Krótkotrwałe okresowe głodówki a efekty odchudzania. mgr inż. Łukasz Kowalski Katedra Dietetyki Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

Transkrypt

1 Krótkotrwałe okresowe głodówki a efekty odchudzania mgr inż. Łukasz Kowalski Katedra Dietetyki Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

2 Eksperyment Minnesota W listopadzie 1944 r. ponad 400 zdrowych mężczyzn, wyraziło chęć wzięcia udziału w eksperymencie, Ostatecznie wybrano 36 ochotników cechujących się najlepszym zdrowiem fizycznym i psychicznym.

3 Eksperyment Minnesota 1) Okres kontrolny (12 tygodni): dzienna podaż energii 3200 kcal 2) Okres głodzenia (24 tygodnie): dzienna podaż energii około 1800 kcal (posiłki oparte na ziemniakach, brukwi, rzepie, chlebie i makaronie), cel: zmniejszenie masy ciała o 25% wartości wyjściowej, 1,1 kg/tydz. 3) Okres kontrolowanej rehabilitacji dietetycznej (12 tygodni): uczestników podzielono na 4 grupy, w każdej z nich stosowano dietę o innej kaloryczności 4) Okres niekontrolowanej rehabilitacji dietetycznej (8 tygodni): uczestnicy mieli pełną dowolność w wyborze rodzaju i ilości spożywanego pokarmu *Aktywność fizyczna (około 35 km/tydz. marszu).

4 Eksperyment Minnesota Pod koniec okresu głodzenia u badanych mężczyzn odnotowano: Zmniejszenie masy ciała średnio o 24%, w stosunku do wartości wyjściowych, Zmniejszenie poziomu tkanki tłuszczowej do 4-5%, Zmniejszenie spoczynkowej przemiany materii o 40% (najwyższy spadek zaobserwowany w warunkach klinicznych). Dulloo i wsp., 1996 Kalm i Semba, 2005

5 Eksperyment Minnesota Odnotowane konsekwencje (fizyczne): Obniżona temperatura ciała Osłabienie Problemy z koncentracją Zmniejszona koordynacja ruchowa Bóle mięśni Wypadanie włosów Zaparcia Suchość i łuszczenie skóry Zmniejszenie zainteresowania seksem Odnotowane konsekwencje (psychologiczne): Objawy depresji, wahania nastroju, niekontrolowane napady gniewu, lęki, tendencje do przebywania w samotności.

6 Eksperyment Minnesota Co warto z tego zapamiętać? Długotrwałe stosowanie diet niskokalorycznych i/lub ubogich w składniki odżywcze może mieć szereg negatywnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego.

7 Przemiany fizjologiczne w trakcie głodzenia Lata te: Początek intensywnych badań nad wpływem całkowitego głodzenia na stężenia najbardziej istotnych substratów metabolicznych i hormonów. Dr. George F. Cahill, Jr. Cahill, 2006: Fuel metabolism in starvation.

8 Przemiany fizjologiczne w trakcie głodzenia Metabolizm absoprcyjny bezpośrednio po spożyciu pokarmu, towarzyszący wchłanianiu pokarmu (często wydłuża się do 5-8 godzin po konsumpcji posiłku). Metabolizm postapsoprcyjny po wchłonięciu pokarmu. Głód odczuwany, gdy organizm potrzebuje pożywienia. Apetyt łaknienie określonego pokarmu, stymulowane odczuciem głodu i hamowane odczuciem sytości. Gawęcki i Hryniewiecki., 1998

9 Odczucie głodu a zwyczajowe pory posiłków Grelina hormon peptydowy syntetyzowany w błonie śluzowej żołądka, który zwiększa odczucie łaknienia oraz zmniejsza wydatek energetyczny. Wydzielanie greliny jest dopasowywane do zwyczajowych pór spożywania posiłków. LeSauter i wsp., 2009

10 Główne zadania organizmu w okresie głodzenia Zaspokojenie potrzeb energetycznych mózgu: g glukozy/24 h Glikogen wątrobowy ulega całkowitemu wyczerpaniu po około 28 godzinach od konsumpcji ostatniego posiłku

11 Główne zadania organizmu w okresie głodzenia Zminimalizowanie rozpadu białek mięśniowych: Po 16 godzinach głodzenia 50% glukozy we krwi pochodzi z aminokwasów, po godzinach 100% 2-3 dzień głodzenia - ciała ketonowe zaspokajają 1/3 zapotrzebowania energetycznego mózgu, po kilku tygodniach 2/3

12 Główne zadania organizmu w okresie głodzenia Zaspokojenie potrzeb energetycznych mięśni: Wzrost stężenia triacylogliceroli wewnątrzmięśniowych (IMTG), redystrybucja z tkanki tłuszczowej Ograniczenie zużycia glikogenu mięśniowego do wysiłków o wysokiej intensywności Po nocny poście 2/3 zapotrzebowania energetycznego organizmu zaspokajają wolne kwasy tłuszczowe van Loon, 2004

13 Metaboliczne przystosowania do głodzenia Metabolizm tłuszczów: Oksydacja tłuszczu Magazynowanie IMTG Utylizacja IMTG podczas wysiłku Produkcja i utylizacja ciał ketonowych Metabolizm węglowodanów: Utylizacja węglowodanów Magazynowanie glikogenu mięśniowego Utylizacja glikogenu mięśniowego podczas wysiłku Volek i wsp., 2008 Glukoneogeneza proces przekształcania niecukrowych prekursorów (np.: aminokwasów, glicerolu i mleczanu) w glukozę.

14 Ciała ketonowe normalne paliwo komórkowe Ciała ketonowe: Normalne, ilościowo ważne paliwo komórkowe wykorzystywane preferencyjnie przez niektóre narządy (m.in. serce i korę nerek) β-hydroksymaślan Acetooctan Aceton

15 Stężenie ciał ketonowych w czasie głodzenia Stan metaboliczny Stężenie we krwi (mmol/dl) Dieta zachodnia 0,1 Głodzenie 2-3 dni 1 Okres powysiłkowy < 2 Głodzenie 1 tydzień 5 Głodzenie 3-4 tygodnie 6-8 Kwasica ketonowa: > 20 Mitchell i wsp., 1995 Robinson i Williamson, 1980

16 Wpływ głodzenia na tempo przemiany materii Tempo spoczynkowej przemiany materii wzrasta o 3,6-10% w pierwszych godzinach głodzenia, w związku ze zwiększony wydzielaniem pobudzających do działania (zdobycie pożywienia) i wyostrzających umysł katecholamin (głównie adrenaliny i noradrenaliny). Dzień 1 Dzień 2 Dzień 3 Dzień 4 REE (kj/min) 3,97 ± 0,9 4,37 ± 0,9 4,53 ± 0,9 4,43 ± 0,9 Poziom trijodotyroniny (T3) ulega obniżeniu po 72 godzinach głodzenia. Mansell i wsp., 1990 Zauner i wsp., 2000

17 Metody restrykcji kalorii Modyfikowana głodówka co drugi dzień (Alternate day modyfied fasting, ADMF). W czasie dni głodzenia dozwolone jest spożycie jednego posiłku między 12:00 a 14:00. Dr. Krista A. Varady, Uniwersytet Illinois w Chicago

18 ADMF: dzień głodzenia Jeden posiłek między 12:00 a 14:00: Dzień głodzenia 1: Fettuccine z kurczakiem, surowa marchew, ciasteczka Dzień głodzenia 2: Pizza wegetariańska, jabłko, masło orzechowe Dzień głodzenia 3: Enchiladas z kurczakiem, pomarańcza, krakersy 25% zapotrzebowania energetycznego, czyli około: kcal (kobiety) kcal (mężczyźni) *Dozwolone picie napoi nie zawierających kalorii, wody, herbaty, kawy oraz żucie gumy bez cukru.

19 Potencjał kliniczny ADMF badania z udziałem ludzi Rezultaty po 8 tygodniach stosowania ADMF: Zmniejszenie masy ciała (o 6-8% masy wyjściowej) Zmniejszenie obwodu w pasie Zmniejszenie stężenia cholesterolu frakcji LDL (o 10-25%) Zmniejszenie stężenia triglicerydów (o 30-40%) Zwiększenie rozmiarów cząsteczek LDL *Uczestnicy badań (BMI = 25 39,9 kg/m2, wiek: lat) Johnson i wsp., 2007 Varady i wsp., 2009 Varady i wsp., 2011 Klempel i wsp., 2012

20 EAT STOP EAT Autor proponuje jedną lub dwie 24- godzinne przerwy od jedzenia w każdym tygodniu. Przykład: W poniedziałek posiłki spożywane są normalnie do godziny 18:00, po czym następuje przerwa w konsumpcji do wtorku do 18:00. W okresie głodzenia dozwolone picie napoi nie zawierających kalorii, wody, herbaty, kawy oraz żucie gumy bez cukru.

21 W jakich sytuacjach stosowanie okresowych głodówek może być szczególnie ryzykowne? Okres dzieciństwa i dojrzewania, Specyficzne schorzenia (m.in. przewlekłe choroby nerek i wątroby, niedoczynność tarczycy, cukrzyca), Ciąża i laktacja, Zaburzenia miesiączkowania, Zaburzenia odżywiania (m.in. anoreksja, bulimia, zespół napadów niekontrolowanego jedzenia). Stosowanie okresowych restrykcji kalorii (krótkotrwałych okresowych głodówek, trwających do 24 h) powinno odbywać się pod kontrolą dietetyka lub lekarza, przy jednoczesnej kontroli parametrów metabolicznych.

22 Malwina Wojtaś Katedra Żywienia Człowieka Piśmiennictwo dostępne u autora prezentacji

23

24 Moda na szczupłość Anoreksja to lustro czasu i kultury Vandereycken i van Deth 0 W świadomości społecznej Polaków silne przekonanie o jednoznacznym wpływie dbałości o na sukces w życiu osobistym i zawodowym sylwetkę

25 Moda na szczupłość Moda na odchudzanie 0 Przejmowanie kontroli nad ciałem przez zaprzeczanie wartości jedzenia złudzenie kontroli nad życiem

26 Moda na szczupłość 0 Zaburzenia odżywiania są jedną z kategorii o najwyższej dynamice wzrostu Liczba osób hospitalizowanych z powodu anoreksji

27 Kobiety i diety 90 % badanych kobiet w USA ogranicza swoje jedzenie 53% dziewcząt jest niezadowolonych ze swojej sylwetki 50% dziewcząt czuje lęk przed przytyciem 50 % dziewcząt stosowało diety odchudzające

28 Regulacja odczucia głodu Równowaga dwóch przeciwstawnych układów: 0 oreksogenicznego zwiększającego odczucie głodu 0 anoreksogenicznego zmniejszającego odczucie głodu

29 Anoreksja to

30 Zaburzenia odżywiania dotyczą tylko jedzenia? zewnętrzny przejaw licznych trudności czuje myśli stresem.

31 Czy właściwe żywienie anorektyka rozwiązuje problem leczenia? NIEJEDZENIE SKUTEK PRZYCZYNA

32 % realizacji dziennego zapotrzebowania Realizacja dziennego zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze przez pacjentki z anoreksją energia białko tłuszcze węglowodany Żyw Człow Metab, 2003

33 Norma Głodówka Niedożywienie Glukoza Glikogen Kwasy tłuszczowe Białka Energia z pożywienia Energia z katabolizmu Energia z katabolizmu Metabolizm węglowodanów Metabolizm tłuszczów Metabolizm białek

34 GŁODÓWKA GŁODÓWKA O krok od zaburzeń odżywiania???

35 PRZEWÓD POKARMOWY NACZYNIE KRWIONOŚNE TRZUSTKA NACZYNIE KRWIONOŚNE NACZYNIE KRWIONOŚNE 3 kroki po jedzeniu... Podaż GLUKOZY Wydzielanie INSULINY Zapotrzebowanie na POTAS MAGNEZ FOSFOR KOMÓRKI

36 NACZYNIE KRWIONOŚNE Niedobór K+ KOMÓRKI Niedobór P- Niedobór Mg ++ SZOK POKARMOWY (RFS)

37 SZOK POKARMOWY (RFS= ReFeeding Syndrome) Efekt agresywnego żywienia osób w stanie niedożywienia Przesunięcie równowagi elektrolitowej Biochemiczny wyznaczniki : hipofosfatemia Dotyczy od 0.43% do 34 % pacjentów poddanych żywieniu Zagrożenie : POTENCJALNIE ŚMIERTELNE

38 Zagrożenie RFS 0 osoby po długim okresie głodzenia (m.in.): 0PACJENCI Z ANOREKSJĄ 0PACJENCI ONKOLOGICZNI 0PACJENCI W STANACH POOPERACYJNYCH 0OSOBY Z BMI<16 0GŁODÓWKA STOSOWANA > 7-10 DNI 0 UTRATA POWYŻEJ 5%MASY CIAŁA W CIĄGU 3 MIESIĘCY

39 Zmiany spowodowane RFS Majaczenie, epilepsja, zaburzenia koordynacji ruchowej Arytmia, niedociśnienie, niewydolność serca Anemia, mocznica, hipokalemia, hipofosfatemia, hipomagnezemia, hiperglikemia, niedobory tiaminy Biegunki, niedrożność jelit Obrzęki obwodowe, drętwienie, słabość, niekontrolowane drżenie mięśni

40 Jak uniknąć RFS? 0 Monitoring poziomu elektrolitów (pierwsze 3 dni) 0 Restrykcja podaży płynów 0 Małe porcje 0 Produkty o niskiej zawartości cukru 0 Zwiększona podaż potasu 0 Produkty węglowodanowe podawać z białkowymi 0 Suplementacja witaminą B1 0 Stopniowe podwyższanie wartości kalorycznej