Medycyna paliatywna - leczenie objawowe
|
|
- Maja Kowalewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Medycyna paliatywna - leczenie objawowe Za założycielkę opieki paliatywnej uważana jest Cecily Saunders, pielęgniarka a potem lekarz, która założyła w Londynie Hospicjum Św. Krzysztofa w latach 60-tych XX wieku. Definicja, cele i historia medycyny paliatywnej Opieka paliatywna zajmuje się nieuleczalnie chorymi i ma na celu,,maskowanie" i,,otulanie płaszczem" (paliare, palium -- płaszcz) oraz poprawę jakości życia chorych. Medycyna paliatywna z definicji jest terminem interdyscyplinarnym. To pomoc chorym, którzy cierpią na choroby przewlekłe, postępujące, zagrażające życiu z różnych dziedzin medycyny. Wymaga działań interdyscyplinarnego zespołu, a jej celem jest zaspokajanie potrzeb somatycznych, psychicznych, społecznych i duchowych chorych oraz wsparcie rodzin chorych (WHO 2002). Za założycielkę opieki paliatywnej uważana jest Cecily Saunders, pielęgniarka a potem lekarz, która założyła w Londynie Hospicjum Św. Krzysztofa w latach 60 tego XX wieku. W Polsce za twórczynię opieki paliatywnej jest uważana Hanna Chrzanowska. W naszym kraju medycyna paliatywna stała się oddzielną specjalizacją lekarską i możemy poszczycić się wybitnymi specjalistami w tej dziedzinie. Podział medycyny paliatywnej ESMO (European Society for Medical Oncology Palliative Care Working Group) rozróżniło: - leczenie wspomagające - uzyskanie możliwie najlepszej jakości życia na danym etapie choroby - opieka paliatywna - opieka w okresie, gdy choroba uważana jest za nieuleczalną - opieka u schyłku życia - opieka w okresie zbliżania się do śmierci Poprawa jakości życia chorych nieuleczalnie i ulga w cierpieniu Pojęcie jakości życia definiowane jest najczęściej jako różnica między sytuacją pożądaną a realnie istniejącą. Jakość życia jest subiektywną, własną oceną chorego, a nie narzucaną mu przez jego rodzinę czy interpretowaną przez personel medyczny. Jakość życia odnosi się do wszystkich sfer osobowości: fizycznej, psychicznej, socjalnej i duchowej. Jakość życia można polepszyć poprzez poprawę rzeczywistej sytuacji chorego oraz/lub zmniejszenie jego oczekiwań do przez niego akceptowalnych. Warunkiem poprawy jakości życia chorych jest takie postępowanie, aby maksymalnie zmniejszyć dokuczliwość objawów towarzyszących chorobie. W związku z coraz lepszą znajomością patomechanizmu pewnych objawów i dostępnością coraz lepszych technik jest możliwe radzenie sobie z przykrymi symptomami. Dlatego interdyscyplinarny zespół, w skład którego wchodzą: lekarz, pielęgniarka, psycholog, rehabilitant, pracownik socjalny, kapelan i wolontariusze zapewnia specjalistyczną opiekę paliatywną chorym. Dzięki temu pacjenci mają zapewnione zarówno postępowanie w objawach obniżających jakość życia tj. ból, duszność, problemy z przewodem pokarmowym, odleżynami jak i opiekę psychologiczną, społeczną oraz duchową. Leczenie bólu nowotworowego jako bardzo ważny aspekt leczenia objawowego w medycynie paliatywnej Szczegółowe zasady leczenia bólu nowotworowego zostaną przedstawione w innym równoległym artykule, natomiast warto w regułach leczenia objawowego wymienić pewne elementy i aspekty leczenia bólu nowotworowego, między innymi dlatego, że zgodnie z danymi Polskiej Unii Onkologii ocenia się, że problem bólów nowotworowych dotyczy 75% chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową. W skali kraju oznacza to, że każdego roku leczenia przeciwbólowego wymaga na 1000 nowych chorych na nowotwory złośliwe. Ocenia się, że w Polsce żyje około Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 1/7
2 osób wymagających leczenia z powodu bólów nowotworowych. To bardzo ważny problem społeczny zarówno z uwagi na aspekt ilościowy, jak i jakościowy. Każdy chory ma prawo do leczenia przeciwbólowego, a obowiązkiem lekarza jest zapewnienie mu takiego leczenia. Uważa się, że postępowanie zgodne z zasadami drabiny analgetycznej WHO pozwala na uzyskanie satysfakcjonujących efektów leczenia bólu przewlekłego u 80-90% chorych. Rodzaje bólu Ze względu na czas trwania ból można podzielić na: - ból stały -- występuje ciągle, wymaga regularnego podawania analgetyków - ból przebijający - napadowy, ostry ból, nakładający się na już istniejący ból podstawowy - ból incydentalny -- czasami uważany za rodzaj bólu przebijającego, związany często z czynnością: poruszaniem się, defekacją. Ze względu na patomechanizm powstawania ból dzielimy na: - ból receptorowy (nocyceptywny) - wynik mechanicznego i chemicznego drażnienia receptorów nerwów czuciowych. Dzielimy go na ból somatyczny (zazwyczaj zlokalizowany; może pochodzić z kości i z tkanek miękkich) i ból trzewny (rozlany, pochodzący z narządów wewnętrznych) - ból neuropatyczny (niereceptorowy, patologiczny, neurogenny, z deaferentacji) - przewlekły, spowodowany uszkodzeniem układu nerwowego w wyniku urazu, zakażenia, niedotlenienia lub zaburzeń metabolicznych (np. naciekanie splotu barkowego przez raka płuca, bóle fantomowe kończyn). Może mieć charakter napadowy i stały, może być palący, wykręcający, rozrywający, miażdżący, odczuwany najpierw w obszarze uszkodzenia, a następnie, z mniejszym nasileniem, w obszarach otaczających, z towarzyszącymi parestezjami o typie mrowienia lub kłucia, uczuciem ciężkości i drętwienia. Czynniki emocjonalne (stres, lęk, depresja) mogą nasilać doznania bólowe. Na ten rodzaj bólu mogą pomóc koanalgetyki (leki adjuwantowe). Metody mierzenia bólu Metody mierzenia bólu to m.in.: - Skala słowna - Skala wzrokowo-analogowa - skala VAS - chory określa natężenie bólu na linijce od 0 do 100 mm (powyżej 30 mm - zwykle oznacza konieczność natychmiastowego działania przeciwbólowego) - Skala numeryczna - od 0 do 10 - chory ocenia w punktach nasilenie bólu Zasady leczenia przeciwbólowego - regularne podawanie leków przeciwbólowych - kojarzenie leków analgetycznych z koanalgetykami - zapobieganie działaniom niepożądanym leków analgetycznych - wybór wygodnej drogi podawania leku Drabina analgetyczna Drabina analgetyczna to standard WHO jak leczyć ból przeciwnowotworowy 1 stopień o paracetamol (500 mg co 4 h, 1000 mg co 6-8h, max 4 g/dobę) o niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSAID) - ibuprofen ( mg co 4 h, max 2,4 g) - diklofenak (75 mg co 12 h, 50 mg co 8 h, max 150 mg) (lek z wyboru w bólach kości) - naproxen ( mg co 12 h; max 1 g) - metamizol ( mg co 6-8 h, max 3g; bóle kolkowe i przebijające) - ketoprofen (100 mg co 8 h, max 300 mg). 2 stopień o kodeina (30-60 mg co 4-6 h, max 500 mg) o tramadol ( mg co 4 h, max 400 mg/dobę). Gdy dożylnie - zmniejszenie dawki o 1/3. Rzadziej pwoduje zaparcia w porównaniu z innymi opioidami. Leki 3-go stopnia drabiny analgetycznej podaje się, gdy dawki leków 1 i 2 stopnia drabiny analgetycznej w maksymalnych dawkach przestają być skuteczne w kontroli bólu Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 2/7
3 3 stopień o Morfina - Dawka doustna morfiny 2-3 razy wyższa niż podawana parenteralnie - Dawka właściwa w przypadku postaci tabletki o natychmiastowym uwalnianiu - 5 mg co 4h (gdy wcześniej nie otrzymywali opioidów), 10 mg co 4 h (gdy wcześniej otrzymywali opioidy) - Tabletki o przedłużonym działaniu 30 mg co 12h; 10 mg u chorych osłabionym. - Gdy ból postawowy utrzymuje się pomimo podawania morfiny: wzrost dawki o 50%. - Gdy obserwuje się senność, zaburzenia psychiczne - zmniejszenie - Kumulacja pochodnych morfiny - należy zadbać o prawidłową diurezę - kumulacja może powodowac wiele działań niepożadanych o Fentanyl - Najczęsciej w postaci plastrów - wchłanianie zależy od właściwości skóry - z reguły zaczyna się od najmniejszej dawki 25 mcg/h ale w przypadku więzego zapotrzebowania chorego aby obliczyć dawkę fentanylu 1/3 x dawka morfiny po; jeżeli chory wcześniej otrzymywał morfinę przezskórnie - 2/3 x dawka morfiny sc - stężenie terapeutyczne po 8-10 h, ocenę działania terapeutycznego ocenia się po około h o Metadon - Analgezja po podaniu 1 dawki może wynosić 6-12 godzin - dlatego występuje tu zagrożenie kumulacji - Okres półtrwania 24 h - dawkowanie powinno być uważnie kontrolowane. o Buprenorfina - Tabletki podjęzykowe 0,2-0,4 mg a także plastry 35, 52,5 70 mcg/h - częściowy agonista receptorów opioidowych - może antagonizować działanie czystych opioidów - trudne przejście z buprenorfiny na morfinę - dawka x mniejsza niż morfiny Ból przebijający Konieczna jest również kontrola bólu przebijającego, napadowego, który przebija się przez leczenie, przy założeniu, że leczenie dobrze kontroluje ból podstawowy. Czas trwania bólu przebijającego wynosi z reguły około 30 minut i dotyczy około 50% chorych nowotworowych. Należą tu też bóle incydentalne wywoływane przez konkretną sytuację. Według standardów WHO i ESMO należy podać opioid o natychmiastowym działaniu o wielkości dawki początkowej w wysokości 20% podstawowej dawki opioidu. Może wystąpić również ból w postaci efektu końca dawki co jest związane ze zbyt małą podstawową dawką opioidu. Na każdym etapie drabiny analgetycznej można stosować leki uzupełniające i inne metody dodatkowego leczenia przeciwbólowego: Leki adjuwantowe W przypadku bólów neuropatycznych (komponentę neuropatyczną może mieć 70% bolów) dodatkowo do analgetyków można stosować leki adjuwantowe (wykorzystuje się ich działanie nasenne, przeciwlękowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe) o leki przeciwdepresyjne - amitryptylina mg/ dobę - mianseryna mg/dobę - doksepina mg/dobę), o leki przeciwdrgawkowe - karbamazepina mg/dobę - klonazepam 0,5-8 mg/dobę - gabapentyna mg/dobę o kortykosteroidy o antagoniści receptora NMDA - ketamina - dekstrometorfan o metody inwazyjne - blokady nerwów - neurolizy współczulne - radioterapia Inne sposoby leczenia objawowego w medycynie paliatywnej Poniżej zostaną omówione inne najważniejsze objawy, których doświadczają chorzy w przebiegu terminalnej choroby nowotworowej. Duszność Duszność jest bardzo uciążliwym objawem. W celu jej opanowania można stosować metody leczenia przyczynowego oraz objawowego. Leczenie przyczynowe: o zabiegi śródoskrzelowe - brachyterapia, stentowanie itp. o leczenie onkologiczne: radioterapia i chemioterapia paliatywna o usunięcie płynu z jamy otrzewnowej o leczenie niewydolności serca o leczenie zatorowości płucnej o leczenie zespołu żyły głównej górnej Leczenie objawowe: o niefarmakologiczne - dobre porozumienie z chorym co może zapobiegać Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 3/7
4 wystąpieniu lęku, z którym może wiązać się duszność - wietrzenie pomieszczeń i nawilżanie powietrza - odpowiednia podaż płynów - rehabilitacja oddechowa - odpowiednia pozycja ciała np. ułożenie na boku - odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych jeśli chory nie jest w stanie jej skutecznie odkrztusić - psychoterapia - ćwiczenia relaksacyjne - terapia zajęciowa, która może odwracać uwagę chorego od zagrożenia dusznością o farmakologiczne - glikokortykosteroidy (m.in. w lymphangiosis carcinomatosa, zespole żyły głównej górnej, skurczu oskrzeli - POCHP, astma) - leki rozszerzające oskrzela (m.in. u chorych na POCHP i raka płuca) - opioidy (m.in. w leczeniu duszności spoczynkowej u chorych na zaawansowaną chorobę nowotworową z POCHP; konieczność miareczkowania dawki) - anksjolityki (gdy występuje komponenta lękowa) Kaszel Gdy kaszel przestaje pełnić rolę obronną i występuje przewlekle, staje się bardzo przykrym objawem. Leczenie przyczynowe o odstawienie leków wywołujących kaszel (np. ACE-inhibitorów) o leczenie niewydolności serca o leczenie refluksu żołądkowo-jelitowego o leczenie zakażeń układu oddechowego o leczenie onkologiczne w przypadku spowodowania kaszlu przez sam nowotwór: paliatywny zabieg, stentowanie (np. w czasie bronchofiberoskopii), chemioterapia lub radioterapia Leczenie objawowe o kaszel suchy - syropy, tabletki zmniejszające podrażnienie dróg oddechowych - jeśli powyższe bez efektu: leki o działaniu ośrodkowym - dekstrometorfan - opioidy (na początek z reguły kodeina) - rzadziej: paroksetyna, baklofen, nifedypina - leki znieczulające miejscowo w celu zahamowania odruchu kaszlowego m.in. szczególnie przed zabiegiem odsysania, bronchofiberoskopią o kaszel produktywny - usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych za pomocą: - stosowanie nawilżaczy powietrza - zabiegi rehabilitacyjne ułatwiające usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych - odsysanie wydzieliny (czasem również przez bronchofiberoskop jeśli zagrożenie niedodmą) - stosowanie leków rozrzedzających wydzielinę oskrzelową (acetylocysteina, amborksol, bromheksydyna) - leki zmniejszające produkcję wydzieliny w drogach oddechowych (np. hioscyna) razem z lekami przeciwkaszlowymi u chorych, którzy są zbyt słabi aby skutecznie odksztuszać. Czkawka Przewlekła czkawka, trwająca > 48h, powoduje znaczne zmęczenie, dyskomfort, bezsenność, depresję, negatywnie wpływa także na otoczenie chorego. Leczenie przyczynowe o leczenie rozdęcia żołądka o leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego o odstawienie leków, używek mogących wywoływać czkawkę Leczenie objawowe o metoklopramid 10 mg iv, do 40 mg / dobę o haloperydol 2 mg sc, 5-10 mg/dobę po o chloropromazyna mg iv w ciągu minut, następnie mg 3-4 x dziennie po w celu zapobiegania nawrotom o lek drugiego wyboru to baklofen 5-10 mg 2 x dz (max 40 mg/dobę) o zajęcie chorego innymi czynnościami mogącymi odwrócić jego uwagę od czkawki (leczenie czkawki psychogennej) Nudności i wymioty Należą do bardzo dokuczliwych dolegliwości. U chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową do najczęstszych przyczyn nudności i wymiotów należą: o wymioty po chemioterapii i radioterapii o podrażnienie gardła i przełyku przez grzybicę lub wydzielinę z oskrzeli bądź spływającą przez nozdrza tylne o objawy niepożądane leków w tym opioidów o zaburzenia metaboliczne - hiperkalcemia, mocznica i In. o guzy mózgu o zespół żyły głównej górnej o zespoły paranowotworowe o ból o lęk o przykre zapachy W zależności od powyższych przyczyn można próbować leczenia objawowego: o zapobieganie przykremu zapachowi spowodowanego np. kolostomią, zmianami odleżynowymi i in. o zapewnienie przyjemnego otoczenia z dala od jedzenia, jeśli jest ono źródłem przykrych skojarzeń Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 4/7
5 o spożywanie małych porcji jedzenia o zabiegi paliatywne (opróżnianie treści żołądkowej przez zgłębnik, przezskórną gastrostomię), upust płynu z jamy opłucnowej, paliatywny zabieg operacyjny (chorzy z niedrożnością jelit, obturacją dróg żółciowych) Leczenie farmakologiczne: o po chemioterapii: antagoniści receptorów serotoninowych o metoklopramid mg / dobę, w zapobieganiu wymiotów po chemioterapii 2 mg/kg o glikokortykosteroidy (w połączeniu z innymi lekami przeciwwymiotnymi) deksametazon 8-20 mg mg / dobę o haloperydol - 0,5-5 mg co 8 h o chloropromazyna mg co 4-6 h o hioscyna mg/dobę Zaparcia Chorzy z chorobami nowotworowymi znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia zaparć. Postępowanie ogólne: o odpowiednie nawodnienie o dieta bogata błonnik o aktywność fizyczna o dobre warunki sanitarne Środki farmakologiczne i zabiegowe: o laktuloza o leki zmiękczające stolec tj dokusat sodowy o leki poślizgowe (parafina płynna, czopki glicerynowe) o leki stymulujące o wlewy doodbytnicze o ręczne wydobycie mas kałowych (po wcześniejszym podaniu leków przeciwbólowych, sedatywnych, rozluźniających zwieracz odbytu) Biegunka W opiece paliatywnej najczęstszą przyczyną biegunki jest zbyt intensywne leczenie lekami przeczyszczającymi, głównie u chorych z zaniedbanym zaparciem, choć może też mieć inne przyczyny. Postępowanie ogólne: o dieta płynna z uzupełnianiem płynów traconych o odstawienie leków przeczyszczających o w niedoborze enzymów trzustkowych - ich suplementacja Leczenie farmakologiczne: o cholestyramina o opioidy o oktreotyd o leczenie biegunki infekcyjnej Astenia (zespół znużenia nowotworowego) Utrata sił energii, nietolerancja wysiłków. To objaw często bardzo dokuczliwy, podobnie jak ból. Jedną z cech patologicznego znużenia jest to, że nie ustępuje po odpoczynku. Należy rozważyć leczenie przyczynowe m. in. niedokrwistości, depresji, zmniejszonego łaknienia, utraty masy ciała, zmniejszonej tolerancji leczenia przeciwnowotworowego i in. Zespół wyniszczenia nowotworowego (kacheksja nowotworowa) Reakcja na chorobę i uszkodzenie tkanek. Jest to wieloczynnikowy zespół, który bardziej szczegółowo zostanie omówiony w oddzielnym artykule, w tym miejscu występuje w celu zasygnalizowania problemu. Leczenie farmakologiczne: o Octan megestrolu mg / dziennie o Glikokortykoidy (deksametazon, prednizolon) - krótkoterminowo ze względu na działania niepożądane o Metoklopramid - gdy dominuje szybkie nasycenie u chorego o Rozważenie wprowadzenia leczenia żywieniowego Odleżyny Konieczna jest profilaktyka odleżyn u chorych obłożnie chorych. Najczęściej tworzą się one w okolicy ogonowo-krzyżowej, na plecach, piętach, kostkach bocznych uszach o poprzez pielęgnację skóry o regularne zmiany pozycji chorego o stosowanie materacy przeciwodleżynowych o w razie wystąpienia odleżyn stosowanie: - opatrunków z błon i gąbek poliuretanowych, - hydrokoloidów, - hydrożeli, - alg, - środków enzymatycznych rozpuszczające martwicę, - roztworów chlorku sodu, - czasem wymagane jest opracowanie chirurgiczne rany Zaburzenia psychiczne Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 5/7
6 Zaburzenia psychiczne w opiece paliatywnej są szerokim i skomplikowanym zagadnieniem wymagającym omówienia w oddzielnym rozdziale, tutaj zostaną wspomniane głównie sposoby postępowania w tych objawach, bez szczegółowego objaśniania mechanizmu ich powstawania. Zaburzenia psychiczne mogą mieć podłoże zarówno organiczne jak i adaptacyjne. Zaburzenia te mogą mieć charakter przemijający lub stały. Zaburzenia organiczne mają swą przyczynę w ośrodkowym układzie nerwowym i wymienia się tu majaczenie i otępienie. Uważa się natomiast, iż zaburzenia adaptacyjne są związane z chorobą jako sytuacją stresową i charakteryzuje je zmiana wcześniej utrwalonych zachowań. Można tu wymienić: zespół depresyjny, lękowy, adaptacyjne zaburzenia zachowania. Majaczenie Majaczenie to zespół zaburzeń świadomości związany z uszkodzeniem mózgu. Może być trwałe lub przemijające. Leczenie niefarmakologiczne o rozmowy z chorym mające na celu objaśnianie co się stało w ciągu dnia, przypominanie imion rodziny itp. o przebywanie w dobrze oświetlonym pomieszczeniu w kontakcie z otoczeniem, w takim pokoju powinien znajdować się również kalendarz i zegar dostępne dla osoby chorej o usunięcie przedmiotów zagrażających z otoczenia chorego Leczenie farmakologiczne: o przyczynowe - nawodnienie - leczenie infekcji o objawowe - haloperydol 2 mg oraz midazolam 1-2 mg w postaci domięśniowej lub dożylnej. W razie braku efektu można zwiększać dawki 2-krotnie w ciągu 30 minut, do mg / dobę haloperidolu i mg / dobę midazolamu. Następnie po uspokojeniu chorego można przejść na doustną formę podawania leków. - klorazepan dipotasowy 25 mg (wyjątkowo 50 mg) i.m. lub i.v. - gdy haloperydol i midazolam nie dają poprawy Otępienie Otępienie to zespół kliniczny spowodowany przewlekłą, postępującą chorobą mózgu, związany z zaburzeniem zdolności poznawczych, z towarzyszącym zmniejszeniem kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, zachowaniem, motywacją, bez zaburzeń stanu świadomości. Leczenie niefarmakologiczne: o próba rozmowy z chorym, zachęcanie do aktywności i kontaktów społecznych, jednakże uwzględniając wymagania do możliwości chorego o obserwacja chorego w celu wykrycia dolegliwości o utrzymywanie stabilności warunków otoczenia Leczenie farmakologiczne: o objawowe - zmniejszanie pobudzenia psychoruchowego za pomocą haloperidolu 1-2 mg 3 x dziennie, kwas walproinowy mg 2 x dziennie, karbamazepina mg 2 x dziennie Zespół lękowy Zespół lękowy to zespół kliniczny będący reakcją nerwicową na poczucie zagrożenia, sytuację stresogenną jaką jest utrata zdrowia, życia, dotychczasowej aktywności życiowej. Leczenie niefarmakologiczne: o udzielanie informacji na temat choroby i sposobów jej leczenia o psychoterapia podtrzymująca (m.in. wsparcie emocjonalne) o psychoterapia poznawczo-behawioralna Leczenie farmakologiczne: o objawowe - lęk przewlekły benzodiazepiny o działaniu przeciwlękowym alprazolam 1-1,5 mg/dobę lorazepam 1-2 mg/dobę bromazepam 1,5-3 mg/dobę sulpiryd mg/dobę doksepina mg/dobę buspiron mg/dobę - lęk napadowy doraźnie midazolam 7,5 mg lub lorazepam 1 mg, z dodatkiem propranololu 10 mg w celu ograniczenia występowania objawów wegetatywnych - przeciw nawrotom: fluoksetyna lub citalopram 10 mg/dobę lub imipramina 10 mg/dobę - lęk fobijny benzodiazepiny krótko działające (midazolam, lorazepam) na krótko przed powstaniem sytuacji sytuacji lękotwórczej Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 6/7
7 Zespół depresyjny Zespół depresyjny to zespół kliniczny spowodowany reakcją na utratę ważnych dla człowieka wartości tj zdrowie, reakcja na przewidywaną utratę życia. Leczenie niefarmakologiczne: o psychoterapia podtrzymująca (m.in. wsparcie emocjonalne) o psychoterapia poznawczo-behawioralna Leczenie farmakologiczne: o objawowe - zespół depresyjny hiperaktywny -leki przeciwdepresyjne uspokajające z przeciwlękową komponentą działania o mianseryna mg/dobę o moklobemid 300 mg/dobę o tianeptyna 37,5-50 mg/dobę o trazodon mg/dobę - zespół depresyjny hipoaktywny - leki przeciwdepresyjne aktywizujące o citalopram mg/dobę o fluoksetyna mg/dobę o wenlafaksyna mg/dobę o reboksetyna 4-8 mg/dobę - leki uspokajające w okresie rozpoczęcia działania leków przeciwdepresyjnych (14 dni) - chlordiazepoksyd mg/dobę - klorazepan dipotasowy mg/dobę Adaptacyjne zaburzenia zachowania Adaptacyjne zaburzenia zachowania to zespół kliniczny związany z zakłóceniami zachowania i osobowości, które powstały w związku ze stresem, jakim jest choroba. Leczenie niefarmakologiczne: o psychoterapia podtrzymująca (m.in. wsparcie emocjonalne) o psychoedukacja Leczenie farmakologiczne: o objawowe - leki uspokajające - medazepam mg/dobę - chlordiazepoksyd mg/dobę - oksazepam mg/dobę - u chorych w wieku podeszłym z uszkodzoną wątrobą - karbamazepina mg/dobę - kwas walproinowy mg/dobę Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 7/7
Medycyna paliatywna - leczenie objawowe
Medycyna paliatywna - leczenie objawowe Definicja, cele i historia medycyny paliatywnej Opieka paliatywna zajmuje się nieuleczalnie chorymi i ma na celu,,maskowanie" i,,otulanie płaszczem" (paliare, palium
Bardziej szczegółowoWiększość leków przeciwbólowych można zaliczyć do jednej z następujących. 1) analgetyki nieopioidowe: paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne;
1 Definicja i epidemiologia bólu nowotworowego. Zasady leczenia bólu nowotworowego według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Grupy Ekspertów Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej (EAPC) i polskich
Bardziej szczegółowoCZY ZAWSZE POTRAFIMY ZAPEWNIĆ CHORYM SKUTECZNE POSTĘPOWANIE PRZECIWBÓLOWE. Wojciech Leppert
CZY ZAWSZE POTRAFIMY ZAPEWNIĆ CHORYM SKUTECZNE POSTĘPOWANIE PRZECIWBÓLOWE Wojciech Leppert Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu IV ZJAZD POLSKIEGO
Bardziej szczegółowoJak radzić sobie z bólem w przebiegu szpiczaka mnogiego?
Jak radzić sobie z bólem w przebiegu szpiczaka mnogiego? Michał Graczyk Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej UMK w Toruniu Collegium Medicum w Bydgoszczy Co to jest ból? Ból jest subiektywnym, przykrym
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA RAKA TRZUSTKI
CZY WSPÓŁCZESNE METODY FARMAKOLOGICZNEGO LECZENIA BÓLU NOWOTWOROWEGO WPŁYWAJĄ NA POPRAWĘ JAKOŚCI ŻYCIA PACJENTÓW Z RAKIEM TRZUSTKI? praca wykonywana pod kierunkiem: dr hab. n. med. prof. nadzw. UM Waldemara
Bardziej szczegółowoCENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
RAMOWY PROGRAM KURSU SPECJALISTYCZNEGO PODSTAWY OPIEKI PALIATYWNEJ Program przeznaczony dla pielęgniarek PROGRAM OPRACOWANY PRZEZ CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH RECENZENCI PROGRAMU
Bardziej szczegółowoWybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński
Wybrane zaburzenia lękowe Tomasz Tafliński Cel prezentacji Przedstawienie najważniejszych objawów oraz rekomendacji klinicznych dotyczących rozpoznawania i leczenia: Uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD)
Bardziej szczegółowoLECZENIE BÓLU OPARZENIOWEGO U DZIECI
LECZENIE BÓLU OPARZENIOWEGO U DZIECI Krzysztof Kobylarz, Iwona Szlachta-Jezioro, Ma³gorzata Maciejowska-Sata³a 15 Ból jest sta³ym objawem choroby oparzeniowej. Leczenie go u dzieci jest zadaniem niezwykle
Bardziej szczegółowoPostępowanie w bólach nowotworowych
Postępowanie w bólach nowotworowych Redakcja: Jerzy Jarosz Zespół autorski: Jerzy Jarosz, Zbigniew Kaczmarek, Dariusz M. Kowalski, Krystyna de Walden-Gałuszko, Lucjan S. Wyrwicz Zdaniem autorów opracowanie
Bardziej szczegółowoSzkoła bólu. Uśmierzanie bólu pooperacyjnego.
Waldemar Machała Szkoła bólu. Uśmierzanie bólu pooperacyjnego. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej- CSW Nieprzyjemne doznanie czuciowe
Bardziej szczegółowoOpieka i medycyna paliatywna
Lek. med. Katarzyna Scholz Opieka i medycyna paliatywna Informator dla chorych i ich rodzin Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Drodzy Pacjenci, Rodziny.
Bardziej szczegółowoROTACJA OPIOIDÓW MICHAŁ GRACZYK
ROTACJA OPIOIDÓW MICHAŁ GRACZYK OPIOIDY RÓŻNIĄ SIĘ MIĘDZY SOBĄ: Różnym działaniem receptorowym Działaniem na różne typy (i podtypy warianty, dimery) receptorów opioidowych w różny sposób Działaniem nieopioidowym
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE WYSOKICH DAWEK BUPRENORFINY U CHORYCH NA NOWOTWORY Z BÓLEM PRZEWLEKŁYM. Wojciech Leppert
ZASTOSOWANIE WYSOKICH DAWEK BUPRENORFINY U CHORYCH NA NOWOTWORY Z BÓLEM PRZEWLEKŁYM Wojciech Leppert Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu KONFERENCJA
Bardziej szczegółowoRozpoznawanie i leczenie bólów w nowotworowych. Aleksandra Kotlińska-Lemieszek Katedra Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Rozpoznawanie i leczenie bólów w nowotworowych Aleksandra Kotlińska-Lemieszek Katedra Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Bóle występują u 70-90 % pacjentów w zaawansowanym okresie choroby
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 5/2014 z dnia 13 stycznia 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Targin,
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U DZIECI W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U DZIECI W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem
Bardziej szczegółowoBól u pacjentów z chorobą nowotworową Paweł Kurczab Ból jest to nieprzyjemne, zmysłowe i emocjonalne przeżycie związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek. Jest indywidualną, subiektywną
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
Bardziej szczegółowoLeki przeciwbólowe ćwiczenia cz. II
Leki przeciwbólowe ćwiczenia cz. II Dr n. med. Marta Jóźwiak-Bębenista Zakład Farmakologii i Toksykologii Uniwersytet Medyczny marta.jozwiak-bebenista@umed.lodz.pl Opioidy Słownictwo ANALGEZJA brak bólu
Bardziej szczegółowo30 saszetek po 5,0 g Kod kreskowy EAN UCC: Wskazania do stosowania: Zaparcia. Stany, w których wskazane jest ułatwienie wypróżnienia.
INFORMACJE ZAMIESZCZANE NA OPAKOWANIACH ZEWNĘTRZNYCH PUDEŁKO TEKTUROWE Nasienie płesznika Psyllii semen Skład saszetki: Nasienie płesznika (Psyllii semen) 5,0 g Zioła, 5,0 g/saszetkę 30 saszetek po 5,0
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko
Bardziej szczegółowoTermin BÓL PRZEBIJAJĄCY został spopularyzowany na przełomie lat 80` i 90` przez Portenoy`a Wprowadzenie na rynek pierwszych preparatów CR Nowy
Termin BÓL PRZEBIJAJĄCY został spopularyzowany na przełomie lat 80` i 90` przez Portenoy`a Wprowadzenie na rynek pierwszych preparatów CR Nowy problem - jak zapewnić szybkie zniesienie bólu w okresach
Bardziej szczegółowoDO ROZWAŻENIA NA KAŻDYM STOPNIU DRABINY:
DRABINA ANALGETYCZNA schemat opracowany na potrzeby terapii bólów nowotworowych, który można stosowad także w innych stanach bólowych jako pewną wytyczną. DO ROZWAŻENIA NA KAŻDYM STOPNIU DRABINY: -koanalgetyki,
Bardziej szczegółowoKSZTAŁCENIE PIELĘGNIAREK W OPIECE PALIATYWNEJ
KSZTAŁCENIE PIELĘGNIAREK W OPIECE PALIATYWNEJ MGR IZABELA KAPTACZ, KONSULTANT KRAJOWY W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPIEKI PALIATYWNEJ, ZAKŁAD MEDYCYNY I OPIEKI PALIATYWNEJ, WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU, ŚLĄSKI
Bardziej szczegółowoPorównanie sedacji opartej na lekach nasennych i lekach przeciwbólowych
Porównanie sedacji opartej na lekach nasennych i lekach przeciwbólowych British Journal of Anaesthesia 98(1) 2007 Opracował: lek. Rafał Sobański Sedacja krytycznie chorych pacjentów: - Wyłączenie świadomości.
Bardziej szczegółowoRekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie
Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie W dniach 12 i 1 stycznia 2007 roku w Kazimierzu Dolnym n. Wisłą Zespól Ekspertów Polskiego Towarzystwa Badania Bólu oraz
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ DLA KURSU KWALIFIKACYJNEGO OPIEKA PALIATYWNA DLA PIELĘGNIAREK
dzień miesiąc dzień tygodnia ilość godzin od-do moduł wykładowca 14 luty sobota 13 9.00-19.30 MODUŁ I- SPECJALISTYCZNY Założenia i podstawy opieki paliatywnej Prekursorzy opieki paliatywnej. Główne ośrodki
Bardziej szczegółowo1. PODSTAWOWE POJĘCIA MEDYCYNY PALIATYWNEJ. FILOZOFIA POSTĘPOWANIA W OPIECE PALIATYWNEJ. PODMIOTOWOŚĆ CHOREGO
Spis treści 1. PODSTAWOWE POJĘCIA MEDYCYNY PALIATYWNEJ. FILOZOFIA POSTĘPOWANIA W OPIECE PALIATYWNEJ. PODMIOTOWOŚĆ CHOREGO Jadwiga Pyszkowska Propedeutyka medycyny paliatywnej Filozofia postępowania w opiece
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla Pacjenta
Uwaga: Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla Pacjenta Ta Charakterystyka Produktu Leczniczego, oznakowanie opakowań i ulotka dla pacjenta jest wynikiem
Bardziej szczegółowoEwaluacja badań medycznych według EBM (medycyny opartej na dowodach naukowych) poziomy wiarygodności... 613 Wykaz skrótów... 613
IX 1. MECHANIZMY POWSTAWANIA BÓLU Jerzy Wordliczek, Jan Dobrogowski... 1 Patomechanizm bólu ostrego... 3 Patomechanizm bólu przewlekłego... 9 Ból neuropatyczny... 10 Ośrodkowa sensytyzacja... 15 2. METODY
Bardziej szczegółowoMetoksyfluran (Penthrox) Lek. Justyna Kasznia
Metoksyfluran (Penthrox) Lek. Justyna Kasznia Metoksyfluran nowy-stary środek Stosowany w Australii i Nowej Zelandii od 40 lat jako środek p- bólowy Zarejestrowany we wszystkich krajach Europejskich w
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoWyzwania pielęgniarskiej opieki paliatywnej XXI wieku mgr Anna Kaptacz Prezes Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Opieki Paliatywnej
Trudności w pielęgniarstwie opieki paliatywnej Wyzwania pielęgniarskiej opieki paliatywnej XXI wieku mgr Anna Kaptacz Prezes Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Opieki Paliatywnej Opieka paliatywna ma
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoMONITOROWANIE BÓLU PRZEWLEKŁEGO U PACJENTA Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ ROLA PIELĘGNIARKI. Izabela Kaptacz Warszawa 17 kwietnia 2015
MONITOROWANIE BÓLU PRZEWLEKŁEGO U PACJENTA Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ ROLA PIELĘGNIARKI Izabela Kaptacz Warszawa 17 kwietnia 2015 Ból i inne objawy towarzyszące u pacjenta z chorobą nowotworową są ważnym elementem
Bardziej szczegółowoZwalczanie bólu w przebiegu chorób nowotworowych: wczoraj dziś i jutro
Zwalczanie bólu w przebiegu chorób nowotworowych: wczoraj dziś i jutro Zbigniew Zylicz, MD, PhD Specjalista Medycyny Paliatywnej (UK) Palliativzentrum Hildegard, Basel, Szwajcaria Ben.zylicz@pzhi.ch Historia
Bardziej szczegółowoOnkologia - opis przedmiotu
Onkologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Onkologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-On Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów jednolite
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Może wyniknąć potrzeba dokonania kolejnych aktualizacji Charakterystyki Produktu Leczniczego i
Bardziej szczegółowoLeki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Leki antykachektyczne lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Grupy leków czyli co mamy środki stymulujące apetyt leki modulujące pracę przewodu pokarmowego leki anaboliczne/antykataboliczne
Bardziej szczegółowoOxycodon w terapii bólu ostrego. Hanna Misiołek. Katedra Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej SUM Katowice
Oxycodon w terapii bólu ostrego Hanna Misiołek Katedra Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej SUM Katowice Charakterystyka Oksykodon (Oxycodonum) organiczny związek chemiczny, strukturalnie
Bardziej szczegółowoDEFINICJE. OPIEKA DŁUGOTERMINOWA Opieka długoterminowa w Polsce jest realizowana w dwóch obszarach: pomocy społecznej i służby zdrowia.
PROJECT - TRAINING FOR HOMECARE WORKERS IN THE FRAME OF LOCAL HEALTH CARE INITIATIVES PILOT TRAINING IN INOWROCŁAW, POLAND 22-23.02.2014 DEFINICJE W Polsce w ramach świadczeń poza szpitalnych wyróżniamy
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Bardziej szczegółowoZespół S u d e cka /
ANDRZEJ ZYLUK Zespół S u d e cka / algodystrofia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE prof. dr hab. n. med. A N D R Z E J Z Y L U K Zespół Sudecka / a lg o d y s tro fia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE & PZWL Spis
Bardziej szczegółowoZaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną
Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Mikołaj Majkowicz Zakład Psychologii Klinicznej Katedry Chorób Psychicznych AMG Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną Główną cechą zaburzeń pod postacią
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DLA FARMACEUTY JAK WYDAWAĆ LEK INSTANYL
PRZEWODNIK DLA FARMACEUTY JAK WYDAWAĆ LEK INSTANYL WAŻNE INFORMACJE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA: INSTANYL, AEROZOL DO NOSA LEK STOSOWANY W LECZENIU PRZEBIJAJĄCEGO BÓLU NOWOTWOROWEGO Szanowny Farmaceuto, Należy
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Rimantin, 50 mg, tabletki. Rymantadyny chlorowodorek
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Rimantin, 50 mg, tabletki Rymantadyny chlorowodorek Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla pacjenta. Należy zachować
Bardziej szczegółowoPorównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej
Bardziej szczegółowoHospicjum - czym jest, jak i komu pomaga?
Hospicjum - czym jest, jak i komu pomaga? Hospicjum - czym jest, jak i komu pomaga? Hospicjum jest instytucją, której celem jest objęcie opieką medyczną, psychologiczną, duchową i społeczną osób znajdujących
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Stopex, 15 mg, tabletki 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Jedna tabletka zawiera 15 mg dekstrometorfanu bromowodorku (Dextromethorphani
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów VI roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów VI roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Medycyna paliatywna 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoSylabus na rok 2014-2015
Sylabus na rok 2014-2015 (1) Nazwa przedmiotu Opieka specjalistyczna w onkologii ginekologicznej (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego
Bardziej szczegółowoANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA
ANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA Poprawki do CHPL oraz ulotki dla pacjenta są ważne od momentu zatwierdzenia Decyzji Komisji. Po zatwierdzeniu Decyzji Komisji,
Bardziej szczegółowoSkuteczna i bezpieczna farmakoterapia bólu
Skuteczna i bezpieczna farmakoterapia bólu René Descartes (1662): Tractatus De Homine Dr med. Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Dolnośląski Regionalny Ośrodek
Bardziej szczegółowoULOTKA DOŁĄCZONA DO OPAKOWANIA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Tussal Antitussicum; 15 mg, tabletki powlekane Dextromethorphani hydrobromidum
ULOTKA DOŁĄCZONA DO OPAKOWANIA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Tussal Antitussicum; 15 mg, tabletki powlekane Dextromethorphani hydrobromidum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowy honorowe... 9 Przedmowa...17 Wprowadzenie...19 Tom I 1 Niedożywienie...25 Andrzej W. Szawłowski, Zoran Stojcev
Spis treści Przedmowy honorowe... 9 Przedmowa...17 Wprowadzenie...19 Tom I 1 Niedożywienie...25 2 Ból...35 Małgorzata Krajnik 3 Niedokrwistość...45 Aleksandra Rosiek, Magdalena Łętowska 4 Krwawienie...49
Bardziej szczegółowoZadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg
Bardziej szczegółowoDzienniczek obserwacyjny dla pacjenta
Dzienniczek obserwacyjny dla pacjenta Służy do regularnego zapisywania własnych obserwacji w zakresie monitorowania odczuwania bólu Szanowny Pacjencie, Choroba nowotworowa to ogromne wyzwanie dla każdego
Bardziej szczegółowoStanowisko dotyczące postępowania przeciwbólowego u chorych na nowotwory
UZGODNIENIA EKSPERTÓW Jan Dobrogowski 1, Małgorzata Krajnik 2, Jacek Jassem 3, Jerzy Wordliczek 4 1 Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Bardziej szczegółowoGlikokortykosterydy Okołodobowy rytm uwalniania kortyzolu
Kortyzol w osoczu [ng/ml] 2015-03-12 Glikokortykosterydy Okołodobowy rytm uwalniania kortyzolu 400 200 0 24 8 16 24 Pora doby 1 Dawkowanie GKS 1 dawka rano (GKS długo działające) 2 lub 3 dawki GKS krótko
Bardziej szczegółowoLeki przeciwdepresyjne
Leki przeciwdepresyjne Antydepresanty Mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych c) Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (fluoksetyna, paroksetyna) d) Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny
Bardziej szczegółowoDziałania niepożądane radioterapii
Działania niepożądane radioterapii Powikłania po radioterapii dzielimy na wczesne i późne. Powikłania wczesne ostre występują w trakcie leczenia i do 3 miesięcy po jego zakończeniu. Ostry odczyn popromienny
Bardziej szczegółowoChoroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego
Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego Podczas akcji przebadano 4400 osób. Na badania rozszerzone skierowano ok. 950 osób. Do tej pory przebadano prawie 600 osób. W wyniku pogłębionych
Bardziej szczegółowoANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
ANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 5/2012 z dnia 27 lutego 2012 r. w zakresie zakwalifikowania/niezasadności zakwalifikowania leku Valdoxan (agomelatinum)
Bardziej szczegółowoCzęść VI: Streszczenie Planu Zarządzania Ryzykiem dla produktu:
Część VI: Streszczenie Planu Zarządzania Ryzykiem dla produktu: Olamide, 10 mg, tabletki VI.2 VI.2.1 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Olamide przeznaczone do wiadomości
Bardziej szczegółowoOpioidowe leki przeciwbólowe
Ból Opioidowe leki przeciwbólowe Nieprzyjemne czuciowe i emocjonalne doświadczenie, które pojawia się, jako ostrzeżenie o uszkodzeniu tkanek. Ból to odczucie subiektywne, nie zawsze związane z nocycepcją!
Bardziej szczegółowoRozsiany rak piersi z przerzutami rady dla pacjentek i ich rodzin
Rozsiany rak piersi z przerzutami rady dla pacjentek i ich rodzin Rozsiany rak piersi oznacza, że komórki rakowe z pierwotnego guza rozprzestrzeniły się na inne części ciała. Te komórki rakowe tworzą nowe
Bardziej szczegółowoLeki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Leki antykachektyczne lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Grupy leków czyli co mamy środki stymulujące apetyt leki modulujące pracę przewodu pokarmowego leki anaboliczne/antykataboliczne
Bardziej szczegółowoPROGRAM PRZYGOTOWANY PRZEZ ZESPÓŁ PROGRAMOWY W SKŁADZIE 1
PROGRAM PRZYGOTOWANY PRZEZ ZESPÓŁ PROGRAMOWY W SKŁADZIE 1 1. dr n. med. Marcin Wiśniewski Przewodniczący Zespołu; Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej Wydział Lekarski Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera
Bardziej szczegółowoŻywienie pacjenta w opiece paliatywnej przeciwdziałanie zaparciom
VI WARSZTATY SZKOLENIOWE 29 maja 2015 Żywienie pacjenta w opiece paliatywnej przeciwdziałanie zaparciom Agata Zając Zaspakajanie głodu należy do podstawowych potrzeb człowieka. Jedzenie jest jednak ważne
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Rekomendacja nr 8/2015 z dnia 26 stycznia 2015 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w sprawie zakwalifikowania
Bardziej szczegółowoInformacja dla pacjentów
info Informacja dla pacjentów ze szpiczakiem mnogim leczonych bortezomibem Polineuropatia indukowana bortezomibem Konsultacja merytoryczna: Prof. dr hab. Lidia Usnarska-Zubkiewicz Katedra i Klinika Hematologii,
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia29 kwietnia 2011 r. Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA W GERIATRII
Interdyscyplinarne Spotkania Geriatryczne FARMAKOTERAPIA W GERIATRII mgr Teresa Niechwiadowicz-Czapka Instytut Pielęgniarstwa Zakład Podstaw Opieki Pielęgniarskiej Wchłanianie środków farmakologicznych
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady Miasta Krakowa Schorzenia dolnych dróg oddechowych
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Doreta, 37,5 mg mg, tabletki powlekane Tramadoli hydrochloridum + Paracetamolum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Doreta, 37,5 mg + 325 mg, tabletki powlekane Tramadoli hydrochloridum + Paracetamolum Należy się zapoznać z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Midazolam Chiesi 1 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań Midazolamum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy zachować tę ulotkę,
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada
Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci
Bardziej szczegółowoOpis modułu kształcenia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Opis modułu kształcenia Nazwa modułu (przedmiotu) Opieka paliatywna Kod podmiotu IP./OS - OP Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom
Bardziej szczegółowoBECODISK. W środku krążka znajduje się napis informujący o rodzaju leku i jego dawce.
BECODI5K BECODISK BECODISK zawiera mieszaninę mikrocząsteczek DWUPROPIONIANU BEKLOMETAZONU, które podczas inhalacji, przenikają głęboko do drzewa oskrzelowego i większych cząsteczek laktozy pozostających
Bardziej szczegółowoPiśmiennictwo... 45. Manometria przełyku Krzysztof Fyderek... 31 Założenia, zasady i wskazania do badania manometrycznego przełyku u dzieci...
SPIS TREŚCI ROZWÓJ ONTOGENETYCZNY ORAZ FIZJOLOGIA CZYNNOŚCI MOTORYCZNEJ PRZEWODU POKARMOWEGO Krzysztof Fyderek.. 13 Rozwój strukturalny................. 13 Rozwój śródściennego żołądkowo-jelitowego (enteralnego)
Bardziej szczegółowoELEMENTY FARMAKOLOGII OGÓLNEJ I WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU FARMAKOTERAPII BÓLU
Barbara FILIPEK Gabriel NOWAK Jacek SAPA Włodzimierz OPOKA Marek BEDNARSKI Małgorzata ZYGMUNT ELEMENTY FARMAKOLOGII OGÓLNEJ I WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU FARMAKOTERAPII BÓLU Copyright by Barbara Filipek,
Bardziej szczegółowoZADANIA PIELĘNIARKI OPIEKI PALIATYWNEJ W RAMACH SAMODZIELNEGO WYKONYWANIA ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH OPIEKA PALIATYWNA W POLSCE WARSZAWA 2018
ZADANIA PIELĘNIARKI OPIEKI PALIATYWNEJ W RAMACH SAMODZIELNEGO WYKONYWANIA ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH OPIEKA PALIATYWNA W POLSCE WARSZAWA 2018 SAMODZIELNOŚĆ ZAWODOWA Pielęgniarka do wykonywania świadczeń zdrowotnych
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. BUNONDOL, 0,3 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań Buprenorphinum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta BUNONDOL, 0,3 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań Buprenorphinum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera
Bardziej szczegółowoNARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE MECHANIZM DZIAŁANIA, ZASTOSOWANIE TERAPEUTYCZNE I ICH DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
KRAKOWSKA AKADEMIA im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych Kierunek: Ratownictwo Medyczne Kamil Błachowicz Adres do korespondencji: Os. Młodych 12/30 39-120 Sędziszów Małopolski
Bardziej szczegółowoANKIETA ANESTEZJOLOGICZNA
ANKIETA ANESTEZJOLOGICZNA IMIĘ I NAZWISKO PESEL. 1. Czy leczy się Pan/Pani? Jeśli tak to na jakie schorzenie? TAK / NIE 2. Jakie leki przyjmuje Pan/Pani obecnie? TAK / NIE 3. Czy był/a Pan/Pani operowana?
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNEJ
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA WŁASNA PRODUKTU LECZNICZEGO TRANXENE 10 mg kapsułki 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNEJ 1 kapsułka zawiera 10 mg klorazepatu soli dwupotasowej
Bardziej szczegółowoStrona 1 z 5 OKRESY ZAAWANSOWANEGO STADIUM CHOROBY NOWOTWOROWEJ FIZJOTERAPIA W TERMINALNYM OKRESIE CHOROBY NOWOTWOROWEJ
OKRESY ZAAWANSOWANEGO STADIUM CHOROBY FIZJOTERAPIA W TERMINALNYM OKRESIE CHOROBY PRETERMINALNY ( KILKA MIESIĘCY ) TERMINALNY ( 4-6 TYGODNI ) UMIERANIA ( KILKA DNI LUB GODZIN ) I. BEZPOŚREDNIO ZWIĄZANY
Bardziej szczegółowo2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNYCH 1 g żelu zawiera 50 mg ibuprofenu (Ibuprofenum) Substancje pomocnicze, patrz punkt 6.1.
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO NUROFEN, 50 mg/g, żel 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNYCH 1 g żelu zawiera 50 mg ibuprofenu (Ibuprofenum) Substancje pomocnicze,
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie
brygatynib Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie Imię i nazwisko pacjenta: Dane lekarza (który przepisał lek Alunbrig ): Numer telefonu
Bardziej szczegółowoPrzednia część okładki PRZEWODNIK DLA FARMACEUTY JAK WYDAWAĆ LEK INSTANYL
Przednia część okładki PRZEWODNIK DLA FARMACEUTY JAK WYDAWAĆ LEK INSTANYL WAŻNE INFORMACJE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA: INSTANYL, AEROZOL DO NOSA LEK STOSOWANY W LECZENIU PRZEBIJAJĄCEGO BÓLU NOWOTWOROWEGO
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. BUNONDOL 0,2 mg, tabletki podjęzykowe BUNONDOL 0,4 mg, tabletki podjęzykowe Buprenorphinum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta BUNONDOL 0,2 mg, tabletki podjęzykowe BUNONDOL 0,4 mg, tabletki podjęzykowe Buprenorphinum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem
Bardziej szczegółowoPALIATYWNEJ W OPIECE. Redakcja naukowa A g n ieszka W ó j c ik - A n n a Pyszora. Komitet Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN
PATRONAT MERYTORYCZNY Komitet Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN F iz jo t e r a p ia W OPIECE PALIATYWNEJ Redakcja naukowa A g n ieszka W ó j c ik - A n n a Pyszora F iz jo t
Bardziej szczegółowow diagnozowaniu Izabela Kaptacz Stowarzyszenie Opieki Hospicyjnej Ziemi Częstochowskiej
Rola PIELĘGNIARKI w diagnozowaniu i monitorowaniu bólu przewlekłego i przebijającego Izabela Kaptacz Stowarzyszenie Opieki Hospicyjnej Ziemi Częstochowskiej 2014 BÓL TOTALNY (total pain) wg C. Saunders
Bardziej szczegółowoODWODNIENIE CHORYCH Z ZAAWANSOWANĄ CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ DYLEMATY I POSTĘPOWANIE
ODWODNIENIE CHORYCH Z ZAAWANSOWANĄ CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ DYLEMATY I POSTĘPOWANIE Wiesława Piotrowska WARSZAWA 17 18.04.2015 ODWODNIENIE Stan powstały w wyniku utraty znacznej ilości wody przez organizm,
Bardziej szczegółowoPriorytety w zakresie leczenia bólu w Polsce Posiedzenie Sejmowej Komisji 24 IX 2015 Projekt wystąpienia
Prof. dr hab. Jan Dobrogowski Prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu Priorytety w zakresie leczenia bólu w Polsce Posiedzenie Sejmowej Komisji 24 IX 2015 Projekt wystąpienia Ból jest najczęstszym objawem
Bardziej szczegółowo