ROLA INTEGRACYJNO-KOOPERACYJNA BUSINESS INTELLIGENCE W SYSTEMACH INFORMATYCZNYCH ZARZĄDZANIA

Transkrypt

1 ROLA INTEGRACYJNO-KOOPERACYJNA BUSINESS INTELLIGENCE W SYSTEMACH INFORMATYCZNYCH ZARZĄDZANIA Streszczenie Kamal Matouk, Mieczysław L.Owoc Akademia Ekonomiczna Wrocław {matuk331; mowoc}@manager.ae.wroc.pl Rozwiązania typu Business Intelligence stanowią od pewnego czasu istotne uzupełnienie zintegrowanych systemów zarządzania. W niniejszym artykule przedstawiono znaczenie inteligencji biznesowej jako metody które m.in. słuŝyć mogą do integracji zadań i zasobów oraz pełnić rolę kooperacyjną w procesie wspomagania zarządzania. Na tle podstawowych funkcji systemu zintegrowanego zostały scharakteryzowane zadania realizowane przez inteligencję biznesową w procesie wspomagania zarządzania jego kluczowych modułów. Słowa kluczowe: Business Intelligence, systemy informatyczne zarządzania, integracja systemów, współpraca systemów 1. Wprowadzenie Od samego początku skuteczne zarządzanie wymagało dostępu do relewantnych informacji uŝytecznych w wykonywaniu poszczególnych funkcji wchodzących w jego zakres (począwszy od planowania i organizowania aŝ po kontrolę). We współczesnym świecie jesteśmy skazani na ogrom informacji pochodzących z wielu źródeł prezentowanych w bardzo urozmaicony sposób. Lawinowy rozwój metod i technik informatycznych, w duŝej mierze dedykowanych procesom decyzyjnym, stawia decydentów w sytuacji trudnego wyboru uŝytecznych w konkretnych warunkach środków komputerowych - bowiem produktów informatycznych o róŝnej charakterystyce jest bardzo duŝo. Wśród stosowanych aktualnie technologii informatycznych doceniane są takie rozwiązania, które ułatwiają korzystanie z niezmierzonych i potencjalnie dostępnych zasobów informacyjnych. Do tych narzędzi naleŝą produkty typu Business Intelligence (inteligencja biznesowa), po których oczekuje się, Ŝe będą pewnego rodzaju złotym środkiem na problemy wspomagania informacyjnego zarządzania. Celem niniejszego artykułu jest wykazanie znaczenia inteligencji biznesowej jako rozwiązania które m.in. słuŝyć moŝe integracji zadań i zasobów oraz pełnić rolę kooperacyjną w procesie wspomagania zarządzania. Zgodnie z przeznaczeniem ta misja integrująco-kooperacyjna odnosić się moŝe do kilku podstawo-

2 308 Zarządzanie wiedzą i rozwiązania Business Intelligence wych modułów wchodzących w skład zintegrowanych systemów zarządzania. Kolejna część artykułu dotyczy zatem przedstawienia istoty rozwiązań traktowanych jako Business Intelligence (BI). Charakterystyka podstawowych modułów obecnych w zintegrowanych systemach zarządzania i zawierających inteligencję biznesową, przedstawiona jest w dalszej części. Kluczowa część artykułu jest poświęcona analizie funkcji jakie spełnia inteligencja biznesowa włączona do poszczególnych agend merytorycznych systemu zintegrowanego. Podstawowym odniesieniem technologicznym rozwaŝań jest środowisko aktualnego serwera Oracle wyposaŝonego w rozwiązania typu inteligencja biznesowa. 2. Istota i specyfika rozwiązań typu Business Intelligence Koncepcja rozwiązań traktowanych jako inteligencja biznesowa wyłoniła się z konieczności uwzględnienia nowych technologii informacyjnych w oprogramowaniu wspomagającym zarządzanie. Bezpośrednio wiąŝe się to z problemem nadmiernej ilości informacji, które - generowane w róŝny sposób - przekraczają w praktyce moŝliwości ich pojmowania przez decydentów. Najogólniej ujmując, omawiane rozwiązania moŝna traktować jako zbiór metod i procesów stosowanych przy decyzjach biznesowych wykorzystujących dane pochodzące z róŝnych źródeł począwszy od systemów informatycznych aŝ po doświadczenia uczestniczących wiedzę decydentów (por. [BUIN01]). W ramach tego określenia nie zostały jednak sprecyzowane metody i procesy charakterystyczne dla tego typu podejść. Najczęściej w obrębie rozwiązań BI uwzględnia się następujące grupy czynności (zob. [MOSS03]),: Analityczne (wielowymiarowe typu OLAP, biznesowe, geoprzestrzenne) Prognostyczne (wspierające np. decyzje strategiczne) Monitorujące (alertowanie np. zaopatrzenia just-in-time czy korzystającego z agentów programowych) Generujące wiedzę (korzystając zasadniczo z technik drąŝenia danych, w tym obejmujących teksty i głos) Prezentacyjne (techniki wizualizacyjne oraz zaawansowane raportowanie) Wspomagające zaawansowane metody (np. przygotowanie zrównowaŝonej karty wyników czy zarządzanie wiedzą, wdraŝanie portalu firmy) Inne (np. identyfikacja zaleŝności funkcjonalnych) Jest to zatem dość rozbudowany funkcjonalnie zestaw pakietów, w ramach którego podstawowym źródłem danych są zaawansowane bazy danych obejmujące m.in. róŝne typy hurtowni danych a takŝe dane transakcyjne i operacyjne firmy. W konsekwencji rozwiązania Business Intelligence cechują dość specyficzne własności (por. [DUDY03], [KURO02]):

3 Rola integracyjno-kooperacyjna business intelligence w systemach 309 Stosowanie najnowszych technologii informacyjnych bazujących na otwartych standardach (np. za pośrednictwem wcześniej wymienionych technik generowania wiedzy) Korzystanie z róŝnych źródeł danych Integrowanie rozwiązań oferowanych zazwyczaj jako pakiety aplikacji o budowie modularnej Personalizacja dostępu do zasobów powiązana z portalem informacyjnym firmy. Przedstawiona lista cech nie wyczerpuje moŝliwych rozwiązań poszczególni dostawcy oprogramowania wyposaŝonego w rozwiązania BI konfigurują określone pakiety narzędziowe na platformach tzw. uniwersalnych serwerów baz danych. W ramach propozycji IBM inteligencja biznesowa jest traktowana jako czołowa warstwa obejmująca specjalizowane aplikacje BI: Decision Edge czy Discovery Series ściśle współpracujące z narzędziami wspomagającymi decyzje: Intelligent Miner i Lotus Approach (zob. [IBMO99]). BI w środowisku platformy Oracle obejmuje następujące grupy rozwiązań: analiza danych, obsługa dostępu do informacji, zarządzanie danymi korporacji. Aplikacje uŝytkownika mogą być budowane w środowisku języka Java z wykorzystaniem specjalizowanych obiektów programowych tzw. BI seans. Kluczowym dla tych rozwiązań jest pakiet Oracle DataMining umoŝliwiający budowę indywidualnych modeli uŝytkownika i w rezultacie generowanie wiedzy z wykorzystaniem szeregu algorytmów: klasyfikujących, analizy regresji, opisujących i prognozujących zjawiska, analizy zgrupowań, zaawansowanego modelowania danych (wyznaczanie waŝności atrybutów, tworzenie nowych atrybutów oraz budowę modeli asocjacyjnych umoŝliwiających np. analizę koszyka zakupów) wraz z zaawansowanym przetwarzaniem tekstów, multimediów oraz struktur bioinformacyjnych (zob. [ORAC04]). Jak wynika z analizy oferowanych rozwiązań jest to jeden z najbardziej rozbudowanych i docenianych pakietów typu inteligencja biznesowa. 3. Modułowa budowa zintegrowanych systemów informatycznych zarządzania Nowoczesne systemy informatyczne zarządzania znacznie się róŝnią od tradycyjnych systemów sprawozdawczych. Systemy takie pracujące na bazach danych czy hurtowniach danych, zapewniają najwyŝszy stopień bezpieczeństwa i dostępności danych, oprócz tego oferują ogromną szczegółowość w rejestracji zdarzeń gospodarczych i potęŝną funkcjonalność zarządczą. System informatyczny zarządzania integruje podstawowe procesy zachodzące w firmie i dostarcza informacji potrzebnych do wykonania wszelkich analiz biznesowych niezbędnych w procesie podejmowania decyzji. System realizuje

4 310 Zarządzanie wiedzą i rozwiązania Business Intelligence takie zadania, jak: natychmiastowy dostęp do informacji, swobodny przepływ informacji, standaryzacja kluczowych procesów zachodzących w firmie i lepsze ich planowanie oraz dbałość o klienta (por. [CHAB03]). Podstawowym zadaniem formułowanym pod adresem systemów informatycznych w zakresie wspomagania zarządzania przedsiębiorstwem jest przede wszystkim zapewnienie wysokiej jakości informacji wykorzystywanej w procesach decyzyjnych. Informacja rozumiana jest tu jako treść prezentowana w określonej postaci danych [BHMS02]. Tabela 1 przedstawia typy podejścia do wykorzystania informacji zdobywanej i przetwarzanej przez systemy informatyczne zarządzania. Tabela 1 Typy podejścia do wykorzystania informacji zdobywanej przez SIZ Typ podejścia Rola wspomagania Charakter zmian i rozwój technologii informatycznych Nakłady na rozwój nieistotna w nie zawiera kontekstu strategicznego, traktowane są NiezaleŜny realizacji strategii twórczego wpływu na ustalenie i jako koszty działania realizację strategii przedsiębiorstwa administracyjne istotna w ustaleniu zmiany i modyfikacje rozwiązań traktowane są Reaktywny i realizacji informatycznych są dokonywane w jako koszty strategii działania powiązaniu z działalnością i rozwojem działalności firmy krytyczna dla zmiany i modyfikacje rozwiązań traktowane są WspółzaleŜny funkcjonowania przedsiębiorstwa informatycznych są dokonywane w jako inwestycje powiązaniu z długofalowym planem gospodarcze strategicznym firmy Źródło: opracowanie własne na podstawie [BHMS02] W chwili obecnej najwyŝszy poziom w rozwoju aplikacji komputerowych stanowią zintegrowane systemy informatyczne zarządzania (ZSIZ). Wynikiem integracji są coraz bardziej kompletne rozwiązania na potrzeby zarządzania strategicznego i taktycznego. Obsługują one wszystkie sfery działalności przedsiębiorstwa. Modułowa budowa tego typu systemów umoŝliwia etapowe wdraŝanie tych elementów, które w danym obiekcie są niezbędne (por. [BYTN04]). Spośród konkretnych rozwiązań ZSIZ dostępnych w Polsce i na świecie wybrano systemy, które naleŝą do bardziej popularnych co przedstawia tabela 2. Przegląd systemów wyposaŝonych w narzędzi BI System Klasa Rozwiązanie BI Oracle Financials zintegrowany system oparty na technologii Oracle Tabela 2 łatwe budowanie raportów ad-hoc wielowymiarowe analizy dystrybucja raportów dla wielu uŝytkowników

5 Rola integracyjno-kooperacyjna business intelligence w systemach 311 irenesans SYMFONIA forte TETA_2000 BPSC (Impuls) Hornet ERP wspomaganie decyzji, raportowanie bieŝące, informację zarządczą, analizy finansowe pa- łatwe budowanie analizy ad-hoc dystrybucja raportów w na stronach WWW przekrojowe raporty z róŝnych modułów łatwe budowanie i dystrybucja raportów ad-hoc na stronach WWW wielowymiarowe raportowanie i wizualizacja analiz zintegrowany kiet wykorzystujący MS-SQL 2000 podstawowe pakiety oparte na technologii Oracle ERP oparty na technologii Oracle ERP Źródło: opracowanie własne na podstawie [MATO04] analiza pionowa i pozioma danych analiza wskaźnikowa z wykorzystaniem zdefiniowanych wskaźników ekonomicznych planowanie finansowe analiza rzeczywistych i planowanych kosztów produkcji udostępnia zbiór generatorów raportów i analiz moŝliwość prezentacji trendów i prognoz, tworzonych za pomocą metody regresji liniowej, udostępnia prezentację graficzną wyników poprzez wbudowany generator wykresów, Rozwiązania typu BI funkcjonujące w ramach przedstawionych wyŝej systemów, dostarczają róŝnego rodzaju narzędzi, które zwiększają efektywność i działalność przedsiębiorstwa poprzez generowanie odpowiedniej wiedzy o sytuacji przedsiębiorstwa i jego otoczenia. Model BI współpracujący z innymi modułami zintegrowanego systemu zarządzania przedstawia rysunek 1.Na rysunku 1 przyjęto nieco odmienną strukturę ZSIZ niŝ w większości przedstawionych w tabeli 2 systemów (zob. [BYTN04]). Wynika ona z pewnego krystalizowania się modułów, łączenia obszarów tematycznych, merytorycznie związanych ze sobą. Szczególnie widoczne jest to w przypadku modułu logistyki. W jego skład wchodzą przykładowo takie często dotychczas wyodrębniane moduły jak: gospodarka materiałowa, sprzedaŝ i dystrybucja. Wydzielone są ponadto nowe moduły, takie jak: controlling, który wcześniej był integralną częścią modułu planowania produkcji oraz modułu rachunku kosztów.

6 312 Zarządzanie wiedzą i rozwiązania Business Intelligence moduły systemowe F-K bazy danych składnice tematyczne eksploracja danych raporty i analizy biznesowe LO CRM HR ZP CO Inne operacyjne dystrybucyjne zewnętrzne inne podstawowe raporty PROCESY ETL hurtownia danych serwer OLAP narzędzia eksploracji danych narzędzia EIS/DSS narzędzia raportujące zapytanie ad-hoc narzędzia OLAP... Rys. 1. Model Business Intelligence i jego miejsce w ZSIZ Źródło: opracowanie własne na podstawie [BYTN04] 4. Zadania i obszary funkcjonowania Business Intelligence Badając rynek systemów informatycznych w Polsce i analizując zakres funkcjonowania narzędzi BI w ramach określonych modułów takich jak: finansowoksięgowych (F-K), logistyki (LO), controllingu (CO), CRM, zarządzania produkcją (ZP), środków trwałych (ŚT) oraz zarządzania zasobami ludzkimi (HR). Wyodrębniono róŝne zadania cechujące sposoby działania BI. Zadania zostały pogrupowane i umieszczone w tabeli 3. Tabela 3 ZADANIA MODUŁY Zadania BI realizowane w ramach modułów zintegrowanego systemu Typ Organizacyjne Technologiczne Obszar działania realizacji zadań analityczne statystyczne symulacyjne kontrolne zarządcze planowe integracja DrąŜenie danych F-K X X X X X X X X X LO X X X X X X X X ZP X X X X X X X X HR X X X X X CO X X X X X X X X X CR X X X X X X X M ŚT X X X X X X X marketing finanse logistyka produkcja kadry

7 Rola integracyjno-kooperacyjna business intelligence w systemach 313 Z tabeli 3 łatwo wnioskować, Ŝe podstawowe funkcje realizowane przez aplikacje BI w ramach wymienionych poprzednio modułów, mają charakter technologiczny, organizacyjny i zadaniowy. Techniki BI obejmują w praktyce wszystkie moduły, które obsługują podstawowe obszary przedsiębiorstwa przede wszystkim w zakresie integracji informacyjnej, zarządzania, planowania oraz kontrolowania. Wykonują takŝe zadania analityczne, statystyczne i symulacyjne. Podstawowa współpraca BI z tymi modułami polega na generowaniu róŝnorodnych raportów i wielowymiarowych analiz biznesowych obejmujących wszystkie informacje firmy i jej otoczenia. BieŜące monitorowanie wskaźników biznesowych ułatwia ich kontrolę, a generowane automatycznie raporty i wizualizacja wspomagają proces podejmowania decyzji. Podsumowanie Aplikacje BI coraz częściej stają się narzędziem dostępnym dla dynamicznie rozwijających się firm. Obecnie głównym kierunkiem rozwoju w tym obszarze jest wykorzystywanie technologii internetowych, które dają menedŝerom moŝliwości zdalnego dostępu do analiz pochodzących z inteligencji biznesowej. Przedstawiona w artykule rola aplikacji BI w zintegrowanych systemach zarządzania pozwala na sformułowanie następujących wniosków: zakres i poziom rozwiązań zaliczanych do klasy BI są bardzo zróŝnicowane. rozwiązania typu BI spełniają funkcje integrujące i kooperujące wynikające z odwoływania się do wielu źródeł danych, uŝywania rozbudowanych algorytmów przetwarzania umoŝliwiających m.in. generowanie i zarządzanie wiedzą poszczególne obszary działania firmy mogą być bezpośrednio wspomagane przez róŝne techniki BI. Podsumowując, badania dotyczące roli BI w zintegrowanych systemach informatycznych zarządzania powinny być kontynuowane w przyszłości i obejmować mogą m.in.: pogłębiona analizę współpracy miedzy modułami oraz wskazanie innych ról, które te aplikacje spełniają Literatura [BHMS02] [BUIN01] BHMsoft: Hornet zintegrowany system informatyczny przedsiębiorstwa - instrukcja uŝytkownika. Materiały firmowe BHMsoft Poznań 2002 [w:] Business Intelligence: Jak zamienić dane w uŝyteczną wiedzę. ComputerWorld Costum Publishing 2001.

8 314 Zarządzanie wiedzą i rozwiązania Business Intelligence [BYTN04] Bytniewski A. (red.): Ewolucja zakresu funkcjonalnego ZSIZ. Wyd. AE Wrocław 2004 (w druku) [CHAB03] Chabrzyk A.: Korzyści integracji informacyjnej. Puls Biznesu [w:] (dostępne ) [DUDY03] Dudycz H.: Rozwiązania informatyczne klasy business intelligence we wspomaganiu zarządzania [w:] Przybyła M. (red.) Współczesne problemy zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem. Prace Naukowe nr 998 AE Wrocław 2003 [IBMO99] IBM: Getting Started with Data Warehouse and Business Intelligence. IBM International Technical Support Organization,1999 [KURO02] Kurowski J.: Systemy e-business Intelligence [w:] (red.) Grabara J. i Nowak J.: Efektywność zastosowań systemów informatycznych, WNT tom II, 2002 [MATO04] Matouk K.: Zarządzanie wiedzą a systemy klasy BI [w:] Nycz M. i Owoc M.L. Pozyskiwanie wiedzy i zarządzanie wiedzą, Prace Naukowe AE Wrocław 2004 [MOSS03] Moss L.T., Atre S.: Business intelligence roadmap - the complete project lifecycle for decision-support applications. Addison- Wesley, 2003 [ORAC04] Oracle: (dostępne ) INTEGRATION AND CO-OPERATION ROLES OF BUSINESS INTELLIGENCE IN MANAGEMENT INFORMATION SYSTEMS Undoubtedly Business Intelligence (BI) solutions are essential parts of modern management information systems (MIS). Importance of BI techniques fulfil integrative and co-operative roles supporting management processes is presented in the paper. Characteristics of typical tasks as components of Business Intelligence in the context of crucial integrated MIS functions and its key modules are demonstrated. Key words: Business Intelligence, management information systems, system integration, system co-operation