Stan prawny. Historia

Transkrypt

1 Szczyrbskie Jezioro (słow. Štrbské Pleso, niem. Tschirmer See, węg. Csorbató) miejscowość u podnóża Tatr Wysokich na Słowacji. Położone na południowym brzegu jeziora o tej samej nazwie Szczyrbskie Jezioro (słow. Štrbské pleso drugi człon małą literą w odróżnieniu od nazwy miejscowości) i otoczone lasem świerkowym, zniszczonym jednak bardzo przez huraganowy wiatr w Ośrodek turystyczny i sportów zimowych (duża skocznia narciarska nieczynna K120 oraz normalna K90), na których w 1970 roku rozgrywano Mistrzostwa Świata w Skokach Narciarskich. Osada jest położona na wysokości m n.p.m. Stan prawny Szczyrbskie Jezioro w latach należało administracyjnie do miasta Wysokie Tatry. Decyzją Sądu Najwyższego Republiki Słowackiej z 3 maja 2007 miejscowość weszła od 1 stycznia 2008 w skład gminy Szczyrba jako jedna z trzech części (Szczyrba, Tatrzańska Szczyrba, Szczyrbskie Jezioro). Senat Sądu Konstytucyjnego stwierdził jednak, że decyzja ta jest niezgodna z ustawą restytucyjną, dlatego Szczyrbskie Jezioro miało stać się z powrotem częścią Wysokich Tatr [1]. Ostateczna decyzja Sądu Najwyższego przyznała miejscowość ponownie gminie Szczyrba [2]. Historia W roku 1872 Józef Szentivany, właściciel ziemski, wybudował na południowym brzegu Szczyrbskiego Jeziora myśliwską chatę, która stała się zarodkiem późniejszego turystycznego centrum Szczyrbskie Jezioro. Węgierskie Towarzystwo Karpackie w roku 1875 zainspirowało budowę schroniska turystycznego. W krótkim czasie powstały dalsze hotele i restauracje, sanatorium i kilka willi. W roku 1885 przyznano osadzie status uzdrowiska. Ukoronowaniem rozbudowy z czasów węgierskich było postawienie w 1906 roku hoteli Hviezdoslav i Krywań. W roku 1876 wybudowano drogę Tatrzańska Szczyrba Szczyrbskie Jezioro (w roku 1921 dostosowano ją do ruchu samochodów). Natomiast w 1896 roku uruchomiono mniej więcej równoległą do drogi kolej zębatą, którą w roku 1933 zastąpiły autobusy. W roku 1885 wybudowano drogę między Szczyrbskim Jeziorem a Starym Smokowcem, a w roku 1911 oddano do użytku kolej elektryczną. Obecnie do Szczyrbskiego Jeziora można dojechać krótką drogą dojazdową od skrzyżowania na podtatrzańskiej Drodze Wolności. Sytuacja po II wojnie światowej zmusiła do przebudowy hoteli na sanatoria antyastmatyczne, jednak w związku z przygotowaniami do narciarskich mistrzostw świata w 1970 roku postawiono nowoczesne budynki, aby zabezpieczyć odpowiednią liczbę noclegów i jadalni. Jednocześnie rozbudowano system komunikacji, łącznie z nową elektryczną zębatką z Tatrzańskiej Szczyrby, przejść, sklepów i usług, a przy wyjściu z Doliny Młynickiej powstało nowe centrum narciarskie. W roku 1976 oddano do użytku nowoczesny dom leczniczy Helios. W Szczyrbskim Jeziorze mieszkał Gustáv Nedobrý ( ), jeden z założycieli wspinaczkowego klubu IAMES, organizator słowackiej turystyki, górskich przewodników i ratowników. Ze szczytu dużej skoczni narciarskiej (K120) organizowane są skoki bungee.

2 czerwono znakowana Magistrala Tatrzańska od Rozdroża w Furkotnej Dolinie nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku Popradzkiego Stawu. Czas przejścia od rozdroża do Szczyrbskiego Jeziora: 40 min w obie strony Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora do Rozdroża przy Popradzkim Stawie: 1:15 h, 1:05 h nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15 h, 1:05 h żółty szlak zaczynający się na południowym brzegu Szczyrbskiego Jeziora i biegnący na północ do Doliny Młynickiej, stąd dalej aż na Bystrą Ławkę. Czas przejścia do Wodospadu Skok w Dolinie Młynickiej: 1:40 h, 1:10 h niebieski szlak rozpoczynający się przy stacji kolei elektrycznej i wiodący zachodnim brzegiem jeziora do Schroniska na Solisku (Chata pod Soliskom). Czas przejścia do schroniska: 1:55 h, 1:25 h zielony szlak (tzw. Niżni Podkrywański Chodnik rozpoczynający się na południowym krańcu jeziora i prowadzący na zachód powyżej Tatrzańskiej Drogi Młodości. Czas przejścia do Białego Wagu: 1 h w obie strony Drygant (słow. Drigant, niem. Basteirücken, węg. Bástya-hát, 1481 m n.p.m.), błędnie nazywany czasami Trzyganiem (Trigant) długi i zalesiony grzbiet kończący od południowej strony Grań Baszt w słowackich Tatrach. Ciągnie się od południowych stoków Skrajnej Baszty do Szczyrbskiego Jeziora; jego południowy koniec okrąża Droga Wolności i kolejka elektryczna. Grzbiet Dryganta wraz z Granią Baszt oddzielają Dolinę Mięguszowiecką od Doliny Młynickiej. Drygant jest potężnym wałem moreny środkowej usypanym przez lodowce niegdyś wypełniające Dolinę Młynicką i Mięguszowiecką. Na wysokości ok m jego grzbiet tworzy rozległy, płaski taras porośnięty niskim lasem. Nazwa pochodzi od słowa drygant oznaczającego w ludowej słowackiej gwarze dużego konia, grzbiet Dryganta przypomina bowiem grzbiet konia. Zachodnimi stokami Dryganta poprowadzono w 1935 r. szlak turystyczny (odcinek Magistrali Tatrzańskiej) od Szczyrbskiego Jeziora do Popradzkiego Stawu. Prowadzi on wysoko ponad dnem Doliny Mięguszowieckiej, trzymając się mniej więcej wysokości 1500 m n.p.m. Z jego odcinka bliższego Popradzkiemu Stawu rozległe widoki na Dolinę Mięguszowiecką, potężny masyw Wysokiej i Tępej, kamienne pustkowie Doliny Złomisk i poryte żlebami ściany Osterwy. czerwony szlak od Szczyrbskiego Jeziora do Popradzkiego Stawu. Czas przejścia: 1:15 h, 1:05 h

3 Vitajte na Popradskom Plese Witaj na Popradzkim Stawie /słow. Popradské pleso/ Hotel Górski Popradské pleso* (byłe Schronisko kpt. Morávki) znajduje się w malowniczej okolicy Doliny Mięguszowieckiej /słow. Mengusovská dolina/ w Tatrach Wysokich, na brzegu Popradzkiego Stawu /słow. Popradské Pleso/, niedaleko Szczyrbskiego Jeziora /słow. Štrbského Plesa/, na wysokości m n.p.m. Dzięki swojemu wyposażeniu przypomina raczej hotel górski niż schronisko. Hotel Górski* Popradské Pleso oferuje zakwaterowanie dla różnego rodzaju klientów - od osób pragnących większego standardu apartamentach, po niewymagających turystów wynajmujących jedynie miejsce do spania. Całkowita ilość łóżek to 155. Oprócz zakwaterowania jest do dyspozycji restauracja, pokój słowacki /wieloosobowy/, bar leśny, infrasauna, sauna fińska, beczka saunowa Wellness, pokój dzienny, recepcja w której znajduje się sprzedaż i wypożyczalnia sprzętu alpinistycznego, sprzedaż bielizny termoaktywnej, gadżetów, upominków i bufet z drobnymi przekąskami, kantor, przechowalnia nart, taras na zewnątrz, masaże, bilard, ping-pong, telefon, kopiowanie. Z naszego hotelu korzystają także klienci organizujący spotkania team building, pracownicze eventy oraz inne imprezy towarzyskie. Popradzki Staw znajduje się bezpośrednio na trasie Tatrzańskiej Magistrali /słow. Tatranská magistrala/, jest od Szczyrbskiego Jeziora oddalony zaledwie 60 min. spokojnego marszu. Jest punktem początkowym dla wszystkich istotnych pieszych (Rysy, Szczyt Koprowy itd.) i wysokogórskich wędrówek w Tatrach Wysokich. Przy Popradzkim Stawie znajduje się symboliczny cmentarz ofiar pochłoniętych przez Tatry Wysokie. Narciarze przyjeżdżają tu nawet w maju ze względu na utrzymujące się dobre warunki narciarskie, trudną i ekstremalną jazdę na nartach oraz skialpinizm. Sprawą oczywistą jest narciarstwo biegowe w miesiącach zimowych. Popradzki Staw jest ulubionym celem rowerzystów i miejscem startu dla rowerzystów górskich. Oprócz lokalnej oferty w bliskiej okolicy można skorzystać z szerokiej palety dalszych usług np. zaprzęgi konne, latanie na motolotni i skakanie ze spadochronu, kąpanie, jaskinie itd.. Rozdroże nad Żabim Potokiem (słow. Rázcestie nad Žabím potokom) rozdroże szlaków turystycznych w Dolinie Mięguszowieckiej w słowackich Tatrach Wysokich. Położone jest wśród kosodrzewiny w środkowej części tej doliny na wysokości 1620 m, w widłach dwóch odnóg Żabiego Potoku Mięguszowieckiego, który nieco poniżej tego rozdroża uchodzi do Hińczowego Potoku. Na rozdrożu tym od niebieskiego szlaku wiodącego przez całą Dolinę Mięguszowiecką odgałęzia się czerwony szlak na Rysy niebieski szlak od stacji Popradské pleso Tatrzańskiej Kolei Elektrycznej, przez Rozdroże przy Popradzkim Stawie i Rozdroże nad Żabim Potokiem na Koprową Przełęcz Czas przejścia od stacji kolejki do Rozdroża nad Żabim Potokiem: 1:40 h, 1:25 h Czas przejścia od rozdroża na Koprową Przełęcz: 2:10 h, 1:40 h czerwony na Rysy. Czas przejścia od rozdroża na Rysy: 3:20 h, 2:30 h

4 Schronisko pod Rysami (słow. Chata pod Rysmi, węg. Hunfalvy-hágó alatti menedékház [1] ), nazywane także Schroniskiem pod Wagą (Chata pod Váhou) tatrzańskie schronisko położone w górnej części Doliny Żabiej Mięguszowieckiej (Žabia mengusovská dolina) w słowackich Tatrach Wysokich. Schronisko to, znane głównie dzięki dogodnemu położeniu pod Rysami, leży na wysokości 2250 m n.p.m. Chata czynna jest jedynie w sezonie letnim (od 16 czerwca do 31 października). Do schroniska nie prowadzi żadna droga jezdna ani wyciąg, jest ono zaopatrywane jedynie przez tragarzy (tzw. nosiczów) lub turystów, którzy za wniesienie ładunku o wadze 5 10 kg otrzymują herbatę z sokiem malinowym. Niewielka ilość energii elektrycznej otrzymywana jest z baterii słonecznych, natomiast woda pochodzi z roztopionego śniegu lub pod koniec sezonu ze strumyka położonego poniżej. Na dole chaty znajduje się sala jadalna oraz bufet, zaś na poddaszu sala z miejscami do spania. W nocy jadalnia oświetlana jest poprzez lampy naftowe. Atrakcją jest kabina toaletowa znajdująca się minutę drogi od schroniska, zawieszona nad przepaścią. Chatarem jest obecnie Viktor Beránek. W miejscu obecnego schroniska w latach 1919 i projektowano budowę dużego hotelu, ale po licznych protestach miłośników Tatr poprzestano na małym schronisku. Chata była wielokrotnie niszczona przez lawiny, ostatni raz w roku 2001, kiedy to zostało zniszczone piętro chaty, odbudowane potem z drewna. Planowano przeniesienie schroniska na miejsce mniej zagrożone schodzącymi lawinami, jednak zdecydowano się na jego gruntowną przebudowę w dotychczasowym miejscu. Miała ona sprawić, że schronisko wytrzyma napór kolejnych lawin [2]. Remont został zakończony w lecie 2012 roku [3]. czerwony szlak, odgałęziający się od niebieskiego w Rozdrożu nad Żabim Potokiem i biegnący Doliną Żabią Mięguszowiecką przez Wagę na Rysy. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora do Rozdroża nad Żabim Potokiem (szlakami czerwonym i niebieskim): 1:45 h, 1:35 h Czas przejścia szlakiem czerwonym do schroniska: 1:45 h, 1:15 h Czas przejścia ze schroniska na Rysy: 1 h, 45 min Rysy (słow. Rysy, niem. Meeraugspitze, węg. Tengerszem-csúcs, 2503 m n.p.m.) szczyt położony na granicy polsko-słowackiej, w Tatrach Wysokich. Ma trzy wierzchołki, z których najwyższy jest środkowy, w całości na terytorium Słowacji (2503 m), zaś północny stanowi najwyżej położony punkt Polski (2499 m). Topografia Masyw Rysów posiada trzy wierzchołki. Najwyższy z nich (tzw. środkowy 2503 m n.p.m.) leży po stronie słowackiej, podobnie jak najniższy wierzchołek południowo-wschodni (2473 m). Na granicy polsko-słowackiej znajduje się średni co do wysokości, północnozachodni wierzchołek o wysokości 2499 m n.p.m., który jest najwyżej położonym punktem Polski.

5 Znajdujący się w Tatrach Wysokich masyw Rysów leży na południowy wschód od Morskiego Oka w punkcie zwornikowym głównego grzbietu Tatr i grani odchodzącej od niego ku północy, w której tkwią Niżnie Rysy i Żabie Szczyty (Wyżni i Niżni). U stóp leżą: Dolina Rybiego Potoku, Dolina Białej Wody i Dolina Mięguszowiecka. Od północy oddziela go od Niżnich Rysów Przełęcz pod Rysami, od zachodu od Żabiego Konia Żabia Przełęcz, a od południowego wschodu od Ciężkiego Szczytu w masywie Wysokiej szerokie siodło Wagi. Na wschodnią stronę opada z Rysów 500-metrowa ściana skalna, w której znajdują się liczne drogi wspinaczkowe. W zachodniej grani Rysów powyżej Żabiej Przełęczy wyodrębniają się trzy Turnie nad Żabią Przełęczą: Zachodnia Turnia nad Żabią Przełęczą (Západná veža nad Žabím sedlom), Pośrednia Turnia nad Żabią Przełęczą (Prostredná veža nad Žabím sedlom) i najwyższa Wschodnia Turnia nad Żabią Przełęczą (Východná veža nad Žabím sedlom). Od północnozachodniego szczytu Rysów turnie te są oddzielone Przełączką nad Turniami (Štrbina nad vežami). Przełączka pomiędzy dwoma wyższymi wierzchołkami Rysów nosi nazwę Zadniej Przełączki w Rysach (Zadná priehyba v Rysoch), natomiast pomiędzy najwyższym i najniższym wierzchołkiem znajduje się Pośrednia Przełączka w Rysach (Prostredná priehyba v Rysoch). Na południowy wschód od najniższego wierzchołka grań kieruje się poprzez Przednią Przełączkę w Rysach (Predná priehyba v Rysoch) do Kopy nad Wagą, a następnie opada na Wagę. Przyroda ożywiona Szczyt Rysów jest prawdziwym unikatem, jeśli chodzi o bogactwo flory. Na wysokości m występują tu jeszcze 63 gatunki roślin kwiatowych, głównie z grupy roślin alpejskich. Z rzadkich roślin występują m.in. ukwap karpacki, skalnica odgiętolistna i wiechlina tatrzańska gatunki w Polsce występujące tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach. Na południowych zboczach przebywają kozice i świstaki. Na sam szczyt dochodzi lis. Występuje tu również stale kilka gatunków ptaków i szereg gatunków niższych zwierząt: owadów i mięczaków. Nazwa Nazwa Rysy nie pochodzi, jak powszechnie się uważa, od ukośnego żlebu widocznego w masywie góry (tzw. Rysy), ale od pożłobionych zboczy całego kompleksu Niżnich Rysów, Żabiego Szczytu Wyżniego i Żabiego Mnicha. Nazwę utworzyli polscy górale i była ona w użyciu co najmniej od początków XIX w. Skalne żleby albo rysy (Risse), wypełnione wiecznym śniegiem, sięgają od głównego grzbietu aż do powierzchni Czarnego Stawu pisał niemiecki turysta już w 1827 r. Wkrótce Rysami określali polscy turyści całą grań, zamykająca kocioł Czarnego Stawu: Rysy to jest grzbiet okalający Czarny Staw (Feliks Berdau, 1855); Olbrzymie skały zwane Rysy (...) obstąpiły półkolem jezioro (Maria Steczkowska, 1858); Staw ten otoczony olbrzymimi skałami nazwanymi Rysy (Onufry Trembecki, 1861); Dzikie turnie Rysami zwane w krąg otaczają Czarny Staw (Walery Eljasz, 1873). W połowie XIX w. turyści niemieckojęzyczni ze strony węgierskiej zaczęli używać dla szczytu nazwy Meeraugspitze, natomiast Polacy w miarę rozwoju taternictwa i zagęszczania nazw poszczególnych formacji grzbietu zawęzili stosowanie nazwy Rysy do najwyższego szczytu w grani. Podsumował to wkrótce Tytus Chałubiński: Szczyt sterczący

6 nad (...) Czarnym Stawem zowią zakopianie Rysami, węgierscy i niemieccy turyści Morskookim Szczytem (Meer-Augenspitze), Słowacy zaś Wagą. Historia Pierwsze odnotowane wejścia: latem Eduard Blásy z przewodnikiem Jánem Rumanem Driečnym starszym, 20 lipca 1840 r. zimą Theodor Wundt z przewodnikiem Jakobem Horvayem, 10 kwietnia 1884 r. Wejście na szczyt Blásyego upamiętniała tablica wmurowana w północno-zachodni wierzchołek 20 lipca 1891 r., została ona jednak rozbita rok później. Podobnie uhonorowano pobyt Włodzimierza Lenina na szczycie w latach Jego wejście nie zostało jednak nigdy potwierdzone, a tablica była wielokrotnie niszczona. W 1899 r. na szczyt weszli także Maria Skłodowska-Curie i Pierre Curie. 28 stycznia 2003 roku około godziny 11 z Rysów zeszła lawina, w której zginęło 8 osób z 13- osobowej grupy. Była to wycieczka członków Uczniowskiego Klubu Sportowego Pion, działającego przy I LO w Tychach. Wypadek ten był najtragiczniejszym takim wydarzeniem w polskich Tatrach. Turystyka Rysy należą do najczęściej odwiedzanych szczytów tatrzańskich. Wejście od strony polskiej jest dobrze ubezpieczone (360 metrów łańcuchów), wymaga jednak przygotowania turystycznego i kondycyjnego. Od Czarnego Stawu średnie nachylenie szlaku wynosi aż 30 stopni, deniwelacja liczona od Morskiego Oka przekracza 1100 metrów. Szlak wiedzie przez miejsca zacienione, co powoduje spadki temperatury oraz duże prawdopodobieństwo zalegania płatów śniegu. Szczyt swoją popularność zawdzięcza niezrównanej panoramie: przy dobrej pogodzie można podziwiać widoki w promieniu do 100 km. Z wierzchołka można rozróżnić 80 szczytów tatrzańskich i ok. 50 szczytów w innych grupach górskich, podziwiać 13 większych jezior tatrzańskich oraz dostrzec nawet odległy o ok. 90 km Kraków [4]. Szczyt mimo znacznej wysokości stanowi dogodne przejście z Morskiego Oka do Popradzkiego Stawu w Dolinie Mięguszowieckiej. Granicę można przekraczać od 16 czerwca do 31 października gdyż tylko w tym okresie otwarty jest szlak po stronie słowackiej. Po wejściu Polski i Słowacji do strefy Schengen w 2007 r. zostało zlikwidowane turystyczne przejście graniczne na Rysach, gdyż w myśl przepisów układu granice państw układu Schengen można w każdym miejscu swobodnie przekraczać. Rysy są najwyższym punktem w Tatrach, na który prowadzi szlak turystyczny. W okresie 1 listopada 15 czerwca szlak od strony Słowacji jest zamknięty. Rysy należą do Korony Gór Polski, Korony Tatr oraz Korony Europy. Na szczyt prowadzą dwa szlaki turystyczne: od strony polskiej oraz od strony słowackiej.

7 czerwony od schroniska nad Morskim Okiem wschodnim lub zachodnim brzegiem Morskiego Oka na próg Czarnego Stawu i przez Bulę pod Rysami na wierzchołek Rysów. Czas przejścia od schroniska nad Morskim Okiem nad Czarny Staw: 50 min, 40 min Czas przejścia znad Czarnego Stawu na szczyt Rysów: 3 h, 2:30 h niebieski od schroniska nad Popradzkim Stawem (1500 m n.p.m.) Doliną Mięguszowiecką (Mengusovská dolina) do Żabich Stawów Mięguszowieckich (Žabie plesá). Dalej czerwonym do Chaty pod Rysami i na przełęcz Waga (Váha), i wierzchołek Rysów Czas przejścia od Popradzkiego Stawu do schroniska pod Rysami szlakami niebieskim i czerwonym: 2:15 h, 1:45 h Czas przejścia ze schroniska pod Rysami do Rysów: 1 h, 45 min.