PRZEWODNIK Europejski przewodnik po procedurach postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego dzieci

Transkrypt

1 PRZEWODNIK Europejski przewodnik po procedurach postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego dzieci przygotowany w ramach projektu Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną Assen Poznań Wilno 2008

2 KOORDYNACJA: INGE ZWAAN GEMEENTE ASSEN (Urząd Miasta Assen), Holandia OPRACOWANIE: CZĘŚĆ PIERWSZA NELLY EVERTS BUREAU JEUGDZORG DRENTHE, Holandia AYA WOLTING GGD DRENTHE, Holandia MARIELE MIJNLIEF ENOVA EMANCIPATIE ADVIESBUREAU DRENTHE, Holandia CZĘŚĆ DRUGA BEATA KOLSKA-LACH TERENOWY KOMITET OCHRONY PRAW DZIECKA, POZNAŃ, Polska MAGDALENA CZUB TERENOWY KOMITET OCHRONY PRAW DZIECKA, POZNAŃ, Polska Współpraca: D. JASIŃSKA, J. Kęcińska KOMENDA MIEJSKA POLICJI, POZNAŃ, Polska P. HEJDUK, M. KARBOWSKA SĄD OKRĘGOWY, POZNAŃ, Polska H. NOWICKA, A. BANASZAK DANKOWSKA, A. KOLAT-JONIAK, K. KOSMOWSKA-KOCIK MIEJSKI OŚRODEK POMOCY RODZINIE, POZNAŃ, Polska M. GADOMSKA, K. RZESOŚ, A. CYTLAK MIEJSKIE CENTRUM INTERWENCJI KRYZYSOWEJ, POZNAŃ, Polska CZĘŚĆ TRZECIA AUŠRA KURIENĖ VŠĮ PARAMOS VAIKAMS CENTRAS (Centrum Wspierania Dzieci), Wilno, Litwa ERNA PETKUTĖ VŠĮ PARAMOS VAIKAMS CENTRAS, (Centrum Wspierania Dzieci), Wilno, Litwa IEVA DANIŪNAITĖ VŠĮ PARAMOS VAIKAMS CENTRAS, (Centrum Wspierania Dzieci), Wilno Współpraca: ROLANDAS KRUOPIS VŠĮ PARAMOS VAIKAMS CENTRAS, (Centrum Wspierania Dzieci), Wilno, Litwa Publikacja współfinansowana ze środków Programu Wspólnotowego DAPHNE II Koordynacja projektu Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną Stella Gołębiewska Urząd Miasta Poznania, Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych 2 Wydanie I Nakład 2000 egzemplarzy w języku polskim 100 egzemplarzy w języku holenderskim 1000 egzemplarzy w języku litewskim 1000 egzemplarzy w języku angielskim

3 Zapraszamy Państwa do lektury trzech publikacji, które są owocem wielomiesięcznej współpracy specjalistów z Poznania, Assen i Wilna, pracujących na rzecz dziecka krzywdzonego. W pracę włożyliśmy całą naszą wiedzę, doświadczenie...i serce, gdyż jesteśmy zespołem, który chce mówić głośno i wyraźnie... Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną. Do Państwa rąk trafia: Europejski przewodnik po procedurach postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego dzieci. Pozostałe publikacje to: Metodologia przesłuchiwania dzieci wykorzystywanych seksualnie i Podręcznik treningowy z zakresu rozpoznawania i pierwszej interwencji w przypadku wykorzystywania seksualnego dzieci. Wszystkich Zainteresowanych lekturą kolejnych książek prosimy o kontakt poprzez stronę internetową projektu: 3

4

5 PRZEWODNIK SPIS TREŚCI: Wstęp CZĘŚĆ Pierwsza Przewodnik po procedurach postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego dzieci w Prowincji Drenthe (Holandia) CZĘŚĆ DRUGA Przewodnik po procedurach postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego dzieci w Poznaniu (Polska) CZEŚĆ TRZECia Przewodnik po procedurach postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego dzieci w Wilnie (Litwa) Wnioski końcowe Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 5

6

7 PRZEWODNIK WSTĘP PRZEWODNIK PO INTERDYSCYPLINARNEJ WSPÓŁPRACY Zawiera porównanie sytuacji w trzech krajach współpracujących. Niniejszy przewodnik powstał w ramach europejskiego programu Daphne II Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną. Nad projektem wspólnie pracowały samorządy miejskie Poznania (Polska) i Assen (Holandia) oraz Centrum Pomocy Dzieciom w Wilnie (Litwa). Każde z tych państw jest sygnatariuszem Konwencji Praw Dziecka. Na początku projektu została opisana obecna sytuacja w kwestii podejścia do seksualnego wykorzystywania dzieci. Współpraca między Poznaniem, Assen i Wilnem pozwoliła spojrzeć krytycznym okiem na sytuację w każdym z krajów będących partnerami projektu. Każdy z tych krajów ma swoje silne i słabe strony w łańcuchu współpracy wokół kwestii seksualnego wykorzystywania dzieci. Porównanie sytuacji w trzech krajach współpracujących ujawniło następujące podobieństwa: przemoc seksualna wobec dzieci jest przestępstwem i jest karalna, przemoc seksualna wobec dzieci występuje częściej niż pokazują statystyki, jej wykrywanie i rejestrowanie wymaga udoskonalenia, zbyt mało uwagi poświęca się ofiarom i sprawcom, istnieje potrzeba współpracy interdyscyplinarnej, potrzebne jest kierownictwo i koordynacja działań. Zidentyfikowano również następujące różnice: przemoc seksualna wobec dzieci jest definiowana inaczej w każdym z trzech krajów. charakterystyczne dla Holandii: koncentracja na wykrywaniu i zapobieganiu, charakterystyczne dla Polski i Litwy: koncentracja na procesie po zgłoszeniu do prokuratury; bez zgłoszenia możliwości są ograniczone; brak wyspecjalizowanych funkcjonariuszy policji i urzędników sądowych, charakterystyczne dla Holandii i Litwy: w ostatnim czasie opracowano nową krajową politykę odnośnie przemocy seksualnej wobec dzieci. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 7

8 Obecnie w Holandii istnieje wiele organizacji i struktur zajmujących się przemocą seksualną wobec dzieci oraz rozbudowane jest ustawodawstwo odnośnie tej kwestii. Mimo to, niewiele przypadków jest zgłaszanych Punktom Poradnictwa i Zgłaszania Przypadków Wykorzystywania Dzieci, a ściganie sprawców odbywa się na niewielką skalę. Ostatnie badania pokazują, że liczba przypadków seksualnej przemocy wobec dzieci jest o wiele większa niż początkowo sądzono. Ministerstwo ds. Młodzieży i Rodziny chce poprawić współpracę między organizacjami oraz proponuje nowe ustawodawstwo i politykę w kwestii podejścia do wykorzystywania seksualnego dzieci. Nie ma przepisów o obowiązkowym zgłaszaniu, ale polityka ta się zmienia. Na Litwie niewiele uwagi poświęca się kwalifikacjom osób przesłuchujących i oskarżycieli. Nie ma przejrzystego mechanizmu organizacyjnego dotyczącego przesłuchań dzieci. Nie ma również procedur współpracy regulujących postępowanie w przypadkach wykorzystywania dzieci. Zauważa się także niedostatek wiedzy w tym temacie. W Polsce brakuje koordynacji działań różnych instytucji. Czasami ich działania powielają się wzajemnie. Brakuje spójnych procedur postępowania oraz propozycji odnośnie pracy ze sprawcami. Każdy z partnerów projektu opisał według ustalonego schematu najodpowiedniejszą procedurę postępowania, omówił ją i skonsultował z partnerami lokalnymi. Podstawowym celem jest wdrożenie tego przewodnika przez każdego z partnerów w swoich lokalnych warunkach. Dla wszystkich trzech partnerów projektu oczywiste jest to, że odpowiednie podejście do kwestii wykorzystywania seksualnego dzieci i walka z nim wymagają współpracy między różnymi instytucjami i organizacjami. Konieczny jest więc jasny podział zadań dotyczący poszczególnych zagadnień: rozpoznawania przemocy seksualnej wobec dziecka, ścigania sprawcy oraz pomocy ofiarom, ich rodzinom a także sprawcom. Konstrukcja niniejszego przewodnika jest następująca: na początku zamieszczony jest diagram obrazujący poszczególne łańcuchy działań podejmowanych przez specjalistów a następnie działania te są szczegółowo opisane. Aby działania te były skuteczne, konieczne jest zwiększanie świadomości społecznej oraz wiedzy i umiejętności specjalistów. W niniejszej publikacji zawarto schemat działań występujący w każdym z krajów oraz opisy proponowanych metod współpracy. Przygotował je każdy z partnerów projektu na swój własny sposób. Opisy te dostosowane są do lokalnych warunków każdego z krajów. 8

9 PRZEWODNIK Czytelnikom życzymy wiele mądrości i kreatywności w podejściu do kwestii powstrzymywania i zapobiegania seksualnego wykorzystywania dzieci, w wymiarze lokalnym i ogólnokrajowym oraz mamy nadzieję, że niniejszy przewodnik okaże się pomocny. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 9

10

11 Część Pierwsza PRZEWODNIK PO PROCEDURACH POSTĘPOWANIA W PRZYPADKACH WYKORZYSTYWANIA SEKSUALNEGO DZIECI w Prowincji Drenthe (Holandia)

12 Schemat współpracy ZAPOBIEGANIE I INFORMACJA SYGNALIZOWANIE I ZGŁASZANIE PODEJRZEŃ POWSRZYMYWANIE PRZEMOCY DOSTĘPNE WSPARCIE DLA OFIAR(Y), RODZICA/ÓW I SPRAWCY. POWSTRZYMYWANIE I OGRANICZANIE KONSEKWENCJI 2

13 PRZEWODNIK Obywatele Profesjonaliści najbliżej problemu: Opieka Zdrowotna nad Młodzieżą Przedszkola/Opieka nad Dziećmi Edukacja i Policyjny Wydział ds. Nieletnich Pomoc socjalna zwiększanie świadomości Spotkania rodziców Informacja/ kampanie publiczne Oferowanie kursów wychowania dzieci Szkolenia dla dzieci szkolnych materiały informacyjne ZAPOBIEGANIE I INFORMACJA Podstawowa i specjalistyczna opieka: Lekarz rodzinny, Ogólna Pomoc Społeczna, Instytucje Opieki nad Młodzieżą, MEE, Opieka nad Zdrowiem Psychicznym, Psychiatria Dzieci i Młodzieży i Specjaliści Policja Oskarżyciel Publiczny Sąd Spotkania rodziców kursy nt. wychowywania dzieci materiały informacyjne Policja: informowanie profesjonalistów materiały informacyjne Punkt Zgłaszania i Koordynacji Przypadków Przemocy Domowej Informacja/ kampanie publiczne materiały informacyjne BJZ/AMK Informacja/ kampanie publiczne Konsultacje i porady nt. profilaktyki materiały informacyjne Informowanie i szkolenie profesjonalistów Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 3

14 Obywatele Profesjonaliści najbliżej problemu: Opieka Zdrowotna nad Młodzieżą Przedszkola/Opieka nad Dziećmi Edukacja/Policyjny Wydział ds. Nieletnich Pomoc socjalna Kontakt z AMK Utrzymywanie kontaktu z dzieckiem Jeśli poważne zagrożenie zaangażować Policję Anonimowe zgłaszanie przestępstw Jeśli poważne zagrożenie zaangażować Policję Rejestrowanie w Drentse Verwijsindex SYGNALIZOWANIE I ZGŁASZANIE PODEJRZEŃ Podstawowa i specjalistyczna opieka: Lekarz rodzinny, Ogólna Pomoc Społeczna, Instytucje Opieki nad Młodzieżą, MEE, Opieka nad Zdrowiem Psychicznym, Psychiatria Dzieci i Młodzieży i Specjaliści Policja Oskarżyciel Publiczny Sąd Przestrzeganie procedur Kodeksu Zgłaszania Omówić ze współpracownikami Zapisywanie Omówić z rodzicami Omówić z innymi osobami związanymi ze sprawą Konsultacja /zgłoszenie AMK Stosować formularz zgłaszania BJZ Jeśli poważne zagrożenie zaangażować Policję Policja: informuje BJZ przez formularz zgłaszania obaw Policja i OM: śledztwo kryminalne Punkt Zgłaszania i Koordynacji Przypadków Przemocy Domowej Jeśli poważne zagrożenie zaangażować Policję Współpraca z BJZ/AMK Tymaczasowy nakaz ograniczający, jeśli konieczny BJZ/AMK Rozpocząć badanie Przestrzegać Protokołu działań AMK Konsultacje i porady AMK 4

15 PRZEWODNIK Profesjonaliści najbliżej problemu: Opieka Zdrowotna nad Młodzieżą Przedszkola/Opieka nad Dziećmi Edukacja/ Policyjny Wydział ds. Nieletnich Pomoc socjalna Działanie zgodnie z Kodeksem Zgłaszania POWSTRZYMYWANIE PRZEMOCY Podstawowa i specjalistyczna opieka: Lekarz rodzinny, Ogólna Pomoc Społeczna, Instytucje Opieki nad Młodzieżą, MEE, Opieka nad Zdrowiem Psychicznym, Psychiatria Dzieci i Młodzieży i Specjaliści Policja Oskarżyciel Publiczny Sąd Działanie zgodnie z Kodeksem Zgłaszania Przesłuchanie w specjalnym pokoju Śledztwo sądowe: lekarz razem z Policyjnym Wydziałem Badań Sądowych Punkt Zgłaszania i Koordynacji Przypadków Przemocy Domowej Przestrzeganie procedur zgłaszania przemocy domowej przez telefon Przestrzeganie kodeksu zgłaszania Jeśli to możliwe, rozpocząć program Pierwsza Pomoc w Przypadkach Przemocy Domowej BJZ/AMK RvdK AMK: przestrzeganie Protokołu działań Przestrzeganie kodeksu zgłaszania Dostęp BJZ: działanie zgodnie z podręcznikiem Ocena Potrzeb BJZ BJZ/AMK: stosowanie Oznak Bezpieczeństwa RvdK: rozpocząć śledztwo ochronne na żądanie BJZ/AMK Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 5

16 Profesjonaliści najbliżej problemu: Opieka Zdrowotna nad Młodzieżą Przedszkola/Opieka nad Dziećmi Edukacja/ Szkolna pomoc społeczna Policja Pomoc socjalna Działanie zgodnie z Kodeksem Zgłaszania Kierowanie do źródeł pomocy/ wsparcia Kontynuacja własnych kontaktów lub pomocy Podstawowa i specjalistyczna opieka: Lekarz rodzinny, Ogólna Pomoc Społeczna, Instytucje Opieki nad Młodzieżą, MEE, Opieka nad Zdrowiem Psychicznym, Psychiatria Dzieci i Młodzieży i Specjaliści Przestrzeganie Kodeksu Zgłaszania Kierowanie do konkretnej pomocy/wsparcia przeznaczonych dla ofiary, rodzica/ów i sprawcę/ów DOSTĘPNE WSPARCIE DLA OFIARY, RODZICA/ÓW I SPRAWCY. POWSTRZYMYWANIE I OGRANICZANIE KONSEKWENCJI Policja Oskarżyciel Publiczny Sąd Policja: Zastosowanie Prawnego Nakazu Ograniczającego Policja/OP: oskarżenie kryminalne Sąd: Ochrona Dziecka i/ lub umieszczenie poza domem Obowiązkowa terapia dla sprawcy Nadzór nad resocjalizacją Punkt Zgłaszania i Koordynacji Przypadków Przemocy Domowej Koordynacja systemu Kierowanie do źródeł pomocy/ wsparcia Organizowanie wsparcia, spotkań, nakazu ograniczającego BJZ/AMK RvdK BJZ /AMK: analiza BJZ prowadzanie resocjalizacji młodzieży dla niepełnoletnich sprawców BJZ: wdrażanie Środka Ochrony Młodzieży na żądanie RvdK BJZ: koordynacja przypadków RvdK: odpowiedzialność karna niepełnoletnich sprawców 6

17 Spis treści (Holandia) PRZEWODNIK Przedmowa... 9 Wstęp Zapobieganie i informacja Zawodowi opiekunowie najbliżej problemu Opieka zdrowotna nad młodzieżą (Youth Health Care) Grupy przedszkolne, opieka na dziećmi, edukacja Szkolna praca i pomoc socjalna Policja Opieka podstawowa i specjalistyczna Lekarze pierwszego kontaktu Pracownicy opieki społecznej Opieka nad zdrowiem psychicznym, psychiatria dzieci i młodzieży, specjaliści w tej dziedzinie Policja i oskarżyciel publiczny (OP) Biuro Opieki nad Młodzieżą, Punkt Poradnictwa i Zgłaszania Przypadków Wykorzystywania Dzieci (BJZ/AMK) Zgłaszanie i Koordynacja Przypadków Przemocy Domowej (MCHG) Sygnalizowanie i zgłaszanie Osoby indywidualne Profesjonaliści Policja i oskarżyciel publiczny BJZ/AMK MCHG Powstrzymywanie przemocy i ograniczanie konsekwencji Profesjonaliści Policja i oskarżyciel publiczny Biuro Opieki nad Młodzieżą, Punkt Poradnictwa i Zgłaszania Przypadków Wykorzystywania Dzieci (BJZ/AMK) Zgłaszanie i Koordynacja Przypadków Przemocy Domowej MCHG Sądowe Służby Poradnictwa Dziecięcego i Rodzinnego Pomoc/wsparcie według podejścia systemowego Wsparcie zawodowych doradców Pomoc początkowa i następcza Policja, wymiar sprawiedliwości i resocjalizacja BJZ en RvdK MCHG Źródła Zalecenia lokalne Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 7

18

19 PRZEWODNIK Przedmowa Niniejszy przewodnik został opracowany w ramach europejskiego programu Daphne II: Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną. Jest on wynikiem współpracy między samorządem miejskim Poznania (Polska), Centrum Pomocy Dzieciom w Wilnie (Litwa) i samorządem miejskim Assen (Holandia). Projekt ma na celu: 1. Opracowanie przewodnika po interdyscyplinarnej współpracy przydatnego w przypadkach wykorzystywania seksualnego dzieci. 2. Stworzenie programu szkoleń dla profesjonalistów różnych dziedzin dotyczącego sygnalizowania przypadków przemocy seksualnej wobec dzieci oraz podejmowania działań, gdy istnieją podejrzenia o taką przemoc. 3. Opracowanie raportu na temat sposobu przesłuchiwania dzieci wykorzystywanych seksualnie. Miasto Assen jest odpowiedzialne za Część 1 opracowanie przewodnika. Ścisła współpraca nawiązała się między Bureau Jeugdzorg, de GGD, policją, oskarżycielem publicznym, Prowincją Drenthe, NoorderMaat i Enovą. Wszyscy wymienieni partnerzy są reprezentantami głównej grupy ds. wykorzystywania dzieci, którą utworzono dla celów tego projektu. W ramach wsparcia projektu oraz w kontekście swojej pracy dyplomowej, studentka studiów licencjackich w dziedzinie służb społeczno-sądowych prowadzi badania nad zgłaszaniem i sygnalizowaniem przez instytucje przedszkolne, szkoły podstawowe, poradnie dziecięce i instytucje sprawujące opiekę nad dziećmi, przypadków wykorzystywania dzieci. Przedmiotem badań są również możliwości i opcje pracy z protokołami zgłoszeniowymi. Ponadto porównaliśmy dane pochodzące od oskarżyciela publicznego, policji, z Punktu Zgłaszania Przypadków Przemocy Domowej oraz Punktu Poradnictwa i Zgłaszania Przypadków Wykorzystywania Dzieci. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 9

20 Niniejszy przewodnik powstał w rezultacie wielu długotrwałych wymian opinii między lokalnymi partnerami oraz uzgodnień z partnerami międzynarodowymi. Informator ten powinien mieć znaczenie regionalne, ale musi również odpowiadać schematom międzynarodowym. W rezultacie porównania treści tego informatora z sytuacją w Poznaniu i Wilnie powstały zalecenia europejskie. Przewodnik odnosi się również do zmian w dziedzinie walki z wykorzystywaniem seksualnym dzieci w kraju i regionie Drenthe. Celem było opracowanie realistycznego przewodnika, który odnosiłby się do obecnego poziomu rozwoju w tej dziedzinie. Chcielibyśmy dostarczyć tę publikację koordynatorowi RAAK, który planuje wdrożyć multidyscyplinarne podejście do kwestii wykorzystywania dzieci w prowincji Drenthe w najbliższych latach. RAAK to skrót nazwy organizacji ds. refleksji i zespołowego działania w kwestii wykorzystywania dzieci (Reflection and Action Group Approach Child Abuse). Zasady RAAK u stale stanowiły wskazówki dla naszej pracy. Chcieliśmy również połączyć podejście do wykorzystywania seksualnego dzieci z podejściem do przemocy domowej w Drenthe. Uważamy, że opracowanie formalnego podejścia do przemocy seksualnej wobec dzieci stanowiłoby oczekiwany wynik tego projektu. Nowe prawo dotyczące kwestii Tymczasowych Ograniczających Nakazów Sądowych (Tijdelijk Huisverbod) dostarcza możliwości, by to osiągnąć. Podejście stosowane w Rotterdamie stanowi dla nas ogromną inspirację. Zajmujemy również pozytywne stanowisko odnośnie metody Trzy razy P, która ma zastosowanie w niemal wszystkich aspektach tego przewodnika. 10

21 PRZEWODNIK Wstęp Przemoc domowa Grożenie przemocą, w każdym miejscu, przez osobę z kręgu rodziny, przy czym przemoc definiowana jest jako: psychiczne, seksualne lub psychologiczne naruszenie osobistej integralności ofiary, w tym również wykorzystywanie. Do kręgu rodziny ofiary zalicza się: partnerów (obecnych i byłych), członków rodziny i przyjaciół rodziny. Przemoc wobec dzieci Każda forma interakcji natury fizycznej, psychologicznej lub seksualnej, która stanowi zagrożenie lub naruszenie integralności wobec osoby niepełnoletniej, do której jest ona zmuszana aktywnie lub biernie przez rodziców lub inne osoby, wobec których niepełnoletnia osoba znajduje się w relacji zależności lub w relacji ograniczonej wolności. Efektem takiego działania jest, lub może być fizyczna lub psychiczna krzywda osoby niepełnoletniej. Niniejszy przewodnik ma pełnić rolę zbioru wskazówek dotyczących podejścia do przemocy seksualnej wobec dzieci w Prowincji Drenthe. Nasi partnerzy w Poznaniu i Wilnie koncentrują się na przemocy seksualnej wobec dzieci. Miasto Assen, w porozumieniu ze swoimi lokalnymi partnerami, zdecydowało się poszerzyć to podejście do przemocy wobec dzieci w ogóle. Taki zakres wybrany przez Miasto Assen jest zgodny z podejściem organizacji RAAK. Podejście to stanowi część celu, jakim jest zakończenie przemocy w związkach, których cechą jest zależność. Przemoc wobec dzieci jest przestępstwem karanym na mocy prawa. Duża odpowiedzialność w zakresie zgłaszania podejrzeń i sygnałów wykorzystywania seksualnego spoczywa na obywatelach i profesjonalistach różnych dziedzin. Jednakże w praktyce często wśród zawodowych opiekunów wstępuje niechęć do podjęcia działań, czego rezultatem jest niedokonywanie zgłoszeń. Relatywnie mało zgłoszeń trafia do Punktu Poradnictwa i Zgłaszania Przypadków Wykorzystywania Dzieci (AMK, część Biura Opieki nad Młodzieżą) od za- Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 11

22 wodowych opiekunów. Ponadto policja nie dokonuje prawie żadnych zgłoszeń, co powoduje, że sprawcy przemocy wobec dzieci nie są ścigani. Przemoc wobec dzieci to przemoc domowa, jeśli sprawcy są osobami z kręgu rodziny ofiary. Podejście do przemocy domowej w Drenthe reguluje protokół Pierwsza pomoc w przypadkach przemocy domowej. W takich przypadkach pracują razem instytucje Oskarżyciela Publicznego, policji, resocjalizacji, Lokalnych Władz Zdrowotnych (GGD), psychiatrii sądowej, opieki społecznej, BJZ/AMK oraz ośrodka opiekuńczego dla kobiet. Protokół ten dostarcza również wskazówek postępowania wobec dzieci, gdy są one świadkami przemocy domowej. Nie ma jeszcze protokołu, który koncentrowałby się na kwestiach bezpośredniej przemocy wobec dzieci (oraz przemocy seksualnej) i który poświęcałby również uwagę sprawie pomocy/wsparcia dla sprawców i świadków. Dlatego też w tym informatorze zawarte są rady dotyczące sygnalizowania i zgłaszania przypadków przemocy, badań, postępowania sądowego oraz pomocy i wsparcia dla ofiar i sprawców. Aby uzyskać jasność co do rodzaju i zasięgu przemocy wobec dzieci oraz efektywnie postępować w takich przypadkach, należy wziąć pod uwagę następujące kwestie: Znajomość potencjalnych sygnałów (objawów przemocy). Porozumienie dotyczące obowiązku zgłaszania podejrzeń przez profesjonalistów pracujących z dziećmi. Protokół podejścia interdyscyplinarnego. Koordynację i prowadzenie przypadków. Obowiązki należące do profesjonalistów, które należy wypełnić, aby doprowadzić do skutecznego zwalczania przemocy wobec dzieci, są podsumowane w kolejnych rozdziałach. 12

23 PRZEWODNIK 1. Zapobieganie i informacja Bezpieczny dom jest podstawą zdrowego rozwoju dzieci, dzięki czemu stają się one niezależnymi, dorosłymi obywatelami, współtworzącymi społeczeństwo. Każde dziecko bez wyjątku, ma prawo do bezpiecznego domu, którego członkowie doświadczają pozytywnej uwagi i wzajemnego wsparcia. Budowanie bezpieczeństwa w rodzinie wymaga stworzenia łatwo dostępnego systemu wsparcia ze strony władz publicznych, instytucji i indywidualnych osób w kwestiach wychowywania dzieci i przeciwdziałania przemocy. W procesie zwiększania świadomości w tym zakresie przydatne okazać się mogą kampanie informacyjne, kierujące uwagę na różne typy przemocy wobec dzieci. Nad dobrem dziecka powinni czuwać nie tylko profesjonaliści, ale również inne osoby z jego otoczenia, jak np. członkowie rodziny, przyjaciele czy sąsiedzi. Są to dorośli, którzy z jednej strony zauważają strach i deprywację dziecka, a z drugiej strony wykazują troskę o dziecko i działają w wyniku tych obserwacji. W tym sensie na wszystkich osobach dorosłych spoczywa odpowiedzialność za dobro dzieci w naszym społeczeństwie. Co więcej, wymaga się także tego, aby osoby zawodowo opiekujące się dziećmi, również uczyniły krok naprzód w kwestii świadomości i zwiększenia kompetencji na tym polu. Dla osiągnięcia powyższego konieczne jest włączenie tematyki przemocy wobec dzieci na stałe do programów studiów i szkoleń dla zawodowych opiekunów oraz do programów kursów dodatkowych utrwalających wiedzę. Definicja obowiązków w dziedzinie zapobiegania oraz informacji o (seksualnej) przemocy wobec dzieci. Obowiązki w podziale na grupy zawodowe: 1.1. Zawodowi opiekunowie najbliżej problemu Zawodowi opiekunowie pełnią ważną rolę w zapobieganiu przemocy. Pracują oni z dziećmi i młodzieżą w placówkach opieki zdrowotnej, w placówkach Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 13

24 opiekuńczych, edukacyjnych, pomocy społecznej, w przedszkolach, szkołach, na policji Opieka zdrowotna nad młodzieżą (Youth Health Care) Współpraca z Centrum na rzecz Młodzieży i Rodziny (Centrum Jeugd en Gezin, CJG), istnieje łatwo dostępny, wyraźnie rozpoznawalny punkt, do którego rodzice i dzieci mogą się zwrócić z pytaniami dotyczącymi wychowania. Przykładem mogłoby być oferowanie wszystkim rodzicom edukacyjnych godzin konsultacyjnych. Udzielanie adekwatnych informacji o możliwościach uzyskiwania pomocy, o tym do kogo się skierować. Wzmacnianie własnej wrażliwości na sygnały poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały. Regularne organizowanie warsztatów dla dzieci szkolnych, na temat tego, jak się bronić. Korzystanie z elektronicznej kartoteki dziecka. Jeśli rodzice nie orientują się w sytuacji, składanie wizyty w domu. Aktywne oferowanie niewielkiego wsparcia pedagogicznego. Opracowywanie i przeprowadzanie kampanii publicznej na temat wychowywania dzieci w pozytywny sposób. Rozdawanie materiałów informacyjnych, rozwieszanie plakatów itp. o publicznych kampaniach na temat (pozytywnego) wychowania, wykorzystywania dzieci i przemocy domowej Grupy przedszkolne, opieka na dziećmi, edukacja Organizowanie wieczorków dla rodziców, między innymi na temat: pozytywnych aspektów wychowania. Wzmacnianie własnej wrażliwości na sygnały poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy. Rozdawanie materiałów informacyjnych, rozwieszanie plakatów itp. o publicznych kampaniach na temat pozytywnego wychowania, wykorzystywania dzieci i przemocy domowej. 14

25 PRZEWODNIK Szkolna opieka społeczna i pomoc socjalna Udzielanie adekwatnych informacji o możliwościach uzyskiwania pomocy, o tym do kogo się skierować. Regularne organizowanie warsztatów dla dzieci szkolnych, na temat tego, jak się bronić. Wzmacnianie własnej wrażliwości na sygnały o istnieniu przemocy poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy. Rozdawanie materiałów informacyjnych, rozwieszanie plakatów itp. o publicznych kampaniach na temat (pozytywnego) wychowania, wykorzystywania dzieci i przemocy domowej Policja Wzmacnianie własnej wrażliwości na sygnały o istnieniu przemocy poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy. Rozdawanie materiałów informacyjnych, rozwieszanie plakatów itp. o publicznych kampaniach na temat (pozytywnego) wychowania, wykorzystywania dzieci i przemocy domowej Pomoc/wsparcie początkowe i późniejsze Są to profesjonaliści mający obowiązek opieki, np. lekarze pierwszego kontaktu, pracownicy szkolni i opieki społecznej, Mee* (sektor LVG), profesjonaliści zajmujący się zdrowiem psychicznym, psychiatrią dzieci i młodzieży, specjaliści w tej dziedzinie Lekarze pierwszego kontaktu Łatwo dostępne osoby, z którymi można się kontaktować- odbierające pytania, sygnały i zgłoszenia, udzielające porad. Udzielanie adekwatnych informacji o możliwościach uzyskiwania pomocy, o tym do kogo się skierować. Wzmacnianie własnej wrażliwości na sygnały o istnieniu przemocy poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy. Rozdawanie materiałów informacyjnych, rozwieszanie plakatów itp. o publicznych kampaniach na temat (pozytywnego) wychowania, wykorzystywania dzieci i przemocy domowej. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 15

26 Pracownicy opieki społecznej We współpracy z opieką zdrowotną nad młodzieżą oraz CJG, tworzenie łatwo dostępnego i wyraźnie rozpoznawalnego punktu, do którego rodzice i dzieci mogą się zwrócić z wszelkimi pytaniami dotyczącymi wychowania. Przykładem jest oferowanie edukacyjnych godzin konsultacyjnych dla wszystkich rodziców. Wzmacnianie własnej wrażliwości na sygnały o istnieniu przemocy poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy. Regularne organizowanie warsztatów dla dzieci szkolnych, na temat tego, jak się bronić. Aktywne oferowanie niewielkiego wsparcia pedagogicznego. Udzielanie adekwatnych informacji o możliwościach uzyskiwania pomocy, o tym do kogo się skierować. Rozdawanie materiałów informacyjnych, rozwieszanie plakatów itp. o publicznych kampaniach na temat (pozytywnego) wychowania, wykorzystywania dzieci i przemocy domowej Mee* (sektor LVG), profesjonaliści zajmujący się zdrowiem psychicznym, psychiatrią dzieci i młodzieży, specjaliści w tej dziedzinie Wzmacnianie własnej wrażliwości na sygnały o istnieniu przemocy poprzez udział w regularnych szkoleniach, uaktualnianie własnej wiedzy, aktywne pytanie o sygnały o istnieniu przemocy. Rozdawanie materiałów informacyjnych, rozwieszanie plakatów itp. o publicznych kampaniach na temat (pozytywnego) wychowania, wykorzystywania dzieci i przemocy domowej Policja i oskarżyciel publiczny (Openbaar Ministerie, OM) Emisja informacji dla zawodowych opiekunów o możliwościach podejmowania działań sądowych (między innymi o różnych środkach, które można zastosować, jak np. tymczasowy ograniczający nakaz sądowy) Biuro Opieki nad Młodzieżą (Bureau Jeugdzorg, BJZ) / Punkt Poradnictwa i Zgłaszania Przypadków Wykorzystywania Dzieci (Advies en Meldpunt Kindermishandeling, AMK) Łatwo dostępny punkt do kontaktu odnośnie pytań i porad. * MEE jest organizacją mającą na celu oferowanie pomocy osobom niepełnosprawnym, z ograniczeniami lub przewlekle chorym. 16

27 PRZEWODNIK Informowanie i szkolenie zawodowych opiekunów na temat: sygnalizowania przemocy przez osoby z bezpośredniego otoczenia dziecka, pierwszego i kolejnego zgłaszania przemocy, rejestrowania podejrzeń i sygnałów Zgłaszanie i Koordynacja Przypadków Przemocy Domowej (Meld- coördinatiepunt huiselijk geweld, MCHG) Łatwo dostępny punkt do kontaktu odnośnie pytań i porad. Koordynowanie publicznej kampanii przeciwko przemocy domowej oraz na temat dzieci jako świadków przemocy domowej. Koordynacja i pełnienie roli w informowaniu, zachęcaniu do poprawy znajomości tematu oraz szkolenie zawodowych opiekunów. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 17

28

29 PRZEWODNIK 2. Sygnalizowanie i zgłaszanie W przypadku przemocy wobec dzieci niezbędne jest, aby oznaki tej przemocy zostały szybko i precyzyjnie zinterpretowane oraz następnie, aby zostały podjęte natychmiastowe i adekwatne działania. Jeśli rodzice tracą kontrolę nad wychowaniem swoich dzieci (lub istnieje taka groźba), bardzo ważne jest, aby rozpoznać i zidentyfikować pierwsze tego sygnały. Osoby, do których kompetencji zawodowych należy praca z dziećmi, oraz osoby, które pracują z dorosłymi, będącymi z jednej strony klientami/pacjentami, a z drugiej również rodzicami dzieci, muszą być bardziej czujni na odebranie na czas sygnałów, a także powinni wiedzieć, jakie działania należy podjąć (Kodeks Zgłaszania Przypadków Przemocy wobec Dzieci Child Abuse ReportingCode*). Odnosi się to nie tylko do profesjonalistów również inne osoby z otoczenia dziecka, np. członkowie rodziny, przyjaciele czy sąsiedzi, powinny czuwać nad jego dobrem Osoby indywidualne Jeśli osoba indywidualna ma podejrzenia o przemoc seksualną wobec dziecka, znajdują zastosowanie następujące opcje. W przypadku poważnego zagrożenia i popełniania przestępstw: natychmiast skontaktować się z policją. Nawiązać kontakt z AMK lub MCHG, aby otrzymać poradę lub dokonać zgłoszenia. W wyjątkowych przypadkach, zgłosić za pośrednictwem anonimowego zgłaszania przestępstw (Meld misdaad anoniem). W każdym przypadku, pozostawać w kontakcie z dzieckiem. * Kodeks zgłaszania Wykorzystywania dzieci i przemocy domowej musi być częścią polityki instytucji organizacji, które mogą mieć styczność z przypadkami przemocy wobec dzieci. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 19

30 Definicja obowiązków w obszarze sygnalizowania i zgłaszania Obowiązki w podziale na pola zawodowe: 2.2. Profesjonaliści Kiedy profesjonaliści pracujący z dziećmi lub spełniający rolę opiekunów mają jakiekolwiek podejrzenia o przemoc domową lub seksualne wykorzystywanie dziecka, postępują według kodeksu zgłaszania, który został opracowany w ich organizacji we współpracy z BJZ/AMK lub MCHG. Wspomniany kodeks zgłaszania musi zawierać następujące kroki: A. Szczegóły podejrzeń: W przypadku poważnego zagrożenia natychmiast zawiadomić policję. Bezpośrednie złożenie oświadczenia na policji, jeśli powaga podejrzeń i/lub ochrona możliwych ofiar sprawia, że takie działanie jest konieczne i jeśli ocena rezultatów podejmowania innych kroków okazuje się niewystarczająca dla ochrony dziecka. Przed złożeniem oświadczenia policji, zawodowy opiekun omawia tę sprawę z osobą, która spełnia kierowniczą funkcję w jego/jej organizacji, oraz jeśli nie miało miejsca zgłoszenie, także z BJZ/AMK lub MCHG. Dołożenie starań w celu uzyskania jasności w kwestii oznak lub sygnałów, w celu możliwości określenia czy występuje przypadek przemocy domowej lub seksualnego wykorzystywania dziecka. Można to zrealizować przez wizyty w domu, badanie przeprowadzone przez lekarza ze służby ds. zdrowia młodzieży (youth health service) lub skonsultowanie się z innymi profesjonalistami. Unikanie opieki powinno być zawsze uważane za ostrożny powód do obaw. Wewnętrzne konsultacje z kompetentnym kolegą z pracy lub z pracownikiem MCHG lub BJZ/AMK w celu ustalenia, czy możliwe jest określenie i zdefiniowanie sygnałów podejrzenia. Zgłaszanie podejrzeń tak szybko, jak to możliwe w BJZ/AMK lub MCHG oraz informowanie osób, których dotyczy sprawa. Stosowanie standardowego formularza zgłaszania BJZ/AMK. Opracowanie planu działań w celu zapewnienia wszelkiego koniecznego wsparcia/pomocy lub zapoczątkowania takiego wsparcia/pomocy z innego źródła, jeśli podejrzenie o przemocy, jako wynik standardowej analizy ryzyka, nie daje powodu do natychmiastowego zgłaszania. Należy to przygotować w taki sposób, aby osoba lub osoby zaangażowane mogły powstrzymać przemoc, której dotyczy podejrzenie, dzięki własnym działaniom pomocowym oraz przy pomocy innych. B. Działania wobec osoby lub osób, których dotyczy sprawa Przedyskutowanie podejrzeń z osobą lub osobami, których dotyczy sprawa, chyba że nie jest to możliwe, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo własne tej 20

31 PRZEWODNIK osoby, bezpieczeństwo osób, których dotyczy sprawa, lub innych osób, lub jeśli istnieje uzasadniona obawa, że osoba, której dotyczy sprawa, wycofa się w rezultacie rozmowy i przestanie się kontaktować. Omówienie z osobą lub osobami, których dotyczy sprawa, zamiaru zgłoszenia podejrzeń do BJZ/AMK lub MCHG. Bezwzględne przestrzeganie zasady informowania osoby lub osób, których dotyczy sprawa, o zgłaszaniu, chyba że nie jest to możliwe, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo własne tej osoby, bezpieczeństwo osób, których dotyczy sprawa, lub innych osób, lub jeśli istnieje uzasadniona obawa, że osoba, której dotyczy sprawa, wycofa się w rezultacie takiej rozmowy i przestanie się kontaktować. Utrzymywanie stałego kontaktu z osobą lub osobami, których dotyczy sprawa, oraz, jeśli to konieczne, zgłoszenie przemocy na późniejszym etapie. Jeśli dokonano skierowania do pomocy/wsparcia innego typu, osobiście należy zadbać o wypracowanie dalszych uzgodnień z osobą lub osobami, których dotyczy sprawa. Na kolejnych etapach pomocy oraz w ocenie wymaganych kroków, należy wziąć pod uwagę sytuację wszystkich członków rodziny (dorosłych i dzieci). C. Rejestrowanie Dla uzyskania jasności, należy rejestrować wszelkie istotne informacje na temat przemocy domowej lub seksualnego wykorzystywania dziecka oraz wszystkie starania w Elektronicznej Kartotece Dziecka (elektronisch kind dossier) lub w Indeksie Odesłań Prowincji Drenthe (Drentse Verwijsindex) (częścią powyższego są również informacje o spotkaniach doradczych ze stronami trzecimi lub na zewnątrz organizacji własnej, a także zgłaszanie do BJZ/AMK lub MCHG). D. Warunki Aktywne pytanie o sygnały oraz ich wprowadzanie na spotkaniach roboczych, w sieciach i grupach współpracy. Uwzględnianie i podkreślanie zwiększonego ryzyka seksualnego wykorzystywania dzieci w sytuacjach przemocy domowej Policja i oskarżyciel publiczny Zgłaszanie podejrzeń o przemoc domową lub seksualne wykorzystywanie dzieci do BJZ/AMK za pośrednictwem standardowego formularza. Zbieranie informacji na temat sygnałów/podejrzeń. Rejestrowanie wszelkich istotnych informacji w BPS. W przypadkach poważnych podejrzeń o seksualną przemoc wobec dziecka, wydawanie tymczasowego nakazu ograniczającego. Współpraca z BJZ/AMK w tej kwestii. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 21

32 2.4. BJZ/AMK Podczas pierwszego kontaktu z osobą, która prosi o poradę lub konsultację, istotne jest omówienie następujących kwestii: intencje i oczekiwania, problem, podział obowiązków, metoda pracy i opcje oferowane przez AMK, anonimowość rodziny, poufność zawodowa i kodeks zawodowy, możliwe programy kontrolne (porady, konsultacje i zgłaszanie), znaczenie różnych programów kontrolnych, rejestrowanie danych oraz regulamin prywatności, obowiązek informacyjny AMK wobec dziecka i rodziny. Na spotkaniach doradczych i konsultacyjnych, zachęcanie zawodowych opiekunów do podjęcia maksymalnej odpowiedzialności w podejściu do oczywistych przypadków wykorzystywania. W przypadku zgłaszania przemocy seksualnej wobec dziecka, rozpoczynanie analizy od zebrania informacji od osoby, która dokonała zgłoszenia. Dokonanie ustaleń odnośnie podziału obowiązków pomiędzy osobę zgłaszającą a BJZ/AMK. Na podstawie tej informacji określenie pilności sprawy. Po otrzymaniu zgłoszenia, w przeciągu 5 dni, powinien rozpocząć się proces zbierania informacji i oceny, podczas którego profesjonaliści będą wyciągać wnioski odnośnie tego, czy zaistniał przypadek jakiejkolwiek formy seksualnej przemocy wobec dziecka lub dzieci, których dotyczy zgłoszenie, i/lub innych niepełnoletnich osób w danej rodzinie. Podczas badania podejrzeń istotne jest nawiązywanie kontaktu z rodzicami i dziećmi, osobą zgłaszającą, domniemanym sprawcą, upoważnionymi instytucjami oraz poproszenie zawodowych opiekunów o potrzebne dane (można tego dokonać bez pozwolenia ze strony osób, których dotyczy sprawa). W terminie trzynastu tygodni od rozpoczęcia analizy przypadku, wskazanie kroków, których rezultatem jest zgłoszenie MCHG Współpraca z BJZ/AMK jeśli istnieje podejrzenie o seksualną przemoc wobec dziecka. W przypadkach poważnych podejrzeń, poradzenie osobie zgłaszającej, aby złożyła oświadczenie policji lub zgłosiła sprawę do BJZ/AMK. W przypadku otrzymania sygnałów o przemocy domowej, której świadkami są dzieci, skontaktowanie się z policją. Zaangażowanie JGZ w celu potwierdzenia podejrzeń. 22

33 PRZEWODNIK 3. Powstrzymywanie przemocy i ograniczanie konsekwencji Badania dostarczyły nam wiedzy o tym, że przemoc może prowadzić do krzywdy dziecka oraz że uczenie lub zmiana zachowania dziecka przez przemoc nie są efektywne. Przemoc w wychowaniu dzieci może spowodować długotrwałą fizyczną i psychologiczną krzywdę oraz zagrożony może być rozwój tych dzieci. Zawodowy opiekun, który pracuje z dziećmi lub z dorosłymi,(którzy poza tym, że są klientami/pacjentami, są również rodzicami dzieci) zobowiązany jest podjąć kroki, których rezultatem powinno być powstrzymanie przemocy tak szybko, jak to możliwe. Definicja obowiązków w obszarze powstrzymywania przemocy i ograniczania jej konsekwencji Obowiązki w podziale na pola zawodowe: 3.1. Profesjonaliści Do tej kategorii należą wszyscy profesjonaliści, którzy pracują z dziećmi i/ lub odgrywają rolę pomocniczą. Na profesjonalistach spoczywa szczególna odpowiedzialność w przypadkach udowodnionej przemocy domowej lub seksualnego wykorzystywania dzieci. Postępują oni według kodeksu zgłaszania, który został opracowany w ramach ich organizacji we współpracy z BJZ/AMK i MCHG. Zawiera on następujące kroki: A Działania wobec osób, których dotyczy sprawa Podejmowanie wymaganych kroków, których rezultatem powinno być udzielenie osobom, których dotyczy sprawa, pomocy/wsparcia oraz powstrzymanie przemocy. Jak najszybsze przeprowadzenie rozmowy na temat przemocy seksualnej wobec dzieci z osobą lub osobami, których dotyczy sprawa, po to, aby zachęcić je do podjęcia wymaganych kroków, zmierzających do powstrzymania Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 23

34 przemocy, jak również udzielenie tym osobom, pomocy/wsparcia, których potrzebują. Powyższej rozmowy nie należy przeprowadzać tylko wtedy, gdy ocena wskazuje, że byłoby to działanie nieodpowiedzialne wobec bezpieczeństwa własnego osoby prowadzącej analizę problemu, bezpieczeństwa osób, których dotyczy sprawa, lub innych osób, a także jeśli istnieje uzasadniona obawa, że osoba, której dotyczy sprawa, wycofa się w rezultacie takiej rozmowy i przestanie się kontaktować. Jeśli standardowa analiza ryzyka pokazuje, że ma miejsce poważny przypadek przemocy domowej lub seksualnego wykorzystywania dzieci, zawodowy opiekun kontaktuje się z BJZ/AMK lub MCHG tak szybko, jak to możliwe. Istnieje wymóg informowania osoby lub osób, których dotyczy sprawa, o zgłaszaniu, chyba że nie jest to możliwe, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo własne osoby prowadzącej analizę problemu, bezpieczeństwo osób, których dotyczy sprawa, lub innych osób, a także jeśli istnieje uzasadniona obawa, że osoba, której dotyczy sprawa, wycofa się w rezultacie takiej rozmowy i przestanie się kontaktować. Należy utrzymywać własne, stałe kontakty z osobą lub osobami, których dotyczy sprawa, oraz, jeśli to konieczne, zgłaszać informacje o popełnieniu przestępstwa na późniejszym etapie. Również, jeśli dokonano skierowania do innych instytucji pomocy/wsparcia, osobiście należy dokonać dalszych ustaleń z osobą lub osobami, których dotyczy sprawa. Analizą linii pomocy i oceniania wymaganych kroków, należy objąć nie tylko sytuację osoby lub osób, których dotyczy sprawa, ale również sytuację innych członków rodziny. Jeśli zostaje podjęta decyzja, aby nie zgłaszać, ale zaoferować osobiście pomoc lub zorganizować pomoc, należy takie ustalenie przedyskutować z kompetentnym kolegą, zajmującym się daną dziedziną lub z BJZ/AMK lub MCHG. W przypadku, gdy pojawia się spór z owym kompetentnym kolegą odnośnie wymaganych kroków, zawsze o radę należy poprosić BJZ/AMK lub MCHG. B Rejestrowanie Należy dokładnie zarejestrować wszelkie istotne informacje w aktach osoby lub osób, których dotyczy sprawa, oraz w Elektronicznej Kartotece Dziecka lub Indeksie Odesłań Prowincji Drenthe. Do istotnych danych należą również informacje dotyczące konsultacji doradczych ze stronami trzecimi w ramach danej instytucji lub poza nią. Częścią istotnych danych jest również zgłoszenie do BJZ/AMK lub MCHG. 24

35 PRZEWODNIK C Program sądowy Złożenie bezpośredniego oświadczenia na policji, jeśli powaga faktu, który został ustalony i/lub ochrona potencjalnych ofiar zmusza daną osobę do złożenia takiego oświadczenia, ponieważ nie można oczekiwać wystarczających rezultatów innych procedur, które taka osoba mogłaby wszcząć. Przed złożeniem takiego oświadczenia należy omówić tę sprawę z osobą, która spełnia kierowniczą funkcję w danej organizacji, oraz, jeśli nie miało miejsca zgłoszenie, także z BJZ/AMK i/lub MCHG. Niezależnie wyznaczony profesjonalista również najpierw omawia sprawę z kolegą ze swojej dziedziny i, jeśli zgłoszenie nie miało miejsca, także z BJZ/ AMK i/lub MCHG. Należy poinformować osobę lub osoby, których dotyczy sprawa, o oświadczeniu, chyba że nie jest to możliwe, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo własne danej osoby, bezpieczeństwo osób, których dotyczy sprawa, lub innych osób, lub jeśli istnieje uzasadniona obawa, że osoba, której dotyczy sprawa, wycofa się w rezultacie takiej informacji i przestanie się kontaktować Policja i wymiar sprawiedliwości Przesłuchanie ofiary w pokoju lub studio jeśli to konieczne, we współpracy z Centrum Diagnostycznym UMCG (Uniwersyteckiego Centrum Medycznego w Groningen). Badania sądowe (jeśli to konieczne, we współpracy z lekarzem medycyny sądowej, GGD). Odebranie oświadczenia podejrzanego. Gdzie to możliwe, oficjalne ściganie podejrzanego. Rejestracja w programie Pierwsza Pomoc w Przypadkach Przemocy Domowej Nałożenie na sprawcę tymczasowego nakazu ograniczającego we współpracy z BJZ/AMK i MCHG BJZ/AMK Natychmiast po podjęciu decyzji o działaniu następującym po dokonaniu zgłoszenia, należy skontaktować się z osobą, która zgłasza, aby poinformować ją o tym fakcie. Podczas tego kontaktu omówiona zostanie też kwestia tego, co zawodowy opiekun może zrobić, by powstrzymać przemoc oraz pomóc osobom, których dana sprawa dotyczy. Zgłoszenie policji przemocy seksualnej wobec dziecka, zgodnie z protokołem Polityka Zgłaszania BJZ/AMK (aangiftebeleid BJZ/AMK), jeśli powaga i zakres przemocy domowej lub seksualnego wykorzystywania dziecka dają do tego powody. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 25

36 Po dokonaniu oceny następuje przekazanie. Przekazanie związane jest z problemami, jakie określono w fazie analizy i w fazie oceny. Powinno ono skutkować powstrzymaniem przemocy. Podejmowanie inicjatywy w decydowaniu, jaki rodzaj pomocy/wsparcia jest najbardziej odpowiedni dla danej niepełnoletniej osoby lub osób. Jeśli to możliwe, zastosowanie Oznak bezpieczeństwa (Signs of Safety). Jeśli nie udaje się ustalić tego, kto jest odpowiedzialny za daną osobę niepełnoletnią, problem powinien być przekazany Sądowym Służbom Poradnictwa i Wsparcia dla Dzieci i Rodzin (Children and Family Court Advisory and Support Service). Poinformowanie policji i/lub Wydziału Sprawiedliwości, jeśli sytuacja dziecka lub innej niepełnoletniej osoby lub osób daje ku temu powody. Kiedy zaangażowanie BJZ/AMK zmierza ku końcowi, skontaktowanie się ponownie z osobą zgłaszającą. Podczas tego kontaktu osoba zgłaszająca jest informowana o działaniach podejmowanych w celu powstrzymania przemocy oraz pomocy osobom, których dana sprawa dotyczy. Omawiany jest również sposób, w jaki osoba zgłaszająca może wesprzeć te działania. BJZ/AMK oraz osoba zgłaszająca ustalają, na zakończenie tego kontaktu, że osoba zgłaszająca dokona nowego zgłoszenia, jeśli ponownie zidentyfikuje przemoc domową lub seksualne wykorzystywanie dziecka. Wszelkie istotne informacje powinny zostać zarejestrowane w aktach osoby lub osób, których sprawa dotyczy. Informacje będą połączone z Elektroniczną Kartoteką Dziecka i/lub Indeksem Odesłań Prowincji Drenthe MCHG Przy każdym zgłoszeniu przemocy domowej należy ocenić, czy dzieci są ofiarami czy świadkami przemocy domowej i/lub czy przemoc seksualna dotyczy ich bezpośrednio.. Jeśli tak, należy poinformować BJZ/AMK i JGZ odnośnie danej sytuacji oraz działań, które zostaną podjęte w celu powstrzymania przemocy oraz udzielenia pomocy tym, których ona dotyczy. W przypadku przemocy domowej, gdzie świadkami są dzieci oraz gdzie istnieje poważne zagrożenie, należy skontaktować się z policją. Program Pierwsza pomoc w przypadkach przemocy domowej zostanie wdrożony za każdym razem, gdy policji zostanie zgłoszony przypadek przemocy domowej lub przemocy seksualnej wobec dzieci. Jeśli powaga i zakres przemocy domowej lub seksualnej wobec dziecka dają do tego powody, MCHG zgłasza dany przypadek policji zgodnie z protokołem Polityka Zgłaszania MCHG (Aangiftebeleid MCHG). Zawsze należy informować osobę lub osoby, których dotyczy sprawa, o oświadczeniu lub zgłoszeniu, chyba że nie jest to możliwe, biorąc pod 26

37 PRZEWODNIK uwagę bezpieczeństwo własne, bezpieczeństwo osób, których dotyczy sprawa, lub innych osób, lub jeśli istnieje uzasadniona obawa, że osoba, której dotyczy sprawa, wycofa się w rezultacie takiej rozmowy i przestanie się kontaktować. W przypadku wydania tymczasowego nakazu wykluczającego daną osobę z domu rodzinnego niezbędne jest skierowanie rodziny do instytucji partnerskich oferujących pomoc/wsparcie. Należy rejestrować wszelkie istotne informacje w aktach osoby lub osób, których sprawa dotyczy. Informacje te będą połączone z Elektroniczną Kartoteką Dziecka i/lub Indeksem Odesłań Prowincji Drenthe. Należy zwrotnie skontaktować się z osobą, która zgłosiła problem. Podczas tego kontaktu osoba zgłaszająca będzie poinformowana o działaniach, które zostały podjęte w celu powstrzymania przemocy oraz pomocy osobom, których dana sprawa dotyczy. Omawiane jest to, czy i w jaki sposób osoba zgłaszająca może wesprzeć te działania. Na zakończenie tego kontaktu, BJZ/ AMK oraz osoba zgłaszająca ustalają, że osoba zgłaszająca dokona nowego zgłoszenia, jeśli ponownie zidentyfikuje lub będzie podejrzewać przemoc domową lub seksualne wykorzystywanie dziecka Sądowe Służby Poradnictwa i Wsparcia dla Dzieci i Rodzin (Raad voor de Kinderbescherming, RvdK) Przeprowadzają postępowanie w sprawie konieczności ochrony na żądanie BJZ/AMK, po czym może nastąpić postępowanie cywilne. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 27

38

39 PRZEWODNIK 4. Pomoc/wsparcie według podejścia systemowego Rodziny, w których występuje przypadek podejrzenia przemocy wobec dziecka, korzystają z pomocy/wsparcia, które koncentruje się raczej na funkcjonowaniu rodziny jako całości niż tylko na jednym członku danej rodziny. Rodziny te wymagają także szybkich działań i skoordynowanej interwencji. Poprawne przekazywanie sobie opieki nad rodziną i współpraca wszystkich zaangażowanych instytucji opiekuńczych, stanowią warunki dla wyważonej pomocy w przypadkach przemocy wobec dzieci. Wyważone podejście interdyscyplinarne (łańcuchowe) występuje tam, gdzie w praktyce praca ma charakter seryjny, tam, gdzie musi taki charakter mieć, oraz równoległy tam, gdzie może taki charakter przyjąć. Definicja obowiązków w obszarze pomocy i wsparcia Obowiązki w podziale na pola zawodowe: 4.1. Wsparcie zawodowych doradców Pozostawanie w kontakcie z dzieckiem i zachęcanie do postępowania według zapoczątkowanego programu pomocy. Zapobieganie społecznej izolacji. Sygnalizowanie i zgłaszanie niewłaściwych efektów specjalistycznej pomocy/ wsparcia do MCHG. Zgłaszanie niepokojących sygnałów do MCHG. Nowe oznaki przemocy są zgłaszane do BJZ/AMK Pomoc podstawowa i specjalistyczna W sytuacjach, gdzie jest to potrzebne, kontynuacja udzielania własnej pomocy współpraca z instytucjami świadczącymi opiekę w ramach programu wsparcia w przypadkach przemocy seksualnej wobec dzieci. Wsparcie dla klienta w programie wsparcia/leczenia dzięki pomocy specjalistycznej. Posłuchaj mnie dziecko dotknięte przemocą pod specjalną ochroną 29