DIAGNOZA UŻYWANIA SUBSTANCJI

Transkrypt

1 DIAGNOZA UŻYWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCHPRZEZ MIESZKAŃCÓW GMINY PLEŚNA RAPORT Z BADAŃ Autorki: Małgorzata Głuszak Anna Sobczyk-Turek Kwiecień 2014 r.

2 Strona1 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP WNIOSKI I REKOMENDACJE METODOLOGIA BADANIA KONCEPCJA BADANIA TECHNIKI I NARZĘDZIA BADAWCZE ANALIZA DANYCH ZASTANYCH BADANIA ILOŚCIOWE BADANIA JAKOŚCIOWE CHARAKTERYSTYKA GRUP BADANYCH UCZESTNICY BADANIA ANKIETOWEGO DZIECI I MŁODZIEŻY UCZESTNICY ANKIETY TELEFONICZNEJ PRZEPROWADZONEJ Z DOROSŁYMI MIESZKAŃCAMI GMINY PLEŚNA POSTAWY MŁODZIEŻY WOBEC SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA RODZINNEGO CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA RÓWIEŚNICZEGO KONDYCJA PSYCHICZNA MŁODZIEŻY SPOSÓB SPĘDZANIA CZASU PRZEZ MŁODZIEŻ PALENIE PAPIEROSÓW PRZEZ MŁODZIEŻ SPOŻYWANIE ALKOHOLU PRZEZ MŁODZIEŻ ŚRODOWISKO RODZINNE A WZORY SPOŻYCIA ALKOHOLU ŚRODOWISKO RÓWIEŚNICZE A WZORY SPOŻYCIA ALKOHOLU INNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SIĘGANIA PRZEZ MŁODZIEŻ PO ALKOHOL SPOŻYWANIE ALKOHOLU PRZEZ MŁODZIEŻ W CIĄGU 30 DNI PRZED BADANIEM KONSEKWENCJE SPOŻYWANIA ALKOHOLU SPOSÓB REAGOWANIA MŁODZIEŻY NA NADUŻYWANIE PRZEZ PRZYJACIÓŁ ALKOHOLU OCENA DOSTĘPNOŚCI ALKOHOLU DLA MŁODZIEŻY REAKCJE RODZICÓW NA POWRÓT RESPONDENTÓW POD WPŁYWEM ALKOHOLU DOŚWIADCZENIA MŁODZIEŻY Z NARKOTYKAMI DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE SKIEROWANE DO MŁODZIEŻY AGRESJA I PRZEMOC W RELACJACH SZKOLNYCH... 49

3 Strona2 5. DOROŚLI MIESZKAŃCY GMINY PLEŚNA A SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE POSTRZEGANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE STOSUNEK MIESZKAŃCÓW GMINY DO PROBLEMATYKI UZALEŻNIEŃ OD ALKOHOLU I NARKOTYKÓW ROZPOWSZECHNIENIE SPOŻYWANIA ALKOHOLU PRZEZ MIESZKAŃCÓW GMINY DOŚWIADCZENIA BADANYCH W ZAKRESIE SPOŻYWANIA ALKOHOLU ROZPOWSZECHNIENIE SPOŻYWANIA NARKOTYKÓW PRZEZ MIESZKAŃCÓW GMINY SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE A DZIECI RYZYKA I NEGATYWNE KONSEKWENCJE WYNIKAJĄCE ZE SPOŻYWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH ZNAJOMOŚĆ INSTYTUCJI ZAJMUJĄCYCH SIĘ UZALEŻNIENIAMI W GMINIE PLEŚNA I SUGESTIE W ZAKRESIE SKUTECZNEGO PRZECIWDZIAŁANIA ALKOHOLIZMOWI I NARKOMANII PROBLEMY UZALEŻNIEŃ W OPINII PRZEDSTAWICIELI INSTYTUCJI I ORGANIZACJI DZIAŁAJĄCYCH W GMINIE PLEŚNA NADUŻYWANIE ALKOHOLU W GMINIE PLEŚNA KOGO DOTYCZY PROBLEM UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU I Z JAKIMI PROBLEMAMI SIĘ WIĄŻE? DOSTĘP DO ALKOHOLU STOSUNEK MIESZKAŃCÓW DO PICIA ALKOHOLU PROBLEM NARKOTYKÓW W GMINIE PLEŚNA ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I PRZECIWDZIAŁANIE NARKOMANII W GMINIE PLEŚNA PROFILAKTYKA EFEKTY DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH DIAGNOZOWANIE PROBLEMU ORAZ POMOC DLA OSÓB UZALEŻNIONYCH OD ALKOHOLU I NARKOTYKÓW EFEKTY I SKUTECZNOŚĆ DZIAŁAŃ DOSTĘPNOŚĆ INFORMACJI O POMOCY DLA OSÓB Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM WSPÓŁPRACA POMIĘDZY INSTYTUCJAMI... 96

4 Strona3 1. WSTĘP Raport pn. Diagnoza używania substancji psychoaktywnychprzez mieszkańców gminy Pleśna powstał jako zwieńczenie badań przeprowadzonych w ramach projektu Doskonalenie mechanizmu konsultacji społecznych w gminie Pleśna, realizowanego przez Fundację Biuro Inicjatyw Społecznych z Krakowa i Urząd Gminy Pleśna. Celem projektu jest zwiększenie uspołecznienia procesu konsultacji społecznych w gminie Pleśna, w tym m.in. procesu tworzenia i konsultowania Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na rok Aby stworzony dokument odpowiadał na problemy i potrzeby mieszkańców gminy Pleśna i w realny sposób przyczyniał się do zapobiegania i zwalczania nadużywania substancji psychoaktywnych, przeprowadzono badania służące oszacowaniu skali zjawiska, poznaniu opinii i doświadczeń mieszkańców w zakresie spożywania substancji psychoaktywnych oraz identyfikacji trudności i barier w funkcjonowaniu systemu przeciwdziałania uzależnieniom w gminie Pleśna. Wyniki przeprowadzonych badań będą punktem wyjścia do prac panelu ekspertów, którego zadaniem jest konsultowanie projektu Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2015 od etapu założeń programu do wypracowania spójnego projektu dokumentu. Realizacja celów projektu zakłada również włączanie w proces tworzenia i konsultacji programu mieszkańców gminy Pleśna. Przeprowadzone badania były pierwszym etapem zasięgania opinii mieszkańców nt. problemu uzależnień. Dorośli mieszkańcy gminy Pleśna biorący udział w badaniu w zdecydowanej większości (87%) pozytywnie odnieśli się do takiej formy konsultacji wyrażając swoje zadowolenie na poziomie 5-7 pkt, w skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza jestem bardzo niezadowolony/a, a 7 jestem bardzo zadowolony/a. WYKRES 1. OCENA KONSULTACJI SPOŁECZNYCH PRZEZ MIESZKAŃCÓW GMINY PLEŚNA UCZESTNICZĄCYCH W BADANIU Badanie w którym bierze Pan(i) udział jest formą konsultacji społecznych. Władze Gminy chcą w ten sposób poznać opinie mieszkańców, żeby skuteczniej przeciwdziałać uzależnieniom. Jak ocenia Pan(i) taką formę konsultacji? 21% 30% 36% 1% 2% 5% 5% 1- Jestem bardzo niezadowolony(a) Jestem bardzo zadowolony(a) N = 115

5 Strona4 2. WNIOSKI I REKOMENDACJE WNIOSKI Z BADANIA PROBLEMU UZALEŻNIEŃ W GMINIE PLEŚNA Jakie są wzorce używania substancji psychoaktywnych przez osoby z najbliższego otoczenia młodzieży (rodziców, przyjaciół, znajomych)? W blisko 80% domów młodzież ma styczność z alkoholem, najczęściej dzieje się to jednak rzadko: kilka razy w roku (43%) lub kilka razy w miesiącu (29%). Niepokojące jest jednak, że w domach 7% uczniów napoje alkoholowe pojawiają się kilka razy w tygodniu, w 2% - codziennie. Uczniowie z wyższych klas częściej wskazywali, że w ich domach pije się alkohol, niż uczniowie klas młodszych. Zdecydowanie mniejsza ilość dzieci, około 40%, styka się w domu z paleniem. Kontakt ten jest jednak znacznie częstszy: u 24% uczniów w domu pali się codziennie, u 6% - kilka razy w tygodniu, a dalsze 5 i 6%- kilka razy w miesiącu i roku. Zaledwie 0,8% uczniów stwierdziło, że w ich domach zażywa się narkotyki (3 osoby). W opinii uczniów, rodzice zakazują im spożywania alkoholu (zdecydowanie- ponad 80%, raczej dalsze 10%). Pojedyncze osoby uważały, że wg rodziców jest to ich sprawa, bądź rodzice okazjonalnie aprobują takie zachowania. Większość uczniów (ponad 70%) uważa, że ich przyjaciele lub znajomi nie akceptują spożywania przez nich alkoholu. Tylko 9% badanych jest zdania, że ich przyjaciele akceptują takie zachowania, a 20% twierdzi, że przyjaciele zostawiają im wolny wybór ( to jest moja sprawa ). Brak przyzwolenia środowiska rówieśniczego na spożywanie alkoholu jest szczególnie widoczny w młodszych klasach, a wraz z wiekiem opinie na ten temat stają się coraz bardziej aprobujące. Wraz z wiekiem uczniowie mają coraz więcej znajomych palących papierosy oraz spożywających alkohol. Połowa 6-klasistów w swoim gronie znajomych nie zna żadnej osoby, która paliłby papierosy, a 42% wie o pojedynczych przypadkach. Z kolei wśród gimnazjalistów z III klasy 21% obraca się w towarzystwie, w którym większość pali, a dalsze 20% ocenia, że połowa ich bliskich znajomych sięga po papierosy. Blisko 2/3 uczniów klas 6-tych nie ma w swoim najbliższym otoczeniu osób pijących alkohol, z kolei w III klasie gimnazjum odsetek ten spada do 7%. Spośród najstarszych badanych, 23% uczniów deklaruje, że większość ich znajomych sięga po alkohol, a 25% - ma około połowę takich znajomych. Niemal wszyscy szóstoklasiści oraz większość gimnazjalistów nie ma znajomych, którzy próbowaliby miękkich narkotyków. Zmiana pojawia się dopiero w III klasie, gdzie co 3 uczeń ma wśród znajomych pojedyncze osoby sięgające po marihuanę lub haszysz. Jakie doświadczenia z papierosami ma młodzież z gminy Pleśna? Pierwsze doświadczenia z papierosami ma już za sobą 24% uczniów biorących udział w badaniu (93 osoby: po 15 z klasy VI i I gimnazjum, 24 z klasy II oraz 38 z klasy III). Większość uczniów mających kontakt z wyrobami tytoniowymi ze szkoły podstawowej oraz I i II klasy gimnazjum paliła papierosy 1-2 razy w życiu. Inaczej natomiast jest w ostatniej klasie gimnazjum: 30% palących uczniów (12 z 38) robiło to już ponad 40 razy. Widoczna jest zależność pomiędzy paleniem papierosów przez młodzież a wzorami zachowania rozpowszechnionymi w ich otoczeniu (w domu, wśród znajomych). Młodzież z rodzin, w których pali się często (codziennie lub kilka razy w tygodniu), częściej niż pozostała eksperymentowała z papierosami. Podobnie uczniowie, którzy wśród najbliższych znajomych mają osoby palące, również sami częściej próbowali papierosów.

6 Strona5 W ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem dziewczęta (18; 9%) częściej niż chłopcy (12; 6%) paliły wyroby tytoniowe. Większość z nich paliła sporadycznie (mniej niż jednego papierosa tygodniowo). Wśród uczniów z III klasy gimnazjum8 z 15 przyznało, że w tym okresie paliło kilka lub kilkanaście papierosów dziennie można przypuszczać, że są to osoby już uzależnione. Ocena dostępności papierosów wśród uczniów zależy od 2 czynników: wieku i wcześniejszych kontaktów z papierosami. Uczniowie ze starszych klas oraz ci, którzy próbowali już papierosów, częściej wskazywali na łatwy dostęp do wyrobów nikotynowych niż pozostali. W opinii przedstawicieli placówek edukacyjnych biorących udział w badaniach jakościowychpalenie papierosówstaje się coraz większym problemem, zwłaszcza wśród uczniów gimnazjów. Bardzo wielu uczniów pali, coraz więcej przynosi także do szkoły e-papierosy. Jakie doświadczenia z alkoholem ma młodzież z gminy Pleśna? Wraz z wiekiem rośnie odsetek uczniów, którzy kiedykolwiek pili napój alkoholowy. Duży przeskok widoczny jest między I a II klasą gimnazjum: co czwarty 6-klasista oraz blisko co trzeci uczeń I klasy gimnazjum próbowali już alkoholu, z kolei w II klasie gimnazjum doświadczenia takie ma 46% uczniów, a w III klasie 59%. Pomiędzy dziewczętami i chłopcami nie zanotowano istotnych różnic w spożywaniu alkoholu. Najwięcej uczniów sięgnęło po alkohol z ciekawości (45%) lub chcąc się odprężyć, wyluzować (29%). 16% badanych chciało zapomnieć o swoich problemach, przy czym powód ten częściej wskazywały dziewczyny (24%) niż chłopcy (8%). Blisko 2/3 badanych uczniów swój pierwszy kontakt z alkoholem miało w towarzystwie znajomych lub przyjaciół, a 10% - rodzeństwa. Warto zwrócić uwagę, że aż 11% uczniów po raz pierwszy piło napój alkoholowy przy rodzicach. Do najważniejszych czynników, które mają wpływ na dotychczasowe doświadczenia młodzieży z alkoholem można zaliczyć: o o Rodzinne wzorce spożywana alkoholu. W domach, w których alkohol pije się kilka razy w roku lub w ogóle, młodzież sięga po alkohol rzadziej niż w domach, w których trunki pija się kilka razy w miesiącu i częściej. Postawę rodziców wobec spożywania przez dziecko alkoholu. Uczniowie, którzy uważają, że ich rodzice zdecydowanie nie akceptują picia przez nich alkoholu rzadziej próbowali napojów alkoholowych od tych, którzy sądzą, że ich rodzice są raczej przeciwko piciu. o Wzorce zachowania popularne w środowisku rówieśniczym. Uczniowie obracający się w towarzystwie, w którym większość osób pije alkohol, sami też próbowali już wina piwa lub wódki (79%). Natomiast wśród osób, których żaden znajomy nie pije alkoholu, odsetek mających pierwsze doświadczenie z napojami procentowymi jest dużo niższy i wynosi 15%. o Kondycja psychiczna i samopoczucie młodzieży. Uczniowie o umiarkowanym samopoczuciu i skłonności do stanów depresyjnych częściej mieli już za sobą pierwsze doświadczenia z alkoholem (60%) niż respondenci, których samopoczucie w ciągu ostatnich dni było dobre (38%) lub bardzo dobre (35%). 21 uczniów przyznało, że po alkoholu stracili kontrolę nad swoim zachowaniem (9 chłopców i 12 dziewczyn) oraz mieli nieporozumienia z przyjaciółmi (7 osób). Po 2 osoby jako konsekwencje spożywania alkoholu wskazywały gorsze wyniki w nauce, kłopoty z policją, bójki lub przepychanki oraz seks bez zabezpieczenia.

7 Strona6 66 uczniom zdarzyła się sytuacja, że wrócili do domu mu pod wpływem alkoholu. 27 z nich udało się ukryć ten fakt przed rodzicami ( nie zorientowali się ). 18 spotkało się z reakcją afektywną ( rodzice zdenerwowali się i nakrzyczeli na mnie ), 11 zostało ukaranych a 2 osoby zostały uderzone. Warto odnotować, że w 5 przypadkach rodzice mimo, że zauważyli stan dziecka, nie zareagowali w żaden sposób. Ocena dostępności alkoholu dla uczniów w dużej mierze zależy od wieku respondentów, w mniejszym stopniu zaś od rodzaju alkoholu. Najłatwiejszy dostęp do alkoholu deklarują uczniowie III klas gimnazjów: ponad 60% w przypadku piwa i wina oraz ponad 50% w przypadku wódki. Zaledwie co 9-ty trzecioklasista uważa, że nie miałby w ogóle możliwości zdobycia alkoholu, 22% uważa, że byłoby to trudne i bardzo trudne w przypadku piwa i wina, a dla 28% - w przypadku wódki. Wśród szóstoklasistów przeważają oceny, że dostęp do wskazanych trunków jest dla nich niemożliwy lub trudny. Łatwy i bardzo łatwy dostęp do piwa deklaruje 21% uczniów 6 klas, do wina 8%, a do wódki 7% uczniów. Według badanych specjalistów nie można mówić o uzależnieniu wśród młodzieży szkolnej. Oczywiście alkohol nie jest czymś, czego młodzież nie zna. Część uczniów próbuje alkoholu, ale te sytuacje mają raczej charakter epizodów, eksperymentów. Osoby pracujące z młodzieżą, rzadko stykają się z sytuacjami, w których uczniowie przebywają w szkole pod wpływem alkoholu. Są to incydentalne przypadki. Niepokój specjalistów budzi łatwa dostępność do alkoholu wśród dzieci i młodzieży. Obowiązuje zakaz sprzedaży alkoholu osobom nieletnim, w sklepach znajdują się odpowiednie oznaczenia, ale nawet tam, gdzie sprzedawcy stosują się do zakazu i nie sprzedają alkoholu nieletnim, dla młodzieży nie stanowi to poważnej przeszkody. Młodzi ludzie znają sposoby, dzięki którym mogą obejść obowiązujące przepisy i nabywają alkohol za pośrednictwem osób trzecich. Jakie doświadczenia z narkotykami ma młodzież z gminy Pleśna? Narkotyki są używką znacznie rzadziej rozpowszechnioną niż papierosy i alkohol. Do próbowania marihuany przyznało się 4% uczniów: po 1 z klasy VI szkoły podstawowej i I gimnazjum, 3 z klas II oraz 9 z klas III. Po inne narkotyki sięgnęło 2% badanych uczniów (6 gimnazjalistów). Opinie uczniów o możliwości zdobycia marihuany i innych narkotyków różnią się w zależności od wieku. Ponad 90% 6-klasistów uważa, że nie byliby w stanie zdobyć narkotyków. Z kolei wśród uczniów III klasy gimnazjów 34% uważa to za niemożliwe, 42%- trudne, ale już 24% stwierdza, że byłoby to łatwe. W gminie Pleśna problem używania dopalaczy nie jest duży. Dwóch uczniów szkoły podstawowej oraz piętnastu gimnazjalistów przyznało, że próbowali dopalaczy przynajmniej raz w życiu. Większość badanych uczniów szkoły podstawowej uważa, że dostęp do dopalaczy jest dla nich niemożliwy (84%) lub trudny (15%). Jednak dla starszych uczniów nie stanowi to tak dużego problemu: 11% najstarszych gimnazjalistów ocenia, że zdobycie dopalaczy byłoby dla nich bardzo łatwe, a dla 13% - raczej łatwe. Przedstawiciele placówek oświatowych z terenu gminy Pleśna wskazują, że problem narkotyków nie występuje na szeroką skalę w szkołach. Do nauczycieli docierają informacje, że młodzież próbuje narkotyków, ale trudno powiedzieć na ile są one prawdziwe. Ponadto, są to pojedyncze przypadki. Badani podkreślają, że nie zetknęli się w swoich szkołach z sytuacją, w której jakiś uczeń byłby pod wpływem narkotyków, jednak mają świadomość, że w gminie taki problem może istnieć. Czy młodzież zna instytucje pomagające osobom uzależnionym? Większość uczniów nie zna instytucji pomagających osobom uzależnionym od alkoholu lub narkotyków 23% badanych nie było w stanie wymienić żadnego podmiotu. Pozostałe wskazania pokazują, że młodzież ma bardzo małą wiedzę w tej kwestii 5% wymieniło kluby AA, około 4% - psychologa i odwyk, kolejne 2% - pedagoga i terapię.

8 Strona7 Jak mieszkańcy gminy Pleśna postrzegają problemy uzależnienia od alkoholu i narkotyków? 41% badanych mieszkańców wskazuje alkoholizm jako trzeci najbardziej nasilony problem w gminie, po bezrobociu i małym zaangażowaniu mieszkańców w sprawy gminy. 4% badanych uznało narkomanię za najmniej nasilony problem w gminie, jednak aż 18% badanych miało trudność z oceną stopnia nasilenia tego problemu w gminie. Na poziomie deklaracji, stosunek badanych do nadużywania alkoholu jest dość jednoznaczny i w większości wypadków nieobarczony stereotypowym postrzeganiem problemu. Prawie wszyscy respondenci uzależnienie od alkoholu uznają za chorobę 97% zgadza się z twierdzeniem, mówiącym, że alkoholik to osoba chora, której trzeba pomóc. Wśród ankietowanych nie ma akceptacji dla prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu. Żaden z badanych nie poparł twierdzenia, zgodnie z którym można spokojnie prowadzić samochód, jeśli wcześniej wypiło się tylko niewielką ilość alkoholu np. małe piwo lub kieliszek wódki. 94% wyraziło w tej kwestii zdecydowany sprzeciw, a 6% wskazało, że raczej się z tym nie zgadza. Badani nie akceptują także spożywania alkoholu przez kobiety będące w ciąży. 80% zdecydowanie się nie zgadza, a 14% raczej nie zgadza z tym, że kobieta w ciąży może od czasu do czasu wypić niewielką ilość alkoholu np. lampkę wina. Najwięcej kontrowersji wzbudziło wśród uczestników badania twierdzenie mówiące, że problem alkoholowy występuje tylko w rodzinach patologicznych. Co prawda zdecydowana większość respondentów - 82% nie zgodziło się z tym twierdzeniem, ale jednocześnie 16% wyraziło swoją akceptację. Podobnie, specjaliści z gminy Pleśna, którzy stykają się w swojej pracy zawodowej z problemem uzależnienia, podkreślają, że w większości przypadków problem ten dotyka rodzin dysfunkcyjnych. Jednak obserwują także sytuacje, w których nadużywanie alkoholu i związane z tym problemy pojawiają się także w tzw. dobrych domach w rodzinach, uznawanych za normalne, a nawet lepiej niż przeciętnie sytuowane. 90% spośród 119 badanych mieszkańców nie zgodziło się z twierdzeniem, że używanie miękkich narkotyków, takich jak marihuana czy haszysz, powinno być dozwolone. 8% nie zajęło w tej kwestii jednoznacznego stanowiska. Większość badanych nie poparła twierdzenia ograniczającego występowanie problemu narkomanii tylko do rodzin patologicznych. Uzależnienie od narkotyków badani postrzegają również w kategoriach choroby. 86% z nich nie zgadza się z twierdzeniem, że jeśli ktoś zażywa narkotyki, to powinien sam radzić sobie ze swoim problemem. Uczestników badania najbardziej podzielił stosunek do tego, kogo dotyczy problem narkomanii. Podczas, gdy blisko 70% badanych zanegowało twierdzenie mówiące, że zażywanie narkotyków dotyczy wyłącznie młodzieży, niemal 30% się z tym zgodziło. Również w opinii badanych specjalistów narkotyki to używki bardziej rozpowszechnione wśród młodzieży niż dorosłych mieszkańców gminy. Jakie doświadczenia z alkoholem i narkotykami mają mieszkańcy gminy Pleśna? Blisko 70% badanych (82 osoby) zadeklarowało, że pija napoje alkoholowe. 31% wskazało, że nie spożywa tego typu napojów. Wśród spożywanych przez badanych napojów alkoholowych najmniej popularne jest wino aż 49% osób wskazało, że w ciągu ostatnich 12 m-cy w ogóle nie piło wina, 16% wskazało, że piło wino raz na kwartał. 68% spośród 40 osób deklarujących spożywanie wina w ostatnich 12 m-cach zazwyczaj wypijało 1 lampkę wina. Trunki dużo bardziej popularne wśród mieszkańców gminy Pleśna to piwo i wódka. Większość badanych spożywała te alkohole w ciągu ostatniego roku. Badani z większą częstotliwością piją piwo 40% badanych pije raz w tygodniu lub raz na miesiąc. Większość spośród ogółu osób deklarujących picie piwa jednorazowo spożywa 1-2 butelki piwa 62% z 58 osób. 52% badanych, deklarujących spożywanie alkoholu wódkę pija raz na kwartał lub raz na pół roku. 30% spośród 56 badanych deklarujących spożywanie wódki w ciągu ostatnich 12 miesięcy jednorazowo wypijało 5 lub więcej kieliszków tego alkoholu.

9 Strona8 Prawie wszyscy badani 97% piją alkohol przy okazji imienin czy urodzin. Napoje alkoholowe spożywa połowa spośród 65 bywalców zabaw tanecznych i dyskotek. Znaczna liczba badanych spożywanie napojów alkoholowych, pije bez okazji 43%. Okazją do wypicia alkoholu dla 40% pijących są chrzciny, komunie i święta. Blisko ¼ badanych deklarujących spożywanie alkoholu pija alkohol do obiadu czy kolacji. Dla znikomej liczby badanych okazją do wypicia alkoholu jest wypłata: tylko 2% badanych zadeklarowało, picie alkoholu od czasu do czasu w związku wypłatą. Uczestnicy badania najczęściej piją alkohol w swoim domu 54%, oraz u rodziny czy znajomych 53%. 1/5 respondentów napoje alkoholowe spożywa zwykle w pubie czy restauracji. Pod gołym niebem pija mniej niż 10% badanych. Żadna osoba nie wskazała miejsca pracy jako miejsca, w którym zwyczajowo spożywa alkohol. Według badanych przedstawicieli instytucji i organizacji zajmujących się problemem uzależnień na terenie gminy Pleśna, zjawisko nadużywania alkoholu dotyczy przede wszystkim mężczyzn. Zdarzają się również sytuacje, w których problem z alkoholem mają też kobiety, ale są to rzadsze przypadki. Alkoholizm wiąże się w większości przypadków z bezrobociem. Rodziny, w których występuje problem alkoholowy znajdują się często w gorszej sytuacji ekonomicznej, członkowie rodziny nie pracują lub podejmują się tylko prac dorywczych, a zarobione pieniądze przepijają. Osoby uzależnione zazwyczaj mają problemy rodzinne. Alkohol pojawia się w rodzinach wielodzietnych, często towarzyszy mu przemoc w rodzinie. Osoby uzależnione są życiowo zagubione, nie radzą sobie ze stresem. Są przekonane, że kontrolują swoje picie i nie mają świadomości uzależnienia. Spośród 121 mieszkańców gminy Pleśna uczestniczących w badaniu CATI, tylko 3% (4 osoby) przyznało się do próbowania narkotyków - marihuany. 97% badanych zadeklarowało, że nie podejmowało kiedykolwiek takich prób. Badani, którzy mieli kontakt z narkotykami, sięgali po nie z ciekawości lub dla towarzystwa. Wg specjalistów z gminy Pleśna narkotyki nie są w gminie dużym problemem - jest to zjawisko, które w większym stopniu ujawnia się w miastach niż w środowisku wiejskim. Jaki jest stosunek mieszkańców gminy Pleśna do prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu i innych zachowańryzykownych? Żaden z badanych deklarujących spożywanie napojów alkoholowych nie przyznał, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło mu się prowadzić pod wpływem alkoholu samochód, motor, rower, skuter, traktor lub inną maszynę rolniczą. 16 osób spośród ogółu uczestników badania przyznało natomiast, że było świadkiem prowadzenia pojazdów mechanicznych, przez osobę znajdującą się pod wpływem alkoholu. Najczęstszą reakcją świadków było zwrócenie uwagi kierowcy. W ten sposób postąpiło 31% badanych, 19% respondentów wskazało, że zabrało kierowcy kluczyki do pojazdu. Tyle samo osób podjęło inne działania. 6% badanych poprosiło kogoś innego o odwiezienie pijanego kierowcy do domu i/lub wezwało policję lub inne służby. 19% badanych nic nie zrobiło. Problem braku społecznej reakcji na jazdę pod wpływem alkoholu podkreślają również badani specjaliści z gminy Pleśna. Nie ma społecznego przyzwolenia na prowadzenie pojazdów po alkoholu, zwłaszcza w najbliższym środowisku badanych, ale w gminie słyszy się o takich przypadkach. Mieszkańcy nie akceptują takiego zachowania, ale nie reagują nie zgłaszają odpowiednim służbom, że ktoś wsiadł za kierownicę pod wpływem alkoholu często bojąc się reakcji lub czując źle pojmowaną solidarność. Większość badanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie była świadkiem sytuacji, w której dystrybucja czy spożywania alkoholu nie były zgodne z przepisami prawa lub normami społecznymi. 24 osoby zetknęły się z sytuacją spożywania alkoholu przez kobietę w ciąży i/lub spożywania alkoholu przez osoby niepełnoletnie i/lub sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim. 16% badanych raz lub kilka razy było świadkiem picia

10 Strona9 alkoholu przez osoby niepełnoletnie. 5% zaświadczyło o sytuacji sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim. 3% przyznało, że raz lub więcej miało do czynienia z sytuacją picia alkoholu przez kobietę w ciąży. Jednak badani, będący świadkami którejś z wymienionych wyżej sytuacji, w większości nie byli skłonni do podjęcia jakiejś reakcji. 67% świadków nic nie zrobiło. 29% zwróciło uwagę pijącym i/lub zwróciło uwagę sprzedawcy 8% i/lub podjęło inne działania 4%. Nikt nie zawiadomił policji ani innych służb. Jak mieszkańcy oceniają ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych u osób spożywających alkohol lub narkotyki? Respondenci większe zagrożenie dla zdrowia wiążą ze spożywaniem narkotyków niż alkoholu. 97% z nich uważa, że istnieje bardzo duże ryzyko pojawienia się szkód zdrowotnych w przypadku regularnego zażywania twardych narkotyków. 96% duże lub bardzo duże zagrożenie widzi w przypadku przyjmowania twardych narkotyków od czasu do czasu. 97% badanych ma podobną opinię nt. systematycznego picia dużych ilości alkoholu. O ile 2% badanych uważa, że ryzyko wystąpienia szkód zdrowotnych u osób regularnie spożywających miękkie narkotyki jest niewielkie, to już 17% podobnie wypowiada się o sporadycznych doświadczeniach z narkotykami, zaś 4% sądzi, że w ogóle nie ma takiego ryzyka. Wypijanie dużych ilości alkoholu od czasu do czasu nie wzbudza specjalnych obaw o problemy ze zdrowiem u 11% badanych. 27% respondentów nie widzi ryzyka w przypadku regularnego picia małych ilości alkoholu. Dla większości uczestników badania sporadyczne spożywanie małych ilości alkoholu nie rodzi żadnego zagrożenia dla zdrowia (70%) lub zagrożenie jest znikome (19%). Jaka jest wiedza mieszkańców nt. instytucji udzielających pomocy osobom mającym problemem z alkoholem lub narkotykami? Co powinno się robić żeby skutecznie przeciwdziałać alkoholizmowi i narkomanii? Aż 52% badanych nie wiedziało jakie instytucje w gminie udzielają takiej pomocy. Wśród pozostałych, najwięcej osób wskazało na pomoc społeczną/gops 14% oraz Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 11%. 6% wymieniło ośrodek leczenia uzależnień, 5% szkołę. Ośrodek zdrowia oraz Urząd Gminy wskazało po 3% respondentów, 2% kościół, 7% wybrało opcję inne. 3% badanych wskazało, że w gminie nie ma takich instytucji lub nie ma takich problemów. Ze względu na konsultacyjny charakter badania poproszono respondentów także o wskazanie kierunków działań w obszarze zapobiegania i zwalczania alkoholizmu. Większość respondentów wskazała na konieczność prowadzenia terapii dla osób uzależnionych (73%) oraz realizowania zajęć profilaktycznych skierowanych do dzieci (63%). Blisko połowa badanych (44%) opowiedziała się za udzielaniem pomocy rodziną z problemem alkoholowym, a niemal 1/3 (32%) rekomendowała zwiększenie częstotliwości kontroli punktów sprzedaży alkoholu. Wg 19% respondentów powinno się informować mieszkańców nt. uzależnienia os alkoholu. 12% uczestników badania postulowało zmniejszenie ilości przyznawanych koncesji na sprzedaż alkoholu. Większość badanych za najskuteczniejsze sposób walki z problemem narkomanii uznała prowadzanie terapii dla osób uzależnionych (84%) oraz realizowanie zajęć profilaktycznych dla dzieci i młodzieży (78%). Wg blisko 1/3 respondentów pożądanym rozwiązaniem jest udzielanie pomocy rodzinom, w którym występuje problem narkomanii (33%) oraz informowanie mieszkańców nt. szkodliwości narkotyków (32%). Jaką postawę mają rodzice wobec sytuacji używania środków psychoaktywnych przez młodzież? Większość spośród 39 respondentów posiadających dzieci w wieku szkolnym zadeklarowała, że w ciągu ostatnich12 miesięcy rozmawiała ze swoimi dziećmi o zażywaniu substancji psychoaktywnych. Więcej rodziców (77%) prowadziło rozmowy nt. picia alkoholu. Narkotyki były tematem rozmów w blisko 70% przypadków. W ciągu ostatnich 12 miesięcy ponad 20% rodziców nie poruszało kwestii zażywania wskazanych substancji psychoaktywnych.77% badanych rodziców zadeklarowało, że ich dzieci przed 18 rokiem życia nie próbowały narkotyków. 64% podobnie wypowiedziało się nt. alkoholu. Tylko 10%

11 Strona10 respondentów (4 osoby) przyznało, że ich dzieci próbowały alkoholu będąc niepełnoletnie. Zarówno w przypadku alkoholu jak i narkotyków, około ¼ badanych deklarowała, że nic nie wie o tym, aby ich dzieci miały tego typu doświadczenia. Wszyscy rodzice, którzy przyznali, że ich dzieci próbowały alkoholu przed osiągnięciem pełnoletniości, zadeklarowali, że w reakcji na taką sytuację przeprowadzili z dzieckiem rozmowę nt. szkodliwości alkoholu. Dodatkowo 2 rodziców wskazało, że zdenerwowali się i nakrzyczeli na dziecko. W jednym przypadku dziecko zostało ukarane. Jednak wg badanych specjalistów postawa rodziców jest często poważną trudnością zdarza się, rodzicie dzieci,z którymi pojawia się problem, nie chcą współpracować, nie widzą problemu, jakie ma ich dziecko lub nie chcą się do niego przyznać. W opinii specjalistów problem alkoholowy jest dziedziczony. Wzory picia utrwalają się w rodzinie i są przekazywanez pokolenia na pokolenie. Dzieci wychowując się w rodzinach, w których nadużywa się alkoholu powielają zachowania rodziców Jakie działania profilaktyczne na rzecz rozwiązywania problemów uzależnień prowadzone są na terenie gminy? Jak przebiega współpraca miedzy instytucjami? Na terenie gminy Pleśna najwięcej działań profilaktycznych skierowanych jest do dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych i gimnazjów. Są to programy uświadamiające konsekwencje spożywania środków psychoaktywnych, wzmacniające umiejętności społeczne i prawidłowe postawy uczniów oraz zajęcia rozwijające zainteresowania i pokazujące alternatywny sposób spędzania wolnego czasu beż używek. Zdecydowanie mniej działań adresuje się do młodzieży ze szkół ponadgimnazjalnych, studentów oraz niekontynuujących nauki oddziaływanie na te grupy jest dużo mniejsze, ze względu na to, że nie są oni już tak silnie związani z instytucjami edukacyjnymi z gminy, jednocześnie brakuje dla nich rozbudowanej oferty spędzania czasu bez używek w sposób inny niż sportowy. Profilaktyka adresowana jest także do rodziców. Szkoły podejmują współpracę z rodzicami, zapraszają ich na spotkania informacyjne, pogadanki, rozdają ulotki. Jednak pedagogizacja rodziców odbywa się z różnym skutkiem. Problemem jest dotarcie do rodziców dzieci, które faktycznie mają problemy, Ci bowiem nie chcą korzystać z oferty, jaką kieruje do nich szkoła i przerzucają odpowiedzialność za wychowanie swoich dzieci na szkołę. Stosunkowo niewiele działań profilaktycznych skierowanych jest do dorosłych mieszkańców gminy Pleśna przeważają bierne sposoby informowania o szkodliwości środków psychoaktywnych (np. ulotki, broszury), rzadziej organizowane są imprezy bez alkoholu, niewielka jest także oferta spędzania czasu wolnego dla dorosłych. Przeważnie podejmowane akcje i działania profilaktyczne koncentrują się w centrum gminy miejscowościach: Pleśna i Rzuchowa. Rzadziej organizuje się je w mniejszych miejscowościach, na obrzeżach gminy, gdzie nie działają zakorzenianie lokalnie instytucje np. szkoły, biblioteki. Diagnoza problemu spożywania środków psychoaktywnych i uzależnień prowadzona jest w gminie przez różne instytucje w zależności od ich kompetencji. Rozpoznanie problemu w stosunku do dzieci i młodzieży prowadzą przede wszystkim szkoły przez obserwacje, ankiety, rozmowy z psychologiem i pedagogiem. Diagnozą wśród dorosłych mieszkańców gminy zajmuje się Gminy Ośrodek Pomocy Społecznej poprzez pracę pracowników socjalnych i asystentów rodziny, we współpracy z innymi instytucjami służbą zdrowia, rzadziej radnymi, sołtysami. Dość dobrze rozpoznane są problemy osób korzystających z pomocy społecznej, gorzej rodzin o lepszej sytuacji materialnej. Proces świadczenia pomocy osobom nadużywającym alkoholu funkcjonuje raczej dobrze, jednak pojawiają się także opinie jego słabościach: o długi okres oczekiwania na terapię mała dostępność specjalistów/terapeutów

12 Strona11 o o brak psychologa w gminie negacja problemu przez osoby uzależnione, co wymaga wystąpienia do sądu o przymusowe leczeniei wydłuża proces. Decydujące znaczenie o sukcesie procesu leczenia ma motywacja uzależnionych i chęć wprowadzenia zmian. Brak współpracy szkół w zakresie profilaktyki. Każda szkoła realizuje swój program profilaktyki, raczej nie ma wymiany informacji między szkołami o podejmowanych działaniach, ich skuteczności itp. Szkoły planując działania profilaktyczne nie zawsze myślą skutkach, jakie mają przenieść, a bardziej skupiają się na możliwości pozyskania środków na dofinansowanie wyjazdów, warsztatów lub innych inicjatyw. Niewielka wymiana wiedzy między instytucjami zaangażowanymi w profilaktykę. Działania profilaktyczne planowane są przez różne instytucje osobno (każda w obszarze swoich kompetencji) przez co instytucje i organizacje nie mają wiedzy o działaniach podejmowanych przez inne podmioty z terenu. GKPRA planuje działania na poziomie gminy, nie organizuje natomiast spotkań w szerszym gronie np. z przedstawicielami szkół, organizacji pozarządowych, centrum kultury, podczas których konsultowano by pomysły, bądź wspólnie planowano działania tak, aby się nie powielały. Komisja nie zawsze tez konsultuje zakupy programów profilaktycznych ze szkołami, co czasem skutkuje powielaniem się tematów i niedostosowaniem ich do potrzeb szkół. REKOMENDACJE W ZAKRESIE PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII W GMINIE PLEŚNA W działaniach profilaktycznych skierowanych do dzieci i młodzieży rekomenduje się położenie szczególnego nacisku na wzmacnianie poczucia własnej wartości uczniów oraz ich kompetencji społecznych, m.in. asertywności, radzenia sobie z problemami w relacjach rówieśniczych. W realizowanych programach profilaktycznych konieczne wydaje się walczenie ze stereotypowymi przekonaniami uczniów dotyczącymi działania alkoholu i narkotyków. Rekomenduje się podjęcie działań służących ograniczeniu dziedziczenia problemów uzależnień. Niezbędna jest szersza współpraca z rodzicami, wzmacnianie umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, edukowanie rodziców w zakresie rozpoznawania symptomów świadczących o spożywaniu substancji psychoaktywnych przez dzieci oraz prawidłowego reagowania w takich przypadkach. Rekomenduje się zwiększanie wrażliwości społecznej na spożywanie alkoholu przez dzieci i młodzież, w tym również u dorosłych mieszkańców z problemem alkoholowym oraz stymulowanie społecznej odpowiedzialności mieszkańców w kwestii reagowania w sytuacjach spożywania alkoholu przez osoby nieletnie. Zaleca się również wypracowanie skutecznych mechanizmów kontroli przestrzegania zakazu sprzedaży alkoholu i wyrobów tytoniowych osobom nieletnim. Należy wzmocnić działania kształtujące świadomość społeczności lokalnej w zakresie problemu uzależnienia od alkoholu i narkotyków, zwłaszcza w obszarze walki ze stereotypowym postrzeganiem rodzin dotkniętych problemem alkoholowym. Konieczne jest podjęcie systemowych działań zmierzających do niwelowania czynników sprzyjających

13 Strona12 alkoholizmowi w tym przeciwdziałania bezrobociu i wzmocnienia wsparcia psychologicznego dla osób znajdujących sięw kryzysie, nie radzących sobie z problemami i stresem. Warto rozpoznać możliwości dofinansowania działalności terapeuty, psychologa w ramach projektów finansowanych ze środków zewnętrznych. Zaleca się silniejsze uwrażliwienie mieszkańców gminy na problem prowadzenia pojazdów mechanicznych pod wpływem alkoholu i jego społeczne i prawne konsekwencje. Należy nie tylko wzmacniać wśród członków społeczności postawy braku akceptacji wobec pijanych kierowców, ale przede wszystkim edukować mieszkańców o bezwzględnej konieczności i sposobach podejmowania reakcji w sytuacji bycia świadkiem prowadzenia pojazdów przez osoby nietrzeźwe. W działaniach informacyjno-edukacyjnych skierowanych do społeczności lokalnej należy uwzględnić deficyt wiedzy mieszkańców w zakresie szkód zdrowotnych związanych ze spożywaniem substancji psychoaktywnych, wskazując na aspekt rytuału w problematyce uzależnień (regularne spożywanie małych ilości substancji psychoaktywnych jest czynnikiem uzależniającym). Niezbędne jest skuteczniejsze informowanie mieszkańców o konieczności przeciwdziałania i leczenia alkoholizmu i narkomanii oraz o istniejącym w tym obszarze lokalnym systemie wsparcia. Należy zastanowić się w jaki sposób dotrzeć do mieszkańców z informacją o instytucjach i organizacjach pomagających osobom i rodzinom borykającym się z problemem alkoholu i narkotyków i zachęcić ich do korzystaniaz oferowanego przez nie wsparcia. Rekomenduje się poszerzenie działań profilaktycznych, w szczególności oferty spędzania czasu wolnego bez używek, skierowanych do młodzieży ponadgimnazjalnej ze szkół średnich, studentów, osób niekontynuujących nauki. Warto rozpoznać potrzeb tej grupy i stworzyć dla niej atrakcyjne zajęcia rozwijające zainteresowania, nie tylko sportowe. Warto zastanowić się nad poszerzeniem działań profilaktycznych skierowanych do dorosłych mieszkańców gminy Pleśna. Można stworzyć cykl imprez lokalnych bez alkoholu w różnych miejscowościach gminy jednocześnie angażując społeczność lokalną w ich przygotowanie (np. liderów, dzieci i młodzież, organizacje pozarządowe, grupy nieformalne).warto poszerzyć ofertą spędzania czasu wolnego bez używek także poza największymi miejscowościami - Pleśną i Rzuchową. Rekomenduje się stworzenie platformy wymiany wiedzy w zakresie działań profilaktycznych cyklu spotkań, konsultacji, dyskusji z różnymi osobami i instytucjami zaangażowanymi w profilaktykę, by wspólnie zaplanować prowadzone działania i sprzężyć je ze sobą, aby osiągnąć efekt synergii. Warto także zadbać o wymianę doświadczeń między szkołami w zakresie skuteczności działań profilaktycznych, prezentowanie dobrych praktyk. Należy zadbać o wymianę informacji między gimnazjami a szkołami podstawowymi odnośnie problemów diagnozowanych u uczniów. Umożliwiłoby to wspólne wypracowywanie programów profilaktycznych i wprowadzanie ich na wczesnych etapach nauki w szkole.

14 Strona13 3. METODOLOGIA BADANIA 3.1. KONCEPCJA BADANIA Od stycznia do kwietnia 2014 roku na terenie gminy Pleśna przeprowadzono badanie, które miało dostarczyć informacji na potrzeby diagnozy do Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Pleśna na rok Główne cele badania zostały przedstawione na rysunku 1. RYSUNEK 1. GŁÓWNE CELE BADANIA CELE BADANIA Diagnoza postaw dorosłych mieszkańców gminy Pleśna wobec spożywania substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki). Diagnoza postaw młodzieży z gminy Pleśna wobec spożywania substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki) oraz poznanie skali zachowań agresywnych i przemocowych. Ocena działań podejmowanych przez różne instytucje i organizacje z terenu gminy na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii, a także współpracy w tym zakresie. Szczegółową koncepcję badania tj. cele badawcze w odniesieniu do poszczególnych grup oraz sposób zbierania danych przedstawiono w tabeli 1. TABELA 1. SZCZEGÓŁOWE CELE BADNIA Cześć I. Diagnoza postaw dorosłych mieszkańców gminy Pleśna wobec spożywania substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki). SZCZEGÓŁOWE CELE BADANIA Populacja badana: mieszkańcy gminy Pleśna powyżej 18 roku życia Oszacowanie dostępności alkoholu dla mieszkańców gminy. Oszacowanie skali rejestrowanego uzależnienia od alkoholu i narkotyków wśród dorosłych mieszkańców gminy Pleśna Oszacowanie wpływu spożywania alkoholu/narkotyków na zdrowie mieszkańców gminy Ocena ważności różnych problemów społecznych w skali lokalnej (w tym uzależnienia od alkoholu, narkotyków). Poznanie częstotliwości spożycia różnych napojów alkoholowych oraz oszacowanie wielkości konsumpcji. NARZĘDZIA BADAWCZE Analiza danych zastanych Ankieta z mieszkańcami

15 Strona14 Wyodrębnienie i scharakteryzowanie grup mieszkańców pijących ryzykownie i szkodliwie. Poznanie wzorów konsumpcji napojów alkoholowych (np. okazji, w jakich mieszkańcy spożywają napoje alkoholowe, miejsca, osób towarzyszących). Ocena rozpowszechnienia spożywania narkotyków wśród mieszkańców. Ocena dostępności narkotyków na terenie gminy Pleśna. Poznanie zachowań ryzykownych, jakie są związane z zażywaniem substancji psychoaktywnych, m.in.: kierowanie samochodem pod wpływem alkoholu/narkotyków spożywanie alkoholu w miejscu pracy spożywanie alkoholu/narkotyków, palenie papierosów przez kobiety w ciąży Poznanie częstotliwości bycia świadkiem zachowań ryzykownych, jakie są związane z zażywaniem substancji psychoaktywnych, m.in.: kierowanie samochodem pod wpływem alkoholu/narkotyków kupowanie/spożywanie alkoholu przez nieletnich kupowanie/palenie papierosów przez nieletnich spożywanie alkoholu/narkotyków, palenie papierosów przez kobiety w ciąży Sposoby reagowania w sytuacjach bycia świadkiem ww. zachowań. Przyczyny braku reakcji w sytuacjach bycia świadkiem ww. zachowań. Poznanie stosunku mieszkańców do używania substancji psychoaktywnych w różnych sytuacjach (np. opnie o szkodliwości picia/zażywania narkotyków, przyzwolenie w różnych sytuacjach). Ocena wpływu na zdrowie używania wybranych substancji psychoaktywnych. Znajomość instytucji zajmujących się działaniami na rzecz przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii. Ocena postaw mieszkańców wobec substancji psychoaktywnych z perspektywy przedstawicieli instytucji. Ocena rozpowszechnienia szkodliwych/ryzykownych wzorców zachowań związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych przez mieszkańców. Wywiady indywidualne z przedstawicielami instytucji Cześć II. Diagnoza postaw młodzieży z gminy Pleśna wobec spożywania substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki) oraz poznanie skali zachowań agresywnych i przemocowych Populacja badana: młodzież z terenu gminy (od klas 6 szkoły podstawowej do klas 3 gimnazjum) NARZĘDZIA SZCZEGÓŁOWE CELE BADANIA BADAWCZE Ocena dostępności alkoholu, narkotyków, papierosów dla młodzieży z terenu gminy. Poznanie częstotliwości spożycia różnych napojów alkoholowych przez młodzież. Poznanie wzorów konsumpcji napojów alkoholowych przez młodzież (np. okazji, w jakich spożywają napoje alkoholowe, miejsca, osób towarzyszących). Ocena rozpowszechnienia zażywania narkotyków, dopalaczy wśród młodzieży. Ocena częstotliwości palenia papierosów przez młodzież. Ankieta Identyfikacja czynników zachęcających młodzież do sięgania po substancje z młodzieżą psychoaktywne. Poznanie stosunku młodzieży do używania substancji psychoaktywnych w różnych sytuacjach (np. opnie o szkodliwości picia/zażywania narkotyków). Ocena wiedzy młodzieży na temat szkodliwego wpływu substancji psychoaktywnych na zdrowie. Poznanie wzorców zachowań używania substancji psychoaktywnych przez osoby

16 Strona15 z najbliższego otoczenia młodzieży (rodziców, przyjaciół, znajomych). Poznanie opinii młodzieży na temat akceptacji najbliższego otoczenia (rodziców, przyjaciół, znajomych) wobec zażywania substancji psychoaktywnych. Poznanie częstotliwości zachowań agresywnych wśród młodzieży (np. udział w bójkach). Poznanie częstotliwości zachowań przemoczonych wśród młodzieży (przemoc psychiczna, fizyczna, wymuszanie pieniędzy, cyberprzemoc itp.). Ocena relacji młodzieży z rodzicami. Ocena relacji młodzieży z rówieśnikami. Poznanie wzorów spędzania wolnego czasu przez młodzież: korzystania z komputera i Internetu (częstotliwość) oglądania telewizji lub filmów czytanie uprawianie sportu spotkania ze znajomymi rozwijanie zainteresowań spędzania czasu bez konkretnego zajęcia Znajomość instytucji zajmujących się działaniami na rzecz przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii. Częstotliwość udziału w działaniach profilaktycznych realizowanych przez szkołę i inne instytucje i organizacje z gminy. Ocena dostępności alkoholu, narkotyków, papierosów dla młodzieży z terenu gminy. Poznanie opinii przedstawicieli instytucji/organizacji na temat skali problemu spożywania alkoholu, zażywania narkotyków, dopalaczy, palenia papierosów przez młodzież oraz problemów agresji przemocy. Opinie na temat czynników zachęcających młodzież do sięgania po substancje psychoaktywne. Poznanie opinii na akceptacji społeczności lokalnej wobec zażywania przez młodzież substancji psychoaktywnych. Wywiady indywidualne z przedstawicielami instytucji Część III. Ocena działań podejmowanych przez różne instytucje i organizacje z terenu gminy na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii oraz współpracy w tym zakresie. SZCZEGÓŁOWE CELE BADANIA Poznanie działań podejmowanych przez instytucje i organizacje z gminy na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Identyfikacja obszarów, w których działania powinny zostać wzmocnione. Ocena komplementarności i skuteczności podejmowanych działań. Poznanie problemów i barier jakie utrudniają instytucjom i organizacjom z gminy podejmowanie i prowadzenie działań na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Poznanie zakresu i form współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami z gminy na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Ocena przepływu informacji pomiędzy instytucjami i organizacjami z gminy w związku z działaniami na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. NARZĘDZIA BADAWCZE Wywiady indywidualne z przedstawicielami instytucji

17 Strona TECHNIKI I NARZĘDZIA BADAWCZE W prowadzonych badaniach zastosowano triangulację źródeł i narzędzi badawczych dane pozyskiwano z różnych źródeł i różnymi metodami, dzięki czemu możliwa była weryfikacja trafności wyciąganych wniosków. ANALIZA DANYCH ZASTANYCH Pierwszym etapem badania była analiza istniejących informacji zawartych w dokumentach gminnych: Programach Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii za lata Sprawozdaniach Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych za lata Sprawozdaniach Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (MPIPS). BADANIA ILOŚCIOWE W celu zebrania informacji o skali zjawiska używania substancji psychoaktywnych przeprowadzono ankiety z młodzieżą oraz dorosłymi mieszkańcami gminy Pleśna. Ze względu na trudny i drażliwy temat, badania z dorosłymi mieszkańcami gminy postanowiono przeprowadzić w formie ankiety telefonicznej wspomaganej komputerowo (CATI). Z książki telefonicznej losowano osoby do kontaktu, a następnie ankieterzy dzwonili do nich i zapraszali do udziału w badaniu. Dodatkowym argumentem za zastosowania takiego sposobu kontaktu była możliwość przeprowadzenia kwotowo-losowego doboru próby. W badanej populacji wyodrębniono 6 grup wg wieku i płci oraz określono szczegółowo liczbę ankiet, jaką należało przeprowadzić w każdej z grup. Liczba ankiet wyznaczona została na podstawie udziału danej kategorii w ogólnej liczbie mieszkańców (tabela 2). Zastosowanie takiej metody miało służyć uniknięciu dużej nadreprezentacji osób starszych (zwykle bardziej dostępnych i chętnych do udziału w badaniu) oraz małej reprezentacji osób w młodszych grupach wiekowych szczególnie mężczyzn. Finalnie nie udało się temu zapobiec. Ze względu na odmowy udziału w badaniu, nieaktualne numery telefonów oraz trudności z dotarciem do najmłodszych grup wiekowych z zaplanowanej liczby 160 zrealizowano 121 ankiet. Ma to konsekwencje dla uogólniania wyników badania na populację mieszkańców gminy: reprezentatywność próby jest zaburzona ze względu na małą liczbę ankiet przeprowadzonych z mężczyznami z grup wiekowych: lata (7 z zaplanowanych 29) oraz lata (15 z zaplanowanych 30).

18 Strona17 TABELA 2. INFORMACJA O PRÓBIE DO BADANIA DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW GMINY PLEŚNA GRUPA LICZBA MIESZKAŃCÓW ODSETEK W OGÓLNEJ LICZBIE MIESZKAŃCÓW PLANOWANA LICZBA ANKIET ZREALIZOWANA LICZBA ANKIET Kobiety: lata ,5% Kobiety: lata ,2% Kobiety: powyżej 55 lat ,4% Mężczyźni: lata ,2% 29 7 Mężczyźni: lata ,4% Mężczyźni: powyżej 55 lat ,3% OGÓŁEM % Druga część badań ankietowych przeprowadzona była z młodzieżą szkolną z terenu gminy Pleśna. W wyniku konsultacji z przedstawicielami urzędu i jednostek organizacyjnych, ankiety postanowiono przeprowadzić z uczniami szóstych klas szkół podstawowych oraz wszystkich klas gimnazjum z terenu gminy. Spośród 523 dzieci objętych nauką w tych klasach w roku szkolnym 2013/2014, udało się zebrać 388 ankiet(74%).pozostali uczniowie nie wzięli udziału w badaniu ze względu na nieobecność w szkole danego dnia lub brak zgody od rodziców na udział w badaniu 1.Przy tak dużej realizacji ankiet w populacji generalnej błąd oszacowania wynosi +/- 2,5%. Jeśli jednak dzieci, które nie uzyskały zgody od rodziców na udział w badaniu, różną się znacząco od ankietowanych, można przypuszczać, że błąd ten jest większy. TYP SZKOŁY TABELA 3.INFORMACJA O PRÓBIE DO BADANIA MŁODZIEŻY Z GMINY PLEŚNA LICZBA UCZNIÓW LICZBA ZREALIZOWANYCH ANKIET ODSETEK ANKIET ZREALIZOWANYCH WŚRÓD UCZNIÓW Szkoła podstawowa (klasa VI) % Gimnazjum (klasy I-III) % OGÓŁEM % Podczas przeprowadzania ankiet audytoryjnych w klasach starano się zapewnić uczniom komfortowe warunki do wypełniania kwestionariusza młodzież była rozsadzana w ławkach tak, aby uniemożliwić rozmowę i zaglądanie do ankiet kolegi lub koleżanki. Niestety, ze względu na liczebność niektórych klas oraz wielkość pomieszczeń, nie zawsze okazało się to możliwe. Przyglądając się wynikom badań należy mieć na uwadze generalną specyfikę badań wśród młodzieży. Młodzi ludzienie zawsze poważnie podchodzili do wypełniania ankiety mimo podkreślania wagi prawdziwych odpowiedzi, 1 Ze względu na fakt, że badanie dotyczyło tematów drażliwych w kontekście osób niepełnoletnich, przed badaniem każdy z uczniów otrzymał informacje dla rodzica wraz z prośbą o wyrażanie zgody na udział dziecka w badaniu. Osoby, które nie przyniosły podpisanego dokumentu, nie dostawały ankiety do uzupełnienia.

19 Strona18 niektórzy uczniowie mogli chcieć popisać się lub zwrócić na siebie uwagę i odpowiadali na pytania niezgodnie z prawdą. Stąd też niektóre odpowiedzi uczniów należy traktować ostrożnie. BADANIA JAKOŚCIOWE Uzupełnieniem badań ilościowych były wywiady pogłębione przeprowadzone przedstawicielami instytucji i organizacji z terenu gminy Pleśna, reprezentującymi pomoc społeczną, oświatę, kulturę, wymiar sprawiedliwości i organ ścigania. Indywidualne wywiady pogłębione przeprowadzono z 12 specjalistami, którzy w swojej pracy zawodowej stykają się z problemem uzależnień. Wśród badanych znaleźli się: pedagodzy szkolni i dyrektorzy szkół, kurator społeczny, dyrektor i pracownik socjalny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, terapeuta uzależnień, Pełnomocnik ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, członkowie Gminnej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, pracownik świetlicy profilaktycznej, Dyrektor Ośrodka Kultury oraz Policjant CHARAKTERYSTYKA GRUP BADANYCH UCZESTNICY BADANIA ANKIETOWEGO WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻY W badaniu udział wzięło 388 uczniów uczęszczających do szkół podstawowych (ostatnia klasa) i gimnazjów z terenu gminy Pleśna. Rozkład respondentów ze względu na płeć był stosunkowo równomierny, z lekką przewagą dziewcząt 52%. Chłopcy stanowili 48% badanych. WYKRES 2. ROZKŁAD UCZESTNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ Płeć respondentów 48% 52% Dziewczęta Chopcy N = 388 Najszerzej reprezentowaną w badaniach kategorią wiekową były dzieci urodzone w 2001 roku czyli uczniowie VI klas szkół podstawowych 30% badanych. Uczniowie I klas gimnazjum stanowili 19% respondentów, II klas 24%, a III 26%. Pojedyncze przypadki dotyczyły dzieci z rocznika 2002 oraz 1997.

20 Strona19 WYKRES 3. ROZKŁAD UCZESTNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO ZE WZGLĘDU NA WIEK Rok urodzenia respondentów 26% 24% 19% 30% 1% 1% N = 388 UCZESTNICY ANKIETY TELEFONICZNEJ PRZEPROWADZONEJ Z DOROSŁYMI MIESZKAŃCAMI GMINY PLEŚNA W badaniu udział wzięło 121 dorosłych mieszkańców gminy Pleśna. Mimo przyjętych założeń badawczych dotyczących próby, wśród respondentów przeważały kobiety, które stanowiły 64% badanych. WYKRES 4. ROZKŁAD UCZESTNIKÓW BADANIA CATI ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ Płeć 36% 64% Kobieta Mężczyzna N = 121 Najsilniej reprezentowaną w badaniu grupą wiekową były osoby powyżej 55 lat 39% badanych. Drugą co do wielkości kategorię stanowiły osoby w wieku lata 36% badanych. Najmniej ankiet zrealizowano w najmłodszej grupie wiekowej lat. Respondenci z tego przedziału wiekowego stanowili 26% wszystkich ankietowanych.

21 Strona20 WYKRES 5. ROZKŁAD UCZESTNIKÓW BADANIA CATI ZE WZGLĘDU NA WIEK Wiek 26% 36% 39% lata lat powyżej 55 lat N = 121 Niedoreprezentowana w badaniu została kwota młodych mężczyzn. Sytuacja ta przekłada się na wyniki badań, które mogą być przez to zaburzone. Niedoszacowane mogą być ilości spożywanego alkoholu i doświadczenia związane z zażywaniem narkotyków. Spośród 118 respondentów, którzy określili poziom posiadanego wykształcenia, 36% legitymowało się wykształceniem średnim lub pomaturalnym. Prawie tyle samo badanych 34% miało wykształcenie zawodowe. Posiadanie wyższego wykształcenia zadeklarowało 19% ankietowanych mieszkańców gminy Pleśna, zaś podstawowego 10%. 1% badanych to osoby z wykształceniem gimnazjalnym. WYKRES 6. ROZKŁAD UCZESTNIKÓW BADANIA CATI ZE WZGLĘDU NA WYKSZTAŁCENIE Jakie jest Pana(i) wykształcenie? 34% 36% 10% 1% 19% Podstawowe Gimnazjalne Zawodowe Średnie/ Pomaturalne Wyższe (licencjackie, magisterskie) N = 118 Uczestnicy badania to głównie emeryci/renciści 36% oraz osoby zatrudnione 35%. Określając swój status zawodowy 9% ankietowanych wskazało, że są rolnikami/prowadzą własne gospodarstwo

22 Strona21 rolne. 7% respondentów to osoby uczące się lub studiujące. Wśród 12% badanych, którzy wybrali kategorię inne, dominowali bezrobotni i gospodynie domowe. WYKRES 7. ROZKŁAD UCZESTNIKÓW BADANIA CATI ZE WZGLĘDU NA STATUS ZAWODOWY Jaki jest Pana(i) status zawodowy? Inne 12% Jestem emerytem / rencistą Jestem rolnikiem/ prowadzę gospodarstwo rolne Prowadzę własną działalność gospodarczą Jestem zatrudniony/a Uczę się, studiuję 1% 7% 9% 36% 35% N = 121 Wśród uczestników badania, najsilniej reprezentowani byli mieszkańcy Rzuchowej 22% badanych. Mieszkańcy Janowic, Pleśnej, Świebodzina i Szczepanowic stanowili odpowiednio od 10 do 15% badanych. Woźniczną, Lichwin, Łowczówek, Rychwałd i Dąbrówkę Szczepanowską reprezentowało każdorazowo mniej niż 10% badanych. WYKRES 8. ROZKŁAD UCZESTNIKÓW BADANIA CATI ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE ZAMIESZKANIA Rzuchowa Szczepanowice Świebodzin Pleśna Janowice Woźniczna Lichwin Łowczówek Rychwałd Dąbrówka Szczepanowska W jakiej miejscowości Pan(i) mieszka? 15% 13% 12% 10% 8% 7% 5% 4% 4% 22% N = 121

23 Strona22 4. POSTAWY MŁODZIEŻY WOBEC SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH 4.1. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA RODZINNEGO Jednym z najważniejszych czynników wpływających na postawy oraz społeczne funkcjonowanie dzieci i młodzieży jest rodzina. W tym podrozdziale przyjrzymy się jak wygląda środowisko rodzinne młodych ludzi objętych badaniem, czy są zadowoleni ze stosunków z rodzicami oraz zobaczymy jakie normy i zachowania są powszechne i akceptowane w ich domach. Zdecydowana większość uczniów biorących udział w badaniu mieszka wspólnie z mamą (95%), tatą (87%) oraz rodzeństwem (86%). Dziakowietowarzyszą rozwojowi blisko 40% dzieci. Mieszkanie z osobami spoza rodziny, np. opiekunami prawnymi, deklaruje 2% respondentów. WYKRES 9. ODSETEK UCZNIÓW, KTÓRZY MIESZKAJĄ ZE WSKAZANYMI OSOBAMI Z mamą Z tatą Z rodzeństwem 87% 86% 95% Z dziadkami 39% Z innymi krewnymi Z osobami spoza rodziny (np. opiekunami) Z ojczymem Z macochą 5% 2% 2% 0,3% N=388 Powyższe odpowiedzi pokazują, że w Pleśnej przeważa tradycyjny model rodziny: zdecydowana większość dzieci wychowuje się z obojgiem rodziców i rodzeństwem, a duża część także z dziadkami (model rodziny wielopokoleniowej). Stosunkowo rzadkie są rodziny rekonstruowane tzn. takie, w których jedno z rodziców biologicznych mieszka z nowym partnerem ojczymem lub macochą. Uczniowie w większości pozytywnie oceniają swoje stosunki z rodzicami: połowa jest z nich bardzo zadowolonych, 33% zadowolonych. Średnią satysfakcję wyraża 11-13% uczniów, a niezadowolenie 1-3%. Analizując odpowiedzi ankietowanej młodzieży, w zależności od wieku można zauważyć, żewraz z wiekem spada zadowolenie z kontaktów z rodzicami.młodsi uczniowie bardziej pozytywnie oceniają kontakty zarówno z mamą jak i tatą niż uczniowie klas starszych. Jak widać w tabeli 4,63% ankietowanych z klas VI szkoły podstawowej było bardzo zadowolonych z kontaktów z mamą, 31%- zadowolonych, a zaledwie 5% - średnio zadowolonych. Wśród uczniów klas

24 Strona23 III gimnazjum odsetek ten wynosił odpowiednio: 45, 36 i 16%. Podobny trend można obserwować przy ocenach kontaktów z tatą. TABELA 4. OCENA ZADOWOLENIA ZE STOSUNKÓW Z RODZICAMI W PODZIALE NA KLASY [% UCZNIÓW Z DANEJ KLASY] Poziom zadowolenia ze stosunków z mamą Poziom zadowolenia ze stosunków z tatą VI klasa I klasa II klasa III klasa VI klasa I klasa II klasa III klasa Bardzo zadowolony 63% 51% 42% 45% 61% 42% 42% 39% Zadowolony 31% 29% 44% 36% 28% 32% 35% 35% Średnio zadowolony 5% 11% 13% 16% 7% 12% 18% 14% Niezadowolony 1% 3% 0% 1% 1% 3% 2% 3% Bardzo niezadowolony 0% 0% 1% 0% 0% 5% 1% 2% Trudno powiedzieć 0% 3% 0% 2% 3% 4% 2% 3% N=382 N=379 Postawy dzieci i młodzieży w dużej mierze kształtują się pod wpływem wzorców panujących w środowisku rodzinnym. Z tego względu uczniowie zostali poproszeni o wskazanie częstotliwości spożywania środków psychoaktywnych w ich domach (wykres 10). WYKRES 10. OCENA CZĘSTOTLIWOŚCI SPOŻYWANIA ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH W DOMU UCZNIÓW Jak często w Twoim domu... pije się alkohol (np. piwo, wino) 15% 43% 29% 2% 7% 4% N=379 pali się papierosy 57% 6% 5% 6% 24% 3% N=373 zażywa się narkotyki 97,6% 0,3% 0,5% 1,6% N=374 W ogóle Kilka razy w roku Kilka razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Codziennie Nie wiem W blisko 80% domów dzieci mają styczność z alkoholem, najczęściej dzieje się to jednak rzadko: kilka razy w roku (43%) lub kilka razy w miesiącu (29%). Niepokojące jest jednak, że w domach 7% uczniów napoje alkoholowe pojawiają się kilka razy w tygodniu, w 2% - codziennie. Co ciekawe,

25 Strona24 uczniowie z wyższych klas wskazywali, że w ich domach pije się częściej alkohol niż uczniowie klas młodszych: 37% gimnazjalistów z klas trzecich w porównaniu do 22% uczniów klas 6 szkoły podstawowej wskazało, że piwo, wino lub inne trunki są spożywane kilka razy w miesiącu. Choć zdecydowanie mniejsza ilość dzieci, około 40%, styka się z paleniem, to jednak kontakt ten jest częstszy:u 24% uczniów w domu pali się codziennie, u 6% - kilka razy w tygodniu, a dalsze 5 i 6%- kilka razy w miesiącu i roku. Jak wynika z rozkładu odpowiedzi, jedynie 0,8% uczniów stwierdziło, że w ich domach zażywa się narkotyki (3 osoby). W opinii uczniów, rodzice zakazują im spożywania alkoholu (zdecydowanie ponad 80%, raczej dalsze 10%). Pojedyncze osoby uważały, że wg rodziców jest to ich sprawa, bądź mogą napić się napojów alkoholowychokazjonalnie. Płeć i wiekrespondentów nie ma większego wpływu na wyrażane oceny, widoczne jest jedynie lekkie przesunięcie akcentów: uczniowie klas III częściej wybierali odpowiedzi raczej nie w porównaniu do klas młodszych. Generalnie,brak zgody rodziców na takie zachowania deklarowało 94-96%respondentów w każdym wieku (odpowiedzi zdecydowanie nie i raczej nie ). WYKRES 11. OPINIA RODZICÓW NA TEMAT SPOŻYWANIA ALKOHOLU PRZEZ RESPONDENTÓW 86% 81% 9% 10% 2% 4% 3% 4% 1% 1% Zdecydowanie nie wolno mi pić alkoholu Raczej nie powinienem pić alkoholu To jest moja sprawa Od czasu do czasu mogę się napić alkoholu Zdecydowanie mogę pić alkohol Mama uważa, że Tata uważa, że N=380 N=371 W rozdziale 4.6 przyjrzymy się, czy wskazane wcześniej różnice w sposobie funkcjonowania środowiska rodzinnego mają wpływ na zachowania młodzieży i ich postawy wobec używek.

26 Strona CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA RÓWIEŚNICZEGO Kolejnym czynnikiem determinującym funkcjonowanie młodzieży jest środowisko rówieśnicze i dominujące w nim postawy i zachowania.z tego względu chcieliśmy przyjrzeć się, jak młodzież ocenia swoje kontakty ze znajomymi oraz poznać, w jakim stopniu w środowisku koleżeńskim rozpowszechnianie są zachowania ryzykowne. Niezależnie od płci i wieku, wśród uczniów przeważają pozytywne oceny kontaktów ze znajomymi (wykres 12). Co drugi ankietowany jest z nich bardzo zadowolony, 37% osób jest zadowolonych a 9%- średnio.brak satysfakcji ze stosunków z przyjaciółmi odczuwa 3% badanych. WYKRES 12. OCENA ZADOWOLENIA ZE STOSUNKÓW Z PRZYJACIÓŁMI Na ile zwykle jesteś zadowolony ze stosunków z przyjaciółmi? 52% 37% 9% 2% 1% Bardzo zadowolony Zadowolony Średnio zadowolony Niezadowolony Bardzo niezadowolony N=388 W dalszej kolejności prosiliśmy uczniów o ocenę, jaką postawę mają najbliżsi przyjaciele oraz znajomi wobec spożywania przez nich alkoholu (wykres 13). WYKRES 13. OPINIA ZNAJOMYCH/ PRZYJACIELA NA TEMAT SPOŻYWANIA ALKOHOLU PRZEZ RESPONDENTA Jaką opinię na temat picia przez Ciebie alkoholu mają osoby wymienione poniżej: 4% 10% 28% 22% 3% 6% 20% 23% Zdecydowanie nie wolno mi pić alkoholu Raczej nie powinienem pić alkoholu To jest moja sprawa 36% Znajomi uważają, że 47% Najlepszy przyjaciel uważa, że Od czasu do czasu mogę się napić alkoholu N=376

27 Strona26 Brak przyzwolenia na spożywanie napojów alkoholowych ze strony przyjaciół deklarowało 70% uczniów (47%-zdecydowanie, 23%-raczej). 9% badanych uważa, że ich przyjaciele akceptują takie zachowania, a 20% twierdzi, że przyjaciele zostawiają im wolny wybór ( to jest moja sprawa ). Nieznacznie częściej przyzwolenie na spożywanie alkoholu oraz postawę obojętną wg młodzieży prezentują ich dalsi znajomi odpowiednio 14 i 28%. Zarówno w przypadku opinii uczniów o postawie przyjaciół jak i dalszych znajomych, duży wpływ na odpowiedzi ma wiek respondentów (tabele 5 i 6). TABELA 5. OPINIA PRZYJACIÓŁ NA TEMAT SPOŻYWANIA ALKOHOLU PRZEZ RESPONDENTAW PODZIALE NA KLASY Najlepszy przyjaciel uważa, że: VI klasa - SP I klasa II klasa III klasa Zdecydowanie nie wolno mi pić alkoholu 68% 57% 32% 28% Raczej nie powinienem pić alkoholu 18% 19% 32% 27% To jest moja sprawa 9% 19% 28% 28% Od czasu do czasu mogę się napić alkoholu 3% 3% 8% 12% Zdecydowanie mogę pić alkohol 2% 3% 1% 5% N=376 TABELA 6. OPINIA ZNAJOMYCH NA TEMAT SPOŻYWANIA ALKOHOLU PRZEZ RESPONDENTAW PODZIALE NA KLASY Znajomi uważają, że: VI klasa - SP I klasa II klasa III klasa Zdecydowanie nie wolno mi pić alkoholu 62% 39% 19% 19% Raczej nie powinienem pić alkoholu 19% 26% 24% 22% To jest moja sprawa 15% 26% 43% 32% Od czasu do czasu mogę się napić alkoholu 3% 7% 11% 20% Zdecydowanie mogę pić alkohol 1% 3% 3% 8% N=376 Brak przyzwolenia środowiska rówieśniczego na spożywanie alkoholu jest szczególnie widoczny w młodszych klasach, a wraz z wiekiem opinie na ten temat stają się coraz bardziej aprobujące. Przykładowo, 68% uczniów klas 6-tych uważa, że ich przyjaciele zdecydowanie sprzeciwiają się spożywaniu przez nich alkoholu, 18% - raczej, a 5%, że akceptują takie zachowanie. Z kolei wśród gimnazjalistów z klas III takie same odpowiedzi wybierało odpowiednio: 28, 27 i 17%. Zdecydowanie częściej widoczna jest też postawa obojętna wśród dzieci z VI klas wskazywało na nią 9%, a wśród młodzieży z ostatniej klasy gimnazjalnej aż 28%. Uczniowie uczestniczący w badaniu zostali także poproszeni o wskazanie jak bardzo zachowania ryzykowne są rozpowszechnione w ich najbliższym towarzystwie. Wykres 14pokazuje, że wraz z wiekiem wzrasta liczba osób, które w bliskim otoczeniu uczniów palą papierosy. Połowa 6-klasistów w swoim gronie przyjaciół nie zna żadnej osoby, która paliłby papierosy, a 42% wie o pojedynczych przypadkach. Z kolei wśród gimnazjalistów z III klasy

28 Strona27 21% obraca się w towarzystwie, w którym większość pali, a dalsze 20% ocenia, że połowa ich bliskich znajomych sięga po papierosy. WYKRES 14. CZĘSTOTLIWOŚĆ PALENIA PAPIEROSÓW WŚRÓD ZNAJOMYCH RESPONDENTA Jak oceniasz, ilu z Twoich przyjaciół i bliskich znajomych pali papierosy OGÓŁEM 28% 47% 14% 10% 1% VI klasa (SP) 48% 42% 5% 5% I klasa (Gim) 44% 40% 10% 6% II klasa (Gim) 12% 56% 23% 9% III klasa (Gim) 7% 51% 20% 21% 2% Nikt Pojedyncze osoby Około połowa Większość Wszyscy Podobny trend widoczny jest także w przypadku spożywania napojów alkoholowych. WYKRES 15. CZĘSTOTLIWOŚĆ PICIA NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH WŚRÓD ZNAJOMYCH RESPONDENTA Jak oceniasz, ilu z Twoich przyjaciół i bliskich znajomych pije alkohol OGÓŁEM 33% 39% 18% 10% 1% VI klasa (SP) 59% 27% 10% 4% I klasa (Gim) 46% 41% 9% 4% II klasa (Gim) 17% 48% 28% 8% III klasa (Gim) 7% 43% 25% 23% 3% Nikt Pojedyncze osoby Około połowa Większość Wszyscy Blisko 2/3 uczniów klas 6-tych nie ma w swoim najbliższym otoczeniu osób pijących alkohol, z kolei w III klasie gimnazjum odsetek ten spada do 7%. Wśród najstarszych badanych uczniów 23% ma większość znajomych sięgających po alkohol, a co 4-ty około połowę.

29 Strona28 Zdecydowanie rzadszym zjawiskiem jest nadmierne spożywanie alkoholu. Blisko 90% najmłodszych badanych nie ma wśród przyjaciół osób, które upijałyby się raz w tygodniu, a 9% wie o pojedynczych przypadkach. III-klasiści częściej dostrzegają takie zachowania w swoim otoczeniu (48% ma pojedynczych znajomych, a 6% - około połowę, którzy nadużywają alkoholu średnio raz na tydzień). WYKRES 16. CZĘSTOTLIWOŚĆ UPIJANIA SIĘ ŚREDNIO RAZ NA TYDZIEŃ WŚRÓD ZNAJOMYCH RESPONDENTA Jak oceniasz, ilu z Twoich przyjaciół i bliskich znajomych upija się średnio raz w tygodniu OGÓŁEM 70% 24% 3% 2% 1% VI klasa (SP) 89% 9% 1% 1% I klasa (Gim) 86% 13% 1% II klasa (Gim) 69% 26% 4% 1% III klasa (Gim) 38% 48% 6% 6% 2% Nikt Pojedyncze osoby Około połowa Większość Wszyscy Z ostatniego wykresu dotyczącego zachowań ryzykownych wynika, że sięganie po miękkie narkotyki (tj. marihuanę, haszysz) jest dużo mniej rozpowszechnione wśród młodzieży. Niemal wszyscy szóstoklasiści oraz większość gimnazjalistów nie ma znajomych, którzy próbowaliby tych używek. Zmiana pojawia się dopiero w III klasie, gdzie co 3 uczeń ma wśród znajomych pojedyncze osoby sięgające po marihuanę lub haszysz. WYKRES 17. CZĘSTOTLIWOŚĆ PALENIA MARIHUANY LUB HASZYSZU WŚRÓD ZNAJOMYCH RESPONDENTA Jak oceniasz, ilu z Twoich przyjaciół i bliskich znajomych pali marihuanę lub haszysz OGÓŁEM 75% 19% 4% 1% VI klasa (SP) 95% 3% 1% I klasa (Gim) 80% 16% 4% II klasa (Gim) 71% 24% 3% 1% III klasa (Gim) 53% 33% 8% 4% 2% Nikt Pojedyncze osoby Około połowa Większość Wszyscy

30 Strona29 Warte odnotowania jest, że odpowiedzi chłopców i dziewcząt nie różnią się od siebie KONDYCJA PSYCHICZNA MŁODZIEŻY Chcąc poznać kondycję psychiczną młodzieży, w badaniach prosiliśmy uczniów o ocenę zadowolenia z siebie oraz częstotliwość występowania różnych symptomów stanów depresyjnych. Choć większość uczniów odczuwała zadowolenie z samego siebie, można zaobserwować pewne różnice w zależności od płci uczniów. Chłopcy częściej niż dziewczęta są bardzo zadowoleni z siebie (odpowiednio: 36 i 23%), z kolei wśród dziewcząt więcej wyraża swoje niezadowolenie (10% w porównaniu do 2% chłopców). WYKRES 18. POCZUCIE ZADOWOLENIA Z SIEBIE WŚRÓD UCZNIÓW I UCZENNIC Na ile zwykle jesteś zadowolony z siebie samego/samej? OGÓŁEM 29% 42% 18% 3% 3% 5% Chłopcy 36% 41% 17% 1% 1% 4% Dziewczęta 23% 42% 19% 5% 5% 7% Bardzo zadowolony Zadowolony Średnio zadowolony Niezadowolony Bardzo niezadowolony Trudno powiedzieć Większe zadowolenie z siebie odczuwają częściej uczniowie klas niższych, a średnie najstarsi gimnazjaliści (wykres). WYKRES 19. POCZUCIE ZADOWOLENIA Z SIEBIE UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY Na ile zwykle jesteś zadowolony z siebie samego/samej? VI klasa - szkoła podstawowa 39% 45% 13% 3% I klasa - gimnazjum 30% 35% 20% 3% 3% II klasa - gimnazjum 22% 51% 12% 6% 3% III klasa - gimnazjum 23% 35% 29% 4% 3% Bardzo zadowolony Zadowolony Średnio zadowolony Niezadowolony Bardzo niezadowolony Trudno powiedzieć

31 Strona30 Na podstawie literatury przedmiotu w badaniu przyjęto 4 pytania mające wskazywać na występowanie symptomów depresyjnych u badanych uczniów: odczuwanie smutku poczucie osamotnienia skłonność do płaczu poczucie braku wsparcia ( nie mam z kim porozmawiać o swoich problemach ). Przy każdym ze wskazywanych symptomów depresji proszono o ocenę, jak często uczniowie odczuwali je w ciągu ostatnich 30 dni: nigdy lub rzadko, czasami, często lub cały czas. Wyniki przedstawiono na wykresach Dziewczęta zdecydowanie częściej niż chłopcy czuły się smutne w miesiącu poprzedzającym badanie: 30%- często, 6%-cały czas, z kolei wśród chłopców odpowiedzi te wybrało odpowiednio 6 i 3% respondentów (wykres 20). WYKRES 20.CZĘSTOTLIWOŚĆ ODCZUWANIA SMUTKU PRZEZ DZIEWCZĘTA I CHŁOPCÓW W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI OGÓŁEM 26% 51% 18% 4% Dziewczęta 12% 53% 30% 6% Chłopcy 43% 49% 6% 3% Nigdy lub rzadko Czasami Często Cały czas Podobne różnice widać także w odniesieniu do poczucia samotności: 73% chłopców nie doświadczało go wcale bądź rzadko w porównaniu do 48% dziewcząt. Z kolei co 5-ta uczennica czuła się samotna często lub cały czas (a tylko co 20-tyuczeń). WYKRES 21.CZĘSTOTLIWOŚĆ ODCZUWANIA SAMOTNOŚCI PRZEZ DZIEWCZĘTA I CHŁOPCÓW W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI OGÓŁEM 60% 28% 10% 2% Dziewczęta 48% 33% 15% 4% Chłopcy 73% 22% 4% 1% Nigdy lub rzadko Czasami Często Cały czas

32 Strona31 Skłonność do płaczu również częściej charakteryzowała dziewczęta (40%- czasami, 15% - często) niż chłopców (15% - czasami, 3%-często). WYKRES 22. CZĘSTOTLIWOŚĆ SYTUACJI, W KTÓRYCH DZIEWCZĘTOM I CHŁOPCOM CHCIAŁO SIĘ PŁAKAĆ W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI Jak często w ciągu ostatnich 30 dni chciało Ci się płakać? OGÓŁEM 57% 28% 10% 5% Dziewczęta 36% 40% 15% 8% Chłopcy 80% 15% 3% 2% Nigdy lub rzadko Czasami Często Cały czas Ostatnie zagadnienie, o który pytano w ankiecie, dotyczyło możliwości porozmawiania z kimś bliskim o swoich problemach. Trzech na czterech uczniów nie mało z tym problemów, tylko 20% czasami, a 5% często nie miało się do kogo zwrócić. Z kolei wśród dziewcząt odpowiedzi takie wybierało odpowiednio: 50, 35 i 10% badanych. Ta różnica pokazuje, że uczennice częściej niż uczniowie mają poczucie braku wsparcia. WYKRES 23. CZĘSTOTLIWOŚĆ SYTUACJI, W KTÓRYCH DZIEWCZĘTA I CHŁOPCY MIELI POCZUCIE BRAKU WSPARCIA W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI Jak często w ciągu ostatnich 30 dni nie miałeś/aś z kim porozmawiać? OGÓŁEM 61% 27% 7% 4% Dziewczęta 50% 35% 10% 5% Chłopcy 73% 19% 5% 3% Nigdy lub rzadko Czasami Często Cały czas

33 Strona32 Jeśli omawiane wcześniej zjawiska występują wspólnie z dużym natężeniem ( często i cały czas ) mogąbyć onesymptomami depresji. Aby sprawdzić jaka część uczniów miała niskie samopoczuciew czasie poprzedzającym badanie, policzono średnią ocenę z 4 odpowiedzi, jakie wybierali respondenci (1- nigdy/rzadko ; 4- cały czas ). Następnie wyniki skategoryzowano w następujące odpowiedzi: śr. 1,0-1,4: większość symptomów jest odczuwanych rzadkolub nigdy śr. 1,5-2,4: większość symptomów jest odczuwanych czasami śr. 2,5-3,4: większość symptomów jest odczuwanych często śr. 3,5-4,0: większość symptomów jest odczuwanychcały czas. Na poniższym wykresie przedstawiono skalę depresji/złego samopoczucia skategoryzowaną w 4 grupy. WYKRES 24. SKALA DEPRESJI /ZŁEGO SAMOPOCZUCIA[ODSETEK OSÓB] OGÓŁEM 40% 46% 12% 2% Dziewczęta 22% 55% 19% 4% Chłopcy 60% 35% 4% 1% Nigdy/rzadko Czasami Często Cały czas Analiza powyższego wykresu pokazuje, że blisko co 4-ta dziewczyna często lub cały czas odczuwa większość wskazywanych symptomów depresji. Wśród chłopców odsetek ten jest dużo niższy i wynosi 5%.

34 Strona SPOSÓB SPĘDZANIA CZASU PRZEZ MŁODZIEŻ Uczniowie biorący udział w badaniu zostali poproszeni o określenie jak często spędzają swój wolny czas we wskazany sposób.wszystkie odpowiedzi zestawiono na wykresie 25. WYKRES 25. OCENA CZĘSTOTLIWOŚCI SPĘDZANIA WOLNEGO CZASU WE WSKAZANY SPOSÓB korzystasz z komputera 1% 5% 42% 37% 15% grasz w gry komputerowe 12% 17% 17% 39% 11% 4% oglądasz telewizję lub filmy 1% 6% 43% 35% 14% czytasz książki 9% 30% 33% 19% 6% 3% uprawiasz sport 1% 3% 9% 48% 24% 15% poświęcasz czas na swoje hobby,np. grasz na instrumencie, śpiewasz, rysujesz 7% 8% 18% 40% 16% 11% spotkasz się ze znajomymi 1% 4% 16% 53% 11% 14% spędzasz czas w centrach handloworozrywkowych 13% 25% 48% 13% 1% spędzasz czas bez konkretnego zajęcia 34% 20% 15% 23% 5% 3% Nigdy Kilka razy w roku 1-4 razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Codziennie do 3 godzin Ponad 3 godziny dziennie Najpopularniejszymi sposobami spędzania wolnego czasu wśród młodzieży są: korzystanie z komputera, oglądanie filmów lub telewizji, uprawianie sportu, spotkania ze znajomymi oraz rozwijanie swojego hobby. Świadczą o tym zsumowane odpowiedzi wskazujące na dużą częstotliwość tych działań ( kilka razy w tygodniu, codziennie do 3 godzin oraz ponad 3 godziny dziennie ). Młodzi ludzie bardzo często korzystają z komputera 42% robi to kilka razy w tygodniu, 37% poświęca temu do 3 godzin każdego dnia, a 15% uczniów więcej niż 3 godziny dziennie. Warto zauważyć, że płeć nie ma wpływu na częstotliwość używania komputera, duże różnice notowane są natomiast w różnych grupach wiekowych. W ostatniej klasie szkoły podstawowej 37% dzieci codziennie korzysta z komputera, a wraz z wiekiem ten odsetek wzrasta: 53,5% w klasie I gimnazjum, 59% w klasie II i 61% w klasie III.

35 Strona34 Czas spędzony przed komputerem nie jest wykorzystywany tylko na granie w gry komputerowe. Świadczy o tym mniejsza liczba badanych wskazujących na dużą częstotliwość grania (39% - kilka razy w tygodniu, 11%- do 3 godzin dziennie, 4% - ponad 3 godziny). Taki sposób spędzania wolnego czasu dotyczy przede wszystkim chłopców: 8% gra codziennie ponad 3 godziny, 19% - do 3 godzin dziennie, a 46% - kilka razy w tygodniu. Wśród dziewcząt 18% nie gra nigdy, 24% kilka razy w roku, a 21%:1-4 razy w miesiącu. WYKRES 26. CZĘSTOTLIWOŚĆ GRANIA NA KOMPUTERZE WŚRÓD DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW dziewczęta 18% 24% 21% 33% 4% chłopcy 5% 9% 12% 46% 19% 8% Nigdy Kilka razy w roku 1-4 razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Codziennie do 3 godzin Ponad 3 godziny dziennie Oglądanie telewizji kilka razy dziennie deklaruje 43% badanych, codziennie do 3 godzin 35%, a powyżej 3 godzin 14% ankietowanych. Nie zanotowano większych różnic w odpowiedziach w zależności od płci i wieku uczniów. Czytanie książek jest dużo mniej popularne wśród uczniów codziennie po książkę sięga zaledwie 9% badanych, kilka razy w tygodniu 19%, z kolei aż 9% nie robi tego nigdy (wykres 25). Większe zainteresowanie czytelnictwem występuje u dziewczyn niż u chłopców (wykres 27). WYKRES 27. CZĘSTOTLIWOŚĆ CZYTANIA KSIĄŻEK WŚRÓD DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW dziewczęta 4% 23% 37% 25% 9% 4% chłopcy 14% 39% 29% 13% 4% 2% Nigdy Kilka razy w roku 1-4 razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Codziennie do 3 godzin Ponad 3 godziny dziennie

36 Strona35 WYKRES 28. CZĘSTOTLIWOŚĆ CZYTANIA KSIĄŻEK WŚRÓD UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY III klasa - gimnazjum 11% 40% 31% 11% 5% II klasa - gimnazjum 14% 29% 29% 22% 1% I klasa - gimnazjum 9% 14% 43% 23% 10% VI klasa - szkoła podstawowa 3% 32% 32% 22% 9% Nigdy Kilka razy w roku 1-4 razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Codziennie do 3 godzin Ponad 3 godziny dziennie Kolejnym częstym sposobem spędzania wolnego czasu jest uprawianie sportu. Co drugi respondent uprawia sport kilka razy w tygodniu, 24% - codziennie do trzech godzin, a 15% procent nawet dłużej. Podobne odpowiedzi zaznaczali zarówno uczniowie jak i uczennice wszystkich klas. Rozwojem swoich zainteresowań kilka razy w tygodniu zajmuje się 40% badanych, co 4-ty zaś robi to codziennie. Kilka razy w tygodniu ze znajomymi spotyka się średnio co 2-gi uczeń. Codzienne kontakty dużo częściej utrzymują uczniowie starszych klas (klasa III 48%, klasa VI 16%). WYKRES 29. CZĘSTOTLIWOŚĆ SPOTYKANIA SIĘ ZE ZNAJOMYMI PRZEZ UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY III klasa - gimnazjum 3% 13% 47% 18% 20% II klasa - gimnazjum 1% 3% 18% 53% 13% 11% I klasa - gimnazjum 3% 7% 16% 52% 10% 13% VI klasa - szkoła podstawowa 5% 20% 59% 5% 11% Nigdy Kilka razy w roku 1-4 razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Codziennie do 3 godzin Ponad 3 godziny dziennie Spędzanie czasu w centrach handlowych nie jest szeroko rozpowszechnione wśród młodzieży z gminy. Kilka razy w tygodniu bywa w nich 13% uczniów, większość natomiast rzadziej kilka razy w miesiącu lub roku.

37 Strona PALENIE PAPIEROSÓW PRZEZ MŁODZIEŻ Pierwsze doświadczenia z papierosami ma już za sobą 93 z 383 uczniów biorących udział w badaniu (24%; 5 osób brak odpowiedzi): po 15 z klasy VI i I gimnazjum, 24 z klasy II oraz 38 z klasy III. Odsetek próbujących papierosów wśród ogólnej liczby uczniów danego rocznika najwyższy jest w klasach III 38%, a najniższy w VI klasie szkoły podstawowej 13%, nie zanotowano natomiast różnic między dziewczętami i chłopcami. WYKRES 30. ODSETEK UCZNIÓW, KTÓRZY PRZYNAJMNIEJ RAZ PALILI PAPIEROSY W PODZIALE NA KLASY 38% 24% 21% 27% 13% OGÓŁEM VI klasa - szkoła podstawowa I klasa - gimnazjum II klasa - gimnazjum III klasa - gimnazjum Średni wiek sięgnięcia po pierwszego papierosa wynosi 9,1 lat dla uczniów szkoły podstawowej oraz 11,9 w I klasie gimnazjum, 12,7 w II klasie i 12,5 w III klasie gimnazjum. Dwóch na trzech uczniów ze szkoły podstawowej oraz I i II klas gimnazjów, którzy mieli kontakt z wyrobami tytoniowymi, paliła papierosy 1-2 razy w życiu. Inaczej natomiast jest w ostatniej klasie gimnazjów: 30% palących uczniów (12 z 38) robiło to już ponad 40 razy. Młodzież z rodzin, w których pali się często (codziennie lub kilka razy w tygodniu), częściej niż pozostała eksperymentowała z papierosami. Podobnie uczniowie, którzy wśród najbliższych znajomych mają osoby palące, również sami częściej próbowali papierosów (wykres 31). WYKRES 31. ZALEŻNOŚĆ POMIĘDZY PALENIEM A OBRACANIEM SIĘ W ŚRODOWISKU OSÓB (NIE)PALĄCYCH Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się palić papierosy? Nie Tak 10% 91% 20% 80% 39% 61% 56% 44% Nikt Pojedyncze osoby Około połowa Większość Ilu z Twoich przyjaciół i bliskich znajomych pali papierosy?

38 Strona37 W kolejnym pytaniu interesowało nas poznanie rozmiarów grupy uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych palących aktualnie tzn. w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem. Tym razem okazało się, że we wskazanym czasie to dziewczęta (18; 9%) częściej niż chłopcy (12; 6%) paliły wyroby tytoniowe. Spośród 6-klasistów w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem po papierosy sięgnęły 3 osoby (2,5%) paląc średnio 1 papieros dziennie. Wśród gimnazjalistów z klasy I do palenia w ciągu ostatnich 30 dni przyznało się 5 osób (7%), z II klasy 7 uczniów (8%), a z III 15 (15%). Większość uczniów z młodszych klas gimnazjalnych paliła w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem mniej niż jednego papierosa tygodniowo, tylko wśród najstarszych znalazły się osoby palące kilka i kilkanaście papierosów dziennie (8 uczniów). Uzyskane wyniki są niższe od wyników badań ogólnopolskich - według badań ESPAD z 2011 roku, w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem paliło 29,8% gimnazjalistów. Młodzież uczestniczącą w badaniu poproszono także o ocenę dostępności papierosów dla osób w ich wieku na terenie gminy Pleśna. Opinie uczniów wyraźnie różnicują 2 czynniki: wiek oraz dotychczasowe doświadczenia z używaniem tytoniu. WYKRES 32. OCENA DOSTĘPNOŚCI PAPIEROSÓW PRZEZ UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY OGÓŁEM 35% 13% 15% 21% 16% VI klasa - szkoła podstawowa 59% 23% 9% 7% 3% I klasa - gimnazjum 33% 18% 18% 19% 13% II klasa - gimnazjum 29% 4% 20% 25% 23% III klasa - gimnazjum 15% 6% 16% 35% 28% Niemożliwe Bardzo trudne Raczej trudne Raczej łatwe Bardzo łatwe Jak pokazano na wykresie, wraz z wiekiem rośnie liczba osób oceniających dostęp do wyrobów tytoniowych jako łatwy. Blisko 60% uczniów szkół podstawowych uważało, że zdobycie papierosów przez nich jest niemożliwe, a zaledwie 10% - łatwe. Z kolei w klasie III gimnazjum te proporcje uległy zmianie: 15% badanych ocenia dostęp do papierosów jamo niemożliwy, 35% jako łatwy, a 28% - jako bardzo łatwy. Drugim czynnikiem mającym wpływ na opinie młodzieży jest wcześniejszy kontakt z papierosami. Te osoby, która mają za sobą doświadczenia z paleniem, częściej wskazują na łatwy dostęp do używki (69%) niż uczniowie, którzy nie eksperymentowali w ten sposób (27%).

39 Strona38 WYKRES 33. OCENA DOSTĘPNOŚCI PAPIEROSÓW PRZEZ UCZNIÓW W ZALEŻNOŚCI OD WCZEŚNIEJSZYCH DOŚWIADCZEŃ Z PALENIEM Osoby, które próbowały papierosów 10% 7% 15% 31% 37% Osoby, które nie próbowały papierosów 44% 15% 15% 18% 10% Niemożliwe Bardzo trudne Raczej trudne Raczej łatwe Bardzo łatwe 4.6. SPOŻYWANIE ALKOHOLU PRZEZMŁODZIEŻ Kolejny blok pytań w ankiecie dotyczył doświadczeń młodzieży z napojami alkoholowymi. Z odpowiedzi analizowanych w podziale na klasy można zauważyć, że wraz z wiekiem rośnie odsetek uczniów, którzy kiedykolwiek pili napój alkoholowy. Duży przeskok widoczny jest między I a II klasą gimnazjum: co czwarty 6-klasista oraz blisko co trzeci uczeń I klasy gimnazjum próbowali już alkoholu, z kolei w II klasie gimnazjum doświadczenia takie ma 46% uczniów, a w III 59%. Pomiędzy dziewczętami i chłopcami nie zanotowano istotnych różnic w spożywaniu alkoholu. WYKRES 34. ODSETEK UCZNIÓW POSZCZEGÓLNYCH KLAS, KTÓRZY PRZYNAJMNIEJ RAZ PILI NAPÓJ ALKOHOLOWY Czy kiedykolwiek w Twoim życiu zdarzyło Ci się pić napój alkoholowy (np. piwo, wino, wódkę)? 59% 40% 25% 30% 46% OGÓŁEM VI klasa - szkoła podstawowa I klasa - gimnazjum II klasa - gimnazjum III klasa - gimnazjum Tak Osoby mające styczność z alkoholem pytaliśmy o powody i okoliczności, w jakich po raz pierwszy próbowali piwa, wina lub wódki. Najwięcej osób sięgnęło po alkohol z ciekawości (45%) lub chcąc się odprężyć, wyluzować (29%). 16% badanych chciało zapomnieć o swoich problemach, przy czym powód ten częściej wskazywały dziewczyny (24%) niż chłopcy (8%).

40 Strona39 WYKRES 35. NAJCZĘSTSZE POWODY SIĘGANIA PO ALKOHOL WŚRÓD UCZNIÓW Z jakiego powodu po raz pierwszy sięgnąłeś/aś po alkohol? Byłem/am ciekawy/a Chciałem/am się wyluzować, poczuć się odprężony/a Inny powód Chciałem/am zapomnieć o swoich problemach Nie pamiętam powodu Namówili mnie do tego znajomi 18% 16% 13% 10% 29% 45% Nie miałem/am nic do roboty Nie chciałem/am odstawać od grupy 7% 6% N=154 Nieliczni z ankietowanych przyznawali, że napili się alkoholu po namowie znajomych (10%) lub nie chcąc odstawać od grupy (6%). Blisko 2/3 badanych uczniów swój pierwszy kontakt z alkoholem miało w towarzystwie znajomych lub przyjacióła 10% - rodzeństwa. Warto zwrócić uwagę, że aż 11% uczniów po raz pierwszy piło napój alkoholowyprzy rodzicach.co trzeci uczeń, który spróbował alkoholu, zrobił to u siebie w domu lub u znajomych, 20% - w plenerze, czyli np. w parku, na plaży lub w innym miejscu. Podczas analizy sprawdzaliśmy czy różne charakterystyki środowiska rodzinnego i rówieśniczego przedstawione w podrozdziale 3.1. mają wpływ na kontakty młodzieży z alkoholem. Najważniejsze wnioski przedstawimy w następnych akapitach, należy mieć jednak na uwadze, że ze względu na niskie liczebności w niektórych kategoriach prezentowane zależności nie zawsze są istotne statystycznie. ŚRODOWISKO RODZINNE A WZORY SPOŻYCIA ALKOHOLU Silną zależność można zauważyć miedzy opinią uczniów o postawie rodziców wobec spożywania przez nich alkoholu a dotychczasowymi doświadczeniami młodzieży z napojami alkoholowymi. Wśród respondentów, którzy ocenili, że ich rodzice są zdecydowanie przeciwko, jakiekolwiek doświadczenia z alkoholem miało 36% uczniów. Z kolei wśród ankietowanych, którzy sądzą, że ich rodzice są raczej przeciwko piciu ( Mama/tata uważa, że raczej nie powinienem pić alkoholu ), napojów procentowych próbowało już ponad 60% uczniów. Pokazuje to, iż zdecydowane poglądy rodziców w tej kwestii mogą oddziaływać na zachowania młodzieży związane z alkoholem.

41 Strona40 W wynikach badania potwierdzenie znajduje także hipoteza mówiąca, że rodzinne wzorce spożywana alkoholu mają wpływ na postawy młodzieży. W domach, w których alkoholu nie pije się w ogóle bądź rzadko (kilka razy w roku) młodzież sięga po alkohol rzadziej (około 33% respondentów) niż w domach, w których trunki pija się kilka razy w miesiącu (45%) lub częściej (69%). TABELA 7. ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY CZĘSTOTLIWOŚCIĄ SPOŻYWANIA ALKOHOLU W DOMU RESPONDENTÓW A DOŚWIADCZENIAMI RESPONDENTA Z ALKOHOLEM Czy kiedykolwiek w Twoim życiu zdarzyło Ci się pić napój alkoholowy (np. piwo, wino, wódkę)? Ogółem Nie Tak W ogóle Jak często w Twoim domu pije się alkohol (np. piwo, wino)? Kilka razy w roku Kilka razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Nie wiem Ogółem Liczba os Procent 68% 67% 55% 31% 59% 60% Liczba os Procent 32% 34% 45% 69% 41% 40% Liczba os Procent 100% 100% 100% 100% 100% 100% Wśród uczniów, którzy swoje stosunki z rodzicami ocenili jako średnie, więcej jest osób mających już za sobą pierwsze doświadczenia z alkoholem (ponad 70%). Z kolei wśród uczniów zadowolonych z kontaktów z rodzicami, piwa wódki lub wina próbowało 34%-40% respondentów. W tym wypadku trudno jednoznacznie określić kierunek zależności: czy małe zadowolone z kontaktów z rodzicami wpływa na częstsze sięganie po alkohol, czy też picie alkoholu przez młodzież skutkuje pogorszeniem się relacji z rodzicami. ŚRODOWISKO RÓWIEŚNICZE A WZORY SPOŻYCIA ALKOHOLU Bez względu na poziom zadowolenia ze stosunków z przyjaciółmi, taki sam odsetek badanej młodzieży miało już kontakt z alkoholem (około 40%). Zestawiając ze sobą informacje charakteryzujące bliskich znajomych respondentów oraz dotychczasowe doświadczenia ankietowanych uczniów z alkoholem widać, że są one ze sobą zbieżne. Uczniowie obracający się w towarzystwie, w którym większość osób pije alkohol, sami też próbowali już wina piwa lub wódki (79%). Natomiast wśród osób, których żaden znajomy nie pije alkoholu, odsetek mających pierwsze doświadczenie z napojami procentowymi jest dużo niższy i wynosi 15%. INNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SIĘGANIA PRZEZ MŁODZIEŻ PO ALKOHOL Uczniowie, którzy na skali depresji/złego samopoczucia osiągali wyniki niższe (świadczące o umiarkowanym samopoczuciu i skłonności do stanów depresyjnych) częściej mieli już za sobą pierwsze doświadczenia z alkoholem (60%) niż respondenci, których samopoczucie w ciągu ostatnich dni było dobre (38%) lub bardzo dobre (35%).

42 Strona41 SPOŻYWANIE ALKOHOLU PRZEZ MŁODZIEŻ W CIĄGU 30 DNI PRZED BADANIEM W ciągu ostatnich 30 dni: 22% uczniów piło piwo (18,5% 1 lub 2 razy) 16% uczniów piło wino (13,9% 1 lub 2 razy) 16% uczniów piło wódkę (14,4% 1 lub 2 razy). TABELA 8. LICZBA I ODSETEK UCZNIÓW, KTÓRZY W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI PRÓBOWALI WINA, PIWA I WÓDKI PIWO WINO WÓDKA LICZBA OSÓB PROCENT LICZBA OSÓB PROCENT LICZBA OSÓB PROCENT 1-2 razy 72 18,5% 54 13,9% 56 14,4% 3-5 razy 6 1,5% 5 1,3% 5 1,3% 6-9 razy 6 1,5% 1 0,3% 1 0,3% razy 1 0,3% 0 0% 1 0,3% Ponad 20 razy 1 0,3% 2 0,5% 2 0,5% SUMA 86 22,2% 62 16% 65 16,8% KONSEKWENCJE SPOŻYWANIA ALKOHOLU W badaniu chcieliśmy także dowiedzieć się jak poważne były konsekwencje spożywania alkoholu przez młodzież. Najwięcej uczniów przyznało, że po alkoholu stracili kontrolę nad swoim zachowaniem (21 osób: 9 chłopców i 12 dziewczyn) oraz mieli nieporozumienia z przyjaciółmi (7 osób). Po 2 osoby jako konsekwencje spożywania alkoholu wskazywały gorsze wyniki w nauce, kłopoty z policją, bójki lub przepychanki oraz seks bez zabezpieczenia. TABELA 9. LICZBA UCZNIÓW, KTÓRZY Z POWODU ALKOHOLU MIELI WSKAZANE PROBLEMY PROBLEM, KTÓRY WYSTĄPIŁ LICZBA OSÓB Z POWODU ALKOHOLU Utrata kontroli nad zachowaniem 21 Nieporozumienia z przyjaciółmi 7 Niechciane kontakty seksualne 4 Kłopoty z policją 2 Gorsze wyniki w nauce 2 Przepychanka lub bójka 2 Seks bez zabezpieczenia 2 11 przebywało na terenie szkoły pod wpływem alkoholu lub narkotyków (8 dziewczyn i 3 chłopców).

43 Strona42 SPOSÓB REAGOWANIA MŁODZIEŻY NA NADUŻYWANIE PRZEZ PRZYJACIÓŁ ALKOHOLU Badając postawę młodzieży wobec spożywania alkoholu chcieliśmy dowiedzieć się także do kogo uczniowie zwróciliby się w sytuacji, gdyby ich przyjaciel bądź przyjaciółka spożywali zdecydowanie za dużo alkoholu i nie kontrolowali tego. Spodziewając się najbardziej prawdopodobnych wskazań, że respondenci staraliby się sami porozmawiać z przyjacielem, podkreślaliśmy w pytaniu, iż przyjaciel nie słucha respondenta. Mimo to duża część osób (40, 10%) dopisała rozmowę z przyjacielem. Poniższe odpowiedzi pokazują, że najwięcej uczniów zdecydowałaby się na rozmowę z rodzicami przyjaciela (45%) oraz z pedagogiem szkolnym (32%). Mniej uczniów (17%) jako osobę godną zaufania wskazało nauczycieli lub inne osoby: swoich rodziców, rodzeństwo, innego przyjaciela, księdza lub wychowawcę. Jednocześnie, taka sama liczba respondentów (17%) nie pojęłaby żadnych kroków w tej sytuacji. TABELA 10 SPOSÓB, W JAKI MŁODZIEŻ ZAREAGOWAŁABY NA PROBLEMY ALKOHOLOWE PRZYJACIÓŁ Jeśli uznałbyś, że Twój przyjaciel/przyjaciółka pije zdecydowanie za dużo alkoholu, nie kontroluje tego i nie słucha Twoich rad, w jaki sposób byś się zachował/a? Liczba Porozmawiał(a)bym z jej rodzicami % Porozmawiał(a)bym z pedagogiem szkolnym % Porozmawiał(a)bym z nauczycielem 66 17% Nic bym nie zrobił(a) 65 17% Porozmawiał(a)bym z inną zaufaną osobą np.: 71 18% Procent z innym/ą przyjacielem 25 6,4% z kuzynem/ kuzynką 5 1,3% z moimi rodzicami / mamą 16 4,1% z rodzeństwem 7 1,8% z jego dziewczyną/chłopakiem 2 0,5% z księdzem 1 0,3% z wychowawcą 1 0,3% Porozmawiał(a)bym z nim/nią 40 10% W inny sposób 3 1% Zadzwoniłbym na tel. zaufania 1 0,3%

44 Strona43 OCENA DOSTĘPNOŚCI ALKOHOLU DLA MŁODZIEŻY Ocena dostępności alkoholu dla uczniów w dużej mierze zależy od wieku respondentów, w mniejszym stopniu zaś od rodzaju alkoholu (wykresy 36-38). Najłatwiejszy dostęp do alkoholu 2 deklarują uczniowie III klas gimnazjów: ponad 60% w przypadkupiwa i wina oraz ponad 50% w przypadku wódki. Zaledwie co 9-ty trzecioklasista uważa, że nie miałby w ogóle możliwości zdobycia alkoholu, 22% uważa, że byłoby to trudne i bardzo trudne w przypadku piwa i wina, a dla 28% - w przypadku wódki. Wśród szóstoklasistów przeważają oceny, że dostęp do wskazanych trunków jest dla nich niemożliwy lub trudny. Łatwy i bardzo łatwy dostęp do piwa deklaruje 21% uczniów 6 klas, do wina 8%, a do wódki 7% uczniów. WYKRES 36. OCENA DOSTĘPNOŚCI PIWA PRZEZ UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY Jak sądzisz, gdybyś chciał/a zdobyć piwo, jak trudne byłoby to dla Ciebie? OGÓŁEM 27% 9% 15% 26% 17% VI klasa - szkoła podstawowa 45% 16% 13% 18% 3% I klasa - gimnazjum 31% 10% 15% 24% 13% II klasa - gimnazjum 19% 3% 18% 32% 20% III klasa - gimnazjum 11% 7% 15% 30% 33% Niemożliwe Bardzo trudne Raczej trudne Raczej łatwe Bardzo łatwe Trudno powiedzieć 2 Zsumowane odpowiedzi bardzo łatwy i raczej łatwy dostęp.

45 Strona44 WYKRES 37.OCENA DOSTĘPNOŚCI WINA PRZEZ UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY Jak sądzisz, gdybyś chciał/a zdobyć wino, jak trudne byłoby to dla Ciebie? OGÓŁEM 28% 13% 18% 22% 14% VI klasa - szkoła podstawowa 44% 17% 22% 8% 5% I klasa - gimnazjum 32% 16% 13% 24% 7% II klasa - gimnazjum 18% 15% 19% 28% 14% III klasa - gimnazjum 14% 3% 18% 32% 29% Niemożliwe Bardzo trudne Raczej trudne Raczej łatwe Bardzo łatwe Trudno powiedzieć WYKRES 38.OCENA DOSTĘPNOŚCI WÓDKI PRZEZ UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY Jak sądzisz, gdybyś chciał/a zdobyć wódkę, jak trudne byłoby to dla Ciebie? OGÓŁEM 37% 12% 16% 18% 11% VI klasa - szkoła podstawowa 61% 13% 15% 6% 1% I klasa - gimnazjum 37% 17% 14% 16% 7% II klasa - gimnazjum 28% 12% 17% 22% 14% III klasa - gimnazjum 15% 9% 19% 31% 21% Niemożliwe Bardzo trudne Raczej trudne Raczej łatwe Bardzo łatwe Trudno powiedzieć

46 Strona45 REAKCJE RODZICÓW NA POWRÓT RESPONDENTÓW POD WPŁYWEM ALKOHOLU Uczniów uczestniczących w badaniu pytano także o reakcję rodziców w sytuacji, gdy respondenci wrócili do domu pod wpływem alkoholu. Zdecydowana większość uczniów, 80%, nie znalazło się nigdy w takiej sytuacji. Spośród pozostałych 66 osób, które wróciły do mu pod wpływem alkoholu, 27 udało się ukryć ten fakt przed rodzicami ( nie zorientowali się ). 18 spotkało się z reakcją afektywną ( rodzice zdenerwowali się i nakrzyczeli na mnie ), 11 zostało ukaranych a 2 osoby zostały uderzone. Warto odnotować, że w 5 przypadkach rodzice mimo, że zauważyli stan dziecka, nie zareagowali w żaden sposób DOŚWIADCZENIA MŁODZIEŻY Z NARKOTYKAMI Narkotyki są używką znacznie rzadziej rozpowszechnioną niż papierosy i alkohol. Do próbowania marihuany przyznało się 4% uczniów: po 1 z klasy VI szkoły podstawowej i I gimnazjum, 3 z klas II oraz 9 z klas III. Po inne narkotyki sięgnęło 2% badanych uczniów (6 gimnazjalistów). TABELA 11. LICZBA UCZNIÓW Z GMINY PLEŚNA, KTÓRZY PRÓBOWALI NARKOTYKÓW W PODZIALE NA KLASY Marihuana Inne narkotyki Dopalacze Liczba uczniów, którzy próbowali narkotyków: 15 (4%) 6 (2%) 17 (4%) VI klasa I klasa II klasa III klasa Uczeń klasy VI spróbował marihuany w wieku 11 lat, a średnia wieku przy pierwszym kontakcie z trawką wśród gimnazjalistów wynosiła 13 lat. Fakt, że 15 uczniów (o 1 więcej niż w badaniu z roku 2013) miało kontakt z narkotykami, (zakładając, że te odpowiedzi były szczere) wskazuje, że problem narkomanii jest stosunkowo niewielki wśród młodzieży w gminie Pleśna. Opinie uczniów o możliwości zdobycia marihuany i innych narkotyków różnią się w zależności od wieku. Ponad 90% 6-klasistów uważa, że nie byliby w stanie zdobyć narkotyków, tylko 2 osoby stwierdziły, że łatwo mogłyby zdobyć marihuanę, a 1 inne narkotyki.

47 Strona46 WYKRES 39. OCENA DOSTĘPNOŚCI MARIHUANY PRZEZ UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY Jak sądzisz, gdybyś chciał/a zdobyć marihuanę, jak trudne byłoby to dla Ciebie? OGÓŁEM 63% 13% 11% 9% 3% VI klasa - szkoła podstawowa 92% 5% 2% 2% I klasa - gimnazjum 64% 15% 12% 3% 7% II klasa - gimnazjum 54% 10% 18% 16% 3% III klasa - gimnazjum 34% 24% 18% 17% 7% Niemożliwe Bardzo trudne Raczej trudne Raczej łatwe Bardzo łatwe WYKRES 40. OCENA DOSTĘPNOŚCI INNYCH NARKOTYKÓW PRZEZ UCZNIÓWW PODZIALE NA KLASY Jak sądzisz, gdybyś chciał/a zdobyć inne narkotyki, jak trudne byłoby to dla Ciebie? OGÓŁEM 78% 10% 5% 5% 2% VI klasa - szkoła podstawowa 94% 5% 1% I klasa - gimnazjum 84% 3% 8% 5% II klasa - gimnazjum 67% 11% 9% 9% 4% III klasa - gimnazjum 50% 25% 8% 10% 6% Niemożliwe Bardzo trudne Raczej trudne Raczej łatwe Bardzo łatwe Z kolei uczniowie starszych klas częściej oceniają dostęp do narkotyków jako łatwy: 24% III-klasistów wskazuje na łatwy dostęp do marihuany, a 16% - na łatwy dostęp do innych narkotyków. Warto zaznaczyć, że chłopcy i dziewczęta bardzo podobnie oceniają dostęp donarkotyków. Choć w Polsce rosnącym problemem jest dostępność na rynku (mimo głośnej akcji zamknięcia sklepów) produktów nazywanych dopalaczami, w gminie Pleśna problem ten nie jest dotkliwy.

48 Strona47 Dwóch uczniów szkoły podstawowej (1 dziewczyna oraz1 chłopak) oraz piętnastu gimnazjalistów (14 dziewczynek i 2 chłopców) odpowiedziało twierdząco na pytanie o używanie dopalaczy przynajmniej raz w życiu. Średnia wieku uczniów szkół podstawowych, w którym badani sięgnęli po dopalacze, wyniosła 10,5lat, zaś gimnazjalistów 13. Większość badanych uczniów szkoły podstawowej uważa, że dostęp do dopalaczy jest dla nich niemożliwy (84%) lub trudny (7%- bardzo, 8%-raczej). Jednak dla starszych uczniów nie stanowi to tak dużego problemu: 11% najstarszych gimnazjalistów ocenia, że zdobycie dopalaczy byłoby dla nich bardzo łatwe, a dla 13% - raczej łatwe. WYKRES 41. OCENA DOSTĘPNOŚCI DOPALACZYPRZEZ UCZNIÓW W PODZIALE NA KLASY Jak sądzisz, gdybyś chciał/a zdobyć dopalacze, jak trudne byłoby to dla Ciebie? OGÓŁEM 56% 14% 16% 9% 5% VI klasa - szkoła podstawowa 84% 7% 8% 2% I klasa - gimnazjum 60% 19% 10% 6% 5% II klasa - gimnazjum 50% 11% 18% 18% 4% III klasa - gimnazjum 25% 22% 29% 13% 11% Niemożliwe Bardzo trudne Raczej trudne Raczej łatwe Bardzo łatwe Podobnie jak w przypadku spożywania alkoholu, w ankiecie pytaliśmy także o konsekwencje zażywania narkotyków. Jak wynika z tabeli 12, pojawiają się one zdecydowanie rzadziej: 3 uczniów po narkotykach miało problemy w nauce, 1 uczeń wdał się w bójkę, a kolejny miał niechciane kontakty seksualne. TABELA 12.LICZBA UCZNIÓW, KTÓRZY Z POWODU NARKOTYKÓW MIELI WSKAZANE PROBLEMY PROBLEM, KTÓRY WYSTĄPIŁ Z POWODU NARKOTYKÓW LICZBA OSÓB Przepychanka lub bójka 1 Nieporozumienia z przyjaciółmi 0 Kłopoty z policją 0 Gorsze wyniki w nauce 3 Niechciane kontakty seksualne 1 Seks bez zabezpieczenia 0

49 Strona DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE SKIEROWANE DO MŁODZIEŻY Programy profilaktyczne szkół podstawowych i gimnazjów zawierają zajęcia poświęcone szkodliwym konsekwencjom palenia papierosów, picia alkoholu i zażywania narkotyków. W ankiecie uczniowie zostali poproszeni o wskazanie, czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy brali udział w takich zajęciach (wykres 42). WYKRES 42. ODSETEK BADANYCH UCZNIÓW, KTÓRZY W CIĄGU OSTATNICH 12 MIESIECY UCZESTNICZYLI W ZAJĘCIACH DOTYCZĄCYCH SZKODLIWOŚCI SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy uczestniczyłeś/aś w zajęciach (lekcjach, programach), podczas których poruszano tematykę: 53% 54% 72% palenia papierosów picia alkoholu Tak Nie zażywania narkotyków Blisko 3 z 4 uczniów pamięta, że uczestniczyło w zajęciach dot. narkotyków, a co 2 uczeń w zajęciach dot. papierosów i alkoholu. Większość uczniów, w odpowiedzi na pytanie o znajomość instytucji pomagających osobom uzależnionym od alkoholu lub narkotyków, nie była w stanie wymienić żadnego podmiotu (73,2%). Pozostałe wskazania pokazują, że młodzież ma bardzo małą wiedzę w tej kwestii 5% wymieniło kluby AA, około 4% - psychologa i odwyk, kolejne 2% - pedagoga i terapię. TABELA 13. ZNAJOMOŚĆ PRZEZ UCZNIÓWINSTYTUCJI POMAGAJĄCYM OSOBOM UZALEŻNIONYM Jakie znasz instytucje i organizacje, które mogą pomóc osobom uzależnionym od alkoholu lub narkotyków? Częstość Procent Nie znam / brak odpowiedzi ,2% Kluby AA 20 5,2% Psycholog 16 4,1% Odwyk 15 3,9% Terapia 9 2,3% Pedagog 8 2,1% Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 6 1,5%