Urlopy. ======================================== Dział siódmy. Urlopy pracownicze (art ). ======================================== Rozdział

Transkrypt

1 Urlopy. Dział siódmy. Urlopy pracownicze (art ). Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe (art ). Art Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego, zwanego dalej urlopem. 2. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. 1. Kwestie szczegółowe dotyczące urlopu wypoczynkowego i ekwiwalentu za niewykorzystany urlop reguluje wydane na podstawie art. 173 k.p. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). 2. Urlop wypoczynkowy jest uprawnieniem pracownika do okresowego i odpłatnego zwolnienia od pracy, stanowiąc formę prawa pracownika do wypoczynku i służąc regeneracji jego sił. Z tego celu wynika zasada przysługiwania urlopu w naturze, z wyjątkami przewidującymi zamianę na ekwiwalent pieniężny w sytuacji, gdy w naturze nie może być wykorzystany. (wyrok z dnia 24 stycznia 1974 r., III PRN 41/73, OSNCP 1974 nr 10, poz. 181; PiP 1975 nr 8-9, s. 209 z glosą A. Świątkowskiego) Zasada ta dotyczy także urlopów zaległych. (wyrok z dnia 10 lutego 1988 r., III PZP 4/88, I PR 7/88, Służba Pracownicza 1988 nr 5, s. 28) Cele urlopu wypoczynkowego i urlopu zdrowotnego są w rzeczywistości zbieżne - regeneracja sił pracownika; nie można z dwu urlopów korzystać w tym samym czasie; jeżeli pracownik przez cały rok kalendarzowy korzysta z urlopu zdrowotnego, to nie może za ten rok domagać się urlopu wypoczynkowego; prawo do tego urlopu zostaje skonsumowane przez wykorzystanie urlopu zdrowotnego. Oczywiście zdublowanie uprawnień pracownika do płatnych urlopów w tym samym okresie czasu nie może prowadzić do zdublowania uprawnień pracownika do wynagrodzenia za ten sam okres czasu w którym pracownik przebywając na urlopie w

2 -2- ogóle nie wykonał pracy. (uchwała z dnia 4 kwietnia 1995 r., I PZP 10/95, OSNAPiUS 1995 nr 18, poz. 228) Pracownik nabywa prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego z dniem 1 stycznia danego roku, mimo że, pozostając w stosunku pracy, nie przepracował w tym roku kalendarzowym ani jednego dnia w związku z pobieraniem świadczenia rehabilitacyjnego. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art k.p. pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Przy nabywaniu prawa do urlopu decydujące znaczenie ma zatem pozostawanie w stosunku pracy a nie świadczenie pracy. Jeżeli zatem pracownik nie wykonywał pracy z powodu choroby i pobierał zasiłek chorobowy, nawet wielomiesięczny, to nabywa prawo do urlopu z pierwszym dniem kolejnego roku trwającego stosunku pracy. Prawo do urlopu w naturze ma charakter osobisty i niezbywalny, a przez to nie przechodzi na osoby wymienione w art k.p. i nie podlega dziedziczeniu. (uchwała z dnia 2 sierpnia 1967 r., III PZP 32/67, OSNCP 1968 nr 2, poz. 17) Spadkobiercom zmarłego pracownika nie należy się ekwiwalent pieniężny za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy pracownika, z którym do chwili śmierci umowa o pracę nie była rozwiązana i który nie wykorzystał przyznanego mu urlopu tylko z tej przyczyny, że zmarł. (wyrok z dnia 22 grudnia 1970 r., I PR 520/70, OSNCP 1971 nr 7-8, poz. 140) Spadkobiercom zmarłego pracownika należy się ekwiwalent pieniężny za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy pracownika, przysługujący mu w roku kalendarzowym, w którym nastąpiło wygaśnięcie stosunku pracy wskutek śmierci pracownika. (uchwała z dnia 13 maja 1994 r., I PZP 23/94, OSNAPiUS 1994 nr 5, poz. 81; Przegląd Sądowy 1996 r. nr 2, s. 77 zglosą E. Skowrońskiej) Ekwiwalent pieniężny za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy należny pracownikowi w roku kalendarzowym, w którym nastąpiło wygaśnięcie stosunku pracy wskutek śmierci pracownika, przysługuje w równych częściach jego małżonkowi i innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśli przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

3 -3- Do spadku nie wchodzi uprawnienie do urlopu w naturze jako ściśle związane z osobą zmarłego pracownika. Do spadku nie może także wchodzić prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop, gdyż prawo takie nie przysługiwało zmarłemu pracownikowi w chwili śmierci, czyli nie mogło wchodzić w skład spadku. Mamy więc do czynienia z sytuacją, w której z jednej strony na spadkobierców nie przechodzi ani prawo do urlopu, ani prawo do ekwiwalentu, a z drugiej strony art k.p. stanowi wyraźnie źródło prawa do ekwiwalentu w przypadku wygaśnięcia stosunku pracy wskutek śmierci pracownika (obowiązek zakładu pracy jego wypłacenia), nie wskazując osoby uprawnionej, którą nie może być oczywiście zmarły pracownik. 3. Prawo do urlopu przysługuje niezależnie od woli stron i pracownik nie może się go zrzec. Strony nawiązując stosunek pracy nie mogą zastrzec, że wynagrodzenie będzie obejmowało ekwiwalent za urlop; założenie takie prowadziłoby do sytuacji, w której pracownik już zawierając umowę o pracę zrzekałby się urlopu i godził na wypłatę ekwiwalentu. (wyrok SA w Katowicach z dnia 15 grudnia 2006 r., III APa 176/05, LEX nr ) Pracownik może natomiast zrezygnować z ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. Jeżeli przez zawarcie ugody pracownik uniknął poważnych konsekwencji jakie ponosi w sytuacji rozwiązania niezwłocznie umowy o pracę z jego winy, to rezygnując z ekwiwalentu za urlop uzyskuje jednocześnie konkretne i istotne korzyści (także majątkowe); zamienia więc niejako prawo do ekwiwalentu za urlop na korzyści majątkowe i dlatego w tych warunkach nie jest uzasadniony pogląd, że zrzekł się on ekwiwalentu za urlop i że z tej przyczyny zawarta przez strony ugoda jest sprzeczna z prawem. (wyrok z dnia 3 grudnia 1981 r., I PRN 106/81, OSPiKA 1983 nr 10, poz. 212 z glosą W. Broniewicza) 4. Podstawową przesłanką roszczenia pracownika o udzielenie urlopu jest istnienie stosunku pracy, bez względu na podstawę prawną jego powstania. Pracownik nie uzyskuje prawa do urlopu wypoczynkowego w okresie, za który przyznano mu odszkodowanie na podstawie art. 56 k.p.

4 -4- (uchwała z dnia 28 września 1990 r., III PZP 15/90, OSNCP 1991 nr 4, poz. 45; PiZS 1991 nr 8-9, s. 68 z glosą M. Rafacz-Krzyżanowskiej) Nie można pracownikowi udzielić urlopu wypoczynkowego w okresie, w którym prawa i obowiązki stron stosunku pracy są zawieszone. W okresie stanu nieczynnego nie można nauczycielowi udzielić urlopu wypoczynkowego. (wyrok z dnia 29 maja 1984 r., I PR 4/84, OSNCP 1985 nr 1, poz. 16) Pracownik przywrócony do pracy orzeczeniem sądu nie nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego za okres pozostawania bez pracy określony w art k.p. (wyrok z dnia 14 marca 2006 r., I PK 144/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 68) Nie ma podstaw prawnych do udzielenia pracownicy urlopu wypoczynkowego w okresie urlopu wychowawczego, także w sytuacji, gdy pracownica nie wykorzystała z powodu choroby części urlopu wypoczynkowego, udzielonego jej bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego i rozpoczęła urlop wychowawczy, chociażby zwolnienie lekarskie obejmowało część okresu urlopu wypoczynkowego i część urlopu wychowawczego. (wyrok z dnia 15 lipca 1987 r., I PR 30/87, OSNCP 1988 nr 12, poz. 181; OSPiKA 1988 nr 7-8, poz. 189 z glosą J. Logi; NP 1990 nr 4-6, s. 231 z glosą A. Świątkowskiego) Za okresy nieświadczenia pracy i niepozostawania w gotowości do jej wykonywania pracownikowi nie przysługuje urlop wypoczynkowy. (wyrok z dnia 7 grudnia 2006 r., I PK 169/06. OSNP 2008 nr 3-4, poz. 26) 5. Okres urlopu wypoczynkowego jest oczywiście okresem zatrudnienia. Może być uznany za wypadek w drodze do pracy wypadek, jakiemu uległ pracownik po zakończeniu podróży służbowej, jeżeli zdarzył się w drodze do zakładu pracy w celu rozliczenia kosztów tej podróży, chociażby nawet nastąpił w czasie urlopu wypoczynkowego. (uchwała z dnia 15 kwietnia 1977 r., III PZP 2/77, OSNCP 1977 nr 11, poz. 206; OSPiKA 1979 nr 1, poz. 15 z glosą K. Kolby; NP 1979 nr 2, s. 154 z glosą J. Tyszki) Fakt nagannego zachowania się pracownika w miejscu pracy w czasie jego urlopu wypoczynkowego, czy też motywy tego zachowania nie wyłączają przypisania pracownikowi ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych. (wyrok z dnia 9 września 1981 r., I PRN 36/81, LEX nr 14591)

5 -5- Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika także w czasie jego urlopu wypoczynkowego albo innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. W czasie urlopu pracodawca nie może natomiast wypowiedzieć umowy o pracę, chyba że upłynął już okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 41 k.p.) lub ogłoszono upadłość albo likwidację pracodawcy (art k.p.). 6. Pracownik ma prawo do urlopu corocznego, nieprzerwanego i odpłatnego. Pracodawca powinien więc planować urlopy i udzielać je pracownikom w roku, w którym nabyli do nich prawo. Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu. (wyrok z dnia 29 czerwca 2005 r., II PK 339/04, OSNP 2006 nr 9-10, poz. 150; OSP 2008 nr 6, poz. 62 z glosą P. Kucharskiego) Nieudzielenie urlopu w ustalonym terminie nie oznacza utraty prawa do niego. Urlop zaległy, lecz nie przedawniony, powinien być udzielony w naturze. Urlop może być podzielony na wniosek pracownika (art. 162 k.p.). W pewnych sytuacjach (np. odwołanie z części urlopu - art k.p.) do podziału urlopu może dojść wskutek działań pracodawcy, nawet wbrew woli pracownika. Za okres urlopu pracownik otrzymuje wynagrodzenie takie, jakie otrzymałby, gdyby pracował. Artykuł 7 dyrektywy Rady 93/104/WE z dnia 23 listopada 1993 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy stoi na przeszkodzie temu, by część wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi za wykonaną pracę stanowiła zapłata za coroczny urlop, podczas gdy pracownik nie otrzymywałby z tytułu corocznego urlopu wynagrodzenia wypłacanego dodatkowo, obok wynagrodzenia za wykonaną pracę; nie może być odstępstw od tego prawa w drodze porozumienia wiążącego na mocy umowy; artykuł 7 dyrektywy 93/104 stoi na przeszkodzie temu, by wynagrodzenie za minimalny coroczny urlop w rozumieniu tego przepisu było wypłacane w ratach rozłożonych w odpowiadającym temu urlopowi rocznym okresie pracy, razem z wynagrodzeniem za wykonaną pracę, a nie jako należność za określony okres, w trakcie którego pracownik faktycznie skorzystał z urlopu; artykuł 7 dyrektywy 93/104 nie stoi zasadniczo na przeszkodzie temu, by kwoty już wypłacone w sposób przejrzysty i zrozumiały tytułem

6 -6- minimalnego corocznego urlopu w rozumieniu tego przepisu w formie rat rozłożonych w odpowiadającym temu urlopowi rocznym okresie pracy, razem z wynagrodzeniem za wykonaną pracę, zostały zaliczone na poczet wynagrodzenia za określony urlop, z którego pracownik już faktycznie skorzystał. (wyrok ETS z dnia 16 marca 2006 r. w sprawie C-131/04 i C-257/04, C.D. Robinson-Steele przeciwko R.D. Retail Services Ltd, Michael Jason Clarke przeciwko Frank Staddon Ltd oraz J.C. Caulfield, C.F. Caulfield, K.V. Barnes przeciwko Hanson Clay Products Ltd, wcześniej Marshalls Clay Products Ltd, ECR 2006, s. I-2531; Monitor Prawa Pracy 2006 nr 6, s. 337) 7. Roszczenia pracowników o udzielenie urlopu wypoczynkowego w naturze ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne. Jest to roszczenie majątkowe. Żądanie udzielenia urlopu uzupełniającego w określonym wymiarze i w określonym czasie, choćby było połączone z żądaniem ustalenia przysługiwania prawa do urlopu uzupełniającego, jest powództwem o prawo majątkowe; podstawę do ustalenia wartości przedmiotu zaskarżenia stanowi wynagrodzenie za okres urlopu. (postanowienie z dnia 12 czerwca 1997 r., I PKN 213/97; OSNAPiUS 1998 nr 9, poz. 274 i postanowienie z dnia 10 kwietnia 1997 r., I PKN 112/97, OSNAPiUS 1998 nr 4, poz. 116) Bieg przedawnienia roszczenia pracownika o urlop wypoczynkowy rozpoczyna się ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym pracownik uzyskał prawo do urlopu (art k.p. w zw. z art. 161 k.p.), chyba że szczególne przepisy Kodeksu lub innych aktów normatywnych przewidują obowiązek udzielenia przez pracodawcę urlopu w innych terminach. Odmienna będzie jednak data wymagalności roszczenia o urlop wypoczynkowy w razie przesunięcia urlopu z przyczyn leżących po stronie pracodawcy lub pracownika, na inny termin niż to zostało ustalone w planie urlopowym, wykraczający poza rok kalendarzowy, o którym mowa w art. 161 k.p.; bieg terminu przedawnienia w takim przypadku rozpoczyna się z nadejściem terminu, na który nastąpiło przesunięcie terminu urlopu. Stosownie jednak do art. 168 k.p. udzielenie urlopu niewykorzystanego zgodnie z planem musi nastąpić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego, chyba że termin wykorzystania przesuniętego urlopu wyznaczono lub przesunięto na termin wykraczający poza pierwszy kwartał roku następnego; wtedy

7 -7- termin przedawnienia rozpoczyna się z nadejściem terminu, na który nastąpiło przesunięcie urlopu. (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 20 lutego 1980 r., V PZP 6/79, OSNCP 1980 nr 7-8, poz. 131; wyrok z dnia 11 kwietnia 2001 r., I PKN 367/00, OSNP 2003 nr 2, poz. 38) Z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy wypoczynkowe. (wyrok z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 336/00, OSNP 2003 nr 1, poz. 14) Pracownik, który po złożeniu podania o urlop, nie czekając na wynik tego podania, samowolnie opuszcza pracę, narusza poważnie umowę o pracę, co uzasadnia niezwłoczne jej rozwiązanie przez pracodawcę. Zwolnienie w tych warunkach pracownika nie może być uważane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyż celem umowy o pracę jest należyte zorganizowanie produkcji. (wyrok z dnia 9 kwietnia 1949 r., C 262/49. PiZS 1949 nr 3-4, s. 182; PiP 1949 nr 6-7, s. 153) Art (1) 1. Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. 2. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym (1) Art. 153 zmieniony przez art. 1 pkt 37 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r. 1. Art k.p. określa zasady nabywania prawa do urlopu przez pracownika podejmującego pracę po raz pierwszy w życiu. Użyto w nim bardziej precyzyjnego określenia pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy w miejsce zwrotu pracownik

8 -8- uzyskuje prawo do pierwszego urlopu. Nabycie prawa do urlopu w roku kalendarzowym, w którym pracownik podjął pracę (a w istocie także w okresie roku od podjęcia) polega na tym, że pracownik nabywa prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru przysługującego mu po przepracowaniu roku. Po upływie każdego miesiąca pracy pracownik nabywa więc prawo do odrębnej części urlopu, którą może wykorzystać, jeżeli zostało to uzgodnione z pracodawcą (zaplanowane, co może mieć miejsce wyjątkowo). W granicach tak nabytego urlopu w wymiarze ułamkowym, pracownik może skorzystać z prawa do czterech dni urlopu na żądanie (art k.p.). (wyrok ETS z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie C-173/99, The Queen przeciwko Secretary of State for Trade and Industry, ex parte Broadcasting, Entertainment, Cinematographic and Theatre Union (BECTU), ECR 2001, s. I-4881; LEX nr 83325) Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 93/104 dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy nie pozwala Państwu Członkowskiemu na przyjęcie przepisów krajowych, na podstawie których pracownik nie zaczyna nabywać praw do płatnego urlopu rocznego dopóki nie przepracuje minimalnego okresu 13 nieprzerwanych tygodni zatrudnienia u tego samego pracodawcy. 2. Wprowadzenie zasady nabywania kolejnych (ułamkowych) części urlopu z upływem poszczególnych miesięcy pracy pozwoliło na rezygnację z odrębnej regulacji urlopu z tytułu pracy sezonowej (skreślenie art. 159 k.p.). 3. Przepis art. 153 k.p. należy rozumieć w ten sposób, że pracownik wyłącznie w pierwszym roku kalendarzowym pracy nabywa prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, po 1/12 wymiaru wynoszącego 20 dni (najniższy wymiar urlopu z art. 154 k.p.). Taka jest bowiem regulacja zawarta w art k.p. Nabycie prawa do urlopu w następnym roku kalendarzowym reguluje natomiast art k.p., a więc pracownik z dniem 1 stycznia kolejnego roku nabędzie prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 20 dni. Oznacza to rezygnację z uzależnienia nabycia prawa do pierwszego urlopu od przepracowania roku (rocznego stażu pierwszej pracy). Jest to rozwiązanie korzystne dla pracowników, gdyż z reguły wcześniej nabędą oni prawo do kolejnego urlopu. Takiej wykładni nie sprzeciwia się użycie wart k.p. zwrotu urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Przepis ten dotyczy bowiem tylko urlopu w roku kalendarzowym, w którym pracownik podjął pracę. a nie

9 -9- kolejnego roku, co do którego regulacja zawarta jest wart k.p.. Nadto, w ogóle nie jest ustalony żaden wymiar urlopu przysługującego po przepracowaniu roku. Przepis art pkt 1 k.p. określa bowiem na 20 dni wymiar urlopu, jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat. Wymiar urlopu przysługującego po przepracowaniu roku (art k.p.) to wymiar urlopu z art pkt 1 k.p. (przysługujący pracownikowi zatrudnionemu krócej niż 10 lat). 4. Urlop w pierwszym roku kalendarzowym pracy jest więc nabywany okresowo (co miesiąc) w wymiarze ułamkowym, niezależnie od liczby przepracowanych miesięcy. Pracownik może skorzystać z tego urlopu już po przepracowaniu jednego miesiąca. a także wykorzystywać kolejne, nabywane urlopy, co oznacza możliwość rozdrobnienia urlopu i jego podziału na części. Jest to jednak raczej kwestia teoretyczna, gdyż wykorzystanie urlopu (jego poszczególnych części) jest uzależnione od uzgodnienia z pracodawcą, który powinien go jednak udzielić w tym roku kalendarzowym (art. 161 k.p.). 5. Prawo do urlopu wypoczynkowego można uzyskać tylko w czasie trwania stosunku pracy i choć sama praca nie musi być faktycznie wykonywana. (wyrok z dnia 14 lutego 1991 r., I PRN 1/91, OSNCP 1992 nr 11, poz. 207) Pracownik nabywa prawo do urlopu, gdy odpowiedni okres upłynie w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy. (uchwała z dnia 4 kwietnia 1995 r., I PZP 10/95, OSNAPiUS 1995 nr 18, poz. 228) Pracownik nabywa prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego z dniem 1 stycznia danego roku mimo, że pozostając w stosunku pracy nie przepracował w tym roku kalendarzowym ani jednego dnia w związku z pobieraniem świadczenia rehabilitacyjnego. (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 9 lipca 1992 r., I PZP 20/92, OSNCP 1993 nr 1-2, poz. 2) Pracownik nie nabędzie prawa do urlopu w okresie, za który przyznano mu odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia (art k.p.), gdyż jest to okres pozostawania bez pracy. (wyrok z dnia 15 czerwca 1993 r., I PR 3/93, PiZS 1993 nr 12, s. 80) Okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie wlicza się do okresu pracy, od

10 -10- którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego. Zwolnienie pracownika w końcu roku kalendarzowego nie uprawnia go do żądania wynagrodzenia za urlop w roku następnym, przy czym okoliczność, czy pracownik otrzymał od razu wynagrodzenie za okres wypowiedzenia, czy też później, pozostaje bez wpływu na prawo do urlopu w roku, którego część objął okres wypowiedzenia. (orzeczenie z dnia 11 marca 1938 r., C.I. 1205/37, OSN 1939 nr 1, poz. 36; OSP 1938 nr 7-9, poz. 446). Również okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim nie wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego (art. 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, Dz.U. Nr 54, poz. 310). Natomiast do okresów, od których zależy nabycie prawa do urlopu, zalicza się także okresy działalności kombatanckiej i równorzędnej - art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 ze zm.), a także okresy czynnej służby wojskowej oraz okresy służby w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Służbie Więziennej, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej w zakresie i na zasadach przewidzianych odrębnymi przepisami (art i art. 302 k.p.). Art (1) 1. Wymiar urlopu wynosi: 1) 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 2) 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. 2. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony w 1; niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. 3. Wymiar urlopu w danym roku kalendarzowym, ustalony na podstawie 1 i 2, nie może przekroczyć wymiaru określonego w (1) Art. 154: zmieniony przez art. 1 pkt 32 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr

11 , poz. 1146) z dniem 1 stycznia 2003 r.; zmieniony przez art. 1 pkt 38 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r. 1. Art. 154 k.p. określa minimalny wymiar urlopu na 20 dni roboczych. Zrezygnowano w tym przepisie z ustalenia pośredniego wymiaru urlopu po 6 latach pracy. Wymiar urlopu pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy jest ustalany proporcjonalnie, a szczegółowe zasady ustalania tego wymiaru (udzielania urlopu) wynikają z art k.p. Wymiar urlopu zależy wyłącznie od stażu pracy, przy czym wlicza się do niego okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy i sposób ustania stosunku pracy (art k.p.). Na wymiar urlopu ma też wpływ okres niezakończonego zatrudnienia (art k.p.) oraz rodzaj ukończonej szkoły (art k.p.). Wymiar urlopu nie może być umownie zmniejszony (art. 18 k.p.). 2. Wymiar urlopu może być zwiększony w układzie zbiorowym pracy. Inny wymiar urlopu może wynikać też z przepisów odrębnych (np. art. 19 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87 ze zm.; art. 10 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 ze zm.). Zasad wynikających z art. 154 k.p. nie stosuje się do pracowników, których urlop wypoczynkowy liczony jest w tygodniach (np. nauczyciele, nauczyciele akademiccy). (wyrok z dnia 9 grudnia 1998 r., I PKN 504/98, OSNAPiUS 2000 nr 3, poz. 109; wyrok z dnia 2 września 1998 r., I PKN 298/98, OSNAPiUS 1999 nr 18, poz. 584) Umarza postępowanie o zbadanie zgodności 1 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.), w zakresie, w jakim przepis ten rozszerza wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika ponad normę ustanowioną w art ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), z art. 92 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Skarżący wiązał naruszenie zasady równej dla wszystkich ochrony prawa własności określonej w art. 64 ust. 2 Konstytucji. Twierdził - w oparciu o treść art kodeksu pracy - że urlop przysługuje pracownikowi w wymiarze proporcjonalnym do

12 -12- okresu przepracowanego u pracodawcy, zaś przepisy rozporządzenia, wydanego w celu wykonania delegacji ustawowej określonej w art. 173 kodeksu pracy, nakazują okres zatrudnienia służący do ustalenia wysokości należnego urlopu zaokrąglić do pełnego miesiąca kalendarzowego, co skutkuje zawyżeniem czasu trwania urlopu przysługującego pracownikowi ponad normę określoną w przepisach ustawy. W ocenie skarżącego rozporządzenie wydane zostało bez podstawy prawnej, ponieważ wykracza poza delegację ustawową określoną w art. 173 kodeksu pracy, przez co jest niezgodne z art. 92 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji. postanowienie TK z dnia 27 listopada 2006 r., SK 13/06, OTK-A 2006 nr 10, poz. 164). Art (1) 1. Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. 2. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy (1) Art zmieniony przez art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r. 1. Przepis art k.p. ustala zasadę, zgodnie z którą staż pracy wymagany do nabycia prawa do urlopu i staż pracy, od którego zależy wymiar tego urlopu, ustala się z uwzględnieniem tzw. ogólnego stażu pracy, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy w poprzednich zatrudnieniach. Zasada ta oznacza uniezależnienie uprawnień urlopowych od tzw. ciągłości pracy. Do okresu pracy, od którego zależy nabycie prawa do urlopu (wymiar urlopu), wlicza się zakończone okresy zatrudnienia u innych pracodawców, a także okresy poprzedniego zatrudnienia u tego samego pracodawcy. Wlicza się również między innymi okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy spowodowanej chorobą pracownika oraz czas pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przypadającego w okresie trwania

13 -13- zatrudnienia, okres tymczasowego aresztowania oraz wszelkie usprawiedliwione zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. 2. Art k.p. reguluje sposób liczenia stażu pracy w przypadku pozostawania jednocześnie w dwóch lub więcej stosunkach pracy (zatrudnienie równoległe, dodatkowe). Przepis ten przełamuję zasadę, że przy ustalaniu uprawnień urlopowych z tytułu podjęcia dodatkowego zatrudnienia, pracownikowi wliczało się okresy zatrudnienia podstawowego, jeżeli zatrudnienie to ustało. Nie wliczało się natomiast okresu trwającego zatrudnienia równoległego (uchwała pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1988 r., III PZP 33/88, OSNCP 1989 nr 78, poz. 108; OSPiKA 1990 nr 8, poz. 310 z glosą A. Świątkowskiego; uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 6 lutego 1979 r., V PZP 5/78, OSNCP 1979 nr 6, poz. 109; uchwała z dnia 27 stycznia 1977 r., V PZP 5/76, OSNCP 1977 nr 4, poz. 63; OSPiKA 1977 nr 11-12, poz. 181 z glosą J. Logi; PiP 1978 nr 8-9, s. 260 z glosą L. Florka). Z art k.p. wynika, że do stażu, od którego zależy prawo do urlopu i jego wymiar, zalicza się okres poprzedniego, także niezakończonego zatrudnienia, ale przy zachowaniu zasady niepokrywania się tych okresów. Pracownik zatrudniony u dwóch pracodawców (podstawowe i dodatkowe miejsce pracy) korzysta u każdego z nich z takiego samego wymiaru urlopu. W celu skorzystania z uprawnienia do zaliczenia stażu u innego pracodawcy, pracownik powinien przedstawić pracodawcy ustalającemu prawo i wymiar urlopu odpowiednie dokumenty (informacje) dotyczące zatrudnienia równoległego. Pracodawca może też takich informacji zażądać od pracownika na podstawie art pkt 6 k.p. Art (1) 1. Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu, z zastrzeżeniem Przy udzielaniu urlopu zgodnie z 1, jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. 3. Przepis 1 i 2 stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8

14 -14- godzin. 4. Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop (1) Art dodany przez art. 1 pkt 40 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r. 1. Art k.p. reguluje zasady udzielania urlopu (poprzednio przedmiot regulacji art k.p.). Nie ulega jednak zmianie podstawowa zasada, że urlopu udziela się pracownikowi w dniach będących dla niego dniami pracy według obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Inaczej mówiąc, dni wolne od pracy nie wchodzą do urlopu. Dni pracy określa się jednak indywidualnie dla każdego pracownika. Dniami pracy będą więc także niedziele i święta, jeżeli pracownik wykonuje w te dni pracę zgodnie z rozkładem czasu pracy. Urlopu udziela się także w wymiarze godzinowym, przy ustaleniu, że jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. 2. Nie zmienia to zasad udzielania urlopów pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, w podstawowej normie czasu pracy (8 godzin). Ma to natomiast znaczenie przy równoważnych normach czasu pracy. Udzielanie urlopu wypoczynkowego w tym systemie czasu pracy zależeć będzie od tego, czy dzień pracy wynosi więcej, czy mniej niż 8 godzin na dobę. W przypadku, gdy w konkretnym dniu wymiar czasu pracy wynosi więcej niż 8 godzin, to taki dzień odpowiada jednemu dniowi urlopu oraz ponadto odpowiedniej części dnia. Jeżeli w konkretnym dniu czas pracy jest krótszy niż 8 godzin, to odpowiada on niepełnemu dniowi urlopu. W celu ustalenia liczby dni wykorzystanego urlopu, trzeba po prostu policzyć, ile godzin pracownik (według obowiązującego go harmonogramu) przepracowałby w okresie, w którym udzielono mu urlopu i tę liczbę podzielić przez 8 godzin. Pozostała z tego wyliczenia liczba godzin podlega doliczeniu do następnej części urlopu albo jest odrębnie udzielana. Z art k.p. wynika bowiem, że można udzielić urlopu wypoczynkowego w wymiarze godzinowym. Jest to jednak dopuszczalne tylko wówczas, gdy udzielenie urlopu w

15 -15- dniach nie jest możliwe, bowiem pozostała do wykorzystania część urlopu jest niższa od pełnego dobowego wymiaru czasu pracy (8 godzin). Jeden dzień urlopu wypoczynkowego pracownika, który na podstawie odrębnych przepisów ma skrócony czas pracy (dobową normę czasu pracy niższą niż 8 godzin), odpowiada tej skróconej normie czasu pracy. 3. Wymiar urlopu pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, gdy pracownik wykonuje pracę codziennie w zmniejszonej liczbie godzin oraz gdy wykonuje pracę w niektóre dni tygodnia, ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, biorąc za podstawę wymiar urlopu wynoszący 20 lub 26 dni, w zależności od stażu pracy pracownika (art k.p.). Proporcjonalne ustalanie wymiaru urlopu pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy (art k.p.) może dać wynik ułamkowy. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się wówczas w górę do pełnego dnia. Urlop na żądanie pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu w danym roku kalendarzowym. Art Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia: 1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata, 2) średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat, 3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat, 4) średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata, 5) szkoły policealnej - 6 lat, 6) szkoły wyższej - 8 lat. Okresy nauki, o których mowa w pkt 1-6, nie podlegają sumowaniu. 2. Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, od okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

16 Zaliczenie do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, odpowiednich okresów z tytułu ukończenia szkoły ponadpodstawowej ma charakter bezwzględny. Okresy te podlegają wliczeniu niezależnie od daty ukończenia szkoły i momentu podjęcia pracy po ukończeniu szkoły. Nie ma żadnego znaczenia związek między wykonywaną pracą a uzyskanym wykształceniem, czy kwalifikacjami. Dowodem ukończenia szkoły jest odpowiednie świadectwo, a więc nie podlega wliczeniu okres nauki w szkole, w której pracownik nie uzyskał świadectwa jej ukończenia. 2. Do okresu, od którego zależy wymiar urlopu, na zasadach ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy Dz.U. Nr 54, poz. 310), będą także zaliczane okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim. Będą to okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka; przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem oraz przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Natomiast okresów tych nie wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego (art. 2 tej ustawy). Art (1) W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop: 1) u dotychczasowego pracodawcy - w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze, 2) u kolejnego pracodawcy - w wymiarze: a) proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego - w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego

17 -17- roku kalendarzowego, b) proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym - w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego, z zastrzeżeniem Pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynikający z 1 pkt 1, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze; łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców (2) Przepis 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do pracownika podejmującego pracę u kolejnego pracodawcy w ciągu innego roku kalendarzowego niż rok, w którym ustał jego stosunek pracy z poprzednim pracodawcą. 3. (3) (skreślony) (1) Art zmieniony przez art. 1 pkt 33 lit. a) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) z dniem 1 stycznia 2003 r. (2) Art dodany przez art. 1 pkt 33 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) z dniem 1 stycznia 2003 r. (3) Art skreślony przez art. 1 pkt 33 lit. c) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) z dniem 1 stycznia 2003 r. 1. Przepisy art i 2 k.p. regulują prawo do urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy (rozwiązuje się lub wygasa), ale art k.p. nakazuje stosowanie zasad nabycia prawa do urlopu u kolejnego pracodawcy, także w przypadku podjęcia nowego zatrudnienia w ciągu innego roku kalendarzowego. W przypadku ustania stosunku pracy, urlop przysługuje w wymiarze proporcjonalnym: u dotychczasowego pracodawcy - odpowiednio do okresu przepracowanego do dnia ustania stosunku pracy; u nowego pracodawcy - (bez względu na charakter umowy o pracę) odpowiednio do okresu od podjęcia zatrudnienia u tego pracodawcy do końca danego roku kalendarzowego (w razie zatrudnienia nie

18 -18- krótszego niż do końca roku) lub okresu zatrudnienia w roku kalendarzowym, gdy było ono krótsze, niż do końca roku. Prawo do tego urlopu pracownik będzie mógł realizować z dniem podjęcia pracy. Regulacja ta oznacza odejście od zasady, w myśl której w przypadku rozwiązania stosunku pracy następowała realizacja urlopu wypoczynkowego w całości - w naturze lub w formie ekwiwalentu pieniężnego - wyłącznie u pracodawcy, który zatrudniał pracownika w dniu nabycia prawa do tego urlopu. Straciło więc aktualność orzecznictwo dotyczące tej problematyki (por. wyrok z dnia 19 lutego 1980 r., I PRN 9/80, OSNCP 1980 nr 7-8, poz. 149; wyrok z dnia 27 listopada 1980 r., I PRN 124/80, OSNCP 1981 nr 6, poz. 113). 2. Przepisy art Kodeksu nie dotyczą sytuacji, w której następuje przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, gdyż wówczas nowy pracodawca odpowiada za zobowiązania powstałe przed przejściem zakładu, a nadto nie dochodzi do ustania stosunku pracy (choć zmienia się pracodawca - art k.p.). Przepis art pkt 2 k.p. dotyczy pracownika, który w danym roku kalendarzowym pozostawał w stosunku pracy i podjął zatrudnienie u kolejnego pracodawcy (z przerwą lub bez przerwy między jednym a drugim zatrudnieniem - nie powinno budzić zastrzeżeń, że przerwa w pracy w danym roku kalendarzowym nie jest wliczana do okresu, od którego zależy wymiar urlopu proporcjonalnego u nowego pracodawcy). Zasada ta dotyczy również pracownika podejmującego pracę w ciągu następnego (lub kolejnych) roku kalendarzowego po ustaniu stosunku pracy. Również więc w takim przypadku wymiar urlopu będzie proporcjonalny do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym u nowego pracodawcy. 3. Pracownikowi należy udzielić urlopu w ciągu roku w pełnym wymiarze, gdyż z art k.p. nie wynika bynajmniej zasada, że prawo do urlopu nabywa się w wymiarze wzrastającym wraz z upływem okresu zatrudnienia w ciągu roku. Wręcz odwrotnie, z art k.p. wynika, że prawo do urlopu w pełnym wymiarze nabywa się w dniu 1 stycznia każdego kolejnego roku zatrudnienia. Jeżeli w ciągu roku kalendarzowego, po udzieleniu urlopu w pełnym wymiarze, nastąpi ustanie stosunku pracy, to pracodawcy nie przysługują z tego tytułu żadne roszczenia. Sytuację taką przewiduje wprost art k.p., z którego wynika jednak ten skutek, że u kolejnego pracodawcy w ciągu tego roku kalendarzowego urlop będzie odpowiednio obniżony lub nawet pracownikowi w ogóle urlop nie będzie przysługiwał (jeżeli wykorzystał już cały przysługujący mu w

19 -19- danym roku urlop). Jeżeli pracodawca w momencie udzielania urlopu wie, że stosunek pracy ustanie w ciągu tego roku kalendarzowego i nadto zna datę ustania tego stosunku (np. przy umowach na czas określony), wówczas powinien udzielić pracownikowi urlopu proporcjonalnego do okresu przepracowanego u niego w roku ustania stosunku pracy. Dotyczy to także sytuacji, gdy pracodawca udziela urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia. Wtedy także wiadomo, że po upływie okresu wypowiedzenia stosunek pracy ustanie. Nie znaczy to, że pracodawca wiedząc, że w danym roku kalendarzowym stosunek pracy ustanie, nie może udzielić pracownikowi urlopu w naturze w pełnym wymiarze. Możliwość taka wynika z charakteru przepisów regulujących urlopy wypoczynkowe, które dopuszczają korzystniejsze ustalenia stron stosunku pracy od przepisów prawa pracy. Pracownik będzie mógł wykorzystać urlop w naturze w pełnym wymiarze, choćby było wiadomo, że dojdzie do ustania stosunku pracy w ciągu roku, jeżeli nastąpiło odpowiednie uzgodnienie w planie urlopów lub porozumieniu stron, przewidujące urlop pracownika w terminie przed rozwiązaniem umowy o pracę (art. 163 k.p.). Takie uzgodnienie oznacza bowiem udzielenie urlopu przez pracodawcę. 4. Jeżeli do momentu ustania stosunku pracy w danym roku kalendarzowym pracownik nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego (w całości lub w odpowiedniej części proporcjonalnej), wówczas ekwiwalent pieniężny będzie przysługiwał za urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u danego pracodawcy do chwili ustania stosunku pracy (ewentualnej różnicy między urlopem wykorzystanym a przysługującym). Jest przy tym obojętna przyczyna rozwiązania stosunku pracy, a nawet kwestia, czy i kiedy pracownik podejmie nowe zatrudnienie. (uchwała z dnia 20 sierpnia 1997 r., III ZP 26/97, OSNAPiUS 1998 nr 5, poz. 145) W przypadku rozwiązania stosunku pracy i niewykorzystania z tego powodu urlopu wypoczynkowego nabytego w pełnym wymiarze (art k.p.), pracownikowi przysługuje od dotychczasowego pracodawcy ekwiwalent pieniężny odpowiadający urlopowi w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku, w którym rozwiązano stosunek pracy, także w sytuacji, gdy nastąpiło to w związku z nabyciem przez pracownika uprawnień emerytalnych (art k.p. w zw. z art pkt 1 k.p.). (uchwała z dnia 24 października 1997 r., III ZP 36/97, OSNAPiUS 1998 nr 6, poz.

20 ) Przepis art k.p. w zw. z art. 91c ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela ((jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) ma zastosowanie do nauczycieli zatrudnionych w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne Przepis art k.p. dotyczy sytuacji, gdy w ciągu roku kalendarzowego następuje zmiana pracodawcy, a ściślej mówiąc, zmiana zatrudnienia. Przepis ten będzie więc także mieć zastosowanie w przypadku, gdy pracownik w ciągu tego samego roku kalendarzowego (po przerwie lub nawet bez przerwy) podejmie zatrudnienie u tego samego pracodawcy. Nie może on natomiast służyć obniżeniu wymiaru urlopu w kolejnym roku kalendarzowym, jeżeli pracownik wykorzystał poprzednio urlop w wyższym wymiarze niż mu przysługujący (np. wskutek pomyłki pracodawcy). Art (1) 1. Przepis art pkt 2 stosuje się odpowiednio do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie: 1) urlopu bezpłatnego, 2) urlopu wychowawczego, 3) odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, okresowej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych, 4) tymczasowego aresztowania, 5) odbywania kary pozbawienia wolności, 6) nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy. 2. Jeżeli okres, o którym mowa w 1, przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze (1) Art zmieniony przez art. 1 pkt 34 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) z dniem 1 stycznia 2003 r.

21 Przy urlopie bezpłatnym udzielonym w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy (art k.p.) okres tej pracy, w rozmiarze ustalonym w porozumieniu zawartym między pracodawcami, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art k.p.). 2. W przypadku powrotu pracownika do pracy po okresach wymienionych w art k.p. (trwających co najmniej miesiąc) pracownik, który jeszcze nie nabył prawa do urlopu w tym roku kalendarzowym, nabędzie to prawo w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia do końca roku (chyba że stosunek pracy ustaje wcześniej). Jeżeli natomiast okresy wymienione w art k.p. wystąpią po nabyciu prawa do urlopu (po dniu 1 stycznia), to wymiar niewykorzystanego urlopu ulegnie proporcjonalnemu obniżeniu. Wystąpienie wskazanych okresów nie będzie miało natomiast wpływu na wymiar urlopu już wykorzystanego, w tym znaczeniu, że pracodawca nie będzie miał możliwości obniżenia wymiaru urlopu w następnym roku kalendarzowym. Przepis art k.p. reguluje więc sytuację, gdy powrót następuje przed nabyciem prawa do urlopu, a 2 dotyczy powrotu do pracy po nabyciu prawa do urlopu. Jeżeli okresy wymienione w art k.p. wystąpią na przełomie lat kalendarzowym, to do każdego z nich należy zastosować poszczególne regulacje ( 2 do roku, w którym pracownik już nabył prawo do urlopu i 1 do nowego roku kalendarzowego). 3. Przy proporcjonalnym obniżeniu wymiaru urlopu wypoczynkowego, zgodnie z art k.p., nie uwzględnia się niepełnych miesięcy kalendarzowych urlopu bezpłatnego lub innego okresu niewykonywania pracy, o których mowa w tym przepisie. Jeżeli urlop bezpłatny lub inny okres niewykonywania pracy, o których mowa w art k.p., obejmuje części miesięcy kalendarzowych, za miesiąc uważa się łącznie 30 dni ( 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop; Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 25 września 1980 r., V PZP 2/80, OSNCP 1981 nr 4, poz. 46) W razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy w czasie urlopu bezpłatnego trwającego dłużej niż miesiąc, pracownikowi niewykonującemu pracy od 1 stycznia z

22 -22- powodu urlopu bezpłatnego nie przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego za rok kalendarzowy, w którym ustało zatrudnienie, a zatem i prawo do ekwiwalentu za ten urlop. Art a. (1) 1. Przy ustalaniu wymiaru urlopu na podstawie art i kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi zgodnie z art i Niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. 3. Jeżeli ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy i nawiązanie takiego stosunku u kolejnego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia do pełnego miesiąca dokonuje dotychczasowy pracodawca (1) Art a dodany przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1587) z dniem 30 listopada 2006 r. Mimo tych zaokrągleń, urlop w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć wymiaru z art i 2 k.p. Dlatego ostatni pracodawca w danym roku kalendarzowym może udzielić pracownikowi urlopu w wymiarze niższym niż wynikający z okresu pracy u tego pracodawcy. Art (1) 1. Przy ustalaniu wymiaru urlopu na podstawie art i niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. 2. Wymiar urlopu należny pracownikowi w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć wymiaru wynikającego z art i (1) Art zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1587) z dniem 30 listopada 2006 r. Przepis art k.p. wprowadza zasadę zaokrąglania wymiaru urlopu w górę do pełnego dnia w wypadkach, gdy należny pracownikowi wymiar tego urlopu obejmuje w

23 -23- całości lub w części ułamkową część dnia - jest to rozwiązanie korzystne dla pracownika. Jednocześnie wprowadza, ze względu na możliwość przekroczenia ustawowego wymiaru urlopu, niezbędne ograniczenie stosowania tego mechanizmu prawnego, w wyniku wielokrotnych w ciągu danego roku kalendarzowego operacji takiego zaokrąglania wymiaru urlopu. Przy ustalaniu urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym, kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi na podstawie art Kodeksu. Niepełny kalendarzowy miesiąc zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. Jeżeli ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy i nawiązanie takiego stosunku u kolejnego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia do pełnego miesiąca dokonuje wyłącznie dotychczasowy pracodawca ( 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop; Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). Art (skreślone). Przepisy te regulowały zasady utrzymania ciągłości pracy, odrębnie dla nabycia prawa do urlopu i odrębnie dla wymiaru urlopu. Skreślenie art. 156 i 157 k.p. jest konsekwencją nowej regulacji zawartej w art k.p., znoszącej wszelkie uwarunkowania uprawnień urlopowych wynikające z trybu ustania poprzednich stosunków pracy oraz terminu podjęcia kolejnego zatrudnienia. Art Pracownikowi, który wykorzystał urlop za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop uzupełniający. Uzyskanie prawa do urlopu w wyższym wymiarze może być wynikiem zwiększenia stażu pracy (art. 154 k.p.) lub wliczenia do okresu, od którego zależy wymiar urlopu, okresu zakończonej nauki w czasie pracy, gdyby było to dla pracownika korzystniejsze niż wliczenie okresu zatrudnienia (art k.p.).

24 -24- (postanowienie z dnia 12 czerwca 1997 r., I PKN 213/97, OSNAPiUS 1998 nr 9, poz. 274) Pracownik może żądać przed sądem pracy nakazania pracodawcy udzielenia urlopu uzupełniającego Jeżeli pracownik nabył prawo do urlopu uzupełniającego, a przysługuje mu urlop proporcjonalny, to pracodawca ustala wymiar urlopu proporcjonalnego, uwzględniając odrębnie okres przypadający przed nabyciem prawa do urlopu w wyższym wymiarze i odrębnie okres przypadający po nabyciu prawa do takiego urlopu ( 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). Art (1) (uchylony) (1) Art. 159 uchylony przez art. 1 pkt 41 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r. Przepis ten regulował uzyskanie prawa do urlopu i jego wymiar dla pracownika zatrudnionego przy pracy sezonowej. Obecnie urlop takiego pracownika jest uregulowany w art k.p. Art (skreślony). 1. Skreślenie art. 160 k.p. jest spowodowane innym uregulowaniem trybu i zasad wprowadzania płatnych urlopów dodatkowych z tytułu pracy szczególnie uciążliwej lub wykonywanej w warunkach szczególnie szkodliwych dla zdrowia. Szczegółowe ustalenia dotyczące kręgu pracowników uprawnionych do korzystania z urlopów dodatkowych oraz wymiar i zasady udzielania tych urlopów ustalane są w drodze układowej (art k.p.). W szczególności układ zbiorowy pracy może przewidywać wyższy wymiar urlopu wypoczynkowego. Nadto od zasad wymiaru urlopu wypoczynkowego przewidzianych w art. 154 k.p. istnieją liczne wyjątki. Na przykład pracownicy młodociani