Samochody śmierdzą i trują. I chociaż nie każdemu śmierdzą, to chodzi o to, aby samochody nie truły. Nikogo.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Samochody śmierdzą i trują. I chociaż nie każdemu śmierdzą, to chodzi o to, aby samochody nie truły. Nikogo."

Transkrypt

1 Wydanie 4 - czerwiec 2015

2 OD REDAKCJI niedzielę, 24 maja, skończyły się krzyki, baloniki, autobusy i obietnice. Polacy wybrali Prezydenta RP. Jedni się cieszą, inni smucą, z mniejszym już zapałem obrzucając się guanem patrzymy w przyszłość. Jedni z nadzieją, inni z niepokojem. Wszyscy chcą, żeby było lepiej. Niestety, owo lepiej dla każdego znaczy co innego. Jedni chcą drakońskich kar za różne wykroczenia, niestaranność i zaniedbania, inni edukacji i nagradzania za dobrą pracę. Jedni chcą zabrać obywatelom jak najwięcej pieniędzy, inni wolą, aby te pieniędze obywatele mieli. Jedni zamierzają rozpirzyć w drybizgi to i owo, inni zamierzają naprawiać co się da. Porządek w tym całym zamieszaniu jest ustalony, jak jedni chcą tak, to inni odwrotnie. Bardzo dużo w tym wszystkim bezmyślnego powtarzania najróżniejszych bzdur fałszywie opisujących rzeczywistość. W efekcie nawet najprawdziwsza prawda zmienia się w gówno prawda. A już za chwilę zacznie się brutalna bijatyka o rzeczywistą władzę, władzę ustawodawczą. Wybory znacznie poważniejsze dla Polski i dla nas, obywateli. Prezydenta mogliśmy wybierać nonszalancko, wszak wiemy, że może on sporo szkodzić, ale niewiele może stworzyć i poprawić. Tworzenie prawa i realna władza należy do Sejmu i rządu. I to będzie dopiero miara naszej wspólnej dojrzałości do demokracji. Demokracji, która dla wielu jest tożsama z anarchią, dla innych wykoślawioną tyranią, dla niewielu odpowiedzialnością. Bardzo podobnie, jak z jazdą samochodem, która dla wielu jest wolną amerykanką drogową, dla innych terrorem zakazów, nakazów i fotoradarów, dla myślących wielką odpowiedzialnością. Przed kolejnymi wyborami zachowujcie się tak, jak przed niestrzeżonym przejazdem kolejowym. Nie dajcie się namówić czarnym, czerwonym, zielonym czy niebieskim żeby jechać, bo może się to skończyć katastrofą. Rozejrzyjcie się w lewo i w prawo, pomyślcie co się stanie gdy już zdecydujecie się jechać. Nie namawiam do głosowania na taką czy inną partię, takich czy innych ludzi. Głosujcie zgodnie z Waszym rozumem, doświadczeniem i rzetelnie rozumianym interesem wspólnym, który nazywa się Polska. Bezpiecznej i szerokiej drogi. sardinelly/sxc.hu

3 TEMAT NUMERU - EKOLOGIA Ekologia ekościema TEKST: MIROSŁAW RUTKOWSKI ILUSTRACJA: RAJMUND BINISZEWSKI Samochody śmierdzą i trują. I chociaż nie każdemu śmierdzą, to chodzi o to, aby samochody nie truły. Nikogo. Unia Europejska nie ustaje w staraniach, aby ambitny plan radykalnego ograniczenia emisji CO2 za wszelką cenę zrealizować. Już są efekty. Samochody zużywają mniej paliwa, ale radykalne ograniczenie emisji toksyn pozostaje jedynie papierowym zapisem. Producenci samochodów zgodnie z wymogami podają, że ich samochody wydalają mało, malutko dwutlenku węgla. Innych trucizn też tyci, tyci, tyle, co nic. Haczyk tkwi w tym, że są to dane z laboratorium, na drodze sprawa wygląda zgoła inaczej. Na dodatek samochody mają krótszy żywot i częściej trafiają do serwisów. Strzałem w stopę okazały się biopaliwa, silniki mają się gorzej, ceny żywności wzrosły, podobnie jak sumaryczna emisja CO2. Rachunek nijak się nie chce zgodzić, paliwo z rzepaku truje niemal tak samo, a nawozy, zbiór i przetwarzanie to mnóstwo energii i dwutlenku wiadomo czego, wiadomo gdzie. Samochody elektryczne? Wolne żarty. Energia elektryczna zanim dotrze do gniazdka musi kosztować określoną objętość CO2 w atmosferze, plus dodatki po spaleniu węgla. Produkcja akumulatorów to kolejna porcja energii i najróżniejszych surowców, w tym metali ziem rzadkich. Ale stereotyp o tym jak bardzo samochód elektryczny jest łaskawy dla środowiska upowszechniają, i producenci, i wszelkie unijne komisje, i media. Jako połowiczny sukces można uznać upowszechnienie systemów stop&go, odpowiednio skomplikowane systemy działają w zasadzie niezawodnie, jednak i tu koszty środowiskowe są ogromne. Odpowiednie akumulatory, rozruszniki, kolejne czujniki składające się na skomplikowany układ. A wiadomo, im więcej komplikacji, tym więcej defektów... Hybrydy, to przyszłość. Ha, ha, ha. Tak twierdzą producenci, zmuszani restrykcjami finansowymi UE do ograniczania pojemności i paliwożerności samochodów. I tu jest mnóstwo działań pozornych, danych wziętych z laboratorium. W realu ani ziemia, ani woda, ani powietrze nie uśmiecha się z powodu coraz większej oferty samochodów z napędem hybrydowym. No bo co, da się oszukać fizykę? Odzyskiwanie energii w hybrydach polega na uprzednim tej energii wytworzeniu. A ile w tym nowoczesności, akumulatory (znowu), silniki elektryczne, wzrost masy aut... Takie to wszystko ekologiczne? No, nie wiem. Jeden wspólny mianownik daje się w tych wszystkich proekologicznych działaniach dostrzec. Pieniądze. Oczywiście są potrzebne, aby ratować to, cośmy na ziemi zniszczyli i popsuli. A jak są pieniądze, to są i chętni, aby je wziąć. Uczciwie, zgodnie z obowiązującym prawem i w imię wspólnego, ogólnoludzkiego interesu. A właściwie nie wziąć, tylko zarobić.

4 TEMAT NUMERU - EKOLOGIA Diesel z gazem tekst i zdjęcia: MIROSŁAW RUTKOWSKI Do instalacji gazowych w samochodach zawsze podchodziłem sceptycznie. Zapewne dlatego, że auta z gazem to często ruiny techniczne, które nie wiedzieć jakim cudem są dopuszczane do ruchu.

5 2/6 Nie lubię gazu Jeżeli nad konstrukcją silnika samochodu pracują nie byle jakie głowy i to od wielu lat, i budują go tak, aby możliwie najkorzystniej przekształcał benzynę lub olej napędowy w energię, to zmiana paliwa nie może być korzystna. W efekcie tak mi wychodziło z logicznego rozumowania oszczędności spod dystrybutora, trzeba będzie wydać na remont, naprawy i serwisowanie jeśli nie samej jednostki napędowej, to osprzętu. Mało, że silnik szybciej się zużywa, to jeszcze spadają jego osiągi i nie można parkować w garażach podziemnych. Okazuje się, że niekoniecznie miałem rację. A było tak. Szukam dziury Do redakcji magazynu iauto trafił Fiat 500 z silnikiem 1,3 JTD wyposażonym przez gdańską firmę Elpigaz w instalacją gazową LPG. Odmiennie od silników benzynowych, w tym samochodzie silnik jednocześnie zasilany jest gazem i olejem napędowym, z tym, że również można jeździć jedynie na tym drugim paliwie. Na samym gazie się nie da.

6 3/6 W czasie pierwszej jazdy całą uwagę skupiłem na wsłuchiwaniu się w niepokojące dźwięki z silnika. Im bardziej ich nie było, tym bardziej się wsłuchiwałem. Nic. Normalna praca diesla. Szukam dziury w gazie, niby jest, ale czy na pewno? Wrażenie bierze się z wyczuwalnego wzrostu chęci do jazdy po przekroczeniu około 2300 obrotów. Ale podobne wrażenie miałem w trybie zasilania jedynie olejem napędowym. Czyli znowu nic. Szukam dalej argumentów przeciwko paliwu gazowemu. Jakoś trudno to idzie. No i w końcu coś znalazłem umieszczony w bagażniku zbiornik gazu zmniejsza przestrzeń bagażową. W tak małej miejskiej pchle tego miejsca i tak jest niewiele. Tylko że trudno użyć takiego argumentu przeciwko technologii dodatkowego zasilania gazem silników Diesla. To rozwiązanie najlepiej sprawdza się w dużych i bardzo dużych samochodach. Autobusy, ciągniki siodłowe, które każdego dnia pokonują dystanse rzędu kilometrów. W samochodach

7 4/6 osobowych i dostawczych warto rozważyć taką instalację jedynie przy naprawdę intensywnej eksploatacji. Policzmy W sumie przejechaliśmy tym samochodem niemal dwa tysiące kilometrów. Nie udało się stwierdzić żadnych negatywnych objawów w pracy silnika, nie dostrzegliśmy żadnego spadku mocy czy momentu obrotowego, wzrostu tych parametrów również nie. Może w czasie badania na hamowni coś by wyszło, tyle, że w normalnej eksploatacji minimalne różnice nie mają znaczenia. A większe zauważylibyśmy w czasie jazd testowych. Jeździliśmy Fiatem zgodnie z ograniczeniami prędkości, normalnie przyspieszając i zmieniając biegi na wyższe przy około 3 tysiącach obrotów. Nie oszczędzaliśmy paliwa. Wyszło, że po przejechaniu 100 kilometrów ubywało 4,06 l oleju napędowego i 1,97 l gazu. Jazda jedynie

8 5/6 na oleju napędowym powodowała zużycie 5,32 l/100 km. Mozolne rachunki dają wyniki szacunkowe koszt 100 kilometrów przejechanych bez wykorzystania instalacji gazowej wyniósł 26,3 zł, natomiast ten sam dystans z podwójnym zasilaniem kosztował 23,1 zł. Należy mocno podkreślić szacunkowy charakter podanych wyliczeń, warunki jazd w obu przypadkach były różne, co najlepiej ilustruje średnia prędkość; w przypadku zasilania olejem napędowym było to 48 km/h wobec 64 km/h z zasilaniem olejem i gazem jednocześnie. Z naszych obserwacji wynika, że różnica kosztów paliwa może być większa. Lubię gaz Może bez przesady z tym lubieniem, ale wnioski są jednoznaczne. Uzupełnienie układu zasilania Common Rail instalacją gazową daje konkretne oszczędności. Finansowe i środowiskowe. Przedstawiciele Elpigazu podkreślają, że ta technologia zaprojektowana jest do montażu w intensywnie eksploatowanych samochodach ciężarowych, gdzie zużycie paliwa jest duże, a dzienne przebiegi mogą sięgać nawet 1000 kilometrów. Po przejechaniu niemal tysiąca kilometrów samochodem osobowym, miejską pchłą, a nie autem rodzinnym, wydaliśmy na paliwo o ponad 30 złotych mniej, niż na kolejny tysiąc kilometrów z wykorzystaniem zasilania jedynie olejem napędowym. Autko zużywało około 5,5 litra oleju. W przypadku ciężarówki potrzebującej 30 litrów oleju oszczędza się konkretne pieniądze. Podobnie może być przy zasilaniu maszyny rolniczej. I właśnie do takich, profesjonalnych użytkowników skierowana jest oferta Elpigazu.

9 6/6 Zyski środowiskowe? To oczywiste. Zastąpienie części paliwa powodującego emisję szeregu trucizn, takim, które tych trucizn nie emituje, jest korzystne. Ten gaz się opłaca. I tyle. Supertest Ekonomii Organizowany jest od 12 lat przez Autoklub Dziennikarzy Polskich. Kiedy otrzymaliśmy zaproszenie do udziału w tegorocznej edycji, uznaliśmy, że będzie to znakomita okazja, aby sprawdzić co miejska pchła z Dieslem i gazem może zwojować w jeździe wybitnie oszczędnościowej. Podobnego zdania był właściciel samochodu i technologii dwupaliwowego systemu zasilania firma Elpigaz. Za wolantem usiadł mistrz Tomasz Ciecierzyński, ja na prawym fotelu miałem pomagać, a jak się okazało, utrudniłem myląc trasę. Warszawa Białowieża Warszawa to trasa pierwszego Rajdu Polski (jechali trzy dni, wystartowało 6 samochodów). My jechaliśmy jeden dzień i przejechaliśmy 475 km zużywając 12,65 l oleju napędowego oraz 8,69 l LPG. Po doliczeniu kar za spóźnienie 8 minut znakomite wyniki się pogorszyły i wyszło (obliczeniowo zgodnie z regulaminem, a nie w rzeczywistości) odpowiednio 14,2 l i 9,8 LPG. A więc nie wygraliśmy. Ale jazda w Superteście Ekonomii wykazała, że jadąc bardzo oszczędnie dało się utrzymać średnią prędkość na przyzwoitym poziomie 65 km/h przy kosztach pokonywania 100 kilometrów w granicach 17 złotych. Różnica wobec wyników uzyskanych w czasie dynamicznej jazdy jest znacznie większa niż można było się spodziewać.

10 TEMAT NUMERU - EKOLOGIA diesel i gaz technicznietekst: JERZY DYSZY zdjęcia: ELPIGAZ, MIROSŁAW RUTKOWSKI Diesel na gaz? Brzmi zaskakująco, wręcz jak próba podważenia zasady działania silnika wysokoprężnego. Tymczasem wcale tak nie jest to rozwiązanie znane od lat i zasadniczo przynoszące same korzyści, przynajmniej gdy zastosować je prawidłowo i rozsądnie.

11 2/5 Zacznijmy od początku, czyli od zasady działania silnika wysokoprężnego. Zasysa on do cylindrów samo czyste powietrze (głównie mieszaninę azotu z tlenem). Następnie to powietrze zostaje tak mocno sprężone nad tłokiem, że nabiera bardzo wysokiej temperatury, wyższej od temperatury zapłonu paliwa (oleju napędowego). Dopiero wtedy paliwo zostaje wtryśnięte nad tłok, wytworzona mgiełka kropelek oleju zapala się, a rozprężające się gazy (teraz już spalinowe) naciskają na ten tłok i wykonują pracę. Gdyby ilość paliwa wtryśniętego w każdym cyklu pracy silnika wysokoprężnego była choćby zbliżona do tej, jaka teoretycznie może spalić się w zassanej i sprężonej dawce powietrza (tlenu), to... na pewno większość by się nie spaliła, bo ów proces zachodzi bardzo szybko i z kłopotami. W różnych zakamarkach komory spalania zawsze znalazłyby się obszary, gdzie ilość paliwa przekroczy lokalnie ilość tlenu, a czasu na pełne wymieszanie czynników zabraknie. Efekt dobrze znamy z rury wydechowej auta ze źle wyregulowanym silnikiem wysokoprężnym wydziela się czarna chmura sadzy. Dlatego silnik Diesla musi zawsze pracować przy tzw. nadmiarze powietrza (tlenu), a jeżeli jest to współczesny silnik, spełniający najnowsze normy czystości spalin i emisji tzw. cząstek stałych, to pracuje on przy bardzo dużym, wręcz wielokrotnym nadmiarze powietrza. Nawiasem mówiąc stąd bierze się idea chipowania diesli, czyli podnoszenia mocy silnika przez nieautoryzowane przez producenta zwiększanie każdej dawki paliwa. Jeżeli paliwa będzie trochę więcej, to także nieco więcej się go spali, a więc praca (spalin) wykonana nad tłokiem też będzie zauważalnie większa. Oczywiście kosztem czystości spalin. Teraz przechodzimy do zasilania gazem naszego diesla. Co się stanie, kiedy do autoryzowanej dawki oleju napędowego dodamy trochę palnego gazu? Zasadniczo to samo,

12 3/5 co w chipowanym dieslu w każdym cyklu pracy spali się łącznie więcej paliwa, a więc powstanie więcej energii (czyli wzrośnie moc ). A co się stanie, jeżeli nieco zmniejszymy dawkę oleju napędowego, a owa dodatkowa dawka palnego gazu tylko uzupełni łączny ładunek paliwa w każdym cyklu pracy? Wtedy właściwie nic się nie stanie, tylko część droższego paliwa zostanie zastąpione tańszym. Efekt możemy łatwo obliczyć: jeżeli 20% oleju napędowego zostanie zastąpione o połowę tańszym gazem, to koszt ładunku paliwa (przy podobnej ilości wytworzonej energii) spadnie o 10%. I to jest właśnie to, co robi instalacja ze sterownikiem Vela Diesel firmy Elpigaz (jest to kolejna generacja zasilania diesel/gaz tej firmy). Podobne rozwiązania zaczęto badać już dość dawno, także w Polsce. Początkowo celem było wyłącznie ograniczenie emisji sadzy, czyli poprawienie ekologicznych zachowań starych i trudnych do regulacji silników np. miejskich autobusów. To ważne bo wraz z podaniem niewielkiej porcji gazu zachodzi istotne zjawisko zwiększenia temperatury spalania, a w rezultacie dobrze wymieszany z powietrzem gaz poprawia sam proces spalania tradycyjnego paliwa dieslowskiego. Jednak kilkanaście - kilka lat temu efektu ekonomicznego nie było, bo olej napędowy był prawie tak tani jak LPG. Ponadto, z powodu niedostatków rozwiązań elektronicznych, porządne sterowanie instalacji dieslowsko-gazowej było trudne. Skutkiem tego dodatkowe zasilanie gazowe silników Diesla, mimo dobrych efektów ekologicznych, uznawano za sięganie prawą ręką do lewego ucha i dopuszczano je tylko w silnikach pracujących z prawie niezmiennym obciążeniem (np. silniki stacjonarne). choć instalacje umożliwiające spalanie gazu (LPG, CNG lub biogazu) dostępne były już od wielu lat.

13 4/5 Wiemy już, że udział gazu w zasilaniu dwupaliwowym diesel + gaz zasadniczo nie powinien przekraczać ok %. Przyczyną są wspomniane kwestie cieplne o ile nieznaczne zwiększenie temperatury spalania i temperatury gazów spalinowych w samochodowym dieslu jest korzystne (szczególnie dla pracy filtra cząstek stałych), to przekroczenie pewnych wartości mogłoby powodować awarie. Dlatego sterownik takiego dwupaliwowego silnika samochodowego powinien pobierać dane m. in. dotyczące chwilowej temperatury spalin, ponadto powinien odłączać zasilanie gazowe przy rozruchu, na wolnych obrotach (które mogły by być niestabilne), oraz przy pełnym obciążeniu. Właśnie te zadania pełni sterownik układu Vela Diesel, który pozwala na dość łatwe dostosowanie do różnych silników. W czasie jazdy system VELA Diesel ogranicza ilość oleju napędowego, podając jednocześnie do silnika odpowiednią dawkę gazu. System może być stosowany w jednostkach napędowych od 2 do 8 cylindrów i mocy od 20 do 800 KM, wolnossących lub doładowanych, zasilanych olejem napędowym z wykorzystaniem układu common rail, pompowtryskiwaczy, pomp mechanicznych bądź sterowanych elektronicznie. Układ uwzględnia dane z szeregu czujników, w tym standardowo stosowanych w nowoczesnych układach zasilania, oraz może być w niekłopotliwy sposób kalibrowany (przez montażystę), z wykorzystaniem wykresów obciążenia silnika. Sam układ zasilania gazem jest stosunkowo prosty, bo jest to zasilanie jednopunktowe, a gaz podawany jest przed turbosprężarką. Nie ma przy tym niebezpieczeństwa jego zapłonu w układzie dolotowym, bo jest to mieszanka bardzo uboga, czyli niepalna. Gaz zapali się dopiero w komorze spalania, razem z olejem napędowym.

14 5/5 W praktyce dodatkowe zasilanie gazem silników wysokoprężnych ingeruje w ich pracę znacznie mniej, niż pełne zasilanie gazem silników benzynowych (z zapłonem iskrowym). Przyczyny wyjaśniliśmy powyżej w przypadku diesla chodzi tylko o niewielki dodatek gazu, podawany tylko w zakresie niepełnych obciążeń. Czyli taki który nie przeszkadza, a nawet pomaga w pracy silnika i jego układów oczyszczania spalin, przynajmniej gdy chodzi o emisję cząstek stałych. W rezultacie tych ograniczeń uzyskane oszczędności (łącznej ceny paliwa) są jednak niewielkie i jak już obliczyliśmy mogą wahać około 10%. I to jest przyczyna, dla której montaż takiej instalacji (koszt powinien być zbliżony do kosztu nie najdroższej instalacji LPG/CNG dla porównywalnego silnika benzynowego), będzie ekonomicznie opłacalny tylko dla pojazdów i maszyn o dużych mocach i dużych przebiegach, a więc po prostu takich, które zużywają bardzo dużo paliwa. Chyba, że ktoś zechce w swoim osobowym turbodieslu zamontować taki niekonwencjonalny, bardzo ekologiczny układ chiptuningu, który przy odpowiedniej regulacji może rzeczywiście dać zauważalny wzrost osiągów.

15 TEMAT NUMERU - EKOLOGIA RECYKLING NA SZARO TEKST: MIROSŁAW RUTKOWSKI zdjęcia: JERZY DYSZY, AUTOR Mamy niepowtarzalną szansę stać się największym złomowiskiem Europy. Ustawodawca właśnie wprowadził takie zapisy w prawie, że wraki z UE będą trafiały do Polski.

16 2/5 Właśnie skończył się proces tworzenia nowelizacji ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Dziesięć lat temu rząd wdrożył unijną dyrektywę dotyczącą demontażu pojazdów. Na podstawie ustawy koncerny motoryzacyjne i firmy importujące co najmniej 1000 pojazdów rocznie miały tworzyć sieci zbierania i złomowania aut, natomiast prywatni importerzy aut wpłacali 500 zł na pokrycie kosztów ekologicznego złomowania każdego sprzedanego pojazdu. Te zapisy zostały zmienione. Od przyszłego roku opłaty recyklingowe zostaną zniesione, podobnie jak dopłaty do ekologicznego złomowania aut. Nowe regulacje powodują, że polskie stacje demontażu będą musiały bezpłatnie przyjmować do złomowania wszystkie auta zarejestrowane w UE oraz Szwajcarii i Norwegii. Dotychczas bezpłatnie do złomowania można było oddać tylko auto zarejestrowane w Polsce. Obecnie na dziko złomuje się u nas około pół miliona aut rocznie. Likwidacja dopłat spowoduje, że ekologiczne złomowanie

17 3/5 będzie mniej opłacalne. Już teraz dostosowanie się do unijnych wskaźników recyklingu, jest bardzo kosztowne, w części koszty te pokrywają koncerny samochodowe, w części 500 złotowa dopłata do każdej tony złomu pozyskanej z demontowanych samochodów. Pod rządami nowego prawa całość kosztów ma być przeniesiona na firmy złomujące auta. Oczywiste jest, że jeśli biznes nie będzie przynosił zysków, to albo będzie zlikwidowany, albo przejdzie do szarej strefy. Działające na czarno złomowiska nie stosują się do żadnych norm środowiskowych, trują i zanieczyszczają na potęgę. Działające w pełni zgodnie z prawem stacje demontażu nie wytrzymują konkurencji z tymi działającymi na dziko. W rządowym projekcie ustawy o recyklingu był przepis pozwalający stacjom diagnostycznym kierować na złom auta w stanie zagrażającym bezpieczeństwu drogowemu. Ministerstwo Infrastruktury

18 4/5 przygotowało listę takich defektów, ale konieczna była podstawa prawna ich stosowania. Posłowie usunęli z ustawy stosowny zapis. Nadal auto, które nie przejdzie badania technicznego może trafić do rozbiórki w szarej strefie. I zapewne trafi. Obecnie szacuje się, że co najmniej 5 milionów samochodów zostało zdemontowanych na dziko choć nadal figurują w rejestrze CEPiK. O ile działające zgodnie z wymogami dyrektyw ekologicznych UE i polskiego prawa stacje diagnostyczne mają ciężko, to te dzikie przynoszą całkiem spory dochód ich właścicielom. Złom i metale kolorowe, tworzywa sztuczne, płyny oraz części i podzespoły z rozbieranych samochodów są sprzedawane. Problem w tym, aby opłacalne było prowadzenie takiego interesu zgodnie z prawem. Okazuje się, że opłacalne nie jest. Ustawa czeka na podpis prezydenta.

19 5/5

20 TEMAT NUMERU - EKOLOGIA motowidok tekst i zdjęcie: MIROSŁAW RUTKOWSKI Odmieniane na dziesiątki najróżniejszych sposobów słowo ekologia stało się pojęciem nie do końca zrozumiałym. Dla jednych oznacza naukę o przyrodzie, dla innych o tę przyrodę dbanie. Często ekologia to zwykła ekościema. Jako że samochód jest osią współczesnej cywilizacji, to wszystkie plagi świata są już nie egipskie, a samochodowe. Dziura ozonowa i zmiany klimatu, smog w miastach i wojny o ropę, przydrożne krzyże i drogi pokrywające milionami hektarów glob. Szkody środowiskowe jakie czynią samochody są rzeczywiście ogromne. Można je ograniczać, ale całkowicie im zapobiec się nie da. Nie da się za pomocą czarodziejskiej różdżki zlikwidować samochodów i całego związanego z nimi przemysłu. Umiejętności czynienia takich cudów ludzkość jeszcze nie posiadła. Trzeba się więc skupić na ograniczeniu degradacji Ziemi. Sporo się udało zrobić. W ostatnich dziesięcioleciach średnie zużycie paliwa sukcesywnie maleje; wymuszone trochę przez wzrost cen paliw i oczekiwania klientów, przez restrykcje finansowe wprowadzone przez Unię Europejską. Rośnie jednak liczba samochodów. No i maleje ich trwałość. Z górą piętnaście lat temu świat wręcz oszalał na punkcie silników Diesla w osobówkach. Że skoro palą mniej, to mniej trują. Teraz okazuje się, że król jest nagi. Obok kłopotów z osprzętem i przeniesieniem napędu użytkowników prześladują zatykające się filtry cząstek stałych, a starsze samochody z silnikami Diesla nie są wpuszczane do centrów niektórych miast. Niebawem również i do miast w Polsce. Problemy są z ekologicznymi samochodami elektrycznymi. Świetnie się nimi jeździ, za to krótko. Uzupełnianie energii nie kosztuje wiele, ale tylko przy obecnej cenie kwh. Trzeba jednak wiedzieć, że koszty środowiskowe generowane przy produkcji elektryczności są bardzo duże. Dużym problemem są akumulatory, ich trwałość, masa i energetycznie bardzo kosztowny recykling. Ale w wielu krajach ten rodzaj napędu traktowany jest na specjalnych warunkach, bo w czasie jazdy auta elektryczne nie emitują praktycznie żadnych zanieczyszczeń. Pretekstem przy podejmowaniu wielu decyzji jest dbanie o powietrze, wodę, łąki i lasy, bywa, że kpiny ze zdrowego rozsądku też nazywa się działaniami ekologicznymi. Oczywiście za takim wykorzystywaniem ekologi stoją interesy, czasem naprawdę wielkie interesy. Absurd kilometrów zbędnych ekranów akustycznych to przykład widoczny nie tylko przy autostradach, ale i w miastach. Zdarza się, że podejmowane w dobrej wierze decyzje przynoszą opłakane skutki. Podobnie bezmyślność lub niestaranne określenie skutków. O chciwości wspominałem. W motoryzacji takich kwiatków mamy całkiem sporo. Samochód, jego produkcja, eksploatacja i na koniec recykling wiążą się z wieloma szkodami środowiskowymi. I trzeba te szkody minimalizować. Udaje się to czasem lepiej, czasem gorzej, ale poprawa jest wyraźna. Niestety największym utrapieniem dla przyrody jesteśmy my, ludzie. Bo w istocie ludzkie zachowania, emocje, prawdziwe i wydumane potrzeby sprawiają, że uciążliwości motoryzacji są większe niż mogłyby być. Powoli zaczynamy rozumieć, że korzystając z dobrodziejstw współczesnej techniki, w tym z samochodu, możemy czynić mniej szkód w powietrzu, na ziemi i w wodzie. Mniej, niż to nieuniknione. Czasem zamiast stać godzinę w korku, lepiej do centrum pojechać koleją, autobusem lub tramwajem. Po mleko i świeże bułeczki można udać się rowerem, dla zdrowia. Sprawny samochód emituje mniej trucizn, warto więc nie tylko po to, aby uniknąć awarii należycie go serwisować. Styl jazdy również ma niebagatelne znaczenie, poznanie i stosowanie podstaw ekojazdy przyniesie wymierne oszczędności dla portfela kierowcy, ale też i dla środowiska. Pozbywając się starego samochodu warto się zastanowić, co się z nim stanie. Jeśli trafi do właściwie prowadzonej stacji demontażu, to dobrze. Ale mogą też jego resztki stać się kolejną kupą odpadów porzuconych w lesie. I to już nie jest fajne. Krótko mówiąc, korzystajmy z samochodu mądrze.

21 TEMAT NUMERU - EKOLOGIA szkodliwa energia tekst i zdjęcie: MIROSŁAW RUTKOWSKI Koszt środowiskowy samochodów z silnikami spalinowymi jest niższy niż samochodów z silnikami elektrycznymi zasilanymi ogniwami.

22 2/2 Ledwie prasę specjalistyczną (i nie tylko) obiegła informacja o większej niż wcześniej oceniano uciążliwości aut z silnikami Diesla dla naturalnego środowiska, a już naukowcy Swiss Federal Laboratories for Materials Science and Technology (EMPA) informują, że jeszcze gorsze są samochody elektryczne. Problemem są niezbędne do produkcji materiały, sama produkcja, ładowanie i, na koniec, recykling ogniw litowo-jonowych. Cały proces jest znacznie bardziej uciążliwy środowiskowo, niż pozyskiwanie, produkcja, dystrybucja i spalanie w silnikach oleju napędowego czytamy w raporcie specjalistów szwajcarskiego Instytutu. Ponad 70% energii elektrycznej w Europie otrzymywane jest w procesie spalania węgla i gazu, co związane jest z emisją gazów cieplarnianych oraz szkodliwych odpadów. Więcej samochodów elektrycznych, oznacza więcej szkód ekologicznych. Producenci tych aut twierdzą, że nie szkodzą środowisku. Rzeczywiście, w czasie jazdy samochody nie szkodzą, ale produkcja energii do nich bardzo. Poprawić ten bilans mogłoby istotne zwiększenie pozyskiwania energii elektrycznej z hydroelektrowni i źródeł odnawialnych. Ale jest to trudne lub bardzo kosztowne. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że np. prąd z wiatraków (samych w sobie ekologicznie dyskusyjnych) jest droższy niż prąd z elektrowni cieplnych, wodnych czy atomowych. Wiatr jest darmowy, ale wiatraki, ich utrzymanie i infrastruktura już nie. W raporcie podkreśla się, że zapotrzebowanie na miedź, aluminium i szereg innych surowców do produkcji akumulatorów przynosi wciąż niedoszacowane szkody środowisku naturalnemu. Na domiar złego koszt ekologiczny utylizacji samochodów elektrycznych i baterii jest wyższy niż samochodów z napędem na paliwo płynne. Można się spodziewać, że intensywne prace nad rozwojem technologii związanych z samochodami elektrycznymi przyniosą znaczącą poprawę, póki co jednak najnowocześniejsze samochody z silnikami spalinowymi pozostawiają mniejszy ślad ekologiczny.

23 PREZENTACJE TAZZARI MIEJSKI SAMOCHÓD ELEKTRYCZNY. WRAŻENIA Z JAZDY. TEKST: TOMASZ CIECIERZYŃSKI zdjęcia: MIROSŁAW RUTKOWSKI Podczas Moto Sport & Tuning Show niemalże zmuszono mnie do przejechania się samochodzikiem Tazzari. Pierwsze wrażenie - jak to przyspiesza! Jak to się trzyma drogi! Napęd na tylną oś, lekka, przyjemna nadsterowność. Doskonały moment obrotowy 150 Nm. Dopiero po zatrzymaniu przyjrzałem się samochodzikowi uważniej.

24 2/5 Podchodząc do tego dwuosobowego malucha ma się wrażenie, że samochodzik się do nas uśmiecha. 30 cm szerszy od Smarta robi wrażenie samochodu sportowego, szerokie opony potęgują to wrażenie. Elektryczny samochód miejski musi być bardzo leki i Tazzari taki jest. Tylko 542 kg. Widać, że konstruktorzy włożyli dużo wysiłku nie tylko w technologię, ale także w walkę o jak najmniejszą masę. Podobnie jak w samochodzie rajdowym wszystko powinno tu być lekkie i uproszczone. A jednak jestem zaskoczony brakiem włoskiej roboty! Jak na dzień dzisiejszy, samochodzik nie sprawia wrażenie samochodu nowoczesnego. Z łatwością zajmuję zajmuje miejsce za całkiem ładną kierownicą i to jest koniec pozytywnych estetycznych doznań. W prostą deskę rozdzielczą wkomponowany jest okrągły tablet w uproszczonej wersji. Po przekręceniu kluczyka cisza, tylko tablet zaczyna żyć. Wtedy wszystko staje się szalenie przejrzyste, aż się prosi żeby przy-

25 3/5 cisnąć zieloną strzałeczkę pokazującą jazdę do przodu lub drugą do tyłu. Tak też robimy, zwalniamy hamulec ręczny, wciskamy pedał gazu, samochód bezszelestnie rusza, a tablet ożywa. Buzują kreski pokazujące jak energicznie ten gaz naciskamy. Siedzenia jak na samochód miejski wygodne, ale nie oczekujmy tu oczywiście komfortu Mercedesa. Baterie są pod siedzeniami, silnik za plecami. I teraz zaczynają się zalety. W miarę przejeżdżanych kilometrów, samochód podoba mi się coraz bardziej. Jest liderem startu na każdym skrzyżowaniu, w ruchu miejskim wykazuje się doskonałymi przyspieszeniami, także doskonale trzyma się drogi. Bezszelestna jazda jest przyjemnością podobnie jak i to, że nie trzeba zmieniać biegów. Także parkowanie czy zawracanie w miejscu jest niebywałym plusem. Doceniam także pojemność dwóch bagażników wystarczającą w mieście. Coraz bardziej podoba mi się operowanie tabletem, który też jest dźwignią skrzyni biegów bo ma przycisk: przód - tył. W tablecie można też wybrać jeden z 4 trybów pracy zmieniające dynamikę samochodu i jednocześnie zużycie prądu

26 4/5 od najbardziej ekonomicznego, aż po niemalże sportowy. Wtedy Tazzari staje się drapieżnikiem i daje olbrzymią przyjemność jazdy. Samochodem Tazzari przejechałem tylko 100 km, wskaźnik wyładowania pokazywał, że samochód powinien przejechać jeszcze km. To zupełnie niezły wynik. Mógłbym jeździć takim samochodem w mieście i to z większą przyjemnością niż tym, którym jeżdżę obecnie. Jego wielkim atutem jest cisza, dobre przyspieszenia, elastyczność silnika, używanie tylko prawej nogi. Są i inne zalety ekonomia, nieszablonowość... Gentlemani o pieniądzach nie mówią, ale cena to bardzo poważna wada tego samochodu. Podsumowując - uważam, że przyszłość należy do samochodów elektrycznych.

27 5/5

28 TECHNOLOGIA Elektryczny, jak wiele innych TEKST: JERZY DYSZY zdjęcia: MIROSŁAW RUTKOWSKI Samochody elektryczne nie są już dziś niczym szczególnym. Prawdę powiedziawszy, taki pojazd może skonstruować ledwie dwóch studentów. Jeden powinien studiować na wydziale elektrycznym, drugi na samochodowym. Czasami przydałby się jeszcze ktoś biegły z materiałoznawstwa i kolejny student, z ASP. Ale to już wtedy, kiedy dążymy do doskonałości.

29 2/6 Opis współczesnego miejskiego samochodu elektrycznego (o ile nie jest on przeróbką klasycznego auta na elektryczne) jest następujący: w miarę jak najlżejsze i przez to bardzo uproszczone nadwozie, układ napędowy umieszczony jak najniżej i ukryty zwykle w tylnej części pojazdu. Składa się nań zwykle jeden asynchroniczny silnik trójfazowy, pojedyncza przekładnia zębata bez możliwości zmiany biegów, a zaraz za nią w miarę klasyczna przekładnia główna z mechanizmem różnicowym*. Napędzane są najczęściej koła tylne. Akumulatory, to prawie zawsze jakaś wersja baterii litowo jonowych, produkowanych zwykle w Chinach. Ten rodzaj akumulatorów dysponuje dziś najlepszym, choć ciągle dalekim od doskonałości stosunkiem zmagazynowanej energii do jego masy i objętości. Niestety, cena jest wysoka (na pewno większa niż 500 euro za zainstalowaną kilowatogodzinę) i to ona wpływa na zwykle wysoką cenę pojazdu. Do tego jakiś inverter (falownik) dobrej firmy (urządzenie zmieniające prąd stały na zmienny o sterowanej

30 3/6 częstotliwości i odwrotnie), odpowiednio skonstruowany elektroniczny sterownik, umożliwiający płynną zmianę prędkości jazdy oraz odzyskiwanie energii i... to już właściwie wszystko. Powyższy opis jest właściwy dla minisamochodu Tazzari, dla jeszcze bardziej kosmicznie drogiego BMW i3, dla Mitsubishi imiev, elektrycznego Smarta i jeszcze wielu innych autek elektrycznych, o których nawet nie słyszeliśmy. Dwumiejscowe Tazzari Zero w sensie formalnym nie jest samochodem, należy natomiast do kategorii mikrosamochodów zgodnych z normą L7e, tzw. ciężkich czterokołowców. Powinny one mieć masę maksymalną do 400 kg, ładowność nie większą niż 200 kg a silnik nie może mieć mocy większej niż 15 kw (20,4 KM). Jeżeli taki pojazd ma napęd elektryczny, jego masa może być zwiększona o masę baterii. Nie jest to natomiast pojazd, którym można jeździć bez prawa jazdy (byłaby to kategoria L6e, o jeszcze mniejszej masie i znacznie ograniczonych osiągach).

31 4/6 W praktyce Tazzari ma masę ok. 542 kg, z czego wynika, że masa baterii litowo jonowych (zabudowanych w dwóch grupach, między przednimi kołami i pod siedzeniami) wynosi ok. 150 kg. Baterie dostępne są w dwóch wersjach nazwanych 150K i 200K, co może oznaczać, że te większe mają pojemność 20 kwh. Silnik umieszczony z tyłu pod podłogą ma przepisową moc 15 kw i moment 150 Nm, napęd jest tylny. Osiągi są swego rodzaju tajemnicą autko przyspiesza żwawo, ale producent nie podaje wartości liczbowych. Prędkość maksymalna w trybie sportowym wynosi do 100 km/h, ale dostępne są trzy inne, bardziej oszczędne tryby jazdy. W każdym razie w warunkach miejskich osiągi są zupełnie wystarczające. Konstrukcja nadwozia Tazzari jest dość interesująca strukturę wykonano w całości z aluminium (spawana rama przestrzenna

32 5/6 i elementy podłogi oraz wzmocnienia). To naturalne, bo firma rodzinna Tazzari zasadniczo jest producentem aluminium. Poszycia samochodu są plastikowe. Zawieszenie proste, ale w pełni niezależne, hamulce czterech kół tarczowe, ale wykonane z komponentów (przynajmniej na oko) zbliżonych do stosowanych w wyczynowych gokartach. Oczywiście brak wspomagania kierownicy i hamulców. Interesująca jest kwestia bezpieczeństwa. Auto ma trzypunktowe pasy, ale nie ma poduszek powietrznych. Zapewne norma L7e ich nie wymaga, gdyż w swojej istocie opiera się ona na regulacjach przeznaczonych dla trzykołowych motocykli. Z drugiej strony konstrukcje aluminiowe są zwykle bardzo sprawne jeżeli chodzi o pochłanianie energii w czasie zderzenia. W zeszłym roku Euro NCAP wykonało test zderzeniowy kilku pojazdów tej kategorii. Tazzari wypadło tak sobie, gdyż choć w uderzeniu czołowym struktura zadziałała całkiem dobrze, to zerwał się pas manekina kierowcy i manekin prawdopodobnie zginął. Ale zerwanie pasa mogło być przypadkiem, który się nie powtórzy. Natomiast uderzenie boczne Tazzari przetrwał bez istotnych zastrzeżeń. Najważniejsza jest kwestia zasięgu samochodu elektrycznego i sprawności ładowania. Tutaj Tazzari wygląda całkiem dobrze. Z bateriami 200K standardowy zasięg wynosi 170 km i co ciekawe, testerzy (nie tylko w Polsce) podają, że jest to realne, choć przy ostrzejszej jeździe może wynosić bliżej 150 km. Ale to już całkiem wystarczy w mieście. Oczywiście przy pełnym wykorzystaniu osiągów, nie należy się spodziewać więcej niż 50 km.

33 6/6 Z kolei importer podpiera się informacją o zasięgu 200 km i rzeczywiście, taka wartość też jest podawana, ale dla jazdy ze stałą prędkością 50 km/h. A ładowanie? Standardowa uniwersalna ładowarka 220V zamontowana jest w aucie. Z jej wykorzystaniem czas ładowania wynosi 8-9 h, plus czas na wyrównoważenie akumulatorów. Jest to unikalna funkcja ładowarki, która ma zwiększać trwałość baterii. Te zaś mają wytrzymać do 2000 cykli ładowania, co oznacza co najmniej sześć, a może znacznie więcej lat eksploatacji. Dostępna jest opcjonalnie ładowarka na prąd trójfazowy, która zależnie od mocy instalacji może skrócić czas ładowania do 80% pojemności, do 1 godziny. Przy okazji włoska cena kompletu baterii wynosi 3900 euro + VAT, co stanowi ok. 2,5 euro na jedno ładowanie (nie licząc ceny prądu). Sam samochód, bez baterii, kosztuje we Włoszech ok euro brutto, co w sumie nie czyni go najtańszym pojazdem na rynku. A jak będzie w Polsce? * Konstruktorzy odchodzą od wydawałoby się doskonałej koncepcji dwóch lub czterech silników elektrycznych ukrytych w kołach. Jest to trudne technicznie ze względu na ograniczenia wykorzystania wysokich obrotów silnika, a poza tym znaczne masy nieresorowane zmniejszają komfort jazdy.

34 TECHNOLOGIA Najskuteczniejsze są porządne kamizelki w jaskrawym kolorze, wyposażone w dobre elementy odblaskowe NIE CIESZ SIĘ, ŻE CIĘ WIDAĆ tekst i zdjęcie: JERZY DYSZY Stosunkowo niedawno wszedł w życie przepis, że pieszy przemieszczający się po zmroku drogą poza obszarem zabudowanym, musi być wyposażony w elementy odblaskowe. To mądre i użyteczne zarządzenie, ale... Najtrudniejsza sytuacja powstaje wtedy, gdy z przeciwka zbliża się pojazd z włączonymi reflektorami, nawet gdy są to tylko światła mijania. Wtedy osób po naszej stronie drogi prawie nie widać, o ile oczywiście nie mają dobrych ubiorów odblaskowych. Okazuje się, że nawet w tak prostej sprawie pojawia się jakaś wątpliwość. Odblaski umieszczone na ubraniu wydają się przecież rzeczą mało kontrowersyjną. Kosztują grosze albo wręcz rozdawane są darmo, nie przeszkadzają, a mogą pomóc uniknąć najechania przez samochód, którego kierowca często naprawdę (niezależnie od dużej uwagi podczas jazdy) nie widzi na szaro ubranej, poruszającej się poboczem osoby. Inaczej mówiąc, odblaski na ubraniu skutecznie i małym kosztem ograniczają liczbę tzw. niepotrzebnych wypadków (zupełnie, jakby inne wypadki były komukolwiek potrzebne). A zatem gdzie jest haczyk? Czai się on w nieprzewidzianym miejscu. Chodzi o to, że osoba wyposażona w odblask nabiera nadmiernej pewności siebie: mam dobre wyposażenie, więc mnie widać! Pieszy nie będący kierowcą sądzi, że w silnych światłach samochodu jest widoczny, a z odblaskiem, to już na pewno! Tyle tylko, że według badań wiele odblasków działa tak słabo, że niewiele lub nic nie wnoszą do poprawy widoczności na drodze. A jeżeli tak, to może się zrobić naprawdę niebezpiecznie. Ubrania lub elementy odblaskowe formalnie zaliczają się do kategorii odzieży lub wyposażenie ochronnego i jako takie powinny spełniać odpowiednio przepisy. Większość z nich to przepisy papierowe, dotyczące atestów, homologacji, oznaczeń, odpowiednich badań, konieczności dołączania instrukcji itp. Cała ta sfera może nas (użytkowników, maszerujących poboczem drogi) zupełnie nie interesować, jednak rzeczywiście, sprzęt odpowiednio certyfikowany, oznaczony i z instrukcją, zapewne skutecznie działa. Jeżeli zaś papierów brak, to działa, albo nie działa. A w praktyce? Osoba pracująca przy samochodzie widoczna jest tylko dlatego, że ma skuteczny ubiór odblaskowy. Tym razem dwie osoby ubrane są w ciemne ubranie, a tylko jedna ma pasek odblaskowy. Tej drugiej prawie nie widać. Przeprowadzona w na zlecenie UOKiK kontrola Inspekcji Handlowej wsparta badaniami laboratoryjnymi w akredytowanym laboratorium Instytutu Transportu Samochodowego wykazała, że przedsiębiorcom sprzedawcom wszelakich elementów odblaskowych brakuje podstawowej wiedzy na temat wymagań, jakie powinny spełnić odblaski. Te zaś w większości są też oznakowane bez należytej staranności. W rezultacie stwierdzono, że na rynku dominują gadżety, które przypominają odblaski, ale nie powinny być używane. W dużej części nie spełniają one wymagań co do wielkości (min. 15 cm 2 ), właściwości powierzchni odbijającej światło oraz odporności gwarantującej zachowanie tych właściwości nawet w trudnych warunkach atmosferycznych. Tymczasem wiele z nich sprzedawanych jest z informacją sugerująca, że są to pełnowartościowe akcesoria odblaskowe, a ich noszenie podnosi widzialność użytkownika na drodze. Cóż więc robić? Oczywiście używać odblasków, ale trzeba zainteresować się co kupujemy lub jakie odblaski już mamy. Nie przeprowadzimy badania przewidzianego normami, ale wystarczy po zmroku użyć mocnej latarki. Jeżeli odpowiednio ubraną osobę oświetlimy z takiej odległości, że całej postaci nie będzie jeszcze widać, a odblask zabłyśnie wyraźnym światłem odbitym, to dobrze. Zapewne zadziała on na drodze. Ale często takie proste badanie wykaże, że odblask zupełnie nie działa. Wtedy wiadomo co robić poszukać najbliższego kosza na plastikowe odpadki, a następnie zaopatrzyć się w coś porządnego, najlepiej z certyfikatem. Dwie osoby w ciemnych ubraniach. Nieco pomagają paski odblaskowe na kostkach. Tym razem dwie osoby w jaskrawych kamizelkach, ale z odblaskami niskiej jakości. W rezultacie działa to prawie jak szare ubrania. Istotna jest też wiedza, jak prawidłowo używać odblaski. Taką krótką instrukcję wydał UOKiK, a my ją przytaczamy, bo warto zadbać o swoje bezpieczeństwo. Przy zakupie odblasku należy zwrócić uwagę, czy został na nim umieszczony znak CE, nazwa producenta i typ wyrobu oraz czy jest dołączona instrukcja użytkowania. Brak tych elementów oznacza, że wyrób jest gadżetem, który jedynie przypomina odblask. Im niżej odblask jest umieszczony, tym lepiej oświetlą go reflektory samochodu i kierowca wcześniej może dostrzec pieszego. Dlatego optymalną wysokością na jakiej powinno się nosić odblask, jest wysokość padania na niego światła reflektorów samochodu (w praktyce dobra jest wysokość kolan). Należy zwracać uwagę, aby noszone akcesoria odblaskowe nie były zasłonięte, np. szalikiem, torbą czy plecakiem. Idąc lewą stroną drogi (w kierunku przeciwnym do ruchu pojazdów) odblaski najlepiej jest nosić na prawej ręce lub nodze (od strony drogi). Gdy poruszamy się w kolumnie, powinniśmy iść prawa stroną, a wówczas powinniśmy nosić je na lewej ręce lub nodze. W przypadku elementów przytwierdzonych na stałe do odzieży (naszyte taśmy odblaskowe) należy okresowo sprawdzać, czy powierzchnia odblaskowa nie wytarła się, np. w wyniku wielokrotnego prania lub tarcia. Taśmę zniszczoną należy oczywiście wymienić. Jeżeli odblask jest nieszczelny i dostanie się do niego woda (dotyczy to odblasków wykonanych z tworzywa sztucznego i folii pryzmatycznych), należy go wymienić na nowy.

35 TECHNOLOGIA Badacze olejów TEKST: JERZY DYSZY zdjęcia: CASTROL Praktycznie każdy, kto zainteresowany jest dobrą kondycją swojego samochodu, nie mówiąc już o osobach związanych ze sportem samochodowym, w jakiś sposób kojarzy firmę Castrol Swego czasu takie nazwy jak Castrol GTX, czy Castrol RS (to dla sportowców), były prawie synonimami dobrego oleju dla większości silników. Dziś Castrol promuje w Europie produkty o innych nazwach (Magnatec, Edge czy Vecton do pojazdów ciężarowych). Działając w ramach międzynarodowego koncernu BP, Castrol jest nadal grupą nie tylko produkcyjno handlową, ale przede wszystkim badawczą. Trzynaście centr technologicznych Castrola rozlokowane jest na czterech kontynentach, a największym i najważniejszym z nich jest ośrodek badawczy paliw oraz środków smarnych w Pangbourne niedaleko Londynu. Oleje, które produkowane są w małych ilościach na miejscu, a także smary i paliwa testowane są tu na wiele sposobów. Najbardziej spektakularne to testy silnikowe. W Pangbourne znajduje się kilkanaście takich stanowisk, przystosowanych dla silników samochodów osobowych i ciężarowych, motocykli, a także np. jednostek morskich. Wiele badań Castrol przeprowadza wspólnie z producentami aut. Badane są także oleje nie tylko swoich innych producentów. Prowadzi się również, na zlecenie producentów silników, badania zachowania jednostek napędowych w różnych warunkach. Technicy Castrola to jedni z najlepszych specjalistów od formulacji olejów silnikowych. Ich zbierana przez lata wiedza jest ogromna, co szczególnie ważne dlatego, że znaczna większość dodatków uszlachetniających do olejów, oraz wszelkie mineralne czy syntetyczne oleje bazowe, są zasadniczo tak samo dostępne dla każdego producenta środków smarnych. Mimo tego końcowe produkty się jednak różnią. Wydawało by się, że oleje dla motoryzacji są od dawna ściśle określone normami jakości i lepkości. Co więc nowego można wymyślić, skoro składniki do ich produkcji też nie są wielką tajemnicą? Okazuje się, że obecnie producenci samochodów są bezustannie naciskani przez urzędników, oraz przez klientów, w kwestii zmniejszania zużycia paliwa i emisji szkodliwych składników spalin. W związku z tym także i oleje wymagają ciągłych ulepszeń. Po pierwsze potrzebne są oleje silnikowe o coraz to niższych lepkościach, bo konstruktorzy tłokowych jednostek napędowych widzą w tym drogę do zmniejszenia oporów, a więc i zapotrzebowania na paliwo. Po drugie, zaawansowane systemy oczyszczania spalin wymagają coraz mniejszej emisji składników (popiołów), które uszkadzają katalizatory i filtry. To ważne, bo paliwa są już tak czyste, że istotne ograniczenie emisji popiołów może się dokonać prawie wyłącznie drogą ulepszenia olejów. W rezultacie dobrze smarujące oleje nie są już problemem, ale pojawiają się coraz to nowe wymagania, które wymagają nowych formulacji środków smarnych. Przy okazji konstruktorzy silników rozwiązują swoje problemy na różne sposoby, a więc potrzebne są specjalne oleje, spełniające te same normy lepkości SAE i jakości (normy API i ACEA), ale różniące się dopuszczeniami poszczególnych producentów silników. Jednym z ważnych kierunków jest obecnie opracowywanie olejów silnikowych o ekstremalnie niskich lepkościach, a jednak prawidłowo chroniące mechanizmy przed zużyciem. Takie produkty (przeznaczone do odpowiednio skonstruowanych silników) zobaczymy na rynku już w najbliższych latach i właśnie dzięki nim zużycie paliwa spadnie o dalsze 1-2% (według zakulisowych informacji, największym orędownikiem olejów o superniskiej lepkości, ale o niezwykle wysokim indeksie lepkości jest Honda). Prawie 120 lat mieszania olejów i dodatków Castrol jest jedną z najlepiej znanych marek wszelkich środków smarnych, przeznaczonych głównie dla motoryzacji. Przedsiębiorstwo to, pod nazwą CC Wakefield & Company, założył w roku 1899 sir Charles Wakefield. Nawet wtedy była to firma technologiczna, zajmująca się nie tylko produkcją olejów i smarów, ale opracowywaniem nowych formuł środków smarnych. W początku XX wieku Wakefield Company skomponował ówcześnie bardzo skuteczne mieszaniny oleju mineralnego i oleju rycynowego (ang. - castor oil). Te mineralno roślinne oleje stosowano przez wiele lat, szczególnie w lotnictwie i np. w sporcie samochodowym. Olej silnikowy na bazie oleju rycynowego, nazwany Castrol Oil, był tak znanym produktem, że w latach 60. XX wieku firma przyjęła nazwę Castrol LTD. W roku 1966 firmę Castrol kupił brytyjski koncern petrochemiczny Burmah Oil Company, a ten w roku 2000 został przejęty przez koncern BP. Obecnie Castrol jest jedną z ważnych marek w ramach BP. Nie widać zatem powodów, żeby mało znana grupa inżynierów samochodowych określanych w podlondyńskim miasteczku jako liquid engineers, musiała zwijać interes. W branży olejowej konkurencja rośnie, oraz pojawiają się coraz to nowe wyzwania technologiczne.

36 TECHNOLOGIA Jaki wybrać olej? tekst i zdjęcia: JERZY DYSZY Kierowcy są różni. Część z nich całkowicie lekceważy sprawę smarowania i nawet zapomina o dolewkach oleju. Są też tacy (takie?), którzy czerwoną (świecącą) lampkę zbyt niskiego ciśnienia oleju traktują jako ładny element ozdobny tablicy przyrządów. Z kolei inni potrafią godzinami poszukiwać lepszego oleju, który coś poprawi w ich samochodzie. Ci nie powierzyliby swojego auta mechanikowi celem wykonania tak ważnej czynności jak wymiana oleju, natomiast z uwagą przysłuchują się poradom sąsiada z klatki schodowej, o przewagach środka smarnego A nad B, szczególnie, gdy zastosuje się jeszcze dodatek C. Skutki działania tej pierwszej grupy kierowców bywają natychmiastowe i obliczalne w poważnych kwotach pieniędzy. To może nawet dobrze, bo ktoś musi napędzać rynek i po prostu dawać pracę mechanikom. Zajmijmy się natomiast tymi drugimi, zbyt zaangażowanymi. Zdarza się, nawet od ludzi uznawanych za całkiem poważnych usłyszeć pytanie: no dobrze, jako specjalista od samochodów powiedz mi, jaki olej mam użyć do swojego silnika, a także do skrzyni biegów? Wtedy zapada na chwilę cisza, bo jakoś głupio odpowiedzieć nie wiem. A ja naprawdę nie wiem, bo jest to zbyt szczegółowa sprawa, by mieć w pamięci wymagania wobec tysięcy obecnych na rynku silników i zespołów napędowych. A czy jest ktoś, kto to wie? Oczywiście wie producent samochodu, autoryzowany (lub po prostu wyspecjalizowany) serwis, oraz producent (dystrybutor) olejów. Od lewej - kopalna ropa naftowa, bazowy olej mineralny (produkt rafinacji ropy), olej będący produktem hydrokrakingu ropy naftowej, olej w pełni syntetyczny, oraz olej silnikowy, czyli olej bazowy z odpowiednimi dodatkami. Przewaga bazowego oleju syntetycznego nad mineralnym jest całkowita jednorodność parametrów, co ułatwia stworzenie końcowego produktu o określonych własnościach. Można przyjąć, że dobór właściwych środków smarnych to rzeczywiście wiedza tajemna. Nie będąc specjalistami, nie możemy tego ogarnąć, bo ważne tu jest wiele norm i wymogów, a najważniejsze są (im nowocześniejszy samochód tym bardziej) specyficzne wymagania producenta samochodu. Ale ta wiedza nie jest ukrywana przed klientami (właścicielami samochodów i serwisami), a wręcz przeciwnie. A więc odpowiedź na takie pytanie brzmi: Jeżeli twój samochód nie jest w jakiś sposób specjalny, wyprodukowany jednostkowo, przeznaczony do szczególnych zadań, takich jak np. zawody sportowe, to masz kilka dróg, by wybrać najwłaściwsze środki smarne. Pierwsza, to powierzyć auto autoryzowanemu lub stałemu serwisowi. Jeżeli jednak nie masz zaufania to... Druga, czyli wybrać te oleje, które zaleca producent samochodu. Tak zawsze jest najlepiej, a często, o czym niewielu wie, jest to sprawa wręcz krytyczna w razie wymiany oleju w przekładniach, np. w skrzyni biegów. Jeżeli jednak nie masz takich danych, lub z jakiejś przyczyny nie lubisz zalecanych przez producenta auta olejów, to... Masz trzecią drogę. Internet, Google i strony producentów olejów. Dziś większość z nich zawiera wyszukiwarki środków smarnych (oczywiście tej a nie innej firmy), działające według marki i modelu auta, rocznika, typu silnika/skrzyni biegów, a często z opcją rodzaju eksploatacji auta (ciężka, czyli miejska na krótkich dystansach, lekka, czyli pozamiejska itp.). Zazwyczaj użycie takiej Nie tylko najwięksi wyszukiwarki zajmie nam raptem kilka minut i już wszystko wiemy. Należy oczywiście mieć jakieś pojęcie o swoim samochodzie, ale zakładamy, że dbały właściciel o jakim tu mówimy, taką wiedzę ma. Czasami to ważne, bo np. zalecany gatunek i lepkość oleju może się różnić pomiędzy rocznikami auta, ponieważ wpływa on na parametry silnika czy układu napędowego. Ostatnio sprawdzaliśmy i dobieraliśmy oleje w wyszukiwarkach Castrola, oraz mniej jeszcze znanej, niemieckiej firmy LiquiMoly. Wyszukiwarka tej drugiej wydaje się znacznie lepsza, oferuje podział na bardzo wiele rodzajów pojazdów (łącznie z historycznymi, nawet bardzo dawnymi) a potem podpowiada w miarę możności wiele produktów, o różnych technologiach i w różnych grupach cenowych. LiquiMoly jest jednym z mniejszych, specjalistycznych producentów olejów oraz dodatków i chemii samochodowej, który nie ma własnych szybów naftowych ani rafinerii. Nie przeszkadza to im oferować nowoczesne, właściwie skomponowane produkty i zajmować ważne miejsce na rynku niektórych krajów Europy. Na koniec kilka uwag. Najważniejsza to nie kombinujmy i nie starajmy się być mądrzejsi od producenta auta. Może się zdarzyć, że zmiana oleju w skrzyni biegów na podobny, ale akurat nie dedykowany do tego modelu/marki samochodu, spowoduje wkrótce zgrzytanie biegów. Zepsuło się? Nie, zły olej! Brak w nim jakichś dodatków, albo jest ich za dużo. Co gorsza, ta awaria może być przyspieszona, ale praktycznie nigdy nie następuje natychmiast (to dotyczy szczególnie silników). Bo każdy olej jakoś smaruje, a problemy wystąpią np. za 10 lub 30 tys. km, względnie gdy zacznie się zima, lub następne lato. A więc o swoim błędzie dowiemy się boleśnie wtedy, gdy nie będzie już odwrotu. Wszystko o czym mówimy stosuje się szczególnie do aut nowoczesnych, gdzie olej NAPRAWDĘ jest ściśle określonym elementem konstrukcyjnym mechanizmów. A więc nie wymieniajmy środków smarnych na dziko, dlatego, że np. sąsiad stwierdził, że w jego aucie zrobiło się ciszej lub coś podobnego. No i jeszcze jedno. Nawet jeżeli mamy możliwości garażowe, narzędzia itp., zastanówmy się, co zrobimy ze zużytym olejem. Prawda, można się w tej kwestii dogadać z zaprzyjaźnionym warsztatem, ale może lepiej od razu dać im zarobić parę złotych na wymianie?

WYTYCZNE PRZY KUPNIE NOWEGO SAMOCHODU

WYTYCZNE PRZY KUPNIE NOWEGO SAMOCHODU Wytyczne wykonano w ramach projektu Doskonalenie poziomu edukacji w samorządach terytorialnych w zakresie zrównoważonego gospodarowania energią i ochrony klimatu Ziemi dzięki wsparciu udzielonemu przez

Bardziej szczegółowo

ZAAWANSOWANE ROZWIĄZANIA TECHNICZNE I BADANIA EKSPLOATACYJNE MIEJSKIEGO SAMOCHODU OSOBOWEGO Z NAPĘDEM ELEKTRYCZNYM e-kit

ZAAWANSOWANE ROZWIĄZANIA TECHNICZNE I BADANIA EKSPLOATACYJNE MIEJSKIEGO SAMOCHODU OSOBOWEGO Z NAPĘDEM ELEKTRYCZNYM e-kit Instytut Napędów i Maszyn Elektrycznych KOMEL ZAAWANSOWANE ROZWIĄZANIA TECHNICZNE I BADANIA EKSPLOATACYJNE MIEJSKIEGO SAMOCHODU OSOBOWEGO Z NAPĘDEM ELEKTRYCZNYM e-kit dr hab. inż. Jakub Bernatt, prof.

Bardziej szczegółowo

Pojęcie Ekojazdy Eco-Driving

Pojęcie Ekojazdy Eco-Driving Ekojazda Pojęcie Ekojazdy Eco-Driving jest nurtem edukacyjnym i świadomość zainicjowanym w celu dostarczenia użytkownikom dróg porad i zasad, które pokazują, że regularne przeglądy pojazdu połączone ze

Bardziej szczegółowo

nowe trendy mobilności w regionach Europy

nowe trendy mobilności w regionach Europy E-pojazdy nowe trendy mobilności w regionach Europy Marek Drożdż Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN Partnerzy programu Polska Holandia Hiszpania Wielka Brytania Szwecja Włochy Małopolska

Bardziej szczegółowo

Proekologiczne trendy w transporcie miejskim. Szczecin, 21 września 2011 rok

Proekologiczne trendy w transporcie miejskim. Szczecin, 21 września 2011 rok Proekologiczne trendy w transporcie miejskim Szczecin, 21 września 2011 rok Michał Dworak Szymon Kugler EkoTrendy 1.Sektor motoryzacyjny 2. 5 zielonych samochodów 3. Technologie 4. Paliwo a emisja ditlenku

Bardziej szczegółowo

Wydanie 4. Diesel z gazem Tazzari Jak wybrać olej? Monte Carlo nowych technologii

Wydanie 4. Diesel z gazem Tazzari Jak wybrać olej? Monte Carlo nowych technologii Wydanie 4 Diesel z gazem Tazzari Jak wybrać olej? Monte Carlo nowych technologii 2 W WYDANIU 3 No i po wyborach. W niedzielę, 24 maja, skończyły się krzyki, baloniki, autobusy i obietnice. Polacy wybrali

Bardziej szczegółowo

DEGA. Diesel and Gas Mixture. LPG Powietrze. Spaliny ON + LPG. tylko ON!! ON+LPG. Termopara spalin ON + LPG. Wykres mocy [KW]

DEGA. Diesel and Gas Mixture. LPG Powietrze. Spaliny ON + LPG. tylko ON!! ON+LPG. Termopara spalin ON + LPG. Wykres mocy [KW] DUAL FUEL PL DEGA Diesel and Gas Mixture Wykres mocy [KW] LPG Powietrze Spaliny +LPG Termopara spalin tylko!! Korzyści z zastosowania zasilania Dual Fuel System doskonale nadaje się do pojazdów ciężarowych,

Bardziej szczegółowo

ENERGY+ energetyzer paliwa

ENERGY+ energetyzer paliwa ( Krótki opis na stronę ) ENERGY+ energetyzer paliwa " ENERGY +" to najnowszy produkt firmy MAKSOR, został on zaprojektowany i stworzony wg. nowej koncepcji aby wyjść na przeciw potrzebom użytkowników.

Bardziej szczegółowo

Doświadczenia praktyczne z eksploatacji samochodów elektrycznych

Doświadczenia praktyczne z eksploatacji samochodów elektrycznych Instytut Napędów i Maszyn Elektrycznych KOMEL Doświadczenia praktyczne z eksploatacji samochodów elektrycznych mgr inż. Bartłomiej Będkowski Instytut Napędów i Maszyn Elektrycznych KOMEL PL - 40-203 Katowice

Bardziej szczegółowo

Chcesz ograniczyć spalanie? Przeczytaj nasz poradnik!

Chcesz ograniczyć spalanie? Przeczytaj nasz poradnik! Volkswagen Lellek Opole https://opole.lellek.vw.pl/vw1/aktualnosci/1865,chcesz-ograniczyc-spalanie-przeczytaj-nasz-poradnik.html 2019-05-02, 11:11 Aktualności Chcesz ograniczyć spalanie? Przeczytaj nasz

Bardziej szczegółowo

CORSA KONWERTOWANA VAN 5D

CORSA KONWERTOWANA VAN 5D VAN 5D WIĘKSZE MOŻLIWOŚCI. WIĘKSZE MOŻLIWOŚCI. WIĘKSZE MOŻLIWOŚCI. Wykonywana przez wyspecjalizowany zakład Obejmuje m.in. demontaż tylnej kanapy i pasów bezpieczeństwa oraz montaż zestawu grodzeniowego

Bardziej szczegółowo

mocniejszy silnik i oszczędność paliwa dla wymagających kierowców.

mocniejszy silnik i oszczędność paliwa dla wymagających kierowców. ENERGY+ energetyzer paliwa mocniejszy silnik i oszczędność paliwa dla wymagających kierowców. Energetyzer MAKSOR ENERGY+ działa jak wstępny filtr, rozdrabniający paliwo, ułatwiając wtryskiwaczom rozpylenie

Bardziej szczegółowo

EUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FOUND KLASTER GREEN CARS

EUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FOUND KLASTER GREEN CARS EUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FOUND KLASTER GREEN CARS RYNEK SAMOCHODÓW ELEKTRYCZNYCH W POLSCE Konieczność poszanowania dóbr limitowanych w transporcie - obserwujemy ciągły przyrost emisji

Bardziej szczegółowo

Pierwszy olej zasługujący na Gwiazdę. Olej silnikowy marki Mercedes Benz.

Pierwszy olej zasługujący na Gwiazdę. Olej silnikowy marki Mercedes Benz. Pierwszy olej zasługujący na Gwiazdę. Olej silnikowy marki Mercedes Benz. Oryginalny olej silnikowy marki Mercedes Benz. Opracowany przez tych samych ekspertów, którzy zbudowali silnik: przez nas. Kto

Bardziej szczegółowo

Napędy hybrydowe kontra elektryczne. Perspektywy rozwoju na najbliższe lata. Sebastian Kucia

Napędy hybrydowe kontra elektryczne. Perspektywy rozwoju na najbliższe lata. Sebastian Kucia Napędy hybrydowe kontra elektryczne. Perspektywy rozwoju na najbliższe lata. Sebastian Kucia Przegląd rynku aut elektrycznych w Polsce Model Segment Waga w kg Prz śpiesze ie od 0 do 100 km/h Prędkość maksymalna

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego Caravelle

Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego Caravelle Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego 2012 Caravelle Informacje na temat zużycia paliwa i emisji CO 2 znajdują się w niniejszych danych technicznych. Nie wszystkie kombinacje silnika, skrzyni

Bardziej szczegółowo

Zadania i funkcje skrzyń biegów. Opracował: Robert Urbanik Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu

Zadania i funkcje skrzyń biegów. Opracował: Robert Urbanik Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu Zadania i funkcje skrzyń biegów Opracował: Robert Urbanik Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu Zadania skrzyni biegów Skrzynia biegów umożliwia optymalne wykorzystanie mocy silnika. Każdy silnik ma pewien

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego 2012. Amarok

Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego 2012. Amarok Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego 2012 Amarok Informacje na temat zużycia paliwa i emisji CO 2 znajdują się w niniejszych danych technicznych. Nie wszystkie kombinacje silnika, skrzyni biegów

Bardziej szczegółowo

VOLVO S60 & V60 DRIV. Dodatek do instrukcji obsługi

VOLVO S60 & V60 DRIV. Dodatek do instrukcji obsługi VOLVO S60 & V60 DRIV Dodatek do instrukcji obsługi Informacje o tym dodatku Informacje o tej publikacji Niniejsza instrukcja stanowi uzupełnienie zasadniczej instrukcji obsługi samochodu. Dodatek ten omawia

Bardziej szczegółowo

Oleje silnikowe LOTOS z formułą Thermal Control

Oleje silnikowe LOTOS z formułą Thermal Control Oleje silnikowe z formułą Thermal Control INTELIGENTNA FORMUŁA BEZGRANICZNA OCHRONA W olejach rodziny Thermal Control zostały zastosowane tak dobrane składniki, że zapewniają pełną ochronę silnika już

Bardziej szczegółowo

1. Wprowadzenie. 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych. 3. Paliwa stosowane do zasilania silników

1. Wprowadzenie. 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych. 3. Paliwa stosowane do zasilania silników Spis treści 3 1. Wprowadzenie 1.1 Krótka historia rozwoju silników spalinowych... 10 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych 2.1 Klasyfikacja silników.... 16

Bardziej szczegółowo

DŁUGODYSTANSOWY. Ekonomiczne rozwiązanie dla pokonujących długie trasy. Sterownik LPG/CNG do silników Diesel.

DŁUGODYSTANSOWY. Ekonomiczne rozwiązanie dla pokonujących długie trasy. Sterownik LPG/CNG do silników Diesel. DŁUGODYSTANSOWY Ekonomiczne rozwiązanie dla pokonujących długie trasy. Sterownik LPG/CNG do silników Diesel. Dodatkowe oszczędności Sterownik STAG Diesel jest alternatywną metodą zasilania do silników

Bardziej szczegółowo

Zetor Major. Tylko dobre opinie.

Zetor Major. Tylko dobre opinie. https://www. Zetor Major. Tylko dobre opinie. Autor: Adam Ładowski Data: 16 lipca 2019 Wśród ciągników rolniczych klasa kompaktowych maszyn zawsze będzie popularna. Zetor Major to ciągnik kompaktowy, o

Bardziej szczegółowo

1. Wprowadzenie 1.1. Krótka historia rozwoju silników spalinowych

1. Wprowadzenie 1.1. Krótka historia rozwoju silników spalinowych 1. Wprowadzenie 1.1. Krótka historia rozwoju silników spalinowych 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych 2.1. Klasyfikacja silników 2.1.1. Wprowadzenie 2.1.2.

Bardziej szczegółowo

Dlaczego Prius jest dla Ciebie najlepszym wyborem?

Dlaczego Prius jest dla Ciebie najlepszym wyborem? Dlaczego Prius jest dla Ciebie najlepszym wyborem? BETTER 1. 10 lat gwarancji 2. Legendarna hybryda 3. Wnętrze na miarę Twoich potrzeb 4. Centrum innowacji 5. Źródło oszczędności 6. Optymalna eksploatacja

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne. Nowe BMW X1. sdrive16d.

Dane techniczne. Nowe BMW X1. sdrive16d. str. 1 Dane techniczne. Nowe X1. sdrive16d. X1 sdrive16d Karoseria Liczba drzwi / miejsc 5 / 5 Dł. / szer. / wys. (pusty) mm 4447 / 1821 / 1598 Rozstaw osi mm 2670 Rozstaw kół przednich / mm 1561 / 1562

Bardziej szczegółowo

XIII Spotkanie BranŜy LPG

XIII Spotkanie BranŜy LPG XIII Spotkanie BranŜy LPG 26-27 października 2016 Zakopane Bartosz Czubała PrinsAutogaz Sp. z o.o. Silniki diesla cały czas pojawiają się w publikacjach prasowych VW - Dieselgate Według raportu Ermes

Bardziej szczegółowo

2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych

2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych SPIS TREŚCI 3 1. Wprowadzenie 1.1 Krótka historia rozwoju silników spalinowych... 10 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych 2.1 Klasyfikacja silników... 16 2.1.1.

Bardziej szczegółowo

Volvo FH I-Save OSZCZĘDNOŚĆ PALIWA NA NAJWYŻSZYM POZIOMIE

Volvo FH I-Save OSZCZĘDNOŚĆ PALIWA NA NAJWYŻSZYM POZIOMIE Volvo FH I-Save OSZCZĘDNOŚĆ PALIWA NA NAJWYŻSZYM POZIOMIE Najlepszy samochód ciężarowy do transportu długodystansowego W przypadku paliwa nie chodzi tylko o to, ile można zaoszczędzić, ale o to, jak można

Bardziej szczegółowo

Silnik. Przekładnia. Koncepcja sterowania. Ecotronik od Steyr. IDEALNE ZESTRoJENIE SILNIKA, PRZEKŁADNI I OBSŁUGI. www.steyr-traktoren.

Silnik. Przekładnia. Koncepcja sterowania. Ecotronik od Steyr. IDEALNE ZESTRoJENIE SILNIKA, PRZEKŁADNI I OBSŁUGI. www.steyr-traktoren. Silnik. Przekładnia. Koncepcja sterowania. Ecotronik od Steyr. IDEALNE ZESTRoJENIE SILNIKA, PRZEKŁADNI I OBSŁUGI. www.steyr-traktoren.com Wydajność, na której możesz polegać: ECOtronik 02 WSTĘP Silnik.

Bardziej szczegółowo

Dlaczego Hybrydy są dla Ciebie najlepszym wyborem?

Dlaczego Hybrydy są dla Ciebie najlepszym wyborem? Dlaczego Hybrydy są dla Ciebie najlepszym wyborem? 1. Gama dostosowana do Twoich potrzeb 6. Cisza, spokój, komfort 2. 10 lat gwarancji 7. Droga Hybryd Toyoty 3. Bezkonkurencyjna niezawodność 8. Prius Plug-in

Bardziej szczegółowo

FIAT KTÓREGO WYBRAŁEŚ

FIAT KTÓREGO WYBRAŁEŚ TIPO SEDAN E6D MY19 E6D 1.4 16V MY19 95 KM1.4 16V 95 KM FIAT KTÓREGO WYBRAŁEŚ Cena bazowa wersji 48.100 zł Twój Kod Fiat to Zapytaj o ofertę Wartość wyposażenia dodatkowego 2.850 zł 75B02006 ZNAJDŹ DEALERA

Bardziej szczegółowo

Nieznane życie. tworzyw sztucznych

Nieznane życie. tworzyw sztucznych Nieznane życie tworzyw sztucznych Dlaczego dzisiaj wiele produktów jest pakowanych w opakowania z tworzyw sztucznych? Co powinniśmy zrobić ze zużytymi opakowaniami? Tworzywa sztuczne mają wartość W fazie

Bardziej szczegółowo

WISPER 706 Alpino WISPER 806 Alpino

WISPER 706 Alpino WISPER 806 Alpino UZUPEŁNIENIE DO INSTRUKCJI UŻYTKOWANIA DOTYCZĄCE STEROWNIKA /z wyświetlaczem LCD/ DLA ROWERU ELEKTRYCZNEGO WISPER 706 Alpino WISPER 806 Alpino 1 Opis funkcji sterownika z wyświetlaczem LCD dla modeli rowerów

Bardziej szczegółowo

Samochód ważny element naszego życia.

Samochód ważny element naszego życia. Samochód ważny element naszego życia. Samochód dla wielu z nas jest podstawowym środkiem transportu bez którego nie wyobrażamy sobie funkcjonowania. Dzięki niemu możemy dojechać do pracy, na zakupy, na

Bardziej szczegółowo

GRUNT TO SPECJALIZACJA

GRUNT TO SPECJALIZACJA NAPRAWY, KTÓRE POWINIENEŚ WYKONYWAĆ W ASO 1 Autoryzowany Serwis Obsługi(ASO) posiada specjalistyczne narzędzia dostarczane przez producentów. Są one kompatybilne z konkretnym modelem auta. Dzięki nim Autoryzowany

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne. Nowe BMW X3. M40i

Dane techniczne. Nowe BMW X3. M40i strona 1 Dane techniczne. M40i BMW X3 M40i Karoseria Liczba drzwi / miejsc 5 / 5 Dł. / szer. / wys. (pusty) mm 4716 / 1897 / 1676 Rozstaw osi mm 2864 Rozstaw kół przednich / tylnych mm 1610 / 1594 Prześwit

Bardziej szczegółowo

Czyszczenie silnika benzynowego w samochodzie marki Fiat Punto 1.2

Czyszczenie silnika benzynowego w samochodzie marki Fiat Punto 1.2 Jet Clean Tronic jest urządzeniem do czyszczenia wszystkich układów wtryskowych silników Diesla, a także silników benzynowych. Osady, które gromadzą się na elementach układów wtryskowych, a także w komorze

Bardziej szczegółowo

MASDAR CITY. zielone miasto przyszłości (powstaje od 2006 w Zjednoczonych Emiratach Arabskich )

MASDAR CITY. zielone miasto przyszłości (powstaje od 2006 w Zjednoczonych Emiratach Arabskich ) Ekologiczne miasto Spis treści Masdar jako przykład ekologicznego miasta Co to jest ekologiczne miasto Jakie rozwiązania zastosować w ekologicznym mieście? Recycling Zielone dachy Żywopłoty Ekologiczne

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne Nowe BMW i3

Dane techniczne Nowe BMW i3 Dane techniczne Nowe BMW i3 Strona 1 od Karoseria Konstrukcja BMW i3 kabina pasażerska z CFRP, podwozie aluminiowe BMW i3 ze zwiększonym zasięgiem Liczba drzwi / miejsc 5 / 4 5 / 4 Długość mm 4011 4011

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne. Nowe BMW Z4. Z4 sdrive20i.

Dane techniczne. Nowe BMW Z4. Z4 sdrive20i. str. 1 Dane techniczne. Nowe Z4. Z4 sdrive20i. Z4 sdrive20i Karoseria Liczba drzwi / miejsc 2 / 2 Dł. / szer. / wys. (pojazd mm 4324 / 1864 / 1304 pusty) Rozstaw osi mm 2470 Rozstaw kół przednich / mm

Bardziej szczegółowo

Patryk Moliński T , Informacje handlowe przygotowane przez:

Patryk Moliński T , Informacje handlowe przygotowane przez: Informacje handlowe przygotowane przez: 2019-03-14 Patryk Moliński T 661-350-300, Informajce handlowe przygotowane dla: NOMA AUTO SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ 42-600 Tarnowskie Góry Leśna 2

Bardziej szczegółowo

Pytania dla rowerzystów

Pytania dla rowerzystów Pytania dla rowerzystów 1. W strefie zamieszkania: a) pieszy może korzystać z całej szerokości drogi; b) może korzystać z drogi samodzielnie, tylko jeśli ukończył 10 lat; c) musi korzystać z przejścia

Bardziej szczegółowo

M.o~. l/i. Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego w Olecku ul. Kościuszki 29, 19-400 Olecko

M.o~. l/i. Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego w Olecku ul. Kościuszki 29, 19-400 Olecko l/i M.o~. Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego w Olecku ul. Kościuszki 29, 19-400 Olecko Adres e-mail szkoły:dyrektor@lo.olecko.pl Telefon: +875234183 Nauczyciel chemii: mgr Teresa Świerszcz

Bardziej szczegółowo

Kubota M9960: wyjątkowy ciągnik unikalne zalety

Kubota M9960: wyjątkowy ciągnik unikalne zalety .pl https://www..pl Kubota M9960: wyjątkowy ciągnik unikalne zalety Autor: Grzegorz Czerwiak Data: 20 listopada 2015 Kubota M9960 to ciągnik zaprojektowany z myślą o wszystkich rolnikach. Doskonale sprawdza

Bardziej szczegółowo

Numer ogłoszenia: 389142-2011; data zamieszczenia: 21.11.2011 OGŁOSZENIE O ZMIANIE OGŁOSZENIA

Numer ogłoszenia: 389142-2011; data zamieszczenia: 21.11.2011 OGŁOSZENIE O ZMIANIE OGŁOSZENIA Ogłoszenie powiązane: Ogłoszenie nr 382236-2011 z dnia 2011-11-16 r. Ogłoszenie o zamówieniu - Warszawa Opis przedmiotu zamówienia 1. Zamówienie obejmuje dostawę samochodu typu MINIBUS oraz pięciu samochodów

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne. Nowe BMW serii 5 Limuzyna. 530i, 530i xdrive.

Dane techniczne. Nowe BMW serii 5 Limuzyna. 530i, 530i xdrive. 10/2016 strona 1 Dane techniczne. 530i, 530i xdrive. BMW 530i Limuzyna BMW 530i xdrive Limuzyna Karoseria Liczba drzwi / miejsc 4 / 5 4 / 5 Dł. / szer. / wys. (pusty) mm 4936 / 1868 / 1479 4936 / 1868

Bardziej szczegółowo

Silniki dostosowane do Twoich potrzeb.

Silniki dostosowane do Twoich potrzeb. TOURNEO COURIER Silniki dostosowane do Twoich potrzeb. 190 Nm 75 KM 112g/km* 215 Nm 100 KM 112g/km* FORD TOURNEO COURIER Silniki i osiągi Bliżej rzeczywistości. Bardziej miarodajne pomiary zużycia paliwa.

Bardziej szczegółowo

Samochody przyszłości. Czy elektryczne 1?

Samochody przyszłości. Czy elektryczne 1? Samochody przyszłości. Czy elektryczne 1? Autor: Władysław Mielczarski (Energy Newsletters nr 4, 03.02.13) Wbrew rozpowszechnionym przekonaniom jazda samochodem elektrycznym jest znacznie droższa w porównaniu

Bardziej szczegółowo

MODELE. Max. moc. Model KM

MODELE. Max. moc. Model KM MODELE Max. moc Model 30 40 50 KM 35 41 47 ZASTOSOWANIE Wszechstronne ciągniki sprawdzają się w: sadach szklarniach ogrodnictwie parkach i ogrodach utrzymaniu zieleni sektorze komunalnym SYLISTYKA Zwarta

Bardziej szczegółowo

PAKIET SERWISOWY VOLVO. Najprostszy sposób na utrzymanie wysokiej wartości Twojego Volvo

PAKIET SERWISOWY VOLVO. Najprostszy sposób na utrzymanie wysokiej wartości Twojego Volvo PAKIET SERWISOWY VOLVO Najprostszy sposób na utrzymanie wysokiej wartości Twojego Volvo ZAPOMNIJ O KOSZTACH SERWISU JUŻ W DNIU ZAKUPU NOWEGO VOLVO Jeżeli wraz z zakupem nowego Volvo zdecydujesz się nabyć

Bardziej szczegółowo

Systemair: Technologia EC

Systemair: Technologia EC Systemair: Technologia EC Kwestia ochrony środowiska naturalnego to dziedzina wymagająca zdecydowanych i szybkich działań. Dotyczy to zwłaszcza sektora przemysłowego współodpowiedzialnego, wraz z konsumentami

Bardziej szczegółowo

Wzrost produktywności i zrównoważony rozwój

Wzrost produktywności i zrównoważony rozwój Gotowość do pracy i wydajność maszyn mają bezpośredni związek z całkowitą produktywnością oraz rentownością zakładów przemysłowych i firm z branży wydobywczej. Sposobem na uzyskanie przewagi na rynku jest

Bardziej szczegółowo

Opel Vivaro 2.5 CDTI 146KM Van L2H1 2.9t. Cena (brutto): zł. Komfort. Bezpieczeństwo. Elektrycznie sterowane szyby boczne przednie

Opel Vivaro 2.5 CDTI 146KM Van L2H1 2.9t. Cena (brutto): zł. Komfort. Bezpieczeństwo. Elektrycznie sterowane szyby boczne przednie Opel Vivaro 2.5 CDTI 146KM Van L2H1 2.9t Cena (brutto): 102 450 zł Typ nadwozia dostawcze Pojemność silnika (ccm) 2464 Moc silnika 146 Rodzaj paliwa diesel Typ silnika 2.5 CDTI 146KM Pojemność bagażnika

Bardziej szczegółowo

Testy i normy dla olejów silnikowych samochodów osobowych i ciężarowych

Testy i normy dla olejów silnikowych samochodów osobowych i ciężarowych Testy i normy dla olejów silnikowych samochodów osobowych i ciężarowych data aktualizacji: 2016.08.10 Tomasz Piergies specjalista z Działu Badań i Rozwoju Orlen Oil Wymagania dla nowoczesnych olejów silnikowych

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka i naprawa samochodowych instalacji elektrycznych

Diagnostyka i naprawa samochodowych instalacji elektrycznych Biblioteka Sekcji Instalacji Diagnostyka i naprawa samochodowych instalacji elektrycznych Samochody z grupy VAG SKODA P r o f e s j o n a l n e e B o o k i Wstęp Drogi Czytelniku! Coraz większe wymagania

Bardziej szczegółowo

Rowery, motorowery, czterokołowce. Definicje, warunki dopuszczenia do ruchu drogowego

Rowery, motorowery, czterokołowce. Definicje, warunki dopuszczenia do ruchu drogowego Rowery, motorowery, czterokołowce Definicje, warunki dopuszczenia do ruchu drogowego Rower Rower: pojazd o szerokości nie przekraczającej 0,9 m poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem; rower może

Bardziej szczegółowo

Rozmowa ze sklepem przez telefon

Rozmowa ze sklepem przez telefon Rozmowa ze sklepem przez telefon - Proszę Pana, chciałam Panu zaproponować opłacalny interes. - Tak, słucham, o co chodzi? - Dzwonię w imieniu portalu internetowego AmigoBONUS. Pan ma sklep, prawda? Chciałam

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego 2012. Crafter

Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego 2012. Crafter Dane techniczne Obowiązują dla roku modelowego 2012 Crafter Informacje na temat zużycia paliwa i emisji CO 2 znajdują się w niniejszych danych technicznych. Nie wszystkie kombinacje silnika, skrzyni biegów

Bardziej szczegółowo

LNG. Nowoczesne źródło energii. Liquid Natural Gas - Ekologiczne paliwo na dziś i jutro. Systemy. grzewcze

LNG. Nowoczesne źródło energii. Liquid Natural Gas - Ekologiczne paliwo na dziś i jutro. Systemy. grzewcze LG owoczesne źródło energii Liquid atural - Ekologiczne paliwo na dziś i jutro Systemy B Szanowni Państwo, W obecnych czasach obserwujemy stały wzrost zapotrzebowania na paliwa płynne oraz wzrost ich cen

Bardziej szczegółowo

*poniższa oferta dotyczy wyłącznie 2 sztuk

*poniższa oferta dotyczy wyłącznie 2 sztuk d e a l e r Informacja techniczna wraz z ofertą handlową dla 2sztuk autobusów miejskich marki KAPENA / IVECO typ Iveco 65 C Urby dostępnych w terminie 7 dni od uzyskania pierwszego zamówienia. *poniższa

Bardziej szczegółowo

Seria Jubileuszowa. Rozwiązania informatyczne. Sprężarki śrubowe Airpol PRM z przetwornicą częstotliwości. oszczędność energii. ochrona środowiska

Seria Jubileuszowa. Rozwiązania informatyczne. Sprężarki śrubowe Airpol PRM z przetwornicą częstotliwości. oszczędność energii. ochrona środowiska Sprężarki śrubowe Airpol PRM z przetwornicą częstotliwości Seria Jubileuszowa Każda sprężarka śrubowa z przetwornicą częstotliwości posiada regulację obrotów w zakresie od 50 do 100%. Jeżeli zużycie powietrza

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZMIANIE OGŁOSZENIA

OGŁOSZENIE O ZMIANIE OGŁOSZENIA Ogłoszenie powiązane: Ogłoszenie nr 382236-2011 z dnia 2011-11-16 r. Ogłoszenie o zamówieniu - Warszawa Opis przedmiotu zamówienia 1. Zamówienie obejmuje dostawę samochodu typu MINIBUS oraz pięciu samochodów

Bardziej szczegółowo

Furgon kompakt z rozstawem osi 3200 mm. Dopuszczalna masa całkowita w kg Napęd na koła przednie 4 x 2

Furgon kompakt z rozstawem osi 3200 mm. Dopuszczalna masa całkowita w kg Napęd na koła przednie 4 x 2 Dane techniczne. Legenda do wymiarów: Wszystkie wymiary podano w milimetrach i są wartościami uśrednionymi. Dotyczą pojazdów z wyposażeniem podstawowym i bez obciążenia. a) Wysokość pojazdu w połączeniu

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne. Nowe BMW X4 M. X4 M.

Dane techniczne. Nowe BMW X4 M. X4 M. str. 1 Dane techniczne. Nowe X4 M. X4 M. X4 M Karoseria Liczba drzwi / miejsc 5 / 5 Dł. / szer. / wys. (pojazd mm 4758 / 1927 / 1618 pusty) Rozstaw osi mm 2864 Rozstaw kół przednich / mm 1623 / 1632 tylnych

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA PRASOWA. Uszkodzenia silnika najczęstszą awarią. Aktualna analiza szkód CarGarantie

INFORMACJA PRASOWA. Uszkodzenia silnika najczęstszą awarią. Aktualna analiza szkód CarGarantie INFORMACJA PRASOWA Uszkodzenia silnika najczęstszą awarią Aktualna analiza szkód CarGarantie Fryburg, 6 września 2016 r. CG Car-Garantie Versicherungs-AG (CarGarantie) jest jednym z wiodących i najbardziej

Bardziej szczegółowo

Dane techniczne samochodów Fiat Panda Trekking i Fiat Panda 4x4.

Dane techniczne samochodów Fiat Panda Trekking i Fiat Panda 4x4. Dane techniczne samochodów Fiat Panda Trekking i Fiat Panda 4x4. Trekking 4x4 1.3 MultiJet 75 KM 0.9 85 KM TwinAir 0.9 80 KM CNG TwinAir 1.3 MultiJet 75 KM 0.9 85 KM TwinAir SILNIK Liczba i układ cylindrów

Bardziej szczegółowo

Czy technologia Duala Fuel przyśpieszy rozwój rynku NGV w Europie?

Czy technologia Duala Fuel przyśpieszy rozwój rynku NGV w Europie? Czy technologia Duala Fuel przyśpieszy rozwój rynku NGV w Europie? CNG/LPG w POLSCE Polska należy do światowej czołówki : - w ilości pojazdów zasilanych LPG, - w ilości zużywanego autogazu. Przemiany polityczne

Bardziej szczegółowo

ELEKTROMOBILNOŚĆ WPROWADZENIE. Michał Kaczmarczyk, GLOBEnergia Zakopane, 26.06.2014

ELEKTROMOBILNOŚĆ WPROWADZENIE. Michał Kaczmarczyk, GLOBEnergia Zakopane, 26.06.2014 ELEKTROMOBILNOŚĆ WPROWADZENIE Michał Kaczmarczyk, GLOBEnergia Zakopane, 26.06.2014 DLACZEGO POTRZEBNA JEST DYSKUSJA? wyczerpywanie się stosowanych dotychczas źródeł energii problem ekologiczny (efekt cieplarniany)

Bardziej szczegółowo

Zainspirowani... pełni radości życia i energii...... i naszych ukochanych miast: z chęci uczynienia ich bardziej przyjaznymi i zielonymi...

Zainspirowani... pełni radości życia i energii...... i naszych ukochanych miast: z chęci uczynienia ich bardziej przyjaznymi i zielonymi... 2 0 1 5 L A U R E A T N A G R O D Y M I N I S T R A Ś R O D O W I S K A E C O D E S I G N Zainspirowani... pełni radości życia i energii...... i naszych ukochanych miast: z chęci uczynienia ich bardziej

Bardziej szczegółowo

Huddig 1260B koparko-ładowarka wieloczynnościowa

Huddig 1260B koparko-ładowarka wieloczynnościowa Huddig 1260B koparko-ładowarka wieloczynnościowa Podstawowe informacje Nowy model Huddig 1260B zmodyfikowano i udoskonalono na wiele sposobów. Nowy mocny silnik Cummins QSB 6.7 stage 3 sprawia, że nowa

Bardziej szczegółowo

Wszystko co chcielibyście wiedzieć o badaniach technicznych

Wszystko co chcielibyście wiedzieć o badaniach technicznych Wszystko co chcielibyście wiedzieć o badaniach technicznych ale Pół żartem, pół serio o naszej rutynie Czasem zdarza się, że pozwalamy wjechać klientowi na stanowisko Być może cierpi on na wadę wzroku

Bardziej szczegółowo

Kod Twojej konfiguracji. ŠKODA OCTAVIA Active 1.0 TSI 85 kw (115 KM) 6-biegowa manualna

Kod Twojej konfiguracji. ŠKODA OCTAVIA Active 1.0 TSI 85 kw (115 KM) 6-biegowa manualna TWOJA KONFIGURACJA ŠKODA OCTAVIA ŠKODA OCTAVIA Active 1.0 TSI 85 kw (115 KM) 6-biegowa manualna ŠKODA OCTAVIA 1.0 TSI 85 kw (115 KM) 6-biegowa manualna Kolor: Błękit Energy Niemetalizowany Wnętrze: Czarne

Bardziej szczegółowo

PHILIPS H4 LED 12V 23W P43t-38

PHILIPS H4 LED 12V 23W P43t-38 2017-10-10 PHILIPS H4 LED 12V 23W P43t-38 Oświetlenie LED Philips X-tremeUltinon [~H4] jest wyposażone w doskonałej jakości diodę LUXEON LED o temperaturze barwowej 6500 kelwinów. Nasza opatentowana technologia

Bardziej szczegółowo

PHILIPS H7 12V 55W PX26d VisionPlus

PHILIPS H7 12V 55W PX26d VisionPlus 2017-08-17 PHILIPS H7 12V 55W PX26d VisionPlus Żarówki halogenowe H7 VisionPlus marki Philips. Zaprojektowane z myślą o wymagających kierowcach, którzy nie idą na kompromisy pod względem bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

OFERTA HANDLOWA. dla FIRM

OFERTA HANDLOWA. dla FIRM Warszawa 2012 r. Auto-Pol-Serwis Autoryzowany Dealer Samochodów OPEL OFERTA HANDLOWA dla FIRM Ofertę przygotował: Michał Misaczek + 48 600 454 431 Opel Vivaro, Van L2H1 2.9t (L2 H1, 2900) 2.0 CDTI, 84

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ OFERTOWY... NIP... Nr telefonu / faxu. ..

FORMULARZ OFERTOWY... NIP... Nr telefonu / faxu.  .. Załącznik Nr 1 DPSJ.KG.252.23.2017.. (pieczęć Wykonawcy) FORMULARZ OFERTOWY Nazwa, siedziba Wykonawcy...... NIP... REGON Nr telefonu / faxu. E-mail.. Dom Pomocy Społecznej w Jarogniewicach ul. Poznańska

Bardziej szczegółowo

PHILIPS LED H8/H11/H16 12V 9W PGJ19-1/2/3 Fog White

PHILIPS LED H8/H11/H16 12V 9W PGJ19-1/2/3 Fog White 2017-11-01 PHILIPS LED H8/H11/H16 12V 9W PGJ19-1/2/3 Fog White Oświetlenie przeciwmgielne LED Philips X-tremeUltinon jest wyposażone w doskonałej jakości diodę LUXEON LED o temperaturze barwowej 6500 kelwinów.

Bardziej szczegółowo

Silniki Scania Euro 6 moc na miarę każdego zadania

Silniki Scania Euro 6 moc na miarę każdego zadania INFORMACJA PRASOWA 19 września 2018 Silniki Euro 6 moc na miarę każdego zadania Oferta silników Euro 6 stale powiększa się. Pojazdy nowej generacji są dostępne z aż 23 jednostkami napędowymi. Nowy 13-litrowy

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 21 lutego 2011 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 21 lutego 2011 r. Dziennik Ustaw Nr 47 3102 Poz. 242 242 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 21 lutego 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego

Bardziej szczegółowo

POPRAW PARAMETRY UŻYTKOWE SWOJEGO MOTOCYKLA OLEJE SILNIKOWE DO MOTOCYKLI MOL DYNAMIC RÓWNIEŻ DLA EKSTREMALNEJ WYDAJNOŚCI

POPRAW PARAMETRY UŻYTKOWE SWOJEGO MOTOCYKLA OLEJE SILNIKOWE DO MOTOCYKLI MOL DYNAMIC RÓWNIEŻ DLA EKSTREMALNEJ WYDAJNOŚCI POPRAW PARAMETRY UŻYTKOWE SWOJEGO MOTOCYKLA OLEJE SILNIKOWE DO MOTOCYKLI MOL DYNAMIC RÓWNIEŻ DLA EKSTREMALNEJ WYDAJNOŚCI TECHNOLOGIA ELASTYCZNEGO FILMU OLEJOWEGO TECHNOLOGIA ELASTYCZNEGO FILMU OLEJOWEGO

Bardziej szczegółowo

FIAT KTÓREGO WYBRAŁEŚ

FIAT KTÓREGO WYBRAŁEŚ TIPO SEDAN E6D MY19 E6D POP MY19 1.4 16V POP 95 KM 1.4 16V 95 KM FIAT KTÓREGO WYBRAŁEŚ Cena detaliczna 53.100 zł Twój Kod Fiat to Zapytaj o ofertę Wartość wyposażenia dodatkowego 2.400 zł 8B1345BF ZNAJDŹ

Bardziej szczegółowo

1.5 Diesel 88 kw (120 KM) Parametry silników Pojemność (cm³)

1.5 Diesel 88 kw (120 KM) Parametry silników Pojemność (cm³) Dane techniczne, 31 maja 2019 Dane techniczne 75 kw (102 KM) 88 kw (120 KM) 110 kw (150 KM) 130 kw (177 KM) Parametry silników Pojemność (cm³) 1 499 1 499 1 997 1 997 Moc kw (KM) 75 88 110 130 Moc maksymalna

Bardziej szczegółowo

LODGY. Twoja DACIA LODGY zł. Kod konfiguracji FVOG9S

LODGY. Twoja DACIA LODGY zł. Kod konfiguracji FVOG9S LODGY Twoja DACIA LODGY ZA 49 900 zł Kod konfiguracji FVOG9S Wersja WERSJA OPEN 7-miejsc TCe 100 FAP 49 900 zł DESIGN ZEWNĘTRZNY Kolor Biel Alpejska koło felgi stalowe 15", kołpaki wzór Groomy 0 zł 0 zł

Bardziej szczegółowo

Ochrona środowiska i dbałość o wyniki finansowe

Ochrona środowiska i dbałość o wyniki finansowe 23042012_WORKsmart_ECO_bro_PL WORKsmart -Eco Ochrona środowiska i dbałość o wyniki finansowe www.tomtom.com/business Let s drive business Spis treści 2 Na ile ekologiczna jest Twoja firma? 3 Optymalizacja

Bardziej szczegółowo

Toyota Business Plus Specjalna kalkulacja flotowa wybranych przez Państwa modeli

Toyota Business Plus Specjalna kalkulacja flotowa wybranych przez Państwa modeli Toyota Business Plus Specjalna kalkulacja flotowa wybranych przez Państwa modeli Kto przygotował ofertę Paweł Boniakowski MIR - WIT SP. Z O.O. 10-092 Olsztyn al. Obrońców Tobruku 11 tel.: 662110260 p.boniakowski@toyota-olsztyn.pl

Bardziej szczegółowo

Fig. 1 Szacunkowa wielkość konsumpcji paliw ciekłych w kraju po 3 kwartałach 2018 roku w porównaniu do 3 kwartałów 2017 roku.

Fig. 1 Szacunkowa wielkość konsumpcji paliw ciekłych w kraju po 3 kwartałach 2018 roku w porównaniu do 3 kwartałów 2017 roku. Konsumpcja paliw ciekłych po 3 kwartałach 2018 roku Wyniki konsumpcji paliw płynnych w Polsce w roku 2018, pomimo znacznego wzrostu cen tych paliw, są korzystne dla sektora naftowego w Polsce. Dobre wyniki

Bardziej szczegółowo

ET16. Kompaktowa swoboda ruchu w klasie koparek 1,5- tonowych. Konwencjonalne Koparki Gąsienicowe Z Nadwoziem

ET16. Kompaktowa swoboda ruchu w klasie koparek 1,5- tonowych. Konwencjonalne Koparki Gąsienicowe Z Nadwoziem ET16 Konwencjonalne Koparki Gąsienicowe Z Nadwoziem Kompaktowa swoboda ruchu w klasie koparek 1,5- tonowych Kompaktowe rozmiary, a przy tym najlepsza w swojej klasie w dziedzinie wielkości kabiny -to może

Bardziej szczegółowo

Kompakt z rozstawem osi 3250 mm, z dachem wysokim

Kompakt z rozstawem osi 3250 mm, z dachem wysokim maks. 2700 (pomiar przy podłodze) 1350 1520 3250 5261 2600 (pomiar przy ściance działowej) 1040 3250 5261 2600 (pomiar przy ściance działowej) Dopuszczalna masa całkowita [t] H ok. 55/6901 1040 1993 2426

Bardziej szczegółowo

10 dobrych uczynków dla Ziemi. czyli jak na co dzień możemy dbać o przyrodę

10 dobrych uczynków dla Ziemi. czyli jak na co dzień możemy dbać o przyrodę 10 dobrych uczynków dla Ziemi czyli jak na co dzień możemy dbać o przyrodę Zmniejszenie ilości odpadów Jak to możemy osiągnąć? Korzyści i zalety Korzystanie z tworzyw biodegradowalnych Nie marnujemy miejsca

Bardziej szczegółowo

Światła robocze do ciągników rolniczych: LED czy halogen?

Światła robocze do ciągników rolniczych: LED czy halogen? .pl https://www..pl Światła robocze do ciągników rolniczych: LED czy halogen? Autor: Ernest Jankowski Data: 27 czerwca 2017 Każdy ciągnik oryginalnie wyposażony jest w oświetlenie robocze, którego zadaniem

Bardziej szczegółowo

Zapraszamy wszystkich kierowców na przegląd rejestracyjny. Stacja Kontroli Pojazdów do 3.5 tony. przyjazna samochodom wyposażonym w instalacje gazu

Zapraszamy wszystkich kierowców na przegląd rejestracyjny. Stacja Kontroli Pojazdów do 3.5 tony. przyjazna samochodom wyposażonym w instalacje gazu Zapraszamy wszystkich kierowców na przegląd rejestracyjny Stacja Kontroli Pojazdów do 3.5 tony przyjazna samochodom wyposażonym w instalacje gazu SY/013/P Symbole pojazdów A,B,T,E, A- motocykle i motorowery;

Bardziej szczegółowo

ŹRÓDŁA NAPĘDU W MIEJSKIEJ KOMUNIKACJI AUTOBUSOWEJ -KIERUNKI INNOWACYJNOŚCI BARTŁOMIEJ WALCZAK

ŹRÓDŁA NAPĘDU W MIEJSKIEJ KOMUNIKACJI AUTOBUSOWEJ -KIERUNKI INNOWACYJNOŚCI BARTŁOMIEJ WALCZAK ŹRÓDŁA NAPĘDU W MIEJSKIEJ KOMUNIKACJI AUTOBUSOWEJ -KIERUNKI INNOWACYJNOŚCI BARTŁOMIEJ WALCZAK Solaris Bus & Coach Kierunek rozwoju komunikacji miejskiej Wymagania prawne Przepisy lokalne pojazdy elektryczne

Bardziej szczegółowo

MAN Truck & Bus Ekologicznie i ekonomicznie w przyszłość. MAN EURO VI: hybryda

MAN Truck & Bus Ekologicznie i ekonomicznie w przyszłość. MAN EURO VI: hybryda MAN Truck & Bus Ekologicznie i ekonomicznie w przyszłość MAN EURO VI: hybryda < 1 > Autobusy MAN Kompetencja, wiedza, doświadczenie < 2 > MAN w Polsce Od 21 lat na polskim rynku Ponad 14 500 wyprodukowanych

Bardziej szczegółowo

Szanowni Państwo, Powernews Grudzień Jak można uniknąć problemów z uruchomieniem samochodu zimą?

Szanowni Państwo, Powernews Grudzień Jak można uniknąć problemów z uruchomieniem samochodu zimą? Powernews Grudzień 2014 Szanowni Państwo, Czy wiesz, w jakim stanie jest akumulator w Twoim samochodzie? Większość kierowców nie zwraca na niego uwagi aż do momentu wystąpienia awarii. Jednak w momencie,

Bardziej szczegółowo

Polskie maszyny rolnicze: rolnicy stawiają na jakość

Polskie maszyny rolnicze: rolnicy stawiają na jakość https://www. Polskie maszyny rolnicze: rolnicy stawiają na jakość Autor: Łukasz Wasak Data: 1 lipca 2017 Oferta zagranicznych i polskich maszyn rolniczych jest ogromna. Silna konkurencja na rynku wymusza

Bardziej szczegółowo

Planowanie Gospodarki Niskoemisyjnej proekologiczne rozwiązania w transporcie. Marcin Cholewa Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

Planowanie Gospodarki Niskoemisyjnej proekologiczne rozwiązania w transporcie. Marcin Cholewa Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN Planowanie Gospodarki Niskoemisyjnej proekologiczne rozwiązania w transporcie Marcin Cholewa Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN Praca naukowa finansowana ze środków NCBiR w ramach

Bardziej szczegółowo

Hist s o t ri r a, a, z a z s a a s d a a a d zi z ał a a ł n a i n a, a

Hist s o t ri r a, a, z a z s a a s d a a a d zi z ał a a ł n a i n a, a Silnik Stirlinga Historia, zasada działania, rodzaje, cechy użytkowe i zastosowanie Historia silnika Stirlinga Robert Stirling (ur. 25 października 1790 - zm. 6 czerwca 1878) Silnik wynalazł szkocki duchowny

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych 723103

Wymagania edukacyjne Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych 723103 Wymagania edukacyjne PRZEDMIOT Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych KLASA II MPS NUMER PROGRAMU NAUCZANIA (ZAKRES) 723103 1. 2. Podstawowe wiadomości o ch spalinowych

Bardziej szczegółowo

PANELE I FARMY FOTOWOLTAICZNE (SOLARNE)

PANELE I FARMY FOTOWOLTAICZNE (SOLARNE) JAK CZERPAĆ ENERGIĘ ZE SŁOŃCA? PANELE I FARMY FOTOWOLTAICZNE (SOLARNE) Produkcja energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych nie jest już dziś kaprysem jest ekonomiczną i ekologiczną koniecznością. Kto

Bardziej szczegółowo