PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z CHEMII

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z CHEMII Dla I i II klasy gimnazjum Opracowany do programu nauczania Ciekawa chemia i dostosowany do aktualnej Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla gimnazjów z chemii. Dla III klasy gimnazjum Opracowany do programu : DKW /99 Zgodny ze Szkolnym Systemem Oceniania Publicznego Gimnazjum w Paszczynie Paszczyna

2 l. Cele nauczania chemii: poznawanie praw przyrody kształtowanie wrażliwości na piękno i wartość przyrody poznawanie podstawowych praw opisujących procesy chemiczne prezentowanie własnych obserwacji, eksperymentów i przemyśleń wykorzystanie wiedzy chemicznej w praktyce życia codziennego kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem chemicznym kształtowanie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji wdrażanie do logicznego myślenia uczniów kształtowanie umiejętności zapisywania równań reakcji chemicznych kształtowanie umiejętności rozwiązywania zadań rachunkowych i problemowych kształtowanie umiejętności pracy w zespole kształtowanie rzetelności i dokładności wykonywania doświadczeń II. Wymagania programowe: 1. Wymagania konieczne ( K ) - obejmują wiadomości i umiejętności, które umożliwiają uczniom kontynuowanie nauki na danym szczeblu nauczania. Uczeń potrafi stosować wiadomości w sytuacjach typowych. Spełnienie przez ucznia wymagań koniecznych uprawnia go do uzyskania oceny dopuszczającej. 2. Wymagania podstawowe ( P ) - obejmują wiadomości łatwe do opanowania, pewne naukowo, użyteczne w życiu codziennym, dotyczą zrozumienia zdobytych wiadomości. Oznacza to, że uczeń potrafi przy niewielkiej pomocy nauczyciela wyjaśnić od czego zależą podstawowe procesy chemiczne oraz je scharakteryzować, zna podstawowe właściwości substancji chemicznych. Uczeń, który spełnia wymagania konieczne i podstawowe, uzyskuje ocenę dostateczną. 2

3 3. Wymagania rozszerzające ( R ) - obejmują wiadomości i umiejętności które są średnio trudne do opanowania, nie są niezbędne dla kontynuowania dalszej nauki, mogą, ale nie muszą być użyteczne w życiu codziennym, dotyczą stosowania wiadomości i umiejętności w sytuacjach typowych. Uczeń potrafi opisać procesy chemiczne za pomocą równań reakcji chemicznych stosując odpowiednie wiadomości teoretyczne. Spełnienie wymagań koniecznych, podstawowych i rozszerzających przez ucznia uprawnia go do oceny dobrej. 4. Wymagania dopełniające (D) obejmują wiadomości i umiejętności, które są trudne do opanowania, nie mają bezpośredniego zastosowania w życiu codziennym, obejmują pełny zakres treści określonych programem nauczania. Spełnienie wymagań koniecznych, podstawowych, rozszerzających i dopełniających przez ucznia uprawnia go do oceny bardzo dobrej. 5. Jeżeli uczeń w zakresie posiadanej wiedzy wykracza poza podstawowy program danego szczebla nauczania oraz spełnia wszystkie wymagania niższe, uzyskuje ocenę celującą. III. Kryteria na określony stopień: 1. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który; - nie opanował tych wiadomości i umiejętności, które są konieczne do dalszego kształcenia - nie potrafi rozwiązywać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela - nie zna symboliki chemicznej - nie potrafi napisać prostych wzorów chemicznych i najprostszych równań chemicznych nawet z pomocą nauczyciela - nie potrafi bezpiecznie posługiwać się prostym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi 2. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia - rozwiązuje, z pomocą nauczyciela, typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać proste eksperymenty chemiczne, pisać proste wzory chemiczne i proste równania chemiczne 3. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: 3

4 - opanował w podstawowym zakresie te wiadomości i umiejętności określone programem,. które są konieczne do dalszego kształcenia i poprawnie je stosuje do rozwiązywania, z pomocą nauczyciela, typowych zadań lub problemów - potrafi korzystać, z pomocą, nauczyciela, z takich źródeł wiedzy- jak: układ okresowy pierwiastków, wykresy, tablice chemiczne - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne - potrafi z pomocą nauczyciela, pisać i uzgodnić równania reakcji chemicznych 4. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który; - opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań lub problemów - potrafi korzystać z układu okresowego pierwiastków, wykresów tablic i innych źródeł wiedzy chemicznej - potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne - potrafi pisać i uzgodnić równania reakcji chemicznych 5. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem - potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych ( problemowych ) - umie formułować problemy i dokonuje analizy lub syntezy nowych zjawisk - umie rozwiązywać problemy w sposób nietypowy - osiąga sukcesy w konkursach pozaszkolnych - potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzić eksperymenty chemiczne 6. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, - potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych (problemowych) - umie formułować problemy i dokonywać analizy i syntezy nowych zjawisk - proponuje rozwiązania nietypowe 4

5 - osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych szczebla wyższego niż szkolny IV. Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów. 1. Oceny cząstkowe uczeń może otrzymać za: - Aktywność na lekcji - Zeszyt - Zadanie domowe - Prace długoterminowe, referaty, - pracę w grupach, - udział w konkursach przedmiotowych. - Pomoce dydaktyczne - Odpowiedź ustna - Sprawdziany cząstkowe - Sprawdziany na koniec działu 2. Za swoją aktywność na lekcji będzie oceniany według zasady: - 4 plusy - ocena bardzo dobra, - 3 plusy i 1 minus ocena dobra - 2 plusy i 2 minusy ocena dostateczna - 1 plus i 3 minusy ocena dopuszczająca - 4 minusy ocena niedostateczna 3. Sprawdziany15-minutowe obejmujące zakres materiału z 3 ostatnich lekcji oraz 10-minutowe z ostatniej lekcji i odpowiedzi ustne mogą być niezapowiedziane. 4. Sprawdziany całogodzinne na koniec działu zapowiadane są co najmniej z tygodniowym wyprzedzeniem i poprzedzone są lekcją powtórzeniową i wpisany do dziennika lekcyjnego. 5

6 5. Prace pisemne sprawdzane są w ciągu 2 tygodni. 6. Brak pracy domowej lub zeszytu, gdy była praca domowa po wyczerpaniu limitu zwolnień to minus. 3 minusy to ocena niedostateczna Uczeń musi na następną lekcję te prace uzupełnić 7. Raz w ciągu semestru uczeń może zgłosić nieprzygotowanie do zajęć, lub brak zadania domowego bez podania przyczyny. Należy na początku lekcji, przed sprawdzeniem obecności, złożyć karteczkę z podpisem i datą, informującą o nieprzygotowaniu lub braku zadania. Nie zwalnia to ucznia z aktywnej pracy w czasie lekcji. V. Warunki poprawy niekorzystnych wyników 1. Uczeń ma prawo do poprawy oceny niedostatecznej z pracy pisemnej w ciągu tygodnia od oddania pracy jako średnią bierze się ocenę sprzed i po poprawie ( 2 oceny). Oceny niedostatecznej z poprawy nie poprawia się. 2. Ocen z kartkówek nie poprawia się. 3. Jeśli uczeń nie pisał sprawdzianu z powodu nieobecność usprawiedliwionej, pisze tę pracę na najbliższej lekcji bez uprzedzenia oraz możliwości poprawy. 4. Jeśli nieobecność jest usprawiedliwiona, pracę pisze w terminie dodatkowym, uzgodnionym z nauczycielem, przy czym jest to jedyny termin (nie ma już możliwości poprawy). VI. Sposoby informowania uczniów i rodziców o postępach w nauce. Rodzice mogą uzyskać informacje o osiągnięciach i postępach edukacyjnych ich dzieci podczas: zebrań ogólnoszkolnych i klasowych, rozmów indywidualnych, wpisu do zeszytu. 6

7 VII. Wymagania na poszczególne oceny Dział 1. ŚWIAT SUBSTANCJI Klasa I i II gimnazjum podaje przykłady obecności chemii w swoim życiu; wymienia podstawowe narzędzia pracy chemika; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy w pracowni chemicznej; dzieli substancje na stałe, ciekłe i gazowe; wskazuje przykłady substancji stałych, ciekłych i gazowych w swoim otoczeniu; wymienia podstawowe właściwości substancji; zna wzór na gęstość substancji; zna podział substancji na metale i niemetale; wskazuje przedmioty wykonane z metali; wymienia czynniki powodujące niszczenie metali; podaje przykłady niemetali; podaje właściwości wybranych niemetali; sporządza mieszaniny substancji; podaje przykłady mieszanin znanych z życia codziennego; wymienia przykładowe metody rozdzielania mieszanin; Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą wymienia gałęzie przemysłu związane wskazuje zawody w wykonywaniu, z chemią; których niezbędna jest znajomość podaje przykłady produktów wytwarzanych zagadnień chemicznych; przez zakłady przemysłowe wyszukuje w dostępnych źródłach związane z chemią; informacje na temat historii i rozwoju czyta ze zrozumieniem tekst popularnonaukowy chemii na przestrzeni dziejów; na temat wybranych potrafi udzielić pierwszej pomocy faktów z historii i rozwoju chemii; w pracowni chemicznej; rozpoznaje i nazywa podstawowy określa zastosowanie podstawowego sprzęt i naczynia laboratoryjne; sprzętu laboratoryjnego; wie, w jakim celu stosuje się oznaczenia identyfikuje substancje na podstawie na etykietach opakowań odczynników przeprowadzonych badań; chemicznych i środków czystości stosowanych bada właściwości wybranych metali w gospodarstwie domowym; (w tym przewodzenie ciepła i prądu bada właściwości substancji; elektrycznego); korzysta z danych zawartych w tabelach interpretuje informacje z tabel (odczytuje gęstość oraz wartości chemicznych dotyczące właściwości temperatury wrzenia i temperatury metali; topnienia substancji); zna skład wybranych stopów metali; zna jednostki gęstości; podaje definicję korozji; podstawia dane do wzoru na gęstość wyjaśnia różnice we właściwościach substancji; metali i niemetali; odróżnia metale od innych substancji wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja; i wymienia ich właściwości; odczytuje dane tabelaryczne, dotyczące planuje i przeprowadza proste do- wartości temperatury wrzenia świadczenia dotyczące rozdzielania i temperatury topnienia metali; mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; wie, co to są stopy metali; podaje zastosowanie wybranych montuje zestaw do sączenia; przedstawia zarys historii rozwoju chemii; wskazuje chemię wśród innych nauk przyrodniczych; wskazuje związki chemii z innymi dziedzinami nauki; bezbłędnie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym; wyjaśnia, na podstawie budowy wewnętrznej substancji, dlaczego ciała stałe mają na ogół największą gęstość, a gazy najmniejszą; wskazuje na związek zastosowania substancji z jej właściwościami; wyjaśnia rolę metali w rozwoju cywilizacji i gospodarce człowieka; tłumaczy, dlaczego metale stapia się ze sobą; bada właściwości innych (niż podanych na lekcji) metali oraz wyciąga prawidłowe wnioski na podstawie obserwacji z badań; wykazuje szkodliwe działanie substancji zawierających chlor na rośliny; wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja na przykładzie jodu; porównuje właściwości stopu (mieszaniny metali) z właściwościami jego składników; 7

8 zna pojęcie reakcji chemicznej; podaje co najmniej trzy objawy reakcji chemicznej; dzieli poznane substancje na proste i złożone. metali i ich stopów; wymienia sposoby zabezpieczania metali przed korozją; omawia zastosowania wybranych niemetali; wymienia sposoby zabezpieczania metali przed korozją; omawia zastosowania wybranych niemetali; wie, w jakich stanach skupienia niemetale występują w przyrodzie; sporządza mieszaniny jednorodne i niejednorodne; wskazuje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych; odróżnia substancję od mieszaniny substancji; wie, co to jest: dekantacja; sedymentacja, filtracja, odparowanie rozpuszczalnika i krystalizacja; wykazuje na dowolnym przykładzie różnice między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną; przedstawia podane przemiany w schematycznej formie zapisu równania reakcji chemicznej; wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej; podaje przykłady przemian chemicznych znanych z życia codziennego. wyjaśnia, na czym polega metoda destylacji; wskazuje w podanych przykładach przemianę chemiczną i zjawisko fizyczne; wskazuje w podanych przykładach przemianę chemiczną i zjawisko fizyczne; wyjaśnia, czym jest związek chemiczny; wykazuje różnice między mieszaniną a związkiem chemicznym. opisuje rysunek przedstawiający aparaturę do destylacji; wskazuje różnice między właściwościami substancji, a następnie stosuje je do rozdzielania mieszanin; projektuje proste zestawy doświadczalne do rozdzielania wskazanych mieszanin; sporządza kilkuskładnikowe mieszaniny, a następnie rozdziela je poznanymi metodami; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcję żelaza z siarką; przeprowadza rekcję termicznego rozkładu cukru i na podstawie produktów rozkładu cukru określa typ reakcji chemicznej; formułuje poprawne wnioski na podstawie obserwacji. 8

9 Przykłady wymagań nadobowiązkowych samodzielnie szuka w literaturze naukowej i czasopismach chemicznych informacji na temat historii i rozwoju chemii; a także na temat substancji i ich przemian; posługuje się pojęciem gęstości substancji w zadaniach problemowych; zna skład i zastosowanie innych, niż poznanych na lekcji, stopów (np. stopu Wooda); przeprowadza chromatografię bibułową oraz wskazuje jej zastosowanie; tłumaczy, na czym polega zjawisko alotropii i podaje jej przykłady; samodzielnie podejmuje działania zmierzające do rozszerzenia swoich wiadomości i umiejętności zdobytych na lekcjach chemii; przeprowadza badania właściwości substancji; sporządza mieszaniny różnych substancji oraz samodzielnie je rozdziela; identyfikuje substancje na podstawie samodzielnie przeprowadzonych badań; prezentuje wyniki swoich badań w formie wystąpienia, referatu lub za pomocą multimediów (np. w formie prezentacji multimedialnej). 9

10 Dział 2. BUDOWA ATOMU A UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW CHEMICZNYCH definiuje pierwiastek chemiczny; wie, że symbole pierwiastków chemicznych mogą być jedno- lub dwuliterowe; wie, że w symbolu dwuliterowym pierwsza litera jest wielka, a druga mała; układa z podanego wyrazu możliwe kombinacje literowe symbole pierwiastków; wie, że substancje są zbudowane z atomów; definiuje atom; wie, na czym polega dyfuzja; zna pojęcia: proton, neutron, elektron, elektron walencyjny, konfiguracja elektronowa; kojarzy nazwisko Mendelejewa z układem okresowym pierwiastków chemicznych; zna treść prawa okresowości; wie, że pionowe kolumny w układzie okresowym pierwiastków chemicznych to grupy, a poziome rzędy to okresy; posługuje się układem okresowym pierwiastków chemicznych w celu odczytania symboli pierwiastków i ich charakteru chemicznego; wie, co to są izotopy; wymienia przykłady izotopów; Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą przyporządkowuje nazwom wymienia pierwiastki chemiczne pierwiastków chemicznych ich znane w starożytności; symbole i odwrotnie; podaje kilka przykładów tłumaczy, na czym polega zjawisko pochodzenia nazw pierwiastków dyfuzji; chemicznych; podaje dowody ziarnistości materii; odróżnia modele przedstawiające definiuje pierwiastek chemiczny jako drobiny różnych pierwiastków zbiór prawie jednakowych atomów; chemicznych; podaje symbole, masy i ładunki cząstek wyjaśnia budowę wewnętrzną elementarnych; atomu, wskazując miejsce protonów; wie, co to jest powłoka elektronowa; neutronów i elektronów; oblicza liczby protonów, elektronów rysuje modele atomów wybranych i neutronów znajdujących się pierwiastków chemicznych; w atomach danego pierwiastka wie, jak tworzy się nazwy grup; chemicznego, korzystając z liczby wskazuje w układzie okresowym atomowej i masowej; pierwiastków chemicznych miejsce określa rozmieszczenie elektronów metali i niemetali; w poszczególnych powłokach tłumaczy, dlaczego masa atomowa elektronowych i wskazuje elektrony pierwiastka chemicznego ma wartość walencyjne; ułamkową; wie, jaki był wkład D. Mendelejewa oblicza liczbę neutronów w w prace nad uporządkowaniem podanych izotopach pierwiastków pierwiastków chemicznych; chemicznych; rozumie prawo okresowości; wskazuje zagrożenia wynikające wskazuje w układzie okresowym ze stosowania izotopów pierwiastków chemicznych grupy i okresy; promieniotwórczych; porządkuje podane pierwiastki bierze udział w dyskusji na temat chemiczne według wzrastającej liczby wad i zalet energetyki jądrowej; atomowej; wskazuje położenie pierwiastka wyszukuje w dostępnych mu źródłach w układzie okresowym pierwiastków informacje o właściwościach i aktywności chemicznych na podstawie budowy chemicznej podanych pierwiastków; jego atomu. podaje, jakie znaczenie miało pojęcie pierwiastka w starożytności; tłumaczy, w jaki sposób tworzy się symbole pierwiastków chemicznych; planuje i przeprowadza doświadczenia potwierdzające dyfuzję zachodzącą w ciałach o różnych stanach skupienia; zna historię rozwoju pojęcia: atom; tłumaczy, dlaczego wprowadzono jednostkę masy atomowej u; wyjaśnia, jakie znaczenie mają elektrony walencyjne; omawia, jak zmienia się aktywność metali i niemetali w grupach i okresach; projektuje i buduje modele jąder atomowych izotopów; oblicza średnią masę atomową pierwiastka chemicznego na podstawie mas atomowych poszczególnych izotopów i ich zawartości procentowej; szuka rozwiązań dotyczących składowania odpadów promieniotwórczych; tłumaczy, dlaczego pierwiastki chemiczne znajdujące się w tej samej grupie mają podobne właściwości; tłumaczy, dlaczego gazy szlachetne są pierwiastkami mało aktywnymi chemicznie. 10

11 wymienia przykłady zastosowań izotopów; odczytuje z układu okresowego pierwiastków chemicznych podstawowe informacje niezbędne do określenia budowy atomu: numer grupy i numer okresu oraz liczbę atomową i liczbę masową. wyjaśnia, co to są izotopy; nazywa i zapisuje symbolicznie izotopy pierwiastków chemicznych; wyjaśnia, na czym polegają przemiany promieniotwórcze; charakteryzuje przemiany: α, β i γ; omawia wpływ promieniowania jądrowego na organizmy; określa na podstawie położenia w układzie okresowym budowę atomu danego pierwiastka i jego charakter chemiczny. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna ciekawe historie związane z pochodzeniem lub tworzeniem nazw pierwiastków chemicznych; przedstawia rozwój pojęcia: atom i założenia teorii atomistyczno-cząsteczkowej; przedstawia inne, niż poznane na lekcji, sposoby porządkowania pierwiastków chemicznych; śledzi w literaturze naukowej osiągnięcia w dziedzinie badań nad atomem i pierwiastkami promieniotwórczymi; bezbłędnie oblicza masę atomową ze składu izotopowego pierwiastka chemicznego; oblicza skład procentowy izotopów pierwiastka chemicznego; zna budowę atomów pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych większych od 20; uzasadnia, dlaczego lantanowce i aktynowce umieszcza się najczęściej pod główną częścią tablicy. 11

12 Dział 3. ŁĄCZENIE SIĘ ATOMÓW 12

13 zapisuje w sposób symboliczny aniony i kationy; wie, na czym polega wiązanie jonowe, a na czym wiązanie atomowe (kowalencyjne); odczytuje wartościowość pierwiastka z układu okresowego pierwiastków chemicznych; nazywa tlenki zapisane za pomocą wzoru sumarycznego; odczytuje masy atomowe pierwiastków z układu okresowego pierwiastków chemicznych; zna trzy typy reakcji chemicznych: łączenie (syntezę), rozkład (analizę) i wymianę; podaje po jednym przykładzie reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zna treść prawa zachowania masy; zna treść prawa stałości składu. Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą rozróżnia typy wiązań przedstawione tłumaczy mechanizm tworzenia w sposób modelowy na rysunku; jonów i wiązania jonowego; rysuje modele wiązań jonowych wyjaśnia mechanizm tworzenia i atomowych na prostych przykładach; się wiązania atomowego rozumie pojęcia oktetu i dubletu (kowalencyjnego); elektronowego; podaje przykład chlorowodoru wyjaśnia sens pojęcia: i wody jako cząsteczki z wiązaniem wartościowość; atomowym (kowalencyjnym) oblicza liczby atomów spolaryzowanym; poszczególnych pierwiastków określa wartościowość pierwiastka chemicznych na podstawie zapisów na podstawie wzoru jego tlenku; typu: 3 H 2 O; ustala wzory sumaryczne i definiuje i oblicza masy strukturalne tlenków niemetali oraz cząsteczkowe wzory sumaryczne tlenków pierwiastków i związków chemicznych; metali na podstawie wartościowości wyjaśnia, na czym polega reakcja pierwiastków; łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) podaje sens stosowania jednostki i wymiany; masy atomowej; podaje po kilka przykładów reakcji układa równania reakcji chemicznych łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) zapisanych słownie; i wymiany; układa równania reakcji chemicznych zapisuje przemiany chemiczne przedstawionych w zapisach w formie równań reakcji chemicznych; modelowych; dobiera współczynniki uzupełnia podane równania reakcji stechiometryczne w równaniach reakcji chemicznych; chemicznych; wykonuje proste obliczenia oparte wykonuje bardzo proste obliczenia na prawach zachowania masy oparte na prawie zachowania masy; i stałości składu w zadaniach różnego wykonuje bardzo proste obliczenia typu; oparte na stałości składu. rozumie znaczenie obu praw w codziennym życiu i procesach przemysłowych. Przykłady wymagań nadobowiązkowych wyjaśnia, od czego zależy trwałość konfiguracji elektronowej; modeluje schematy powstawania wiązań: atomowych, atomowych spolaryzowanych i jonowych; oblicza wartościowość pierwiastków chemicznych w tlenkach; wykonuje obliczenia liczby atomów i ustala rodzaj atomów na podstawie znajomości masy cząsteczkowej; układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w formie prostych chemografów; rozumie istotę przemian chemicznych w ujęciu teorii atomistyczno- -cząsteczkowej; analizuje reakcję żelaza z tlenem (lub inną przemianę) w zamkniętym naczyniu z kontrolą zmiany masy. 13

14 tłumaczy, dlaczego konfiguracja elektronowa helowców stanowi stabilny układ elektronów; samodzielnie analizuje charakter wiązań w podanych przykładach cząsteczek związków chemicznych (na podstawie danych uzyskanych z tablicy elektroujemności); rozwiązuje proste zadania z uwzględnieniem mola; rozwiązuje złożone chemografy: ustala, jakie substancje kryją się pod wskazanymi oznaczeniami, zapisuje równania reakcji; w podanym zbiorze reagentów dobiera substraty do produktów, a następnie zapisuje równania reakcji, określając ich typ; interpretuje równania reakcji chemicznych pod względem ilościowym; wykonuje obliczenia stechiometryczne uwzględniające poznane w trakcie realizacji działu pojęcia i prawa. 14

15 Dział 4. GAZY I ICH MIESZANINY przedstawia dowody na istnienie powietrza; wie, z jakich substancji składa się powietrze; opisuje na schemacie obieg tlenu w przyrodzie; definiuje tlenek; podaje, jakie zastosowania znalazł tlen; wyjaśnia znaczenie azotu dla organizmów; podaje podstawowe zastosowania azotu; odczytuje z układu okresowego nazwy pierwiastków należących do 18. grupy; zna wzór sumaryczny i strukturalny tlenku węgla(iv) [dwutlenku węgla]; wymienia podstawowe zastosowania tlenku węgla(iv); omawia podstawowe właściwości wodoru; wymienia praktyczne zastosowania wodoru; wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza; wyjaśnia skutki zanieczyszczeń powietrza dla przyrody i człowieka. Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą bada skład oraz podstawowe oblicza objętość poszczególnych właściwości powietrza; składników powietrza w pomieszczeniu tłumaczy, dlaczego bez tlenu nie o podanych wymiarach; byłoby życia na Ziemi; rozumie, dlaczego zmienia się wskazuje źródła pochodzenia ozonu naturalny skład powietrza; oraz określa jego znaczenie dla określa na podstawie obserwacji organizmów; zebranego gazu jego podstawowe podaje podstawowe zastosowania właściwości (stan skupienia, barwę, praktyczne kilku wybranych tlenków; zapach, rozpuszczalność w wodzie); proponuje sposób otrzymywania otrzymuje tlenki w wyniku tlenków na drodze spalania; spalania, ustala nazwy tlenków na podstawie np. tlenek węgla(iv); wzorów; ustala wzory tlenków na podstawie ustala wzory sumaryczne tlenków modeli i odwrotnie; na podstawie nazwy; zapisuje równania reakcji oblicza masy cząsteczkowe otrzymywania kilku tlenków; wybranych tlenków; odróżnia na podstawie opisu uzupełnia współczynniki słownego reakcję egzotermiczną od stechiometryczne w równaniach reakcji endotermicznej; reakcji otrzymywania tlenków na tłumaczy, na czym polega obieg drodze utleniania pierwiastków; azotu omawia właściwości azotu; w przyrodzie; wyjaśnia znaczenie azotu dla omawia właściwości i zastosowanie organizmów; gazów szlachetnych; tłumaczy na schemacie obieg tlenku wymienia źródła tlenku węgla(iv); węgla(iv) w przyrodzie; wyjaśnia znaczenie tlenku przeprowadza i opisuje węgla(iv) doświadczenie otrzymywania tlenku dla organizmów; węgla(iv) przeprowadza identyfikację tlenku w szkolnych warunkach węgla(iv) przy użyciu wody laboratoryjnych; wapiennej; bada doświadczalnie właściwości oblicza, na ile czasu wystarczy tlenu osobom znajdującym się w pomieszczeniu (przy założeniu, że jest to pomieszczenie hermetyczne i jest mu znane zużycie tlenu na godzinę); konstruuje proste przyrządy do badania następujących zjawisk atmosferycznych i właściwości powietrza: wykrywanie powietrza w pustym naczyniu, badanie składu powietrza, badanie udziału powietrza w paleniu się świecy; otrzymuje pod nadzorem nauczyciela tlen podczas reakcji termicznego rozkładu manganianu(vii) potasu; wie, kiedy reakcję łączenia się tlenu z innymi pierwiastkami nazywa się spalaniem; przedstawia podział tlenków na tlenki metali i tlenki niemetali oraz podaje przykłady takich tlenków; podaje skład jąder atomowych i rozmieszczenie elektronów na poszczególnych powłokach dla czterech helowców (He, Ne, Ar, Kr); wyjaśnia, dlaczego wzrost zawartości tlenku węgla(iv) w atmosferze jest niekorzystny; uzasadnia, przedstawiając odpowiednie obliczenia, kiedy istnieje zagrożenie zdrowia i życia ludzi przebywających w niewietrzonych pomieszczeniach; 15

16 wie, jaka właściwość tlenku węgla(iv) zadecydowała o jego zastosowaniu; omawia właściwości wodoru; bezpiecznie obchodzi się z substancjami i mieszaninami wybuchowymi; podaje, jakie właściwości wodoru zdecydowały o jego zastosowaniu; podaje przyczyny i skutki smogu; wyjaśnia powstawanie efektu cieplarnianego i konsekwencje jego wzrostu na życie mieszkańców Ziemi; wymienia przyczyny i skutki dziury ozonowej. fizyczne tlenku węgla(iv);uzasadnia konieczność wyposażenia pojazdów i budynków użyteczności publicznej w gaśnice pianowe lub proszkowe; otrzymuje wodór w reakcji octu z wiórkami magnezowymi; opisuje doświadczenie, za pomocą którego można zbadać właściwości wybuchowe mieszaniny wodoru i powietrza; podaje znaczenie warstwy ozonowej dla życia na Ziemi; sprawdza eksperymentalnie, jaki jest wpływ zanieczyszczeń gazowych na rozwój roślin; bada stopień zapylenia powietrza w swojej okolicy. wyjaśnia, jak może dojść do wybuchu mieszanin wybuchowych, jakie są jego skutki i jak przed wybuchem można się zabezpieczyć; porównuje gęstość wodoru z gęstością powietrza; przeprowadza doświadczenie udowadniające, że dwutlenek węgla jest gazem cieplarnianym; proponuje działania mające na celu ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami. Przykłady wymagań nadobowiązkowych wie, kto po raz pierwszy i w jaki sposób skroplił powietrze; rozumie proces skraplania powietrza i jego składników; zna szersze zastosowania tlenu cząsteczkowego i ozonu; zna i charakteryzuje właściwości większości znanych tlenków; charakteryzuje kilka nadtlenków; doświadczalnie sprawdza wpływ nawożenia azotowego na wzrost i rozwój roślin; rozumie naturę biochemiczną cyklu azotu w przyrodzie; wyjaśnia, czym spowodowana jest mała aktywność chemiczna helowców; rozumie i opisuje proces fotosyntezy; zna fakty dotyczące badań nad wodorem; podejmuje się zorganizowania akcji o charakterze ekologicznym. 16

17 Dział 5. WODA I ROZTWORY WODNE wymienia rodzaje wód; wie, jaką funkcję pełni woda w budowie organizmów; podaje przykłady roztworów i zawiesin spotykanych w życiu codziennym; wymienia czynniki przyśpieszające rozpuszczanie ciał stałych; wie, co to jest stężenie procentowe roztworu; zna wzór na stężenie procentowe roztworu; wskazuje znane z życia codziennego przykłady roztworów o określonych stężeniach procentowych; wie, co to jest rozcieńczanie roztworu; wie, co to jest zatężanie roztworu; podaje źródła zanieczyszczeń wody; zna podstawowe skutki zanieczyszczeń wód. Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą tłumaczy obieg wody w przyrodzie; wyjaśnia, jakie znaczenie dla tłumaczy znaczenie wody przyrody ma nietypowa gęstość wody; w funkcjonowaniu organizmów; wykrywa wodę w produktach wyjaśnia znaczenie wody w pochodzenia roślinnego i w niektórych gospodarce człowieka; minerałach; podaje, na czym polega proces tłumaczy, jaki wpływ na rozpuszczanie rozpuszczania się substancji substancji stałych ma polarna budowa w wodzie; wody; bada rozpuszczanie się substancji wskazuje różnice we właściwościach stałych i ciekłych w wodzie; roztworów i zawiesin; bada szybkość rozpuszczania się wyjaśnia, na czym polega różnica substancji w wodzie; między roztworem właściwym a roztworem podaje różnicę między roztworem koloidalnym; nasyconym i nienasyconym; tłumaczy, co to jest rozpuszczalność przygotowuje roztwór nasycony; substancji; podaje, na czym polega różnica odczytuje wartość rozpuszczalności między roztworem rozcieńczonym substancji z wykresu rozpuszczalności; a stężonym; oblicza stężenie procentowe roztworu, potrafi stosować wzór na stężenie znając masę substancji rozpuszczonej procentowe roztworu do prostych i rozpuszczalnika (lub roztworu); obliczeń; oblicza masę substancji rozpuszczonej przygotowuje roztwory o określonym w określonej masie roztworu o znanym stężeniu procentowym; stężeniu procentowym; wie, na czym polega rozcieńczanie oblicza masę rozpuszczalnika roztworu; potrzebną do przygotowania roztworu podaje sposoby zatężania roztworów; określonym stężeniu procentowym; tłumaczy, w jaki sposób można oblicza, ile wody należy dodać do danego poznać, że woda jest zanieczyszczona. roztworu w celu rozcieńczenia go do wymaganego stężenia procentowego; uzasadnia potrzebę oszczędnego gospodarowania wodą i proponuje sposoby oszczędzania; oblicza procentową zawartość wody w produktach spożywczych na podstawie przeprowadzonych samodzielnie badań; wyjaśnia, co to jest emulsja; otrzymuje emulsję i podaje przykłady emulsji spotykanych w życiu codziennym; wyjaśnia, co to jest koloid; podaje przykłady roztworów koloidalnych spotykanych w życiu codziennym; korzystając z wykresu rozpuszczalności, oblicza rozpuszczalność substancji w określonej masie wody; wyjaśnia, od czego zależy rozpuszczalność gazów w wodzie; omawia znaczenie rozpuszczania się gazów w wodzie dla organizmów; oblicza stężenie procentowe roztworu, znając masę lub objętość i gęstość substancji rozpuszczonej i masę rozpuszczalnika (lub roztworu); oblicza masę lub objętość substancji rozpuszczonej w określonej masie lub objętości roztworu o znanym stężeniu procentowym; 17

18 oblicza masę substancji, którą należy dodać do danego roztworu w celu zatężenia go do określonego stężenia procentowego; oblicza, ile wody należy odparować z danego roztworu w celu zatężenia go do określonego stężenia procentowego; omawia zagrożenia środowiska przyrodniczego spowodowane skażeniem wód; omawia sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom wód. Przykłady wymagań nadobowiązkowych wyjaśnia, co to jest mgła i piana; tłumaczy efekt Tyndalla; prezentuje swoje poglądy na temat ekologii wód w Polsce i na świecie; zna i rozumie definicję stężenia molowego; wykonuje proste obliczenia związane ze stężeniem molowym roztworów.; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. oblicza objętość rozpuszczalnika (o znanej gęstości) potrzebną do przygotowania roztworu określonym stężeniu procentowym; przygotowuje roztwór o określonym stężeniu procentowym przez zmieszanie dwóch roztworów o danych stężeniach; oblicza masy lub objętości roztworów o znanych stężeniach procentowych potrzebne do przygotowania określonej masy roztworu o wymaganym stężeniu; wyjaśnia, jak działa oczyszczalnia ścieków; tłumaczy, w jaki sposób uzdatnia się wodę. 18

19 Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY definiuje wskaźnik; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek; wskazuje metale aktywne i mniej aktywne; wymienia dwie metody otrzymywania wodorotlenków; stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami); wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków sodu i potasu; definiuje zasadę na podstawie dysocjacji elektrolitycznej (jonowej). Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą wymienia rodzaje wskaźników; sprawdza doświadczalnie działanie podaje przykłady tlenków metali wody na tlenki metali; reagujących z wodą; zna zabarwienie wskaźników pisze ogólny wzór wodorotlenku oraz w wodzie i zasadach; wzory wodorotlenków wybranych sprawdza doświadczalnie działanie metali; wody na metale; nazywa wodorotlenki na podstawie bada właściwości wybranych wzoru; wodorotlenków; pisze równania reakcji tlenków interpretuje przewodzenie prądu metali z wodą; elektrycznego przez zasady; pisze równania reakcji metali pisze równania dysocjacji elektro z wodą; litycznej (jonowej) przykładowych podaje zasady bezpiecznego zasad; obchodzenia się z aktywnymi metalami pisze ogólne równanie dysocjacji i zachowuje ostrożność w pracy z nimi; elektrolitycznej (jonowej) zasad. opisuje właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu; tłumaczy dysocjację elektrolityczną (jonową) zasad; tłumaczy, czym różni się wodorotlenek od zasady. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna kilka wskaźników służących do identyfikacji wodorotlenków; wie, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków metali wraz ze wzrostem liczby atomowej metalu; zna pojęcie alkaliów; zna przykłady wodorotlenków metali ciężkich; rozwiązuje zadania problemowe związane z tematyką wodorotlenków i zasad. przedstawia za pomocą modeli przebieg reakcji tlenków metali z wodą; potrafi zidentyfikować produkty reakcji aktywnych metali z wodą; tłumaczy, w jakich postaciach można spotkać wodorotlenek wapnia i jakie on ma zastosowanie; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) przykładowych zasad. 19

20 Dział 7. KWASY podaje przykłady tlenków niemetali reagujących z wodą; zna wzory sumaryczne trzech poznanych kwasów; podaje definicje kwasów jako związków chemicznych zbudowanych z atomu (atomów) wodoru i reszty kwasowej; podaje przykłady kwasów beztlenowych: chlorowodorowego i siarkowodorowego; zapisuje wzory sumaryczne poznanych kwasów beztlenowych; zna nazwę zwyczajową kwasu chlorowodorowego; zna zagrożenia wynikające z właściwości niektórych kwasów; wymienia właściwości wybranych kwasów; podaje przykłady zastosowań wybranych kwasów; wie, co to jest skala ph; rozumie pojęcie: kwaśne opady; wymienia skutki kwaśnych opadów. Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą definiuje kwasy jako produkty reakcji zapisuje równania reakcji tlenków kwasowych z wodą; otrzymywania pięciu kwasów nazywa kwasy tlenowe na podstawie (siarkowego(iv), siarkowego(vi), ich wzoru; fosforowego(v), azotowego(v) zapisuje równania reakcji i węglowego w reakcji odpowiednich otrzymywania trzech dowolnych tlenków kwasowych z wodą; kwasów tlenowych w reakcji podaje, jakie barwy przyjmują odpowiednich tlenków kwasowych z wskaźniki w roztworach kwasów; wodą; rysuje modele cząsteczek poznanych wskazuje we wzorze kwasu resztę kwasów (lub wykonuje ich modele kwasową oraz ustala jej wartościowość; przestrzenne); zapisuje wzory strukturalne poznanych ustala wzory kwasów (sumaryczne kwasów; i strukturalne) na podstawie ich modeli; zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne zna trujące właściwości chlorowodoru, kwasów beztlenowych oraz podaje siarkowodoru i otrzymanych nazwy tych kwasów; (w wyniku ich rozpuszczenia w wodzie) zapisuje równania otrzymywania kwasów; kwasów beztlenowych; sprawdza doświadczalnie zachowanie wymienia właściwości wybranych się wskaźników w rozcieńczonym kwasów; roztworze kwasu solnego; wyjaśnia zasady bezpiecznej pracy zna i stosuje zasady bezpiecznej z kwasami, zwłaszcza stężonymi; pracy z kwasami: solnym zachowuje ostrożność w pracy i siarkowodorowym; z kwasami; bada pod kontrolą nauczyciela zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej niektóre właściwości wybranego (jonowej) poznanych kwasów; kwasu; definiuje kwas na podstawie dysocjacji bada działanie kwasu siarkowego(vi) elektrolitycznej (jonowej); na żelazo; wskazuje kwasy obecne w produktach bada przewodzenie prądu elektrycznego spożywczych i środkach czystości przez roztwory wybranych kwasów; w swoim domu; przeprowadza pod kontrolą nauczyciela reakcje wody z tlenkami kwasowymi: tlenkiem siarki(iv), tlenkiem fosforu(v), tlenkiem węgla(iv); oblicza na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowość niemetalu, od którego kwas bierze nazwę; tworzy modele kwasów beztlenowych; wyjaśnia metody otrzymywania kwasów beztlenowych; układa wzory kwasów z podanych jonów; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) wybranego kwasu; opisuje wspólne właściwości poznanych kwasów; rozumie podział kwasów na kwasy nieorganiczne (mineralne) i kwasy organiczne; sporządza listę produktów spożywczych będących naturalnym źródłem witaminy C; wyjaśnia, co oznacza pojęcie: odczyn roztworu; tłumaczy sens i zastosowanie skali ph; przygotowuje raport z badań odczynu opadów w swojej okolicy; proponuje działania zmierzające do ograniczenia kwaśnych opadów. 20

21 rozumie potrzebę spożywania naturalnych produktów zawierających kwasy o właściwościach zdrowotnych (kwasy: jabłkowy, mlekowy i askorbinowy); wie, jakie wartości ph oznaczają, że rozwór ma odczyn kwasowy, obojętny lub zasadowy; wyjaśnia pochodzenie kwaśnych opadów; wie, w jaki sposób można zapobiegać kwaśnym opadom; bada odczyn opadów w swojej okolicy. wymienia nazwy zwyczajowe kilku kwasów organicznych, które może znaleźć w kuchni i w domowej apteczce; bada zachowanie się wskaźników w roztworach kwasów ze swojego otoczenia; bada odczyn (lub określa ph) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym; omawia, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra; bada oddziaływanie kwaśnych opadów na rośliny. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna kilka wskaźników służących do identyfikacji kwasów; zna wzory i nazwy innych kwasów tlenowych i beztlenowych niż poznanych na lekcjach; wie, jakie są właściwości tych kwasów; zna zastosowanie większości kwasów mineralnych; przedstawia metody przemysłowe otrzymywania poznanych kwasów; proponuje doświadczenie mające na celu opracowanie własnej skali odczynu roztworu; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. 21

22 Dział 8. SOLE Wymagania na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą przeprowadza pod nadzorem pisze równania reakcji tlenków nauczyciela reakcję zobojętniania zasadowych z kwasami; kwasu z zasadą wobec wskaźnika; pisze równania reakcji tlenków pisze równania reakcji otrzymywania kwasowych z zasadami; soli w reakcji kwasów z zasadami; pisze równania reakcji tlenków podaje nazwę soli, znając jej wzór; kwasowych z tlenkami zasadowymi; pisze równania reakcji kwasu ustala wzór soli na podstawie nazwy z metalem; i odwrotnie; pisze równania reakcji metalu przeprowadza w obecności z niemetalem; nauczyciela reakcje tlenków wie, jak przebiega dysocjacja zasadowych z kwasami, tlenków elektrolityczna (jonowa) soli; kwasowych z zasadami oraz tlenków podaje nazwy jonów powstałych kwasowych z tlenkami zasadowymi; w wyniku dysocjacji elektrolitycznej przeprowadza w obecności nauczyciela (jonowej) soli; reakcje metali z kwasami; pisze w formie cząsteczkowej równania bada, czy wodne roztwory soli reakcji otrzymywania soli wybranymi przewodzą prąd; metodami; pisze równania dysocjacji elektrolitycznej sprawdza doświadczalnie, czy sole są (jonowej) soli; rozpuszczalne w wodzie; pisze w sposób jonowy i jonowy korzysta z tabeli rozpuszczalności soli i skrócony oraz odczytuje równania wskazuje sole dobrze, słabo i trudno reakcji otrzymywania soli wybranymi rozpuszczalne w wodzie; metodami; pisze w formie cząsteczkowej równania ustala na podstawie tabeli reakcji soli z kwasami oraz soli rozpuszczalności wzory i nazwy z zasadami; soli dobrze, słabo i trudno podaje nazwy soli obecnych rozpuszczalnych w wodzie; w organizmie człowieka; przeprowadza reakcję strącania; podaje wzory i nazwy soli obecnych pisze równania reakcji strącania i przydatnych w życiu codziennym; w formie cząstkowej i jonowej; rozumie pojęcia: gips i gips palony. definiuje sól; podaje budowę soli; wie jak tworzy się nazwy soli; wie, że sole występują w postaci kryształów; wie, co to jest reakcja zobojętniania; wie, że produktem reakcji kwasu z zasadą jest sól; podaje definicję dysocjacji elektroli tycznej (jonowej); wie, że istnieją sole dobrze, słabo i trudno rozpuszczalne w wodzie; podaje przykłady soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu (w kuchni i łazience); wie, w jakim celu stosuje się sole jako nawozy mineralne; zna główny składnik skał wapiennych. planuje doświadczalne otrzymywanie soli z wybranych substratów; przewiduje wynik doświadczenia; zapisuje ogólny wzór soli; przewiduje wyniki doświadczeń (reakcje tlenku zasadowego z kwasem, tlenku kwasowego z zasadą, tlenku kwasowego z tlenkiem zasadowym); weryfikuje założone hipotezy otrzymania soli wybraną metodą; interpretuje równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) soli; interpretuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami zapisane w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej w sposób skrócony; omawia przebieg reakcji strącania; doświadczalnie wytrąca sól z roztworu wodnego, dobierając odpowiednie substraty; wyjaśnia, w jakich warunkach zachodzi reakcja soli z zasadami i soli z kwasami; tłumaczy, na czym polega reakcja kwasów z węglanami i identyfikuje produkt tej reakcji; tłumaczy rolę mikro- i makroelementów (pierwiastków biogennych); wyjaśnia rolę nawozów mineralnych; 22

23 podaje wzory i właściwości wapna palonego i gaszonego; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego (muszlach i kościach zwierzęcych); omawia rolę soli w organizmach; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. podaje wzór i właściwości gipsu i gipsu palonego; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego (muszlach i kościach zwierzęcych); omawia rolę soli w organizmach; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. wyjaśnia różnicę w procesie twardnienia zaprawy wapiennej i gipsowej; podaje skutki nadużywania nawozów mineralnych. Przykłady wymagań nadobowiązkowych korzysta z różnych źródeł informacji dotyczących soli, nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela; formułuje problemy i dokonuje analizy/syntezy nowych zjawisk dotyczących soli; zna i rozumie pojęcie miareczkowania; zna nazwy potoczne kilku soli; podaje właściwości poznanych soli; [zna pojęcie katoda i anoda; wie, na czym polega elektroliza oraz reakcje elektrodowe]; F rozumie, na czym polega powlekanie galwaniczne; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. 23

24 24 zna podział chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna wie, co to jest alotropia wymienia odmiany alotropowe węgla wie, co to są węglowodory wie, co to jest metan podaje wzory sumaryczny i strukturalny metanu wymienia właściwości metanu wie, na czym polega spalanie całkowite i niecałkowite definiuje szereg homologiczny podaje skład gazu ziemnego wie, jakie są zastosowania gazu ziemnego wyjaśnia, że z gazem ziemnym należy obchodzić się ostrożnie, bo z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu wymienia najważniejsze właściwości etenu i etynu podaje definicje polimeryzacji, monomeru, polimeru podaje najważniejsze zastosowanie etenu i etynu wymienia przykłady tworzyw sztucznych i ich zastosowanie zna podział węglowodorów na Klasa III gimnazjum Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [ ] wymienia właściwości diamentu i podaje różnice w budowie diamentu grafitu i grafitu potrafi wykryć obecność węgla potrafi wykryć obecność węgla i w związkach organicznych wodoru w związkach organicznych zapisuje wzory i nazwy alkanów, wie, jak doświadczalnie wykryć alkenów, alkinów z wykorzystaniem produkty spalania węglowodorów wzorów ogólnych zapisuje równania reakcji spalania buduje model cząsteczki metanu, etenu, dowolnych węglowodorów etynu zapisuje równania reakcji otrzymywania zapisuje i odczytuje równania reakcji etenu i etynu spalania metanu, etenu, etynu odczytuje podane równania reakcji podaje sposób otrzymywania etenu zapisuje równania reakcji etenu i etynu i etynu z bromem, polimeryzacji etenu porównuje budowę etenu i etynu określa zależność między liczbą wyjaśnia, na czym polegają reakcje atomów węgla w cząsteczce a przyłączania, polimeryzacji właściwościami węglowodoru wie, jak doświadczalnie odróżnić objaśnia, co jest przyczyną większej węglowodory nasycone od aktywności chemicznej węglowodorów nienasyconych nienasyconych w porównaniu określa, od czego zależą właściwości z węglowodorami nasyconymi węglowodorów opisuje przeprowadzane doświadczenia wykonuje proste obliczenia dotyczące wyjaśnia, jakie substancje mogą ulegać węglowodorów polimeryzacji określa zalety i wady tworzyw sztucznych wykonuje obliczenia dotyczące węglowodorów Ocena bardzo dobra [ ] wie, jakie są konsekwencje budowy wewnętrznej grafitu i diamentu podaje informacje na temat fulerenów dokonuje analizy właściwości węglowodorów wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność zapisuje równania reakcji przyłączania, np. bromowodoru, wodoru, chloru, do wiązania podwójnego określa produkty polimeryzacji etynu potrafi wykonywać doświadczenia stosuje swoją wiedzę w złożonych zadaniach 24

25 25 nasycone i nienasycone zalicza alkany do węglowodorów nasyconych, a alkeny i alkiny do nienasyconych określa zachowanie wody bromowej (lub rozcieńczonego roztworu manganianu(vii) potasu) wobec węglowodoru nasyconego i wobec nienasyconego zapisuje wzory ogólne alkanów, alkenów, alkinów przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego wie, co to jest wzór sumaryczny, strukturalny, półstrukturalny podaje wzory i nazwy węglowodorów do pięciu atomów węgla w cząsteczce wyjaśnia, dlaczego w pracy z węglowodorami należy zachować ostrożność podaje, że alkohole i kwasy karboksylowe, estry, aminy, aminokwasy są pochodnymi węglowodorów określa budowę pochodnych węglowodorów (grupa węglowodorowa + grupa funkcyjna) wymienia pierwiastki wchodzące w skład pochodnych węglowodorów zalicza daną substancję organiczną do odpowiedniej grupy związków chemicznych wie, co to jest grupa funkcyjna zaznacza i nazywa grupy funkcyjne w alkoholach, kwasach karboksylowych, Pochodne węglowodorów Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [ ] zna omawiane grupy funkcyjne uzasadnia odczyn roztworu alkoholu zapisuje wzory i wymienia nazwy zna nazwę systematyczną glicerolu alkoholi zapisuje równania reakcji spalania wie, że alkohole i kwasy tworzą szeregi alkoholi homologiczne wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasy podaje odczyn roztworu alkoholu karboksylowe nazywamy tłuszczowymi zapisuje równania reakcji spalania porównuje właściwości kwasów całkowitego metanolu, etanolu organicznych i nieorganicznych zapisuje wzór glicerolu (gliceryny) porównuje właściwości kwasów omawia zastosowanie alkoholi karboksylowych zapisuje wzory i wymienia nazwy podaje metodę otrzymywania kwasu systematyczne podstawowych kwasów octowego Ocena bardzo dobra [ ] proponuje doświadczenie do podanego tematu formułuje wnioski z doświadczeń umie przeprowadzać doświadczenia zapisuje wzory dowolnych alkoholi i kwasów wyjaśnia mechanizm mycia i prania określa dokładnie warunki przebiegu reakcji, np. w reakcji polimeryzacji przewiduje produkty reakcji identyfikuje poznane substancje omawia różnicę między reakcją 25

26 26 estrach, aminach, aminokwasach zapisuje wzory ogólne alkoholi, kwasów karboksylowych, estrów zapisuje wzory czterech pierwszych alkoholi monohydroksylowych, kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy zaznacza we wzorze kwasu karboksylowego resztę kwasową określa, co to są nazwy zwyczajowe i systematyczne wymienia reguły tworzenia nazw systematycznych związków organicznych podaje nazwy zwyczajowe omawianych kwasów karboksylowych wymienia najważniejsze właściwości metanolu, etanolu, kwasów mrówkowego i octowego podaje podstawowe zastosowanie etanolu i kwasu octowego zna podział alkoholi (monohydroksylowe, polihydroksylowe) i kwasów karboksylowych (nasycone, nienasycone) wie, co to są alkohole polihydroksylowe wymienia właściwości glicerolu wymienia dwa najważniejsze kwasy tłuszczowe podaje właściwości kwasów tłuszczowych: stearynowego i oleinowego definiuje mydła podaje sposób otrzymywania mydła i podział mydeł wymienia związki, między którymi zachodzi reakcja estryfikacji definiuje estry określa miejsca występowania estrów w przyrodzie i ich niektóre zastosowania opisuje zagrożenia dotyczące alkoholi (metanol, etanol) zna toksyczne właściwości poznanych substancji wie, co to są aminy i aminokwasy podaje miejsca występowania amin i aminokwasów karboksylowych podaje właściwości kwasów mrówkowego i octowego wie, jak dysocjują kwasy karboksylowe zapisuje równania reakcji kwasów karboksylowych z metalami, tlenkami metali, wodorotlenkami metali w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz skróconej jonowej nazywa sole pochodzące od kwasów mrówkowego i octowego zna wzory sumaryczne kwasów stearynowego i oleinowego wie, jak doświadczalnie udowodnić, że dany kwas karboksylowy jest kwasem nienasyconym określa, co obserwujemy, używając mydła w twardej wodzie podaje przykłady estrów określa sposób otrzymywania, np. octanu etylu wymienia właściwości octanu etylu omawia reakcję hydrolizy wymienia właściwości amin i aminokwasów zapisuje wzór najprostszej aminy zapisuje obserwacje do wykonywanych doświadczeń wyjaśnia proces fermentacji octowej zapisuje równanie reakcji spalania kwasu octowego nazywa sole kwasów organicznych wie, gdzie w cząsteczce kwasu oleinowego jest umiejscowione wiązanie podwójne wyjaśnia, na czym polega utwardzanie tłuszczu ciekłego wie, co to jest twarda woda zapisuje równania reakcji zachodzących w twardej wodzie po dodaniu mydła sodowego zapisuje równania reakcji otrzymywania estrów umie pisać wzory i nazywać estry układa równania reakcji hydrolizy estru o znanej nazwie lub wzorze zapisuje wzory poznanej aminy, aminokwasu opisuje przeprowadzone doświadczenia estryfikacji a zobojętniania zapisuje równania reakcji w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz skróconej jonowej analizuje konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce aminokwasu zapisuje równanie reakcji tworzenia dipeptydu umie wykorzystać swoją wiedzę do rozwiązywania złożonych zadań 26