KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ ZESPÓŁ INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ FUNDACJA "FUNDUSZ WSPÓŁPRACY" Informacja. Nr 465

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ ZESPÓŁ INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ FUNDACJA "FUNDUSZ WSPÓŁPRACY" Styczeń 1997 Dorota Olejniczak Informacja Nr 465

2 BSE 1 Fundacja "Fundusz Współpracy" ustanowiona została 26 czerwca 1990 r. Założycielem Fundacji jest Skarb Państwa. Fundusz powołany został na podstawie decyzji Rady Ministrów przez Ministra-Członka Rady Ministrów Prof. Witolda Trzeciakowskiego. Obecnie w imieniu Skarbu Państwa jako fundatora działa Sekretarz Komitetu Integracji Europejskiej Danuta Hübner. Ministrem właściwym ze względu na cele Fundacji jest Minister Spraw Zagranicznych. Celem statutowym Fundacji jest "stymulowanie i wspieranie demokratycznych przekształceń i rozwoju gospodarki polskiej poprzez wspomaganie działalności Ministra - koordyntora pomocy zagranicznej, a w szczególności poprzez przyjmowanie i wykorzystywanie środków pieniężnych i rzeczowych uzyskiwanych w ramach pomocy dla Polski ze strony instytucji międzynarodowych, zagranicznych instytucji rządowych i prywatnych, oraz z innych źródeł" ( ő Statutu). Środki posiadane przez fundację powinny być w szczególności przeznaczone na: "a) finansowanie studiów restrukturyzacji gospodarki narodowej oraz ich ekspertyz związanych z polityką rządu; b) finansowanie ekspertyz związanych z aktywizacją działalności gospodarczej; c) dofinansowanie wydatków związanych z realizacją zadań i programów finansowych w zasadniczej części bezpośrednio ze środków dewizowych przeznaczonych na pomoc dla Polski; d) kredytowanie wybranych projektów inwestycyjnych, inicjowanie i stymulowanie rozwoju działalności produkcyjnej, handlowej i usługowej, zwłaszcza w celu zwiększenia eksportu, demonopolizacji gospodarki narodowej oraz tworzenia i usprawniania infrastruktury rynkowej; e) popieranie przedsięwzięć stymulujących rozwój gospodarczy; f) działalność społeczną i charytatywną" Cytowane powyżej określenie celów jest szerokie (patrz zwłaszcza sformułowanie punktów e i f) i nie wyczerpujące (statut jedynie przykładowo wskazuje określone rodzaje działalności, wyznaczając jednak charakter i kierunek działań: "w szczególności"). Faktyczne zawężenie i konkretyzacja celów jest konsekwencją faktu, iż Fundusz Współpracy jest fundacją "rządową" (powołaną na podstawie decyzji Rady Ministrów). Działania Fundacji podejmowane są bowiem "w ramach programów rozwoju gospodarczego i społecznego, przyjętych przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej z uwzględnieniem dziedzin wskazanych przez ofiarodawców" ( ő Statutu). Cele statutowe Fundacji zostały dookreślone w kwietniu 1996 r. Zgodnie ze zmianą Statutu: "realizując swoje cele Statutowe Fundacja działa na rzecz integracji europejskiej w szczególności poprzez: 1. prowadzenie działalności informacyjnej, publikacyjnej i promocyjnej w zakresie integracji europejskiej, a w szczególności integracji gospodarczej; 2. realizację europejskich programów pomocowych zbieżnych z celami Fundacji, w tym obsługę organizacyjną, techniczną i finansową". "Fundacja współdziała z organami administracji państwowej właściwymi w sprawach integracji europejskiej oraz pomocy zagranicznej w realizacji zadań zbieżnych z celami Fundacji". Majątkiem Fundacji jest kwota 5 miliardów złotych pochodząca ze sprzedaży środków ochrony roślin, otrzymanych w ramach programu pomocy EWG. Środki jakimi dysponuje Fundacja pochodzą ponadto z pomocy rzeczowej i finansowej ze strony zagranicznych i kra-

3 2 BSE jowych ofiarodawców (darowizny, spadki i zapisy, pobierane odsetki bankowe i kredytowe, wpływy z tytułu obrotu papierami wartościwymi, dochody z tytułu uczestnictwa w spółkach i inne). Fundacja nie prowadzi działalności gospodarczej. Zasadniczym przedmiotem działalności Fundacji jest przyjmowanie i wykorzystywanie środków uzyskiwanych z pomocy zagranicznej. W kwietniu 1996 r. ze Statutu wykreślono martwy zapis przewidujący podjęcie działalności gospodarczej. Z formalnego punktu widzenia zmiana statutu i charakter działania Fundacji nie wyklucza prowadzenia działalności gospodarczej w przyszłości (pod warunkiem dokonania odpowiedniego wpisu w rejestrze fundacji). Środki - źródła finansowania Zgodnie z danymi zamieszczonymi w sprawozdaniu z działalności Fundacji za rok 1995, na koniec tego roku Fundacja: - posiadała na rachunkach bankowych kwotę ,77 PLN., - uzyskała przychód w wysokości PLN. Źródłem przychodów były: - dotacje Komisji Europejskiej i państw europejskich udzielających pomocy Rządowi RP, - oprocentowanie środków finansowych uzyskane z kont bankowych od środków z roku 1995 i pozostałych z lat ubiegłych. Przeznaczenie (wykorzystanie) środków: - na realizację celów statutowych: PLN, - wydatki administracyjne: PLN, - wynagrodzenia, umowy zlecenia, umowy o dzieło: ,22 PLN, - suma udzielonych przez Fundację pożyczek organizacjom związanym z realizacją programów pomocowych dla Polski (pożyczek udzielono na wniosek Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej i Pomocy Zagranicznej): PLN. Powyższe dane: przychody Fundacji, pieniądze zgromadzone na rachunkach bankowych, pieniądze przeznaczone na realizację celów statutowych oraz na wynagrodzenia, uwzględnione w sprawozdaniu za 1995 rok są bardzo zbliżone do analogicznych danych odnoszących się do roku 1994 (znacząco wyższa była w 1995 roku jedynie kwota będąca sumą udzielonych pożyczek). Zachowana została relacja ilościowa między środkami przeznaczonymi na realizację celów statutowych a środkami wydatkowanymi na cele administracyjne, wynagrodzenia itp. Jak wynika ze sprawozdania z działalności Fundacji za rok 1995 (a także za rok 1994) zasadniczą część działalności Funduszu (działalności statutowej) stanowi realizowanie programów finansowanych z pomocy zagranicznej dla Polski. O ocenie działania Fundacji decyduje ocena efektywności realizowanych przez Fundację programów i ich merytoryczna zgodność z celami statutowymi. Następujące programy realizowane były w 1995 roku: (przedsiębiorczość) - Program wspierania bankowości spółdzielczej i importowa linia kredytowa dla sektora rolnego - "Agrolinia" (Phare):

4 BSE 3 program finansowany ze środków Phare Unii Europejskiej przeznaczonych w większej części na kredyty inwestycyjne dla małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych w sektorze rolnym, w pozostałej części - na szkolenia, doradztwo i publikacje. W ramach tego programu zawarto umowy szkoleniowe z bankami oraz porozumienia dotyczące kredytów restrukturyzacyjnych udzielanych przez banki regionalne zrzeszonym w nich bankom spółdzielczym. W roku 1995 środki rozdysponowano jedynie w jednym z trzech banków regionalnych. Działalność programu "Agrolinia" trwała 5 lat i rok 1995 został wyznaczony jako ostatni rok realizacji programu. - Program Wspierania Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw: całość funduszy została zakontraktowana w 1994 roku i rok 1995 był ostatnim rokiem funkcjonowania Programu. W tym roku prowadzono jedynie działania w ramach umów wcześniej zawartych: monitorowanie i udzielanie pomocy w zakresie szkolenia Centrom Wspierania Biznesu i Centrom Informacji, pomoc Fundacji Inicjatyw Społeczno- Ekonomicznych na cele działalności Agencji Inicjatyw Lokalnych, wspieranie działalności na rzecz ekoturystyki, promocja wysokiej technologii, przekazanie sprzętu zakupionego wcześniej ze środków Programu Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw (na Fundację tę scedowano prawa i obowiązki wynikające z umów dotyczących finansowania Centrów Wspierania Biznesu). Całość funduszy została zakontraktowana w 1994 roku i rok 1995 był ostatnim rokiem funkcjonowania Programu. W tym roku prowadzono jedynie działania w ramach umów wcześniej zawartych. - Program Rozwoju Sektora Prywatnego: pomoc doradczo-szkoleniowa, przekazanie sprzętu i wyposażenia biurowego dla Regionalnych Izb Gospodarczych oraz Centrów Wspierania Biznesu; wybór Regionalnych Agencji Rozwoju Regionalnego, które otrzymają wsparcie ze środków Funduszu. Rok 1995 był rokiem kończącym kontraktowanie funduszy Programu. Całość Programu, z dniem 1 stycznia 1996 r. przekazano Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw (rejestracja tej Fundacji zainicjowana została przez Fundusz Współpracy). - Program Dialog Społeczny: wspieranie rozwoju sektora organizacji pozarządowych poprzez: usługi informacyjne i prawne, szkolenia, dotacje na projekty własne organizacji. (inicjatywy lokalne, samorząd) - Program Inicjatywy Lokalne na Rzecz Zatrudnienia i Rozwoju Społeczno- Gospodarczego (Phare SED P9111): pomoc (szkoleniowo-doradcza, inwestycje, informacja, promocja rozwoju turystyki) wybranym gminom w realizacji pilotażowych programów rozwoju lokalnego, zmierzających do pobudzenia lokalnej gospodarki i wzrostu zatrudnienia; do programu wybrano 9 gmin. - Program Restrukturyzacji i Prywatyzacji Przedsiębiorstw Komunalnych: kontynuacja wspierania miast najbardziej zaawansowanych w procesie kompleksowych przekształceń usług komunalnych (realizacja projektów restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstw komunalnych w małych i średnich miastach); kontynuacja projektu zarządzania zasobami komunalnymi w Gdyni. - Współpraca Funduszu Współpracy z Resources Development Foundation (RDF) (8 czerwca - 31 grudnia 1995 r.): Fundusz podpisł umowę z RDF, w ramach której RDF dokonała analiz budżetowych w wyznaczonych miastach w związku z planowaną tam emisją obligacji komunalnych na cele inwestycyjne (Bielsko-Biała, Wrocław). Przedsięwzięcie sfinansowano ze środków przekazanych Funduszowi przez USAID.

5 4 BSE - Program Wspierania Samorządów Lokalnych (LGAP) Brytyjskiego Funduszu Know-How: w roku 1995 dokończono I fazę programu obejmującą wydanie publikacji o charakterze poradnikowo-podręcznikowym (dotyczących rozwoju ekonomicznego na szczeblu lokalnym, gospodarki mieszkaniowej i przestrzennej, finansów komunalnych). Rozpoczęto drugą fazę programu ukierunkowaną na wspieranie instytucji - ośrodków oferujących szkolenia dla kadr samorządowych. (Ośrodki szkoleniowe tworzą sieć LGAP). Zaprojektowano pilotaż kilku gmin - celem pilotażu jest pomoc w realizacji konkretnych problemów gmin. Pomoc dla samorządowców (szkoleniowa i informacyjna) jest realizowana dzięki współpracy z innymi programami i dociera do szerokiego kręgu odbiorców: - szkolenia radnych i pracowników samorządowych w oparciu o fundusze programu OMEGA Phare; - szkolenia i doradztwo w zakresie wspólnot mieszkaniowych dzięki kontaktom z USAID; - usługi informacyjne organizowane we współpracy z Agencją Rozwoju Komunalnego; - współpraca z Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej. (szkolnictwo, edukacja) - Program Pomocy Polsce w Dziedzinie Kształcenia i Szkolenia Zawodowego (PL9009): program prowadzony od kwietnia 1991 r. do czerwca Na realizację programu przeznaczono ECU. W roku 1995 zakończono wszystkie przedsięwzięcia. - Program Modernizacja Kształcenia i Szkolenia (PL9115/UPET): * modernizacja programów nauczania w szkołach zawodowych, * rozwój sieci Kolegiów Języków Obcych; zaplanowane przedsięwzięcia zrealizowano, prawie wszystkie przeznaczone fundusze (1.023 mln ECU) - wydatkowano. Program został zamknięty, jest jednak kontynuowany w części dotyczącej szkolnictwa zawodowego dzięki powołanym wcześniej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej (w ramach tego Programu) ośrodkom ds. modernizacji programów nauczania. - Program "Wdrażanie Zmodernizowanych Programów w Szkolnictwie Zawodowym" (IMPROVE PL9416) - kontynuacja PL9115/UPET. - Program Modernizacja Kształcenia Zawodowego (PL9210/MOVE): Program realizowany od maja 1993 r. Z przeznaczonej kwoty ECU, do końca 1995 wydano ECU. - Program "Managment Box - Counterpart Funds": program edukacyjno-szkoleniowy przy wykorzystaniu funduszy Counterpart Funds Phare Wspólnot Europejskich (Fundusz Współpracy jest administratorem tego Programu); - Biuro Koordynacji i Kształcenia Kadr Funduszu Współpracy w dziedzinie edukacji współpracuje także z poszczególnymi państwami (Japonia, Szwecja, RFN, Francja, Wielka Brytania, Australia). - W ramach Funduszu powstało jedyne w Polsce Centrum Korespondencyjne Euro Info. Sieć Euro Info Centres jest siecią zorganizowaną przez Komisję Wspólnot Europejskich. Poza Unią funkcjonuje w formie Centrów Korespondencyjnych. Celem Centrum w Polsce jest wszechstronny udział w procesie przygotowania Polski do integracji ze strukturami europejskimi poprzez udzielanie polskim przedsiębiorcom informacji o podstawach prawnych i zasadach funkcjonowania Unii Europejskiej, o formalno-prawnych warunkach współpracy gospodarczej z przedsiębiorstwami z krajów członkowskich. Centrum Korespondencyjne po-

6 BSE 5 przez swoje działanie wspiera współpracę polskich przedsiębiorstw z firmami oraz instytucjami krajów członkowskich. Większość programów zaplanowana i realizowana jest w czasie dłuższym niż jeden (1995) rok. Zamknięcie (zakontraktowanie) funduszów nie oznacza zakończenia określonej działalności. Czasem też działania Funduszu formalnie są zakończone ale określona część działalności przejmowana jest przez inne instytucje (np. Fundację Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw powołaną z inicjatywy Funduszu). Z analizy celów statutowych i działalności Fundacji wynika, że została ona powołana jako centrum do którego wpływają środki pochodzące z różnego rodzaju zagranicznych programów pomocowych. Gdyby fundacja nie funkcjonowała zagraniczne środki pomocowe prawdopodobnie znajdowałyby się w gestii różnych ministerstw i ulegałyby rozproszeniu z powodu braku skoordynowanego programu i planu ich wydatkowania, rozeznania hierarchii potrzeb. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż Fundacja nie prowadzi działalności gospodarczej, a więc część środków pomocowych jest przeznaczana na wydatki administracyjne funkcjonowania fundacji oraz na wynagrodzenia. Można przypuszczać, że koszty administrowania uzyskiwanymi środkami pomocowymi w sytuacji niepowołania Fundacji byłyby mniejsze, przyjmując nawet konieczność np. utrzymywania dodatkowych etatów urzędniczych w administracji rządowej. Innym aspektem powołania i funkcjonowania Fundacji może być wszakże jej większa wiarygodność (jako instytucji powołanej dla realizacji określonych celów) wobec potencjalnych ośrodków zagranicznych przekazujących środki finansowe. Wiarygodność może mieć wpływ na wysokość udzielanej pomocy, gotowość do jej udzielania i do realizacji wspólnych przedsięwzięć. W stosunku do Fundacji istnieje prawna możliwość rzeczywistej kontroli jej działalności. Poza bieżącą kontrolą która może być sprawowana przez Fundatora ( 9 Statutu), o prawidłowości działania fundacji nie tylko pod względem zgodności z przepisami prawa ale także pod względem celowości działań fundacji orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym (przy istotnym ograniczeniu kręgu podmiotów uprawnionych do wnioskowania o przeprowadzenie postępowania: art ustawy z dn. 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203). Stwierdzić należy, że realizowane programy odpowiadają merytorycznie celom Fundacji, a przeznaczone środki są sukcesywnie wykorzystywane w ramach zaplanowanych przedsięwzięć.