcie określonego celu związanego ze społeczną odpowiedzialnością (2.10). Narzędzie służące wdrażaniu społecznej odpowiedzialności oznacza system, metodologię lub podobne środki związane z określoną inicjatywą na rzecz społecznej odpowiedzialności, a jego celem jest pomoc organizacjom w realizacji określonego celu związanego ze społeczną odpowiedzialnością. Niniejszy załącznik podzielony jest na dwie tablice, jako że dokonano w nim rozróżnienia na inicjatywy i narzędzia, które mają zastosowanie do więcej niż jednego sektora (Tablica A.1: międzysektorowa ) oraz inicjatywy i narzędzia, które mają zastosowanie wyłącznie do określonych sektorów publicznych lub prywatnych (Tablica A.2: sektorowa ). Inicjatywy międzysektorowe na rzecz społecznej odpowiedzialności wymienione w Tablicy A.1 obejmują trzy rodzaje inicjatyw: inicjatywy międzyrządowe (opracowane i administrowane przez organizacje międzyrządowe); inicjatywy wielopodmiotowe (opracowane lub administrowane za pośrednictwem procesów wielopodmiotowych); oraz inicjatywy jednopodmiotowe (opracowane lub administrowane za pośrednictwem procesów jednopodmiotowych). Inicjatywy sektorowe na rzecz społecznej odpowiedzialności wymienione w Tablicy A.2 to inicjatywy, które opracowano dla określonych sektorów (takich jak rolnictwo, technologie informatyczne, usługi publiczne, turystyka i tak dalej) w dążeniu do podjęcia pewnych wyzwań specyficznych dla tych sektorów. W niniejszym załączniku nie wymieniono wszystkich sektorów, które opracowały inicjatywy, ani też wszystkich inicjatyw opracowanych dla poszczególnych sektorów. Istnienie inicjatywy w danym sektorze nie oznacza, że sektor ten cechuje większa odpowiedzialność lub większa szkodliwość. Dla każdego wymienionego narzędzia lub inicjatywy podano organizację lub organizacje, które je opracowały, wraz z informacjami, których obszarów kluczowych ISO lub praktyk na rzecz integracji społecznej odpowiedzialności inicjatywy te dotyczą. Podano również adresy internetowe, wraz z krótkim opisem zamierzonego celu i potencjalnych użytkowników danej inicjatywy lub narzędzia, jak również informacje, czy członkostwo stanowi wymaganie warunkujące korzystanie z inicjatywy lub narzędzia. Podano również informacje dotyczące zaangażowania organizacji międzyrządowych i interesariuszy w opracowanie danej inicjatywy lub narzędzia lub w administrowanie nimi, a także informację, czy inicjatywa lub narzędzie przewidziane są do certyfikacji.

101 PN-ISO 26000: Informacje zawarte w niniejszym załączniku pochodzą od ekspertów, którzy brali udział w pracach nad niniejszą Normą Międzynarodową. Informacje te odzwierciedlają stan aktualny w chwili ukończenia prac nad niniejszą Normą Międzynarodową i będą poddane przeglądowi przez ISO w ramach ewentualnej nowelizacji tej normy. Z uwagi na to, że informacje zawarte w niniejszym załączniku nie są wyczerpujące, a społeczna odpowiedzialność to dziedzina podlegająca nieustannemu rozwojowi, zaleca się, aby organizacje rozważające możliwe użycie inicjatyw lub narzędzi szukały aktualnych informacji również w innych źródłach oferujących informacje na temat inicjatyw dostępnych dla danego kraju, regionu lub sektora. W niniejszym załączniku uwzględniono tylko te inicjatywy lub narzędzia na rzecz społecznej odpowiedzialności, które spełniają wszystkie poniższe kryteria: dotyczą aspektów związanych z jednym lub większą liczbą kluczowych obszarów lub z integracją społecznej odpowiedzialności (jak opisano w Rozdziałach 5, 6 i 7 niniejszej Normy Międzynarodowej); nie opracowano ich specjalnie na potrzeby użycia w jednym kraju lub dla organizacji z jednego kraju, nawet jeżeli prowadzą one działalność za granicą; wykorzystuje się je obecnie w więcej niż jednym kraju; nie opracowano ich specjalnie dla jednej organizacji lub grupy organizacji (czyli organizacji, które są powiązane z uwagi na wspólnych właścicieli lub partnerów); są one dostępne publicznie bez opłat, jako narzędzie lub wytyczne (Uwaga: fakt, że organizacja odpowiedzialna za inicjatywę lub narzędzie może realizować inne działania, które wymagają od użytkowników ponoszenia kosztów, takich jak składki członkowskie lub opłaty za usługi, nie przesądza o wykluczeniu tej inicjatywy lub narzędzia z niniejszej listy, bez względu na to, czy koszty te są w jakiś sposób powiązane z tą inicjatywą lub narzędziem); ich administratorem nie jest prywatna organizacja komercyjna, która zarządza tą inicjatywą w celu uzyskania korzyści finansowych; oraz jest dostępna przynajmniej w jednym z oficjalnych języków ISO. Ramka 17 Niepopieranie inicjatyw przez ISO Kryteria wskazane powyżej nie są opinią ISO na temat wartości ani skuteczności którejkolwiek z wymienionych w niniejszym załączniku inicjatyw czy któregokolwiek z narzędzi na rzecz społecznej odpowiedzialności. Kryteria te stanowić mają po prostu obiektywną podstawę identyfikacji przykładowych inicjatyw i narzędzi, które mogą mieć zastosowanie w wielu organizacjach. Zaleca się, aby decydując, czy skorzystać z którejkolwiek z tych inicjatyw lub narzędzi, organizacja wzięła pod uwagę kwestie podane w 7.8. Mimo że w niniejszym załączniku wymieniono inicjatywy na rzecz społecznej odpowiedzialności, które wiążą się z certyfikacją, posiadanie certyfikacji związanej z którąkolwiek z tych inicjatyw nie jest warunkiem koniecznym uznania, że organizacja stosuje się do wytycznych niniejszej Normy Międzynarodowej (patrz Ramka 16). Fakt wymienienia inicjatywy lub narzędzia w niniejszym załączniku nie oznacza poparcia ze strony ISO dla takiej inicjatywy lub narzędzia. Co więcej, nie uwzględniono tu ważnych cech inicjatywy, których nie można obiektywnie zmierzyć w ramach niniejszej Normy Międzynarodowej takich jak skuteczność, wiarygodność, legalność i reprezentatywność. Zaleca się, aby cechy takie zostały uwzględnione przez osoby, które rozważają udział w danej inicjatywie bądź zastosowanie danego narzędzia.

102 102 PN-ISO 26000:2012 Tablica A.1 Przykłady inicjatyw międzysektorowych (mających zastosowanie do więcej niż jednego sektora działalności patrz również 7.8 oraz tekst wprowadzenia do niniejszego załącznika) Informacje zawarte w niniejszym załączniku odzwierciedlają stan aktualny w chwili ukończenia prac nad niniejszą Normą Międzynarodową. Z uwagi na fakt, że informacje te nie są wyczerpujące, a społeczna odpowiedzialność to nieustannie rozwijająca się dziedzina, zaleca się szukanie aktualnych informacji w innych źródłach. ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Sekcja 1: INICJATYWY MIĘDZYRZĄDOWE (Inicjatywy i narzędzia funkcjonujące w ramach bezpośredniej odpowiedzialności instytucji międzyrządowych, takich jak agencje Organizacji Narodów Zjednoczonych) OECD Narzędzie Rozpoznawania Ryzyka dla Przedsiębiorstw Międzynarodowych w Strefach Słabego Zarządzania UNCTAD Międzyrządowa Grupa Robocza Ekspertów w dziedzinie Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Sprawozdawczości (ISAR) UNEP Program Środowiskowy ONZ (UNEP) Kampania Climate Neutral Network UNEP Program Środowiskowy ONZ (UNEP) Inicjatywa Cyklu Użytkowania United Nations Global Compact X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Publikuje wykaz, którym spółki mogą się posługiwać przy badaniu ryzyka oraz podczas rozstrzygania dylematów etycznych dotyczących potencjalnych działań w krajach, w których zidentyfikowano słabości w obszarze ładu korporacyjnego. Grupa robocza do spraw przejrzystości korporacyjnej oraz zagadnień księgowych na szczeblu korporacyjnym. Zagadnienia z obszaru rachunkowości i sprawozdawczości korporacyjnej obejmują: Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (IFRS): wdrożenie, księgowość w sektorze MSP, ujawnianie informacji w zakresie ładu korporacyjnego, sprawozdawczość w zakresie odpowiedzialności korporacyjnej oraz ochrony środowiska. Grupy interesariuszy spotykają się raz w roku, aby omówić i uzgodnić podejście do zagadnień, którymi zajmuje się grupa. Otwarta dla wszystkich organizacji. Brak opłat. Inicjatywa powiązana z UNEP, otwarta dla wszystkich organizacji. Usprawnia wymianę informacji na temat tego, w jaki sposób organizacje mogą ograniczać emisję gazów cieplarnianych. Program nadzoruje Rada Dyrektorów składająca się z wyznaczonych interesariuszy. Inicjatywa przeznaczona dla ekspertów z organizacji działających w dziedzinie zarządzania cyklem użytkowania. Wymagana jest roczna składka członkowska. Zespoły zadaniowe zrzeszające Sekretariaty ONZ oraz uczestniczących interesariuszy starają się rozwijać zdolności i szkolenia w zakresie metod dotyczących cyklu użytkowania. Program stowarzyszony z Programem Środowiskowym Organizacji Narodów Zjednoczonych. Inicjatywa Organizacji Narodów Zjednoczonych skierowana do organizacji biznesowych. Otwarta dla wszystkich organizacji, uczestnicy zobowiązują się dostosować swoje strategie i funkcjonowanie do dziesięciu zasad w obszarach praw człowieka, prawa pracy, ochrony środowiska i działań antykorupcyjnych, oraz podejmować działania wspierające bardziej ogólne cele ONZ. Dobrowolna platforma, od organizacji wymaga się realizowania rocznej sprawozdawczości w zakresie wysiłków podejmowanych na rzecz wdrożenia tych zasad w politykach i praktykach. W ramach inicjatywy Global Compact Organizacji Narodów Zjednoczonych opracowano narzędzia i materiały informacyjne dla wszystkich podstawowych obszarów, które mają służyć uczestniczącym organizacjom pomocą. Brak wymaganych opłat.

103 PN-ISO 26000: Tablica A.1 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Sekcja 1: INICJATYWY MIĘDZYRZĄDOWE (ciąg dalszy) (Inicjatywy i narzędzia funkcjonujące w ramach bezpośredniej odpowiedzialności instytucji międzyrządowych, takich jak agencje Organizacji Narodów Zjednoczonych) UNGC, UNDP, UNITAR Narzędzie ONZ Oceny Partnerstwa UNIDO Responsible Entrepreneurs Achievement Programme AccountAbility Seria AA1000 Amnesty International Zasady Praw Człowieka dla Spółek Business Social Compliance Initiative (BSCI) Centre for Business Ethics (ZfW) System Zarządzania Wartościami Ceres Zasady Ceres X X X X X X X X X X X X X Narzędzie planowania i samooceny mające na celu wzmocnienie wpływu rozwojowego oraz wniesienie wkładu do zrównoważonego rozwoju partnerstw prywatno-publicznych. Dostępne nieodpłatnie dla wszystkich organizacji. UNIDO szkoli konsultantów w zakresie upowszechniania metod i technik zarządzania CSR wśród organizacji na całym świecie. Inicjatywa wspierana przez UNIDO, skierowana do małych i średnich przedsiębiorstw. Członkostwo i składki nie są wymagane. Oferuje strukturę systemową i narzędzia analityczne wspomagające zarządzanie obszarem CSR w MSP. Sekcja 2: INICJATYWY WIELOPODMIOTOWE (Inicjatywy lub narzędzia opracowane lub administrowane za pośrednictwem procesów wielopodmiotowych) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Organizacja oparta na członkostwie, otwarta dla wszystkich organizacji i jednostek. Składki członkowskie. Nacisk na sprawozdawczość w zakresie zrównoważenia działalności i społecznej odpowiedzialności oraz zaangażowanie interesariuszy. Opracowała trzy standardy, przewidziane dla wszystkich organizacji: AA1000APS zawiera ogólne zasady rozliczalności AA1000AS zawiera wymogi dotyczące zapewniania zrównoważonego rozwoju AA1000SES zawiera założenia ramowe dla zaangażowania interesariuszy Organizacja członkowska otwarta dla osób pragnących propagować przestrzeganie praw człowieka. Źródło informacji na temat przestrzegania praw człowieka w określonych krajach. Publikacja Zasady Praw Człowieka dla Spółek zawiera listę kontrolną. Inicjatywa branżowa, która skupia się na praktykach pracowniczych w ramach łańcuchów dostaw przede wszystkim dużych spółek handlu detalicznego. Większość członków to spółki handlu detalicznego oraz firmy marketingowe, które płacą składki członkowskie i zgadzają się na audytowanie dostawców na podstawie kodeksu postępowania. W ramach inicjatywy certyfikuje się audytorów. Organizacja, która promuje etykę biznesu w Niemczech i Europie. Zapewnia szkolenia i narzędzia zarządcze, w tym ramy systemowe ładu korporacyjnego w odniesieniu do zagadnień prawnych, ekonomicznych, ekologicznych i społecznych. (strona w języku niemieckim) Organizacja członkowska zrzeszająca głównie organizacje ekologiczne wraz z inwestorami, którzy chcą wykorzystać rynki kapitałowe do zaangażowania spółek w sprawy związane z ochroną środowiska i ładem korporacyjnym. Spółki zachęca się do popierania zasad Ceres. Wdrożenie tych zasad wiąże się z audytem i publikowaniem sprawozdań. Pobierane są składki członkowskie. Członkowie mają dostęp do pomocy technicznej w zakresie zagadnień związanych z ochroną środowiska i zarządzania nimi.

104 104 PN-ISO 26000:2012 Tablica A.1 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con 6.8 CID PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. CSR360 Global Partner Network EFQM Ramy systemowe CSR i Modelu Doskonałości ETI Ethical Trading Initiative European Business Ethics Network (EBEN) Sekcja 2: INICJATYWY WIELOPODMIOTOWE (ciąg dalszy) (Inicjatywy lub narzędzia opracowane lub administrowane za pośrednictwem procesów wielopodmiotowych) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Fair Labour Association (FLA) X X X X X X X X X FORÉTICA SGE 21 System Etyki i Zarządzania CSR Global Reporting Initiative (GRI) Wytyczne Raportowania w zakresie Zrównoważonego Rozwoju X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Promuje międzynarodową wymianę informacji na temat CSR. Aby zostać organizacją partnerską, należy dokonać wpłaty składki oraz uzyskać akceptację. Sieć jest zwoływana przez stowarzyszenie Business in the Community (BITC) z siedzibą w Zjednoczonym Królestwie. Narzędzie samooceny, do stosowania w zarządzaniu CSR. Dotychczasowa Europejska Fundacja Zarządzania Jakością, a obecnie EFQM to organizacja członkowska otwarta dla organizacji biznesowych, rządowych i pozarządowych. Pobierane są składki. Organizacja usprawnia wymianę informacji i świadczy usługi na rzecz swoich członków. Organizacja członkowska otwarta dla spółek, NGO i poszczególnych organizacji związków zawodowych. Jej celem jest pozyskiwanie spółek do pracy z NGO i związkami zawodowymi, w celu poznania najlepszych sposobów wdrażania kodeksów praktyk pracowniczych w łańcuchach dostaw. Spółki płacą składki członkowskie, wyrażają zgodę na stosowanie kodeksu praktyk pracowniczych w odniesieniu do swoich dostawców, raportują swoje działania i stosują się do innych wymogów. Organizacja członkowska ze składką roczną, zajmująca się promocją etyki biznesu. Organizuje konferencje i publikacje. Organizuje również sieci krajowe oraz sieci tematyczne dla specjalistów w dziedzinie etyki korporacyjnej oraz praktyków z innych dziedzin. Inicjatywa wielopodmiotowa, ustanowiona z myślą o praktykach pracy w ramach łańcuchów dostaw. Wśród uczestników znajdują się spółki sourcingowe, kolegia i uniwersytety oraz NGO. Spółki uczestniczące muszą wspierać monitorowanie i weryfikację warunków pracy swoich dostawców. FLA publikuje sprawozdania z prowadzonej działalności. Inicjatywa, w ramach której ustalane są kryteria ustanawiania, wdrożenia i oceny systemów etyki i zarządzania społeczną odpowiedzialnością. (strona w języku hiszpańskim) Inicjatywa opracowana przez UNEP i CERES (również wymienione w niniejszym załączniku), dostarczająca wzorcowych wskaźników, wytycznych i narzędzi wsparcia w zakresie sprawozdawczości dotyczącej zrównoważonej działalności. Globalni interesariusze organizacje dostarczają wskazówek i wytycznych. Wytyczne, dodatki i załączniki organizacji dostępne są bez opłat na jej stronie internetowej. Za materiały szkoleniowe trzeba uiścić symboliczną opłatę. Narzędzia obejmują: Wytyczne dotyczące Raportowania w zakresie Zrównoważonej Działalności (wskaźniki i zasady) Rozmaite dodatki branżowe (budownictwo, telekomunikacja, agencje publiczne itd.) Protokół zakresu sprawozdawczości (sfera wpływów i analiza wpływu)

105 PN-ISO 26000: Tablica A.1 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI FOP Con CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Danish Institute for Human Rights Ocena Zgodności w zakresie Praw Człowieka International Social and Environmental Accreditation and Labelling Alliance (ISEAL) Joint Article Management Promotion Consortium (JAMP) International Framework Agreement Sekcja 2: INICJATYWY WIELOPODMIOTOWE (ciąg dalszy) (Inicjatywy lub narzędzia opracowane lub administrowane za pośrednictwem procesów wielopodmiotowych) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Rainforest Alliance X X X X X X X X R-bec Norma Systemu Zarządzania Zgodnością Etyczną/ Prawną Project Sigma Wytyczne Sigma Responsabilidad Social Empresarial Caja de Herramientas para America Latina X X X X X X X X X X X X X X X X X X Ta krajowa organizacja praw człowieka prowadzi projekt Prawa Człowieka a Biznes, w ramach którego dostarcza informacji na temat poszanowania praw człowieka w różnych krajach. Oferuje również narzędzia zarządcze i przewodniki, niekiedy za opłatą. Ocena Zgodności w zakresie Praw Człowieka to złożone narzędzie dostępne za pośrednictwem strony internetowej za opłatą. Mniej skomplikowane narzędzie HRCA Quick Check dostępne jest za darmo. Organizacja zrzeszająca międzynarodowe organizacje ustanawiające standardy społeczne i środowiskowe. Propaguje standardy dobrowolne oraz oceny zgodności związane z zagadnieniami społecznymi i środowiskowymi. Dostarcza narzędzi do ustanawiania i oceny standardów. Pobiera się opłatę za członkostwo. Członkowski, odpłatny program wymiany informacji, ułatwiający organizacjom przestrzeganie wymogów prawnych dotyczących substancji chemicznych występujących w produktach. Udostępnia formularze do opisu i przekazywania informacji na temat substancji chemicznych występujących w produktach oraz infrastrukturę informatyczną do wymiany formularzy. Prowadzi sesje edukacyjne i szkoleniowe, których celem jest rozpowszechnianie wzorców programu. Umowy negocjowane pomiędzy przedsiębiorstwami transnarodowymi (TNE) oraz Międzynarodowymi Federacjami Branżowymi (GUF) opracowane w celu dostarczenia środków do rozwiązywania na poziomie międzynarodowym problemów związanych przede wszystkim z praktykami pracowniczymi w oddziałach spółek międzynarodowych. Organizacja członkowska utworzona w celu ustanowienia standardów społecznych i środowiskowych oraz certyfikowania producentów w leśnictwie, rolnictwie i turystyce. Zapewnia szkolenia i pomoc techniczną branżom objętym działaniami certyfikacyjnymi organizacji. Darmowa norma dla systemów zarządzania, przeznaczona dla każdej organizacji, która chce opracować system zarządzania zgodnością z wymaganiami etycznymi i prawnymi. (strona w języku japońskim) Wytyczne dla organizacji w zakresie wkładu na rzecz zrównoważonego rozwoju. Bezpłatne. Zbiór narzędzi analitycznych i szkoleniowych, służący pomocą MSP w Ameryce Łacińskiej w doskonaleniu inicjatyw i praktyk w zakresie społecznej odpowiedzialności. (strona w języku hiszpańskim)

106 106 PN-ISO 26000:2012 Tablica A.1 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyki organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Social Accountability International (SAI) Natural Step International (TNS) Transparency International (TI) Różne narzędzia Caux Round Table Zasady Biznesowe Consumers International Karta Globalnego Biznesu CSR Europe Toolbox Ethos Institute Wskaźniki CSR Ethos Sekcja 2: INICJATYWY WIELOPODMIOTOWE (ciąg dalszy) (Inicjatywy lub narzędzia opracowane lub administrowane za pośrednictwem procesów wielopodmiotowych) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Inicjatywa wielopodmiotowa dotycząca praktyk związanych z zatrudnieniem. Ustanawia auditowalną normę SA8000 dotyczącą miejsc pracy. W jej ramach powstała publikacja pt. Handbook for Implementing a Socially Responsible Supply Chain Managemenmt System oraz inne narzędzia. Partneruje w organizacji szkoleń i wsparcia technicznego dla auditorów, pracowników, dostawców i klientów. Niezależna organizacja Social Accountability Accreditation Services (SAAS), akredytuje jednostki certyfikujące według normy SA Międzynarodowa organizacja non profit działająca na rzecz zrównoważonego rozwoju. TNS oferuje model planowania złożonych systemów zarządzania, jak również nieodpłatnie dostępne narzędzia umożliwiające osobom indywidualnym i organizacjom zdobycie wiedzy na temat zrównoważonego rozwoju i przyczynianie się do niego. Ogólnoświatowa członkowska organizacja pozarządowa działająca na rzecz zwalczania korupcji. Proponuje narzędzia i dane przeznaczone dla organizacji, poszczególnych sektorów gospodarki i agencji rządowych. Przykłady narzędzi: Zasady Przeciwdziałania Korupcji w Biznesie, dobrowolny kodeks opracowany przez zróżnicowane grono interesariuszy Global Corruption Report Corruption Perceptions Index Bribe Payers Index Global Corruption Barometer The Integrity Pact Sekcja 3: INICJATYWY JEDNOPODMIOTOWE (Inicjatywy i narzędzia opracowane lub administrowane za pośrednictwem procesów jednopodmiotowych) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Sieć ludzi biznesu, z krajowymi oddziałami, która stara się propagować zasady etyczne, współpracę i dialog pomiędzy menedżerami, funkcjonariuszami publicznymi oraz obywatelami. Organizacja ta proponuje zbiór zasad, których przestrzeganie zapewnia, że działalność biznesowa jest prowadzona etycznie. Światowa federacja grup konsumenckich. Karta zawiera najlepsze praktyki biznesowe oraz prawa konsumenckie w obszarach zainteresowania konsumentów. Z członkostwem wiąże się obowiązek wnoszenia składki oraz prawo do głosowania nad kodeksami i kartami. Inicjatywa zrzeszająca spółki europejskie i krajowe organizacje działające na rzecz CSR. Obowiązuje składka członkowska. Prowadzi projekty, organizuje spotkania i wydaje publikacje. Toolbox to internetowy zbiór przewodników oraz innych materiałów powstających w ramach projektów przy udziale członków i ich interesariuszy, uporządkowany tematycznie. Organizacja brazylijska koncentrująca się na promowaniu społecznej odpowiedzialności w sektorze biznesu. Oferuje kilka darmowych narzędzi CSR, w tym zestaw wskaźników CSR.

107 PN-ISO 26000: Tablica A.1 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO KLUCZOWE OBSZARY* CG HR Lab Env PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI FOP Con CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. The Global Sullivan Principles of Social Responsibility International Business Leaders Forum (IBLF) Przewodnik do Oceny Wpływu w zakresie Praw Człowieka International Chamber of Commerce (ICC) Różne narzędzia I inicjatywy Partnering Against Corruption Initiative (PACI) Zasady Biznesowe w zakresie Przeciwdziałania Korupcji World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) Różne inicjatywy I narzędzia WBCSD and World Resources Institute (WRI) Protokół w sprawie Gazów Cieplarnianych Sekcja 3: INICJATYWY JEDNOPODMIOTOWE (ciąg dalszy) (Inicjatywy lub narzędzia opracowane lub administrowane za pośrednictwem procesów jednopodmiotowych) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Dobrowolny ogólnoświatowy kodeks postępowania w sferze społecznej, gospodraczej i środowiskowej. Organizacje zobowiązują się do przestrzegania określonych zasad w obszarze tworzenia polityki wewnętrznej, szkoleń i sprawozdawczości. Ze stosowaniem kodeksu nie wiążą się opłaty ani członkostwo. Interesariusze nie są zaangażowani w kształtowanie kodeksu. IBLF to fundacja non profit, którą wspiera duża liczba organizacji biznesowych i która promuje wkład świata biznesu w zrównoważony rozwój. Opracowuje rozmaite publikacje i narzędzia w rodzaju: Humna Rights Translated: A Business Reference Guide. W 2007 roku IBLF, wspólnie z Międzynarodową Korporacją Finansową Banku Światowego opublikował dokument Guide to Human Rights Impact Assessment oraz dokument Management Road Testing Draft. Organizacja zrzeszająca przedsiębiorstwa z całego świata, pobierająca od swoich członków składki, utworzona w celu reprezentowania interesów świata biznesu. Opracowała liczne inicjatywy i narzędzia związane z różnymi aspektami społecznej odpowiedzialności, w tym: Skonsolidowany Kodeks Praktyk Reklamowych i Komunikacyjnych ICC Dziewięć Kroków do Prowadzenia Odpowiedzialnego Biznesu ICC Wytyczne w zakresie Odpowiedzialności w ramach Łańcuchów Dostaw ICC Wprowadzenie do Odpowiedzialnego Sourcingu ICC Karta Biznesowa Zrównoważonego Rozwoju ICC Dobrowolny kodeks praktyk antykorupcyjnych, który wymaga zobowiązania się przez sygnatariuszy do stosowania zasady zera tolerancji dla korupcji. Organizacja członkowska, bezpłatna. Zarządzana przez interesariuszy za pośrednictwem trzech grup roboczych oraz rady zarządców. Organizacja członkowska zorientowana głównie na duże przedsiębiorstwa. Roczna składka członkowska. Opracowała liczne, publicznie dostępne inicjatywy i narzędzia, w tym: Narzędzie Global Water Tool Zwiększanie Zaangażowania Interesariuszy: Pomiary Wpływu Ład Organizacyjny: Narzędzie do Zarządzania Publikacjami Zrównoważony Rozwój: Narzędzie Szkoleniowe Liczne inne wytyczne, inicjatywy i narzędzia dotyczące określonych zagadnień społecznych i środowiskowych. Dostępne nieodpłatnie standardy rachunkowości i sprawozdawczości dla spółek na potrzeby sprawozdawczości w zakresie emisji sześciu gazów cieplarnianych wymienionych w Protokole z Kjoto Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu. Oferuje rozmaite narzędzia, które mają pomóc spółkom w obliczaniu wielkości emisji.

108 108 PN-ISO 26000:2012 Tablica A.2 Przykłady inicjatyw sektorowych (mających zastosowanie do jednego, określonego sektora lub działalności patrz również 7.8 oraz tekst wprowadzenia do niniejszego załącznika) Informacje zawarte w niniejszym załączniku odzwierciedlają stan rzeczy aktualny w chwili ukończenia prac nad niniejszą Normą Międzynarodową. Z uwagi na fakt, że informacje te nie są wyczerpujące, a społeczna odpowiedzialność to nieustannie rozwijająca się dziedzina, zaleca się szukanie aktualnych informacji w innych źródłach. ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; oraz adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Better Sugarcane Initiative (BSI) Common Code for the Coffee Community Association (4C) Kodeks postępowania Fairtrade Labelling Organizations International (FLO) Sektor: ROLNICTWO X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X GLOBALG.A.P. X X X X X X X International Cocoa Initiative Rainforest Alliance Standardy Zrównoważonej Gospodarki Rolnej (SAN) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Organizacja sprzedawców detalicznych cukru, inwestorów, handlowców, producentów i NGO, ustalająca zasady i kryteria mające w zamierzeniu zaradzić rozmaitym kwestiom społecznym i środowiskowym w sektorze produkcji cukru. Od członków komitetu sterującego, specjalnych doradców grup roboczych i członków grup roboczych pobierane są składki. Organizacja członkowska zrzeszająca producentów kawy, organizacje z branży (sprzedawców detalicznych, brand marketerów i producentów) oraz przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego (organizacje pozarządowe i związki zawodowe), utworzona w celu propagowania poprawy warunków społecznych, środowiskowych i ekonomicznych w sektorze produkcji kawy. Program obejmuje Common Code for the Coffee Community (4C), system weryfikacji oraz wsparcie techniczne dla producentów. Członkowie uczestniczą w inicjatywach dotyczących sfery zarządzania i weryfikacji. Organizacja patronacka inicjatyw w zakresie oznakowania, działająca w 20 krajach za pośrednictwem sieci organizacji certyfikujących i producentów. Oferuje certyfikację według ogólnych lub branżowych standardów sprawiedliwego handlu. Certyfikacja uprawnia członków do posługiwania się znakiem certyfikacji oraz uczestniczenia w walnym zgromadzeniu i radzie zarządców. GAP odnosi się do Dobrych Praktyk Rolniczych. Stowarzyszenie non profit utworzone w celu opracowywania dobrowolnych standardów certyfikacji produktów i praktyk rolniczych. Aby brać udział w pracach nad standardami, członkowie organizacji zobowiązani są opłacać składki. Organizacja utworzona z zamiarem przeciwdziałania wykorzystywaniu dzieci do pracy oraz innym niedozwolonym praktykom pracowniczym w sektorze uprawy kakao. Wśród organizacji uczestniczących znajdują się główne marki producentów czekolady, przetwórców kakao oraz organizacje pozarządowe i związki zawodowe. Organizacja członkowska zrzeszająca grupy rolników i producentów, którzy zajmują się uprawą tropikalnych gatunków eksportowych. Działa na rzecz najlepszych praktyk zarządczych w łańcuchach wartości w rolnictwie, zachęcając rolników do przestrzegania standardów SAN oraz motywując handlowców i konsumentów do wspierania zrównoważonej działalności.

109 PN-ISO 26000: Tablica A.2 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; oraz adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. Sektor: ROLNICTWO (ciąg dalszy) UTZ CERTIFIED X X X X X X X X X X X X World Cocoa Foundation Clean Clothes Campaign (CCC)) Fair Wear Foundation (FWF) Fur Free Retailer Program Roundtable on Sustainable Biofuels UNEP Inicjatywa na rzecz Zrównoważonego Budownictwa i Klimatu X X X X X X X X X X Sektor: ODZIEŻ X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Sektor: BIOPALIWA X X X X X X X X X X Sektor: BUDOWNICTWO X X X X Inicjatywa certyfikacyjna oparta na Kodeksie Postępowania, ustanawiająca kryteria społeczne i środowiskowe dotyczące odpowiedzialnych praktyk rolniczych i efektywnego zarządzania gospodarstwem rolnym. Korzysta z usług audytorów zewnętrznych. Obecnie koncentruje się na kwestiach związanych z produkcją kawy, kakao, herbaty, oleju palmowego. Usługa obejmuje system monitorowania i identyfikacji, który pozwala śledzić drogę produktu w łańcuchu, od producenta do przetwórcy, aby umożliwić kupującym zdobycie wiedzy o pochodzeniu produktu. Organizacja zrzeszająca producentów czekolady i kakao, handlowców i stowarzyszenia branżowe. Obowiązuje składka członkowska. Wspiera programy promujące zrównoważone i ekologiczne rolnictwo, rozwój społeczeństwa, standardy pracownicze oraz osiąganie lepszych, sprawiedliwych zysków. Międzynarodowe stowarzyszenie organizacji krajowych z 12 krajów europejskich, działające na rzecz poprawy warunków pracy w przemyśle odzieżowym oraz ochrony pracowników w branży nastawionej na zmiany. CCC realizuje kampanie dotyczące konkretnych spraw i współpracuje ze spółkami i władzami, aby je rozwiązywać. CCC dostarcza również informacji na temat warunków pracy i praktyk pracowniczych w branży oraz stosuje kodeks porównawczy. Organizacja wielopodmiotowa, zajmująca się praktykami pracowniczymi w ramach łańcuchów dostaw w sektorze ubraniowym i obuwniczym. Firmy sourcingowe należące do FWF opłacają roczne składki, przyjmują Kodeks Praktyk Pracowniczych oraz stosują się do innych wymogów. Spółki są co roku oceniane pod względem zgodności z kodeksem. (strona w języku holenderskim) Inicjatywa, której celem jest informowanie konsumentów o polityce sprzedawców detalicznych w odniesieniu do futer naturalnych. Inicjatywa ma na celu zlikwidowanie sprzedaży produktów z futer naturalnych w handlu detalicznym poprzez wspieranie sprzedawców, którzy zobowiązali się na piśmie do polityki rezygnacji ze sprzedaży futer naturalnych. Organizacja oparta na członkostwie, pobierająca składki. Patronuje dyskusjom z udziałem interesariuszy, mającym na celu opracowanie zasad i kryteriów produkcji biopaliw. Otwarta dla wszystkich organizacji z sektora budowlanego. Obowiązuje roczna składka członkowska. Realizuje wspólny program prac na rzecz propagowania ekologicznych budynków i budownictwa uwzględniającego cały cykl użytkowania. Członkowie uczestniczą w pracach, tworząc narzędzia i inicjatywy wspomagające program prac. Program realizowany we współpracy z Programem Środowiska Organizacji Narodów Zjednoczonych.

110 110 PN-ISO 26000:2012 Tablica A.2 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; oraz adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. International Council of Chemical Associations Odpowiedzialność I Troska Business Social Compliance Initiative (BSCI) Electronic Industry Citizenship Coalition Kodeks Postępowania dla Branży Elektronicznej Zentralverband der Deutschen Elektro- und Elektronikindustrie Kodeks Postępowania w zakresie Społecznej Odpowiedzialności Biznesu IHA Wytyczne IHA dotyczące zrównoważonego rozwoju Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) Sektor: CHEMIA X X X X X X X X X X X X X Sektor: PRODUKTY KONSUMENCKIE / HANDEL DETALICZNY X X X X X X X X Sektor: ELEKTRONIKA X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Sektor: ENERGETYKA X X X X X X X X X X X X Sektor: PRZEMYSŁ WYDOBYWCZY Organizacja oparta na członkostwie, zrzeszająca spółki z branży chemicznej. Obowiązuje składka członkowska. Prace koncentrują się na wpływie produktów i procesów na zdrowie, bezpieczeństwo i środowisko. Program zarządzania produktami obejmuje produkcję i użycie substancji chemicznych oraz łańcuch dostaw. Organizacja branżowa zajmująca się praktykami pracowniczymi funkcjonującymi w łańcuchach dostaw. Zrzesza sprzedawców detalicznych oraz inne spółki, które importują towary lub wprowadzają je do obrotu. Członkowie są zobowiązani do audytowania swoich dostawców według kodeksu postępowania BSCI. BSCI certyfikuje audytorów. Organizacja oparta na członkostwie, pobierająca roczne składki zależne od przychodów spółki oraz statusu członkowskiego. Pełnoprawni członkowie zobowiązani są stosować kodeks postępowania. Rada zarządzająca składająca się z interesariuszy branżowych określa wytyczne i nadzoruje organizację. Organizacja oparta na członkostwie. Kodeks postępowania określa wytyczne zmierzające do poprawy funkcjonowania w zakresie zagadnień społecznych i środowiskowych w przemyśle elektronicznym. (strona w języku niemieckim) Organizacja działająca w branży hydroenergetycznej. Opracowuje rozmaite, ogólnie dostępne narzędzia i publikacje. Wytyczne Zrównoważonego Rozwoju IHA zawierają zalecenia operacyjne dotyczące zagadnień ekonomicznych, społecznych i środowiskowych. Inicjatywa wielopodmiotowa zrzeszająca rządy, przedsiębiorstwa, organizacje obywatelskie oraz inwestorów, propagująca ujawnianie i weryfikację płatności spółek oraz przychodów rządowych w sektorze ropy, gazu i wydobywczym. Spółki uczestniczące zobowiązują się informować o płatnościach na rzecz instytucji rządowych, a wdrażające instytucje rządowe zobowiązują się informować o płatnościach otrzymanych od spółek. W opracowywaniu i monitorowaniu poszczególnych planów uczestniczą organizacje obywatelskie.

111 PN-ISO 26000: Tablica A.2 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; oraz adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. International Petroleum Industry Environmental Conservation Association (IPIECA) Różne narzędzia i inicjatywy International Council on Mining and Metals (ICMM) Założenia Ramowe Zrównoważonego Rozwoju The Voluntary Principles on Security and Human Rights Sektor: PRZEMYSŁ WYDOBYWCZY (ciąg dalszy) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Sektor: FINANSE / INWESTYCJE Equator Principles X X X Guideline for ESG Reporting and Integration into Financial Analysis Principles for Responsible Investment (PRI) The Carbon Disclosure Project X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Organizacja branżowa zrzeszająca przedsiębiorstwa przetwórstwa ropy naftowej i gazu. Opracowuje rozmaite ogólnie dostępne publikacje i narzędzia, takie jak: Zestaw Szkoleniowy Prawa Człowieka dla Branży Przetwórstwa Ropy i Gazu Wytyczne dla Branży Przetwórstwa Ropy i Gazu w zakresie Dobrowolnej Sprawozdawczości nt. Zrównoważonego Rozwoju Wytyczne w zakresie Raportowania nt. Emisji Gazów Cieplarnianych dla Branży Naftowej Przewodnik Operacyjny po Obszarach Konfliktów dla Branży Przetwórstwa Ropy i Gazu Organizacja branżowa zrzeszająca przedsiębiorstwa z branży wydobywczej i metalowej oraz powiązanych stowarzyszeń branżowych. Członkowie zobowiązują się do stosowania Założeń Ramowych Zrównoważonego Rozwoju, obejmujących 10 Zasad. Zainicjowane przez rządy UK i USA, Zasady zawierają wskazówki dla spółek i NGO dotyczące identyfikacji zagrożeń w zakresie praw człowieka oraz bezpieczeństwa. Ponadto wskazówki dotyczą angażowania państwowych oraz prywatnych sił bezpieczeństwa oraz współpracy z nimi. Korzystanie z zasad wymaga wniesienia opłaty. Punkt odniesienia dla sektora finansowego, służący do ustalania ryzyka społecznego i środowiskowego w finansowaniu projektów, oceny tego ryzyka i zarządzania nim. Wytyczne w zakresie sprawozdawczości dotyczącej zagadnień środowiskowych, społecznych i związanych z ładem korporacyjnym (ESG) oraz punkt odniesienia dla analityków finansowych przy uwzględnianiu ESG w analizach finansowych. dok/35683.php (strona w języku niemieckim) Określa założenia ramowe dla inwestorów w zakresie ich obowiązków powierniczych (lub równoważnych) z należytym uwzględnieniem zagadnień środowiskowych, społecznych oraz związanych z ładem korporacyjnym. Założenia ramowe opracowuje wyznaczona do tego celu grupa specjalistów-interesariuszy. Wymagane jest członkostwo z sugerowaną dobrowolną opłatą. Oparta na członkostwie organizacja non profit. Oferuje spółkom oraz innym organizacjom nieodpłatnie metodologie obliczania i ujawniania emisji związków węgla związanych z ich działalnością oraz oceny stopnia narażenia na ryzyko klimatyczne. Przedsiębiorstwa mogą korzystać z tej metodologii oraz przekazywać informacje, które będą dostępne na stronie projektu (CDP) i z których instytucje finansowe będą mogły korzystać przy określeniu poziomów emisji związków węgla przypisanych do projektów finansowania i projektów inwestycyjnych instytucji finansowej.

112 112 PN-ISO 26000:2012 Tablica A.2 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; oraz adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. UNEP Finance Initiative (UNEP FI) Wolfsberg Group Zasady Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy Wolfsberg Marine Stewardship Council Forest Stewardship Council (FSC) Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes (PEFC) UNEP and International Telecommunication Union (ITU) Global e-sustainability Initiative (GeSI) Sektor: FINANSE / INWESTYCJE (ciąg dalszy) X X X X X X X X X X X X X X Sektor: RYBOŁÓWSTWO X X X X X X Sektor: LEŚNICTWO X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Sektor: TECHNIKI INFORMATYCZNE X X X X X X Inicjatywa oparta na płatnym członkostwie, otwarta dla wszystkich organizacji z sektora finansowego. Ściśle współpracuje z organizacjami członkowskimi na rzecz tworzenia i propagowania powiązań między obszarem ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju oraz efektywności finansowej działalności. Interesariusze składają propozycje projektów i biorą udział w ich opracowywaniu. Organizacja zrzeszająca banki z całego świata, tworząca standardy branżowe oraz zasady zwalczania korupcji i prania pieniędzy dla sektora usług finansowych. Przedstawiciele interesariuszy opracowują standardy i zasady, które są udostępniane publicznie. Inicjatywa certyfikacyjna, w ramach której przedsiębiorstwa stosujące zrównoważone praktyki w sektorze rybołówstwa uzyskują prawo posługiwania się ekoznakiem. Obejmuje ona: Kodeks Odpowiedzialnego Rybołówstwa Kodeks Dobrych Praktyk na potrzeby Ustanawiania Standarów Społecznych i Środowiskowych, oraz Wytyczne w zakresie przyznawania Przedsiębiorstwom Połowowym prawa do stosowania oznakowania ekologicznego ryb i produktów z ryb. Za certyfikację i posługiwanie się znakiem pobierana jest opłata. Grupa zrzeszająca osoby fizyczne i organizacje, pobierająca składkę członkowską. Członkowie pomagają w zarządzaniu i tworzeniu polityki. FSC to system certyfikacji, w ramach którego świadczone są usługi w zakresie ustanawiania standardów międzynarodowych, usługi związane ze znakami handlowymi oraz usługi akredytacyjne na rzecz przedsiębiorstw, organizacji oraz społeczności zainteresowanych odpowiedzialnym leśnictwem. PEFC to organizacja patronacka pracująca na rzecz wzajemnej uznawalności schematów certyfikacji w zakresie zrównoważonego zarządzania terenami leśnymi. Organizacje krajowe zapewniają struktury zarządcze oraz uznawalność grup członkowskich. Organizacja, do której mogą wstępować przedsiębiorstwa i organizacje prowadzące działalność w branży informatycznej oraz technik telekomunikacyjnych. Obowiązuje składka członkowska. Organizacja oferuje wskazówki oraz narzędzie oceny potrzeby doskonalenia wyników w obszarze zrównoważonego rozwoju swoich członków.

113 PN-ISO 26000: Tablica A.2 (ciąg dalszy) ORGANIZACJA INICJATYWA LUB NARZĘDZIE (Organizacje w porządku alfabetycznym w podziale na sekcje) Znak X oznacza, że inicjatywa/narzędzie odnosi się do przynajmniej jednego aspektu lub zagadnienia włączonego do odpowiedniego podrozdziału. Nie oznacza to kompatybilności z ISO ani poparcia ze strony ISO CG KLUCZOWE OBSZARY* 6.3 HR Lab Env FOP Con PRAKTYKI NA RZECZ INTEGROWANIA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI CID Informacje dodatkowe (krótki opis inicjatywy/narzędzia; udział interesariuszy w zarządzaniu; docelowi odbiorcy oraz warunki dostępu; możliwość lub wymóg certyfikacji; oraz adres internetowy w celu uzyskania dodatkowych informacji) *Spis podrozdziałów ISO 26000: 6.2 Ład organizacyjny; 6.3 Prawa człowieka; 6.4 Praktyki z zakresu pracy; 6.5 Środowisko; 6.6 Uczciwe praktyki operacyjne; 6.7 Zagadnienia konsumenckie; 6.8 Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej; 5.2 Rozpoznanie społecznej odpowiedzialności; 5.3 Identyfikowanie i angażowanie interesariuszy; 7.2 Charakterystyka organizacji a społeczna odpowiedzialność; 7.3 Rozumienie społecznej odpowiedzialności organizacji; 7.4 Praktyki w zakresie integrowania społecznej odpowiedzialności z działaniami organizacji; 7.5 Komunikacja w zakresie społecznej odpowiedzialności; 7.6 Zwiększanie wiarygodności odnośnie do społecznej odpowiedzialności; 7.7 Przegląd oraz doskonalenie działań i praktyk organizacji związanych ze społeczną odpowiedzialnością. International Road Transport Union Karta Zrównoważonego Rozwoju Coalition of tourismrelated organizations Kodeks Postępowania w zakresie Ochrony Dzieci przed Wykorzystywaniem Seksualnym w sektorze Podróży i Turystyki Rainforest Alliance and other partners Partnerstwo na rzecz Globalnych Kryteriów Zrównoważonej Turystyki Sektor: TRANSPORT X X X Sektor: PODRÓŻE I TURYSTYKA X X X X X X X X Międzynarodowy organ przedstawicielski branży transportu drogowego. Celem Karty jest propagowanie społecznej odpowiedzialności w sektorze. Dobrowolny kodeks postępowania, który zobowiązuje organizacje do wdrożenia sześciu kryteriów mających na celu ochronę dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym w sektorze podróży i turystyki. Oferuje bezpłatny zestaw szkoleniowy dotyczący wdrożenia tych kryteriów. Struktury organizacyjne Sekretariatu zapewnia ECPAT USA. Inicjatywa Sojuszu na rzecz Lasów Deszczowych, Programu Środowiska ONZ, Fundacji ONZ oraz Organizacji Światowej Turystyki ONZ, zrzesza rozmaite stowarzyszenia branżowe i NGO. Podstawę wspólnej interpretacji pojęcia zrównoważonej turystyki mają stanowić Kryteria Zrównoważonej Turystyki.

114 114 PN-ISO 26000:2012 Załącznik B (informacyjny) Skróty APR BHP CH 4 CO 2 CSR GHG HIV/AIDS MDG MOP NGO NO x N 2 O ONZ PBT POP SMO SO x UNFCCC VOC vpvb WTO rzeczywista roczna stopa oprocentowania bezpieczeństwo i higiena pracy metan dwutlenek węgla społeczna odpowiedzialność biznesu gaz cieplarniany Ludzki Wirus Niedoboru Odporności/Zespół Nabytego Braku Odporności Milenijne Cele Rozwoju Międzynarodowa Organizacja Pracy organizacje pozarządowe tlenek azotu podtlenek azotu Organizacja Narodów Zjednoczonych substancja trudno rozkładalna, bioakumulacyjna i toksyczna trudno rozkładalne zanieczyszczenie organiczne małe i średnie organizacje tlenek siarki Konwencja Ramowa Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmiany Klimatu lotny związek organiczny bardzo trudno rozkładalny, o bardzo dużej zdolności bioakumulacji Światowa Organizacja Handlu

115 PN-ISO 26000: Bibliografia [1] ISO 9000, Quality management systems Fundamentals and vocabulary [2] ISO 9001, Quality management systems Requirements [3] ISO 9004, Managing for the sustained success of an organization A quality management approach [4] ISO 10001, Quality management Customer satisfaction Guidelines for codes of conduct for organizations [5] ISO 10002, Quality management Customer satisfaction Guidelines for complaints handling in organizations [6] ISO 10003, Quality management Customer satisfaction Guidelines for dispute resolution external to organizations [7] ISO 14001, Environmental management systems Requirements with guidance for use [8] ISO 14004, Environmental management systems General guidelines on principles, systems and support techniques [9] ISO 14005, Environmental management systems Guidelines for the phased implementation of an environmental management system, including the use of environmental performance evaluation [10] ISO 14006, Environmental management systems Guidelines for incorporating ecodesign [11] ISO 14015, Environmental management Environmental assessment of sites and organizations (EASO) [12] ISO 14020, Environmental labels and declarations General principles [13] ISO 14021, Environmental labels and declarations Self-declared environmental claims (Type II environmental labelling) [14] ISO 14024, Environmental labels and declarations Type I environmental labelling Principles and procedures [15] ISO 14025, Environmental labels and declarations Type III environmental declarations Principles and procedures [16] ISO 14031, Environmental management Environmental performance evaluation Guidelines [17] ISO 14040, Environmental management Life cycle assessment Principles and framework [18] ISO 14044, Environmental management Life cycle assessment Requirements and guidelines [19] ISO ), Environmental management Eco-efficiency assessment of product systems Principles, requirements and guidelines [20] ISO/TR 14047, Environmental management Life cycle impact assessment Examples of application of ISO [21] ISO/TS 14048, Environmental management Life cycle assessment Data documentation format [22] ISO/TR 14049, Environmental management Life cycle assessment Examples of application of ISO to goal and scope definition and inventory analysis [23] ISO 14050, Environmental management Vocabulary 1) W opracowaniu.

116 116 PN-ISO 26000:2012 [24] ISO 14051, Environmental management Material flow cost accounting General framework [25] ISO/TR 14062, Environmental management Integrating environmental aspects into product design and development [26] ISO 14063, Environmental management Environmental communication Guidelines and examples [27] ISO , Greenhouse gases Part 1: Specification with guidance at the organization level for quantification and reporting of greenhouse gas emissions and removals [28] ISO , Greenhouse gases Part 2: Specification with guidance at the project level for quantification, monitoring and reporting of greenhouse gas emission reductions or removal enhancements [29] ISO 14065, Greenhouse gases Requirements for greenhouse gas validation and verification bodies for use in accreditation or other forms of recognition [30] ISO 14066, Greenhouse gases Competence requirements for greenhouse gas validation teams and verification teams [31] ISO ), Carbon footprint of products Part 1: Quantification [32] ISO ), Carbon footprint of products Part 2: Communication [33] ISO ), GHG Quantification and reporting of GHG emissions for organizations (Carbonfootprint of organization) Guidance for the application of ISO [34] ISO 19011, Guidelines for quality and/or environmental management systems auditing [35] ISO 22000, Food safety management systems Requirements for any organization in the food chain [36] ISO/IEC 27001, Information technology Security techniques Information security management systems Requirements [37] ISO :2006, Biological evaluation of medical devices Part 2: Animal welfare requirements [38] ISO Guide 64, Guide for addressing environmental issues in product standards [39] ISO/IEC Guide 2:2004, Standardization and related activities General vocabulary [40] ISO/IEC Guide 71:2001, Guidelines for standards developers to address the needs of older persons and persons with disabilities [41] African Union Convention on Preventing and Combating Corruption, 2003 [42] A/HRC/8/5 United Nations, 7 April 2008, Protect, Respect and Remedy: a Framework for Business and Human Rights; Report of the Special Representative of the Secretary-General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, John Ruggie [43] A/HRC/8/16 United Nations, 15 May 2008, Clarifying the Concepts of Sphere of influence and Complicity ; Report of the Special Representative of the Secretary-General on the Issue of Human Rights and Transnational Corporations and other Business Enterprises, John Ruggie [44] Council of Europe Civil Law Convention on Corruption [45] Council of Europe Criminal Law Convention on Corruption [46] European Union, Convention drawn up on the basis of Article K.3 (2) (c) of the Treaty on European Union on the fight against corruption involving officials of the European Communities or officials of Member States of the European Union 2) W opracowaniu.

117 PN-ISO 26000: [47] Intergovernmental Panel on Climate Change: 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories [48] Intergovernmental Panel on Climate Change: Fourth Assessment Report; Climate Change 2007: Synthesis Report (Summary for Policymakers) [49] International Labour Organization (ILO): Abolition of Forced Labour Convention (No. 105) [50] International Labour Organization (ILO): Chemicals Convention (No. 170) [51] International Labour Organization (ILO): Chemicals Recommendation (No. R177) [52] International Labour Organization (ILO): Code of Practice on Protection of Workers Personal Data [53] International Labour Organization (ILO): Communications within the Undertaking Recommendation (No. 129) [54] International Labour Organization (ILO): Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work [55] International Labour Organization (ILO): Discrimination (Employment and Occupation) Convention (No.111) [56] International Labour Organization (ILO): Employment Relationship Recommendation (No. 198) [57] International Labour Organization (ILO): Equal Remuneration Convention (No. 100) [58] International Labour Organization (ILO): Equal Remuneration Recommendation (No. 90) [59] International Labour Organization (ILO): Examination of Grievances Recommendation (No. 130) [60] International Labour Organization (ILO): Forced Labour Convention (No. 29) [61] International Labour Organization (ILO): Forty-Hour Week Convention (No. 47) [62] International Labour Organization (ILO): Freedom of Association and Protection of the Right to Organise Convention (No. 87) [63] International Labour Organization (ILO): Holidays with Pay Convention (Revised) (No. 132) [64] International Labour Organization (ILO): Holidays with Pay Recommendation (No. 98) [65] International Labour Organization (ILO): Hours of Work (Industry) Convention (No. 1) [66] International Labour Organization (ILO): Hours of Work (Commerce and Offices) Convention (No. 30) [67] International Labour Organization (ILO): Social Justice Declaration [68] International Labour Organization (ILO): Home Work Convention (No. 177) [69] International Labour Organization (ILO): Human Resources Development Convention (No. 142) [70] International Labour Organization (ILO): Human Resources Development Recommendation (No. 195) [71] International Labour Organization (ILO): ILO Code of Practice on HIV/AIDS and the world of work [72] International Labour Organization (ILO): ILO Constitution (including Declaration of Philadelphia) [73] International Labour Organization (ILO): ILO Occupational Health and Safety Guidelines. 2001

118 118 PN-ISO 26000:2012 [74] International Labour Organization (ILO): ILO Tripartite Declaration of Principles Concerning Multinational Enterprises and Social Policy. Third Edition [75] International Labour Organization (ILO): Indigenous and Tribal Peoples Convention (No. 169) [76] International Labour Organization (ILO): Maternity Protection Convention (No. 183) [77] International Labour Organization (ILO): Maternity Protection Recommendation (No. 191) [78] International Labour Organization (ILO): Migrant Workers (Supplementary Provisions) Convention (No. 143) [79] International Labour Organization (ILO): Migrant Workers Recommendation (No. 151) [80] International Labour Organization (ILO): Migration for Employment Convention (Revised) (No. 97) [81] International Labour Organization (ILO): Minimum Age Convention (No. 138) [82] International Labour Organization (ILO): Minimum Age Recommendation (No. 146) [83] International Labour Organization (ILO): Minimum Wage Fixing Convention (No. 131) [84] International Labour Organization (ILO): Minimum Wage Fixing Recommendation (No. 135) [85] International Labour Organization (ILO): Night Work Convention (No. 171) [86] International Labour Organization (ILO): Night Work Recommendation (No. 178) [87] International Labour Organization (ILO): Occupational Health Services Convention (No. 161) [88] International Labour Organization (ILO): Occupational Health Services Recommendation (No. 171) [89] International Labour Organization (ILO): Occupational Safety and Health Convention (No. 155) [90] International Labour Organization (ILO): Occupational Safety and Health Recommendation (No. 164) [91] International Labour Organization (ILO): Older Workers Recommendation (No. 162) [92] International Labour Organization (ILO): Paid Educational Leave Convention (No. 140) [93] International Labour Organization (ILO): Part-Time Work Convention (No. 175) [94] International Labour Organization (ILO): Part-Time Work Recommendation (No. 182) [95] International Labour Organization (ILO): Private Employment Agencies Convention (No. 181) [96] International Labour Organization (ILO): Private Employment Agencies Recommendation (No. 188) [97] International Labour Organization (ILO): Protection of Wages Convention (No. 95) [98] International Labour Organization (ILO): Protection of Wages Recommendation (No. 85) [99] International Labour Organization (ILO): Protection of Workers Claims (Employer s Insolvency) Convention (No. 173) [100] International Labour Organization (ILO): Protection of Workers Health Recommendation (No. 97) [101] International Labour Organization (ILO): Protocol of 2002 to the Occupational Safety and Health Convention (No. 155). 1981

119 PN-ISO 26000: [102] International Labour Organization (ILO): Reduction of Hours of Work Recommendation (No. 116) [103] International Labour Organization (ILO): Right to Organise and Collective Bargaining Convention (No. 98) [104] International Labour Organization (ILO): Safety and Health in Agriculture Convention (No. 184) [105] International Labour Organization (ILO): Safety and Health in Agriculture Recommendation (No. 192) [106] International Labour Organization (ILO): Social Security (Minimum Standards) Convention (No. 102) (Part VIII, Articles 46-52) [107] International Labour Organization (ILO): Termination of Employment Convention (No. 158) [108] International Labour Organization (ILO): Termination of Employment Recommendation (No. 166) [109] International Labour Organization (ILO): Weekly Rest (Commerce and Offices) Convention (No. 106) [110] International Labour Organization (ILO): Weekly Rest (Commerce and Offices) Recommendation (No. 103) [111] International Labour Organization (ILO): Weekly Rest (Industry) Convention (No. 14) [112] International Labour Organization (ILO): Welfare Facilities Recommendation (No. 102) [113] International Labour Organization (ILO): Workers Representatives Convention (No. 135) [114] International Labour Organization (ILO): Workers with Family Responsibilities Convention (No. 156) [115] International Labour Organization (ILO): Workers with Family Responsibilities Recommendation (No. 165) [116] International Labour Organization (ILO): Worst Forms of Child Labour Convention (No. 182) [117] International Labour Organization (ILO): Worst Forms of Child Labour Recommendation (No. 190) [118] International Maritime Organization (IMO): Convention on the Prevention of Marine Pollution by Dumping of Wastes and Other Matter (London Convention) [119] Millennium Ecosystem Assessment 2005; and United Nations Environment Programme (UNEP): Global Environment Outlook [120] Organization of American States (OAS): Inter-American Convention against Corruption [121] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD): OECD Convention on Combating Bribery of Foreign Public Officials in International Business Transactions [122] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD): OECD Guidelines for Consumer Protection in the Context of Electronic Commerce [123] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD): OECD Guidelines for the Security of Information Systems and Networks: Towards a culture of security [124] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD): OECD Guidelines for Multinational Enterprises: Review [125] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD): OECD Guidelines on the Protection of Privacy and Transborder Flows of Personal Data. 2002

120 120 PN-ISO 26000:2012 [126] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD): OECD Principles of Corporate Governance [127] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD): OECD Recommendation on Consumer Dispute Resolution and Redress [128] The Convention on Wetlands of International Importance especially as Waterfowl Habitat (Ramsar Convention) [129] The Geneva Convention relative to the Treatment of Prisoners of War and the Geneva Convention relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War [130] United Nations (UN): Cartagena Protocol on Biosafety to the Convention on Biological Diversity [131] United Nations (UN): Convention against Corruption [132] United Nations (UN): Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment [133] United Nations (UN): Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women [134] United Nations (UN): Convention on the Rights of Persons with Disabilities and its Optional Protocol [135] United Nations (UN): Convention on the Rights of the Child [136] United Nations (UN): Declaration of Commitment on HIV/AIDS [137] United Nations (UN): Declaration on the Elimination of All Forms of Intolerance and of Discrimination Based on Religion or Belief [138] United Nations (UN): Declaration on the Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities [139] United Nations (UN): Durban Declaration from the World Conference against Racism, Racial Discrimination, Xenophobia and Related Intolerance [140] United Nations (UN): International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance [141] United Nations (UN): International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination [142] United Nations (UN): International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families [143] United Nations (UN): International Covenant on Civil and Political Rights [144] United Nations (UN): International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights [145] United Nations (UN): UN Framework Convention on Climate Change [146] United Nations (UN): Kyoto Protocol to the United National Framework Convention and Climate Change [147] United Nations (UN): Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the involvement of children in armed conflict [148] United Nations (UN): Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the sale of children, child prostitution and child pornography. 2000

121 PN-ISO 26000: [149] United Nations (UN): Report of the Fourth World Conference on Women, Beijing, 4-15, September 1995 [150] United Nations (UN): Report of the World Conference against Racism, Racial Discrimination, Xenophobia and Related Intolerance, Durban, 31 August - 8 September 2001 [151] United Nations (UN): Report of the World Summit on Sustainable Development, Johannesburg, South Africa, 26 August - 4 September 2002 [152] United Nations (UN): Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights, aiming at the abolition of the death penalty [153] United Nations (UN): The United Nations Millennium Declaration, General Assembly resolution 55/2 of 8 September 2000 [154] United Nations (UN): United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples [155] United Nations (UN): United Nations Guidelines for Consumer Protection, UN Doc. No.A/C.2/54/L [156] United Nations (UN): Universal Declaration of Human Rights [157] United Nations (UN): World Summit for Social Development. Report of the World Summit for Social Development. Document A/CONF. 166/9, Copenhagen Declaration on Social Development [158] United Nations Conference on Environment and Development: Rio Declaration on Environment and Development [159] United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD): Guidance on Good Practices in Corporate Governance Disclosure [160] United Nations Economic Commission for Europe (UNECE): Aarhus Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making and Access to Justice in Environmental Matters (25 June 1998) [161] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO): Declaration against the intentional destruction of cultural heritage [162] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO): United Nations Decade for Education for Sustainable Development ( ) International Implementation Scheme [163] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO): Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage [164] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO): Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions [165] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO): Universal Declaration on Bioethics and Human Rights [166] United Nations Environment Programme (UNEP): Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer [167] United Nations Environment Programme (UNEP): Convention on Biological Diversity [168] United Nations Environment Programme (UNEP): Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora [169] United Nations Environment Programme (UNEP): Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals [170] United Nations (UN): Convention to Combat Desertification. 1994

122 122 PN-ISO 26000:2012 [171] United Nations Environment Programme (UNEP): Regional Seas Conventions and Programmes [172] United Nations Environment Programme (UNEP): Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants (POPs) [173] United Nations (UN), United Nations Environment Programme (UNEP), Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO): Rotterdam Convention on the Prior Informed Consent (PIC) Procedure for Certain Hazardous Chemicals and Pesticides in International Trade [174] United Nations (UN), United Nations World Commission on Environment and Development (WCED): Our Common Future [175] World Organisation for Animal Health (OIE): Terrestrial Animal Health Code, Section 7 Animal Welfare. 2009

123

124 ISBN Polski Komitet Normalizacyjny ul. Świętokrzyska 14, War sza wa