Zanieczyszczenie powietrza metalami ciężkimi w rejonie huty cynku i ołowiu w Bukownie koło Olkusza

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Zanieczyszczenie powietrza metalami ciężkimi w rejonie huty cynku i ołowiu w Bukownie koło Olkusza"

Transkrypt

1 Wojciech Dmuchowski a,b,*, Barbara Gworek b,c, Dariusz Gozdowski b, Aneta Baczewska a, Agnieszka Muszyńska c a Ogród Botaniczny Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN, Warszawa; b Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa; c Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Zanieczyszczenie powietrza metalami ciężkimi w rejonie huty cynku i ołowiu w Bukownie koło Olkusza Air pollution with heavy metals in the vicinity of zinc and lead smeltery at Bukowno near Olkusz Dokonano oceny zanieczyszczenia powietrza metalami na podstawie składu chemicznego mchów. Do badań wykorzystano mech naturalnie rosnący w rejonie Olkusza Pleurosium schreberi oraz transplantowany Sphagnum fallax (metoda moss bag) z terenu uznanego za niezanieczyszczony. Kompleks metalurgiczny Bolesław zidentyfikowano jako wyraźne źródło emisji przede wszystkim ołowiu, kadmu, cynku i arsenu, w mniejszym stopniu miedzi i żelaza, a w najmniejszym chromu i niklu. Zanieczyszczenie powietrza ołowiem było 350 razy większe, arsenem 184, kadmem 74, a cynkiem 47 razy większe w porównaniu z terenami niezanieczyszczonymi. Mimo różnic bezwzględnych w akumulacji metali ciężkich w mchach między dwiema metodami badawczymi, potwierdzony statystyczną analizą obraz zanieczyszczenia powietrza na mapach imisji ołowiu, kadmu, cynku i arsenu, był podobny. Pleurosium schreberi moss from the heavy metals-polluted Olkusz region (i) and Sphagnum fallax moss transplanted from non-polluted Augustów region and exposed in bags for 12 weeks during summer time in the Olkusz region (ii) were dry mineralized in a muffle furnace, dissolved in 30% HCl soln. and analyzed for Pd, Cd, Zn, Cu, Fe, Cr, Ni and AS contents by at. absorption spectrometry. The metal contents in (i) and (ii) were correlated to show the extent of air pollution with the metals. In the polluted region, the air pollution with Pb was 350 times, with As 184 times, with Cd 74 times, and with Zn 47 times higher than in the nonpolluted area. The picture of air pollution with Pb, Cd, Zn and As was on the immission maps similar in both cases according to both methods as verified by statistical anal. Pomiary imisji zanieczyszczenia powietrza wymagają długoterminowego pobierania próbek oraz dużej liczby punktów pomiarowych. Możliwość wykonywania takich pomiarów z użyciem sprzętu technicznego jest ograniczona, głównie z powodu wysokich kosztów oraz braku odpowiednio wrażliwych i niedrogich technik, które pozwalają na jednoczesny pomiar wielu substancji zanieczyszczających powietrze 1). W Polsce pomiary imisji zanieczyszczenia powietrza z użyciem aparatury pomiarowo-kontrolnej wykonywane są głównie w miastach, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Na obszarach rolniczo-leśnych liczba punktów pomiarowych jest znikoma. Zastosowanie metod bioindykacyjnych daje szansę na znaczną intensyfikację badań zanieczyszczenia powietrza, szczególnie pierwiastkami śladowymi. Biomonitoring w ogólnym znaczeniu może być definiowany jako użycie roślin i zwierząt w celu uzyskania ilościowych i jakościowych informacji na temat pewnych cech charakterystycznych biosfery 2). Mchy należą do najczęściej wykorzystywanych biowskaźników zanieczyszczenia środowiska. Wykorzystywana jest ich właściwość jako bardzo dobrego akumulatora metali. Zawartość metali ciężkich w mchach jest związana z ich stężeniem w powietrzu 3, 4). Mchy są grupą roślin, która posiada wiele cech dobrego biowskaźnika 5, 6). Wiele gatunków mchów ma szeroki zasięg geograficzny i występuje obficie w bardzo różnorodnych siedliskach. Nie mają one kutikuli i epidermy, dzięki czemu ich liście są łatwo przepuszczalne dla jonów metali. Mchy są pozbawione korzeni i tkanek przewodzących, Dr hab. Wojciech DMUCHOWSKI, prof. nadzw. w roku 1972 ukończył studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Pracuje na Wydziale Rolnictwa i Biologii SGGW i w Ogrodzie Botanicznym-Centrum Zachowanie Bioróżnorodności Biologicznej PAN na stanowisku kierownika Pracowni Ekologii Roślin. Specjalność ekologia, ochrona środowiska. * Autor do korespondencji: Ogród Botaniczny Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN, ul. Prawdziwka 2, Warszawa, tel./fax: (22) , dmuchowski@ob.neostrada.pl Prof. dr hab. Barbara GWOREK notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str /2(2011) 223

2 czerpią sole mineralne głównie z opadów atmosferycznych i suchej depozycji. Ich budowa anatomiczna powoduje, że praktycznie nie występuje przemieszczanie się metali między kolejnymi przyrostami. Dzięki identyfikacji i separacji rocznych przyrostów możliwa jest ocena zanieczyszczenia w kolejnych latach. Aktywnie rosnąca część mchu czerpie pokarm ze stale obumierających części, nie ma więc praktyczne kontaktu z podłożem, a metale pobierają głównie pasywnie w wyniku prostego procesu wymiany jonów. Sucharová i Suchara 7) wymieniają ograniczenie w wykorzystaniu mchów w monitoringu zanieczyszczenia powietrza dużych obszarów, polegające na trudności ze znalezieniem jednego gatunku na całym obszarze badań oraz wpływie różnych warunków klimatycznych na akumulacje metali, które nie są jednoznacznie określone. Analiza chemiczna mchów pozwala określić tylko uśrednioną depozycję metali. Zalety badań biomonitoringowych z zastosowaniem mchów przeważają jednak nad ich ograniczeniami. Pierwsze badania nad wykorzystaniem mchu Pleurosium schreberi do oceny zanieczyszczenia powietrza metalami wykonali w Szwecji Rühling i Tyler 8) oraz Tyler 5) w późnych latach sześćdziesiątych XX w. Metoda ta stosowana jest w wielu krajach w różnych środowiskach. Grodzińska i współpr. 6, 9, 10) badali zanieczyszczenie powietrza metalami ciężkimi w Parkach Narodowych, regionach przemysłowych i na całym terytorium Polski, Steinnes i współpr. 11) na terytorium Norwegii, Sucharowá i Suchara 7) na terytorium Czech, a Herpin i współpr. 12) w Niemczech. Trudności ze znalezieniem właściwego gatunku mchu występują najczęściej na obszarach miejskich i przemysłowych. Transplantacyjna metoda moss bag jest modyfikacją wcześniej stosowanych metod oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza. Jako pierwsi metodę zastosowali Goodman i Roberts 13) oraz Roberts 14) w badaniach zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi wokół fabryki metalurgicznej w Wlk. Brytanii. Metoda ta polega na umieszczeniu mchu, zebranego w terenie stosunkowo mało zanieczyszczonym, w plastikowej siatce i następnie ekspozycji w badanym, najczęściej zanieczyszczonym terenie. Metoda moss bag znalazła zastosowanie przy opracowywaniu map imisji zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi w Warszawie 15, 16), Belgradzie 17), Neapolu 18) i Sofii 19). Innym zastosowaniem jest ocena oddziaływania pojedynczych emitorów zanieczyszczeń i regionów przemysłowych (chlor-alkali w Finlandii 20), huty ołowiu i cynku w Kanadzie 21), elektrownie w Hiszpanii 22), fabryki akumulatorów w Piastowie 23), huty niklu i ołowiu w Norwegii 24) ) oraz szlaków komunikacyjnych 25). Przy porównywaniu wyników zanieczyszczenia powietrza Pb trzeba uwzględnić fakt, że w związku z zastosowaniem benzyn bezołowiowych zanieczyszczenie to znacznie się zmniejszyło. I tak np. w latach zawartość ołowiu w mchu zmniejszyła się w Danii o 60%, w Norwegii o 40%, a w Szwecji i Finlandii o 30% 26). W 1985 r. zanieczyszczenie Pb w północnych rejonach Norwegii, Szwecji i Finlandii było mniejsze niż 10 mg/kg 27). W latach najniższe zawartości ołowiu w mchu wynosiły w Austrii 2,1 mg/kg, w Niemczech 1,7 mg/kg, a w Finlandii 0,5 mg/kg 26). W Czechach minimalna wartość zmniejszyła się z 4,1 mg/kg w 1995 r. 7) do 1,8 mg/kg w 2000 r. 7). Na terenach przemysłowych, w latach , maksymalne zawartości wynosiły w Niemczech 78 mg/kg, w Finlandii 19,2 mg/kg, na Litwie 33 mg/kg 26), a w Czechach w 2000 r. 48 mg/kg 7). Specyfika metody moss bag (S. fallax) powoduje, że możliwe było porównywanie wyników z danymi literaturowymi tylko w przypadku zastosowania identycznej metodyki. Dmuchowski i Bytnerowicz 16) badając zanieczyszczenie powietrza w Warszawie w latach , w 1992 r. uzyskali maksymalną akumulację Pb w mchu S. fallax w wysokości 49,4 mg/kg. Tłowe zawartości Cd w P. schreberi na Grenlandii wynosiły do 0,1 mg/kg, a w północnych rejonach Norwegii, Szwecji i Finlandii poniżej 0,2 mg/kg 27). Mech z okolic będących pod wpływem emisji przemysłowych kumulował do 1,52 mg/kg w Finlandii 28), w Czechach 7) do 2,24 mg/kg a we Francji 29) do 1,0 mg/kg. W Warszawie w eksponowanym mchu S. fallax oznaczono zawartość Cd w pobliżu huty stali na Bielanach maksymalnie 1,18 mg/kg 16). Zawartość Zn w P. schreberi z terenów stosunkowo mało zanieczyszczonych, w 1995 r., wynosiła w Niemczech 14 mg/kg, w Austrii 16 mg/kg, w Finlandii 18 mg/kg, na Białorusi 24 mg/kg, a w Czechach 24 ppm 26). W znajdującym się pod wpływem emisji przemysłowych Ojcowskim Parku Narodowym zawartość Zn w mchu sięgała 307 mg/kg, w GOP nie przekraczała 877 mg/kg 10). W 1995 r. w przemysłowym regionie Francji zawartość Zn w mchach sięgała 43 mg/kg 29), a w Czechach 149 mg/kg 7). Dmuchowski i Bytnerowicz 16) w Warszawie w mchu S. fallax oznaczyli zawartość Zn nie więcej niż 168 mg/kg. Dane literaturowe dotyczące zawartości As w tkankach mchów są nieliczne. W Polsce w województwie podlaskim (1998 r.) zawartość As w mchach mieściła się w przedziale 0,12 1,16 mg/kg, w regionach silnie zanieczyszczonych w GOP wynosiła do 2,8 mg/kg, a w Legnicko- Głogowskim Zagłębiu Miedziowym do 6,0 mg/kg 10). We Francji maksymalna zawartość As w mchach wyniosła 1,0 mg/kg 29), a w Czechach 1,4 mg/kg 7). Celem badań była ocena wpływu huty cynku i ołowiu oraz składowiska odpadów w rejonie Olkusza na stan zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi poprzez pomiar składu chemicznego mchów naturalnie rosnących w tym rejonie oraz transplantowanych z terenów uznanych za niezanieczyszczone. Obszar badań Rejon olkuski jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych metalami ciężkimi rejonów Polski, gdyż występuje tam duża koncentracja przemysłu wydobywczego i przetwórczego cynku i ołowiu 30). W hutnictwie metali kolorowych ze złoża uzyskuje się łącznie ok % metalu, a resztę stanowią straty występujące m.in. podczas wzbogacania kopaliny oraz procesu metalurgicznego 31). Hutnictwo w okolicach Olkusza ma bogatą historię. Jego początki sięgają XIII w. (hutnictwo srebra, a od XVIII w. hutnictwo cynku i ołowiu). Tereny te obecnie są również silnie uprzemysłowione 32). Jednym z najważniejszych zakładów przemysłowych w tym rejonie jest Kombinat Górniczo-Hutniczy Bolesław, zlokalizowany w pobliżu miejscowości Bukowno k. Olkusza, który rozpoczął działalność w 1952 r. Szacuje się, że do 1996 r. uzyskano z rud ok. 0,1 mln t ołowiu i 2,2 mln t cynku. W połowie lat dziewięćdziesiątych XX w., już po zakończeniu produkcji ołowiu (w 1989 r.), emitował nadal 30 tys. t/r pyłów zawierających metale ciężkie 33). Obszar badań jest bardzo silnie zanieczyszczony metalami ciężkimi, co potwierdziły liczne badania 30, 32, 34) o tradycjach przemysłowych sięgających XIII w. Pozyskiwanie cynku i ołowiu wiąże się Dr inż. Dariusz GOZDOWSKI w roku 1999 ukończył studia na Wydziale Rolnictwa i Biologii Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Obecnie jest adiunktem w Katedrze Doświadczalnictwa i Bioinformatyki SGGW. Specjalność zastosowania metod statystycznych, systemy informacji geograficznej (GIS). Mgr Aneta Helena BACZEWSKA w roku 2008 ukończyła studia na Wydziale Rolnictwa i Biologii w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Od 2008 r. jest doktorantką w Pracowni Ekologii Roślin w Ogrodzie Botanicznym CZRB PAN w Powsinie. Specjalność ekologia, ochrona środowiska /2(2011)

3 zwykle z emisją pyłów i innych zanieczyszczeń zawierających ołów, cynk, miedź i kadm 35). Na badanym obszarze zlokalizowana jest m.in. hałda odpadów i osadnik odpadów poflotacyjnych, powstających w efekcie przeróbki rud cynkowo-ołowiowych. Pyły z tych składowisk odpadów (wysokość m, powierzchnia 109 ha) są rozwiewane, przyczyniając się do zanieczyszczenia okolicznych terenów 36, 37). Emisja pyłowa z kominów Kombinatu może rozprzestrzeniać się na znacznie większe odległości. Dotyczy to także innych położonych w pobliżu zakładów przemysłowych (np. Huta Katowice). Dodatkowym problemem jest reemisja z zanieczyszczonego nieosłoniętego podłoża. Do badań wybrano obszar o wymiarach km, który podzielono na 49 mniejszych kwadratów, o długości boku równej 2 km. Położony był on na wschód od Olkusza i sięgał swoją zachodnią granicą do przedmieść tej miejscowości (rys. 1). Konkretne miejsca zbioru mchu Pleurosim schreberi i punkty ekspozycji transplantowanego mchu Sphagnum fallax położone były w odległości nie większej niż 10 m od siebie, wewnątrz kwadratu. W pobliżu hałdy odpadów zlokalizowano dodatkowo 4 punkty pomiarowe, a w 4 kwadratach nie znaleziono odpowiedniego stanowiska z mchem P. schreberi. Część doświadczalna Metodyka badań W badaniach zastosowano dwie metody bioindykacji zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi, polegające na określeniu składu chemicznego mchu. Był to mech Pleurozium schreberi naturalnie rosnący na badanym terenie, oraz mech Sphagnum fallax, pochodzący z terenów niezanieczyszczonych (metoda transplantacyjna moss-bag). Procedurę zbioru próbek i przygotowania ich do analiz wykonano zgodnie z wytycznymi programu Europejskiego 9). Mech zbierano z obszarów leśnych, ale z terenu odkrytego, w pewnej odległości od drzew, aby uniknąć filtrującego wpływu ich koron, co mogłoby znacząco wpłynąć na wyniki 27). Z powierzchni ok. 20 m 2 pobierany był jedynie gametofit bez podłoża (jego części zielone), reprezentujące ostatnie 3 lata. Dla uzyskania homogennego materiału, mech oddzielono od liści, igieł, cząstek gleby i innych zanieczyszczeń. Niemyty mech suszono w temp. 70 C, a po zmieleniu do czasu analiz przechowywano w szczelnym plastikowym pojemniku. Do ekspozycji wykorzystano mech Sphagnum fallax (poprzednia nazwa Sphagnum recurvum) zebrany w Puszczy Augustowskiej uznawanej za teren najmniej zanieczyszczony w Polsce 9, 38). Przed ekspozycją został on oczyszczony z trawy, liści i innych zanieczyszczeń, przemyty w wodzie destylowanej i wysuszony w temp. 50 C. Do momentu ekspozycji był przechowywany w eksykatorze. Przygotowanie do ekspozycji polegało na odważeniu ok. 1 g powietrznie suchego mchu i umieszczenie w plastikowej siatce o małych oczkach, a następnie zanurzeniu w destylowanej wodzie do pełnego nasączenia i uformowaniu kul o średnicy 4 5 cm. Tak przygotowany mech był eksponowany przez 12 tygodni w okresie letnim. Siatki z mchem umieszczone były na wysokości ok. 3 metrów. Po ekspozycji mech Sphagnum fallax przygotowano do analiz wg zasad podanych powyżej. Oznaczenia chemiczne Po uprzedniej suchej mineralizacji mchów w piecu muflowym i roztworzeniu w 30-proc. spektralnie czystym kwasie solnym 39) oznaczono zawartość miedzi, żelaza, cynku, ołowiu, kadmu, chromu i niklu techniką spektrofotometrii absorpcji atomowej przy zastosowaniu aparatu Perkin Elmer 1100A, a arsenu techniką spektrofotometrii absorpcji atomowej z generacją wodorków przy zastosowaniu przystawki FIAS ). Kontrolę stanowiły próbki mchów P. schreberi i S. fallax zbierane w Puszczy Augustowskiej 9, 38). W opracowaniu statystycznym zastosowano analizę regresji (funkcja logarytmiczna) dla określenia zależności między ocenianymi metodami bioindykacji oraz wyliczono podstawowe parametry charakteryzujące rozkład wartości zanieczyszczenia dla tych metod 41). Obliczenia wykonano, stosując pakiet Statistica 8.0. Wyniki przedstawiono w formie map imisji zanieczyszczeń, wykreślonych numerycznie za pomocą oprogramowania MapInfo. Rys. 1. Teren badań i lokalizacja punktów pomiarowych Fig. 1. Area of research and siting of measurements points Lek. wet. Agnieszka MUSZYŃSKA w roku 2006 ukończyła studia na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Jest asystentem w Instytucie Ochrony Środowiska Państwowym Instytucie Badawczym. Specjalność ekotoksykologia. Omówienie wyników i dyskusja Wyniki przestrzennego zanieczyszczenia powietrza przedstawiono w formie map z izoliniami (rys. 2). Izolinie różnicują strefy zanieczyszczenia proporcjonalnie do zawartości metali ciężkich akumulowanych w bioindykatorach, tj. w eksponowanym S. fallax (metoda moss bag) i w rosnącym P. schreberi. Metody różnicuje przede wszystkim czas ekspozycji, w przypadku S. fallax 12 tygodni, a mchu P. schreberi ok. 3 lata. W tabeli przedstawiono podstawową statystykę opisową uzyskanych wyników. Rozkład izolinii na mapach (rys. 2) wskazuje na Kombinat Górniczo-Hutniczy Bolesław (huta i hałda odpadów) jako na bardzo duże źródło zanieczyszczenia powietrza Pb, Cd, Zn i As. W przypadku 90/2(2011) 225

4 Fe, Cr i Ni uwidocznił się wpływ położonego na zachód od terenu badań GOP. Zanieczyszczenie Cu mierzone jej zawartością w P. schreberi było znacznie większe niż w przypadku S. fallax (metoda moss bag). Szczególnie wyraźne zróżnicowanie wyników zaobserwowano dla Pb, Cd, Zn i As. Akumulacja Pb w P. schreberi w pobliżu kompleksu metalurgicznego Bolesław (maksymalny wynik) była 22 razy większa niż w punkcie o najmniejszym zanieczyszczeniu i 353 razy większa niż w kontroli, dla As odpowiednio 47 i 52 razy większa, dla Zn 15 i 47, a dla Cd 5 i 74. Akumulacja Pb w S. fallax była 64 razy większa niż w punkcie o najmniejszym zanieczyszczeniu i 184 razy większa niż w kontroli, dla Cd odpowiednio 48 i 117 razy większa, Zn 51 i 70, a dla As 114 i 155. Rys. 2. Mapy imisji zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi dla 2 metod bioindykacyjnych Fig. 2. Immision maps of air pollution with heavy metals for 2 bioindicative methods /2(2011)

5 Tabela. Podstawowe parametry statystyczne charakteryzujące zawartość metali ciężkich dla dwóch metod bioindykacyjnych (metoda moss bag i mech P. schreberi), mg/kg Table. Basic statistical parameters characterizing heavy metal content for the moss bag and P. schreberi moss bioindicative methods Pb Cd Zn Cu Fe Cr Ni As S. fallax, moss bag Mediana 17,3 1, , ,64 1,20 0,45 Minimum 7,2 0, , ,13 0,98 0,15 Maksimum , , ,31 2,35 17,11 Dolny kwartyl 11,9 0, , ,52 1,09 0,25 Górny kwartyl 26,1 2, , ,74 1,34 0,75 Kontrola 2,5 0, , ,98 0,95 0,11 P. schreberi Mediana 158,1 6, , ,38 4,45 1,47 Minimum 48,8 3, , ,37 1,50 0,23 Maksimum , , ,47 12,31 11,00 Dolny kwartyl 107,2 4, , ,44 3,62 0,97 Górny kwartyl 289,0 9, , ,39 5,13 3,29 Kontrola 3,1 0, , ,2 1,37 0,21 (współczynniki determinacji 0,53 i 0,54). Uzyskane funkcje regresji dla Pb, Zn, Cd i As pozwalają zatem na dość dobre szacowanie zanieczyszczenia za pomocą jednej metody na podstawie wyników drugiej (silne zależności dodatnie, statystycznie istotne przy poziomie p < 0,001). Wyniki dla pozostałych 4 pierwiastków charakteryzowały się znacznie słabszą zależnością między obiema badanymi metodami. Dla Fe zależność była statystycznie istotna (p < 0,05), ale dość słaba (R 2 = 0,22), natomiast dla Ni, Cr i Cu nie stwierdzono statystycznie istotnych zależności. Można zatem stwierdzić, że dla tych 3 pierwiastków wyniki mogą być rozbieżne dla obu metod bioindykacji. Przyczyną różnic mogły być zmiany w składzie emisji metali, oddziałujące na P. schreberi przez 3 lata, a na S. fallax przez 12 tygodni. Wnioski Kombinat Górniczo-Hutniczy Bolesław zidentyfikowano jako bardzo silne źródło emisji przede wszystkim ołowiu, kadmu, cynku i arsenu. Zanieczyszczenie powietrza ołowiem w rejonie Kombinatu było 350-krotnie wyższe, arsenem 180-krotnie, a kadmem 74-krotnie wyższe w porównaniu z terenami uważanymi za niezanieczyszczone. Ocena zależności między metodami bioindykacyjnymi Na podstawie uzyskanych wyników (tabela) wykazano, że zawartość metali ciężkich była znacznie większa w rosnącym mchu P. schreberi w porównaniu z mchem S. fallax (metoda moss bag). Przeciętny poziom akumulacji metali ciężkich wyrażony jako mediana był ok. 3 razy większy dla As, Cu, Ni i Cr i ponad 9-krotnie większy dla Pb. Pozostałe parametry charakteryzujące poziom akumulacji metali ciężkich dla tych dwóch badanych metod były również zazwyczaj kilkukrotnie większe dla metody wykorzystującej P. schreberi w porównaniu z metodą moss bag. Jedynie w przypadku wartości maksymalnych różnice między metodami były dla większości metali znacznie mniejsze. W niektórych przypadkach stwierdzono nawet większy maksymalny poziom akumulacji As, Zn, i Cd dla metody moss bag niż dla P. schreberi. Przyczyną tych różnic był znacznie dłuższy czas ekspozycji mchu, który dla P. schreberi wynosił ok. 3 lata, a w metodzie moss bag 12 tygodni. Ocena zależności między wynikami uzyskiwanymi z tych dwóch metod została wykonana z użyciem analizy regresji. Wykorzystano model funkcji logarytmicznej Y = a + b ln(x), gdyż taka funkcja dla prawie wszystkich metali dobrze opisywała zależność między wynikami uzyskiwanymi dla dwóch metod bioindykacji. Za zmienną niezależną (X) przyjęto dane dla metody moss bag, a zmienną zależną (Y) były dane z metody P. schreberi. Analiza statystyczna wyników wskazała (rys. 3), że silne zależności między tymi dwiema metodami występowały dla zawartości Pb i Zn (współczynniki determinacji wynosiły odpowiednio 0,73 i 0,66). Ocena zanieczyszczenia z użyciem tych dwóch metod pozwalała na uzyskanie podobnych wyników, ale dla metody moss bag były one proporcjonalnie kilkukrotnie mniejsze. Również dla Cd i As stwierdzono silne zależności między tymi dwiema metodami Rys. 3. Funkcje regresji przedstawiające zależności między wynikami otrzymanymi 2 metodami bioindykacyjnymi (moss bag i P. schreberi) dla badanych metali ciężkich Fig. 3. Regression functions showing relationships between results obtained by 2 bioindicative methods (moss bag and P. schreberi) for studied heavy metals 90/2(2011) 227

6 Mimo bezwzględnych różnic w akumulacji metali ciężkich w mchu rosnącym w rejonie Olkusza Pleurosium schreberi a transplantowanym Sphagnum fallax, obraz zanieczyszczenia powietrza na mapach imisji ołowiu, kadmu, cynku i chromu był podobny. Względny poziom zanieczyszczeń był w największym stopniu zgodny dla ocenianych metod bioindykacji w przypadku Pb, Cd, Zn i As (R 2 > 0,5), natomiast stosunkowo słabą zgodność stwierdzono w przypadku Cu, Cr i Ni. LITERATURA Otrzymano: K.J. Puckett, Bibliotheca Lichenologica 1988, 30, B. Wolterbeek, Environ. Pollut. 2002, 120, M.T.S.D. Vasconcelos, H.M.F. Tavares, Sci. Total Environ. 1998, 212, H.G. Zechmeister, K. Grodzińska, G. Szarek-Łukaszewska, [w:] Bioindicators and biomonitors (red. B.A. Markert, H.G. Breure i H.G. Zechmeister), Elsevier Science Ltd., 2003 r., G. Tyler, Proc. 2-nd Intern. Clean Air Congr., Washington, D.C., 1970 r., K. Grodzińska, Ochrona Przyrody 1980, 43, J. Sucharová, I. Suchara, Chemosphere 2004, 57, A. Rühling, G. Tyler, J. Appl. Ecol. 1971, 8, K. Grodzińska, G. Szarek-Łukaszewska, B. Godzik, St. Braniewski, E. Budziakowska, B. Pawłowska, T. Zielonka, Ocena skażenia środowiska Polski metalami ciężkimi przy użyciu mchów jako biowskaźników, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1997 r. 10. K. Grodzińska, M. Frontasyeva, G. Szarek-Łukaszewska, M. Klich, A. Kucharska-Fabiś, T.M. Ostrovnaya, Environ. Monit. Assess. 2003, 87, E. Steinnes, J.E. Hanssen, J.P. Rambæk, Water Air Soil Pollut. 1994, 74, U. Herpin, U. Siewers, B. Markert, V. Rosolen, Environ. Sci. Pollut. Res. 2004, 11, G.T. Goodman, T.M. Roberts, Nature 1971, 231, T.M. Roberts, J. Environ. Plann. Pollut. Control. 1972, 1, W. Dmuchowski, Reports of the Botanical Garden of the Polish Academy of Sciences, Series: Monographs and Treatises 2005, 7, 1. LIGNITE. YOUR. ENGINES. 16. W. Dmuchowski, A. Bytnerowicz, Environ. Pollut. 2009, 157, M. Aničić, M. Tasić, M.V. Frontasyeva, M. Tomašević, S. Rajšić, L.P. Strelkova, A. Popović, E. Steinnes, Environ. Chem. Letters 2008, 7, P. Adamo, S. Giordano, S. Vingiani, R.C. Cobianchi, Environ. Pollut. 2003, 122, O.A. Culicov, L. Yurukova, J. Atmosph. Chem. 2006, 55, M. Lodenius, Sci. Total Environ. 1998, 213, F. Goodarzi, H. Sanei, W.F. Duncan, J. Environ. Monit. 2001, 3, A. Carballeira, J.A. Fernández, Chemosphere 2002, 47, W. Dmuchowski, E. Sołtykiewicz, Ecol. Chem. Engin. 2005, 12, E. Steinnes, M.V. Frontasyeva, S.F. Gundorina, Chem. Anal. 2008, 88, W. Dmuchowski, M. Badurek, Ecol. Chem. Engin. 2005, 12, A. Rühling, E. Steinnes, Atmospheric heavy metal deposition in Europe NORD Environment, 1998 r. 27. K. Dmowski, M. Badurek, Acta Biologica Cracoviensia Ser. Botanica 2002, 44, P. Nuorteva, S. Autio, J. Lehtonem, A. Lepistö, S. Ojala, A. Seppänem, E. Tulisalo, P. Vei de, J. Viipuri, R. Williamo, Ann. Bot. Fennici. 1986, 23, L. Galsomiès, M.A. Letrouit, C. Deschamps, D. Savanne, M. Avnaim, Sci. Total Environ. 1999, 232, J. Appleton, K.M. Lee, K. Sawicka-Kapusta, M. Cooke, Environ. Pollut. 2000, 110, T. Przybylski, Zagrożenie środowiska przyrodniczego w województwie katowickim, Fundacja Ekologiczna Silesia, Katowice 1991 r. 32. M. Wierzbicka, G. Szarek-Łukaszewska, K. Grodzińska, Ecotox. Environ. Safety 2004, 59, J.F. Verner, M.H. Ramsey, B. Jedrzejczyk, Appl. Geoch. 1996, 11, B. Godzik, Polish Bot. Stud. 1993, 5, D.C. Adriano, Trace elements in the terrestrial environment, Springer- Verlag Inc., New York 1986 r. 36. J. Cabała, Prace Naukowe Głównego Instytutu Górnictwa 1996, 13, A. Rühling, Rasmussen, K. Pilegaard, A. Mäkinen, E. Steinnes, Survey of atmospheric heavy metal deposition in the Nordic countries -monitored by moss analyses. NORD: 21, 1987 r. 38. W. Dmuchowski, A. Bytnerowicz, Environ. Pollut. 1995, 87, S.E. Allen, H.M. Grishaw, J.A. Parkinson, C. Quarmby, Chemical analysis of ecological materials, Blackwell Scientific Publications, Osney Mead, Oxford 1974 r. 40. Perkin Elmer, Analytical methods for atomic absorption spectrophotometry, Bodenseewerk, Pub. B. 1990, 353, R.R. Sokal, F.J. Rohlf, Biometry: the principles and practice of statistics in biological research, W.H. Freeman and Company, New York 1995 r. CHEMICAL PROCESS ENGINEERS Christchurch, New Zealand Solid Energy is New Zealand s largest producer of coal. But coal is not all we are about. Whilst proud of what we re achieving day in, day out, what we d like to talk to you about is the future - yours, ours, New Zealand s. As part of our goal to deliver secure, affordable, environmentally sustainable energy sources and products, we re looking for Chemical Engineers keen to join our lignite conversion team to develop our portfolio of projects ranging from pre-feasibility through to detailed design. This venture is the largest development in New Zealand and has truly huge economic potential for the country. If you re finding your sphere of work limiting or just wanting to explore new opportunities we are after fresh thinkers who want to get stuck in and shape the future of the programme. It s a role calling for experience and one that will see you exposed to multiple arenas - conversion of lignite to urea, transport fuel and briquettes and of course your chance to be involved in something that is very much cutting edge. Your future starts here, and it starts today. You are welcome to visit our website and click on the link Process Engineers for detailed information and application details. Alternatively Bill McDonald to make further enquiries: bill.mcdonald@solidenergy.co.nz solidenergyjobs.co.nz /2(2011)

Sabina Dołęgowska, Zdzisław M. Migaszewski Instytut Chemii, Uniwersytet Humanistyczno- Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach

Sabina Dołęgowska, Zdzisław M. Migaszewski Instytut Chemii, Uniwersytet Humanistyczno- Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach Sabina Dołęgowska, Zdzisław M. Migaszewski Instytut Chemii, Uniwersytet Humanistyczno- Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach Metoda wykorzystująca organizmy żywe (biowskaźniki, bioindykatory, biomarkery)

Bardziej szczegółowo

Paweł Kapusta Barbara Godzik Grażyna Szarek-Łukaszewska Małgorzata Stanek. Instytut Botaniki im. W. Szafera Polska Akademia Nauk Kraków

Paweł Kapusta Barbara Godzik Grażyna Szarek-Łukaszewska Małgorzata Stanek. Instytut Botaniki im. W. Szafera Polska Akademia Nauk Kraków Czasowo-przestrzenna zmienność depozycji metali ciężkich w Puszczy Niepołomickiej wyniki długookresowego biomonitoringu z użyciem mchu Pleurozium schreberi Paweł Kapusta Barbara Godzik Grażyna Szarek-Łukaszewska

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Sawicka-Kapusta, Marta Zakrzewska

Katarzyna Sawicka-Kapusta, Marta Zakrzewska 6. SIARKA I METALE CIĘŻKIE W POROSTACH (D1) Podtytuł: "Ocena zanieczyszczeń powietrza na podstawie zawartości siarki i metali ciężkich w porostach w roku 2009 - okazy naturalne" Katarzyna Sawicka-Kapusta,

Bardziej szczegółowo

"Metale ciężkie w osadzie z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompoście - ocena przydatności do rolniczego wykorzystania"

Metale ciężkie w osadzie z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompoście - ocena przydatności do rolniczego wykorzystania "Metale ciężkie w osadzie z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompoście - ocena przydatności do rolniczego wykorzystania" Agnieszka RAJMUND 1), Marta BOŻYM 2) 1) Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Dolnośląski

Bardziej szczegółowo

KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE

KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCENA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W KIELCACH W 2011 ROKU NA PODSTAWIE BIOMONITORINGU JAKO ELEMENTU MONITORINGU PRZYRODNICZEGO W REALIZACJI EKOROZWOJU ORAZ ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM

Bardziej szczegółowo

Badanie właściwości odpadów przemysłowych jako wstępny etap w ocenie ich oddziaływania na środowisko

Badanie właściwości odpadów przemysłowych jako wstępny etap w ocenie ich oddziaływania na środowisko Ogólnopolski konkurs dla studentów i młodych pracowników nauki na prace naukowo-badawcze dotyczące rewitalizacji terenów zdegradowanych Badanie właściwości odpadów przemysłowych jako wstępny etap w ocenie

Bardziej szczegółowo

BIOMONITORING BORÓW DOLNOŚLĄSKICH

BIOMONITORING BORÓW DOLNOŚLĄSKICH Proceedings of ECOpole DOI: 10.2429/proc.2012.6(2)101 2012;6(2) Dominik JERZ 1, Małgorzata RAJFUR 1 i Andrzej KŁOS 1 BIOMONITORING BORÓW DOLNOŚLĄSKICH BIOMONITORING OF THE BORY DOLNOSLASKIE FOREST Abstrakt:

Bardziej szczegółowo

Wpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej

Wpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej NR 218/219 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 21 SZYMON DZIAMBA IZABELLA JACKOWSKA 1 Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin 1 Katedra Chemii Akademia Rolnicza w Lublinie Wpływ niektórych czynników

Bardziej szczegółowo

SZACOWANIE STOPNIA ZANIECZYSZCZENIA GLEB NA PODSTAWIE POMIARÓW ICH PODATNOŚCI MAGNETYCZNEJ

SZACOWANIE STOPNIA ZANIECZYSZCZENIA GLEB NA PODSTAWIE POMIARÓW ICH PODATNOŚCI MAGNETYCZNEJ OTWARTE SEMINARIA IETU SZACOWANIE STOPNIA ZANIECZYSZCZENIA GLEB NA PODSTAWIE POMIARÓW ICH PODATNOŚCI MAGNETYCZNEJ Maciej Soja Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Katowice, 21.09.2017 PODATNOŚĆ

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:

PRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac: PRZEDMIOT ZLECENIA Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Kornowac o powierzchni 598,25ha.

Bardziej szczegółowo

Wojciech Dmuchowski*, Dariusz Gozdowski**, Aneta H. Baczewska***, Paulina Brągoszewska***

Wojciech Dmuchowski*, Dariusz Gozdowski**, Aneta H. Baczewska***, Paulina Brągoszewska*** Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 48, 2011 r. Wojciech Dmuchowski*, Dariusz Gozdowski**, Aneta H. Baczewska***, Paulina Brągoszewska*** EVALUATION OF THE ARSENIC ENVIRONMENTAL POLLUTION ON THE

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOT ZLECENIA :

PRZEDMIOT ZLECENIA : PRZEDMIOT ZLECENIA : Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Racibórz o powierzchni

Bardziej szczegółowo

Elżbieta Malzahn* BIOMONITORING ŚRODOWISKA LEŚNEGO PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ BIO-MONITORING OF THE FOREST ENVIRONMENT OF THE BIAŁOWIEŻA PRIMEVAL FOREST

Elżbieta Malzahn* BIOMONITORING ŚRODOWISKA LEŚNEGO PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ BIO-MONITORING OF THE FOREST ENVIRONMENT OF THE BIAŁOWIEŻA PRIMEVAL FOREST Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 40, 2009 r. Elżbieta Malzahn* BIOMONITORING ŚRODOWISKA LEŚNEGO PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ BIO-MONITORING OF THE FOREST ENVIRONMENT OF THE BIAŁOWIEŻA PRIMEVAL FOREST

Bardziej szczegółowo

Analiza zmienności przestrzennej zanieczyszczeń wód powierzchniowych z użyciem narzędzi GIS

Analiza zmienności przestrzennej zanieczyszczeń wód powierzchniowych z użyciem narzędzi GIS Analiza zmienności przestrzennej zanieczyszczeń wód powierzchniowych z użyciem narzędzi GIS Prof. Andrzej Leśniak Katedra Geoinformatyki i Informatyki Stosowanej, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony

Bardziej szczegółowo

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby, Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzyżanowice z powierzchni 1577ha. odebrano z terenu

Bardziej szczegółowo

arbara Godzik, Paweł Kapusta, Grażyna Szarek-Łukaszewska stytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk

arbara Godzik, Paweł Kapusta, Grażyna Szarek-Łukaszewska stytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk Wykorzystanie metod bioindykacyjnych w monitoringu europejskim, regionalnym i lokalnym wyniki kilkudziesięciu lat badań poziomu metali ciężkich w środowisku arbara Godzik, Paweł Kapusta, Grażyna Szarek-Łukaszewska

Bardziej szczegółowo

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1 OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na obszarze

Bardziej szczegółowo

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby, Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzanowice z powierzchni 1670,94 ha. Odebrano z terenu

Bardziej szczegółowo

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby, Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Pietrowice Wielkie z powierzchni 2018 ha. Odebrano z

Bardziej szczegółowo

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano w oparciu o zlecone

Bardziej szczegółowo

Ocena metodyki pobierania i preparatyki próbek do badań

Ocena metodyki pobierania i preparatyki próbek do badań Ocena metodyki pobierania i preparatyki próbek do badań Projekt nr CZ.3.22/1.2.00/12.03398 Ocena stężeń PAH i metali ciężkich na powierzchni hałdi obiektów przemysłowych Hodnocení koncentrací PAU a těžkých

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. (Dz. U. z dnia 29 lipca 2010 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. (Dz. U. z dnia 29 lipca 2010 r. Dz.U.10.137.924 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. 2), 3) w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. z dnia 29 lipca 2010 r.) Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 27

Bardziej szczegółowo

Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA

Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA Zestawienie standardów jakości środowiska oraz standardów emisyjnych Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA STANDARDY JAKOŚCI ŚRODOWISKA (IMISYJNE) [wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez

Bardziej szczegółowo

Zakład Higieny Środowiska Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny

Zakład Higieny Środowiska Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny Pomiary zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza na terenie Miasta Otwocka w rejonie zagospodarowania odpadów komunalnych: składowiska odpadów komunalnych Sater-Otwock Sp. z o.o. w Otwocku oraz Regionalnej

Bardziej szczegółowo

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano w oparciu o zlecone

Bardziej szczegółowo

AKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W MCHACH Pleurozium schreberi EKSPONOWANYCH W POBLIŻU TORU WYŚCIGÓW SAMOCHODOWYCH W KAMIENIU ŚLĄSKIM

AKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W MCHACH Pleurozium schreberi EKSPONOWANYCH W POBLIŻU TORU WYŚCIGÓW SAMOCHODOWYCH W KAMIENIU ŚLĄSKIM Proceedings of ECOpole Vol. 4, No. 2 2010 Małgorzata RAJFUR 1, Andrzej KŁOS 1, Dorota GAWLIK 2, Lidmila HYŠPLEROVA 3 i Maria WACŁAWEK 1 AKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W MCHACH Pleurozium schreberi EKSPONOWANYCH

Bardziej szczegółowo

POMIAR BIOKONCENTRACJI ZANIECZYSZCZEŃ W OCENIE SKAŻENIA ŚRODOWISKA, NARAŻENIA ORGANIZMÓW ORAZ PROGNOZOWANIU EKOLOGICZNYCH EFEKTÓW ZANIECZYSZCZEŃ

POMIAR BIOKONCENTRACJI ZANIECZYSZCZEŃ W OCENIE SKAŻENIA ŚRODOWISKA, NARAŻENIA ORGANIZMÓW ORAZ PROGNOZOWANIU EKOLOGICZNYCH EFEKTÓW ZANIECZYSZCZEŃ Ekonomia i Środowisko 2 (49) 2014 Elżbieta Bonda-Ostaszewska POMIAR BIOKONCENTRACJI ZANIECZYSZCZEŃ W OCENIE SKAŻENIA ŚRODOWISKA, NARAŻENIA ORGANIZMÓW ORAZ PROGNOZOWANIU EKOLOGICZNYCH EFEKTÓW ZANIECZYSZCZEŃ

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Źródło: http://wios.warszawa.pl/pl/aktualnosci-i-komunika/aktualnosci/1176,aktualnosci-z-31032016-r-informacja-dot-zakupu-przez-s amorzady-nowych-stacji-pom.html

Bardziej szczegółowo

Eliminacja smogu przez zastosowanie kotłów i pieców bezpyłowych zintegrowanych z elektrofiltrem

Eliminacja smogu przez zastosowanie kotłów i pieców bezpyłowych zintegrowanych z elektrofiltrem Eliminacja smogu przez zastosowanie kotłów i pieców bezpyłowych zintegrowanych z elektrofiltrem A. Krupa D. Kardaś, M. Klein, M. Lackowski, T. Czech Instytut Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku Stan powietrza

Bardziej szczegółowo

Problemy z korygowaniem tła w technice absorpcyjnej spektrometrii atomowej

Problemy z korygowaniem tła w technice absorpcyjnej spektrometrii atomowej Problemy z korygowaniem tła w technice absorpcyjnej spektrometrii atomowej Ewa Górecka, Dorota Karmasz, Jacek Retka* Wprowadzenie Technika absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS) jest jedną z najczęściej

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1186

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1186 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1186 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 7 Data wydania: 20 stycznia 2016 r. Nazwa i adres organizacji

Bardziej szczegółowo

Tytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi

Tytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg-Piasecka 1, Piotr Chohura 2 1 Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul. Grunwaldzka 53, 50-357 Wrocław 2 Katedra

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych2), 3)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych2), 3) Dziennik Ustaw Nr 137 11129 Poz. 924 924 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych2), 3) Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia

Bardziej szczegółowo

Bezpieczeństwo ekologiczne współspalania odpadów w piecach cementowych. Dyrektor ds. Produkcji Paweł Zajd

Bezpieczeństwo ekologiczne współspalania odpadów w piecach cementowych. Dyrektor ds. Produkcji Paweł Zajd Bezpieczeństwo ekologiczne współspalania odpadów w piecach cementowych Dyrektor ds. Produkcji Paweł Zajd Walory ekologiczne pieców obrotowych I Zawartość chloru w paliwie alternatywnym do 1,0 % powyżej

Bardziej szczegółowo

ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK

ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK Renata Pałyska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie 1. 2. 3. 4. 5.

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1365

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1365 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1365 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 2 Data wydania: 15 października 2013 r. Nazwa i adres: AB

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE

JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE Badania przeprowadzone w Warszawie wykazały, że w latach 1990-2007 w mieście stołecznym nastąpił wzrost emisji całkowitej gazów cieplarnianych o około 18%, co przekłada się

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA NA ROK 2008

WOJEWÓDZKI PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA NA ROK 2008 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI 90-006 Łódź, ul. Piotrkowska 120 WOJEWÓDZKI PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA NA ROK 2008 Opracowali: Włodzimierz Andrzejczak Barbara Witaszczyk Monika Krajewska

Bardziej szczegółowo

Możliwość zastosowania biowęgla w rolnictwie, ogrodnictwie i rekultywacji

Możliwość zastosowania biowęgla w rolnictwie, ogrodnictwie i rekultywacji Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg Piasecka, Magdalena Dębicka, Piotr Chohura, Cecylia Uklańska-Pusz, Wojciech Pusz 1, Agnieszka Latawiec, Jolanta Królczyk 2 1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 25 lutego 2015 r. Poz. 257 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych

Warszawa, dnia 25 lutego 2015 r. Poz. 257 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 25 lutego 2015 r. Poz. 257 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 lutego 2015 r. 2), 3) w sprawie komunalnych osadów ściekowych Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1: = City map (Polish Edition)

Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1: = City map (Polish Edition) Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Zakopane,

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 09 maja 2016 r. Nazwa i adres AB 277 OKRĘGOWA

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r.

Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz. 1031 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych 2) Na podstawie art.

Bardziej szczegółowo

Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition)

Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz Click here if your download doesn"t start automatically Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz

Bardziej szczegółowo

UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE

UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE Bioenergia w krajach Europy Centralnej, uprawy energetyczne. Dr Hanna Bartoszewicz-Burczy, Instytut Energetyki 23 kwietnia 2015 r., SGGW 1. Źródła

Bardziej szczegółowo

VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano na podstawie zleconych

Bardziej szczegółowo

Tychy, plan miasta: Skala 1: (Polish Edition)

Tychy, plan miasta: Skala 1: (Polish Edition) Tychy, plan miasta: Skala 1:20 000 (Polish Edition) Poland) Przedsiebiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne (Katowice Click here if your download doesn"t start automatically Tychy, plan miasta: Skala 1:20 000

Bardziej szczegółowo

Program ochrony środowiska dla Powiatu Poznańskiego na lata

Program ochrony środowiska dla Powiatu Poznańskiego na lata 10. Dane źródłowe - Informacja o stanie środowiska w roku 2014 i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w powiecie poznańskim ziemskim w roku 2014, WIOŚ, Poznań,

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 25 sierpnia 2016 r. Nazwa i adres INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 11 Data wydania: 6 lipca 2018 r. Nazwa i adres EKO-KOMPLEKS

Bardziej szczegółowo

Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku

Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku Opole, luty 2015 r. 1. Podstawy formalne Niniejsze opracowanie

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 4, Data wydania: 25 września 2009 r. Nazwa i adres organizacji

Bardziej szczegółowo

Bilans emisji krajowej zanieczyszczeń powietrza na potrzeby Konwencji LRTAP

Bilans emisji krajowej zanieczyszczeń powietrza na potrzeby Konwencji LRTAP Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami Bilans emisji krajowej zanieczyszczeń powietrza na potrzeby Konwencji LRTAP Bogusław Dębski Seminarium Konwencja LRTAP i kierunki dalszego jej rozwoju

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 9 Data wydania: 20 marca 2017 r. Nazwa i adres EKO-KOMPLEKS

Bardziej szczegółowo

Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 2016 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM10, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE...

Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 2016 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM10, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 216 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM1, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 1 1. OCENA JAKOŚCI POWIETRZA NA OBSZARZE PODKARPACKICH UZDROWISK...

Bardziej szczegółowo

Exposure assessment of mercury emissions

Exposure assessment of mercury emissions Monitoring and Analityka Zanieczyszczen Srodowiska Substance Flow of Mercury in Europe Prof. dr hab. inz. Jozef PACYNA M.Sc. Kyrre SUNDSETH Perform a litterature review on natural and anthropogenic emission

Bardziej szczegółowo

Katedra Ochrony Środowiska

Katedra Ochrony Środowiska Katedra Ochrony Środowiska Lp. Kierunek studiów stacjonarnych II stopnia Specjalność Temat pracy dyplomowej magisterskiej 2016/2017 Opiekun pracy Nazwisko studenta 1. Ochrona środowiska TOŚ Wpływ eksploatacji

Bardziej szczegółowo

METODYCZNE ASPEKTY POBIERANIA PRÓBEK OPADÓW DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI METALI CIĘŻKICH. Anna Degórska, Urszula Białoskórska, Dorota Typiak-Nowak

METODYCZNE ASPEKTY POBIERANIA PRÓBEK OPADÓW DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI METALI CIĘŻKICH. Anna Degórska, Urszula Białoskórska, Dorota Typiak-Nowak METODYCZNE ASPEKTY POBIERANIA PRÓBEK OPADÓW DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI METALI CIĘŻKICH Anna Degórska, Urszula Białoskórska, Dorota Typiak-Nowak Degórska A., Białoskórska U., Typiak-Nowak D. 2011: Metodyczne

Bardziej szczegółowo

Analiza i monitoring środowiska

Analiza i monitoring środowiska Analiza i monitoring środowiska CHC 017003L (opracował W. Zierkiewicz) Ćwiczenie 1: Analiza statystyczna wyników pomiarów. 1. WSTĘP Otrzymany w wyniku przeprowadzonej analizy ilościowej wynik pomiaru zawartości

Bardziej szczegółowo

Zadanie 2. Temat 3. Ocena jakości powietrza atmosferycznego i powietrza w pomieszczeniach, w aspekcie narażenia dzieci

Zadanie 2. Temat 3. Ocena jakości powietrza atmosferycznego i powietrza w pomieszczeniach, w aspekcie narażenia dzieci Zadanie 2. Temat 3. Ocena jakości powietrza atmosferycznego i powietrza w pomieszczeniach, w aspekcie narażenia dzieci dr inż. Krzysztof Klejnowski, mgr Jadwiga Błaszczyk mgr Andrzej Krasa, mgr inż. Wioletta

Bardziej szczegółowo

Zielona Góra, październik 2015r. Streszczenie Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Zielona - arsen w pyle PM10 1

Zielona Góra, październik 2015r. Streszczenie Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Zielona - arsen w pyle PM10 1 Streszczenie Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Zielona Góra wraz z Planem działań krótkoterminowych ze względu na przekroczenie wartości docelowej arsenu w pyle PM10 Zielona Góra, październik

Bardziej szczegółowo

Bernard Palowski, Ryszard Ciepał,

Bernard Palowski, Ryszard Ciepał, Bernard Palowski, Ryszard Ciepał, Iwona Łukasik, Michał Moczurad OCENA STANU EKOSYSTEMÓW WYBRANYCH REZERWATÓW PRZYRODY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (NA PODSTAWIE BADAŃ BIOINDYKACYJNYCH) Wstęp Środowisko przyrodnicze

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne metody analizy pierwiastków

Nowoczesne metody analizy pierwiastków Nowoczesne metody analizy pierwiastków Techniki analityczne Chromatograficzne Spektroskopowe Chromatografia jonowa Emisyjne Absorpcyjne Fluoroscencyjne Spektroskopia mas FAES ICP-AES AAS EDAX ICP-MS Prezentowane

Bardziej szczegółowo

POWIETRZE. 1. Presja POWIETRZE

POWIETRZE. 1. Presja POWIETRZE 9 1. Presja Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest emisja antropogeniczna, na którą składa się emisja z działalności przemysłowej, z sektora bytowego oraz emisja komunikacyjna. W strukturze całkowitej

Bardziej szczegółowo

Dominika Jezierska. Łódź, dn r.

Dominika Jezierska. Łódź, dn r. Badania i ocena jakości środowiska morskiego Bałtyku rozporządzenie MŚ z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem

Bardziej szczegółowo

Badania uwalniania rtęci w procesie spalania węgla i biomasy w gospodarstwach domowych

Badania uwalniania rtęci w procesie spalania węgla i biomasy w gospodarstwach domowych Badania uwalniania rtęci w procesie spalania węgla i biomasy w gospodarstwach domowych Tadeusz Dziok 1,2, Elżbieta Kołodziejska 1, Ewa Kołodziejska 1, Agnieszka Woszczyna 1 1 AGH Akademia Górniczo-Hutnicza,

Bardziej szczegółowo

TOM I Aglomeracja warszawska

TOM I Aglomeracja warszawska Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. 80-299 Gdańsk, ul. Orfeusza 2 tel. (058) 30-42-53, fax (058) 30-42-52 Informacje uzupełniające do PROGRAMÓW OCHRONY POWIETRZA dla stref województwa

Bardziej szczegółowo

METALE CIĘŻKIE W UKŁADZIE GLEBA-ROŚLINOŚĆ W ŚRODOWISKU WIELKOMIEJSKIM

METALE CIĘŻKIE W UKŁADZIE GLEBA-ROŚLINOŚĆ W ŚRODOWISKU WIELKOMIEJSKIM Słowa kluczowe: gleba, roślinność, metale ciężkie, formy mobilne Krystyna NIESIOBĘDZKA*, Elżbieta KRAJEWSKA* METALE CIĘŻKIE W UKŁADZIE GLEBA-ROŚLINOŚĆ W ŚRODOWISKU WIELKOMIEJSKIM Problem zanieczyszczeń

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 15 Data wydania: 16 lutego 2018 r. Nazwa i adres AB 277 OKRĘGOWA

Bardziej szczegółowo

Elektrofiltry dla małych kotłów na paliwa stałe. A. Krupa A. Jaworek, A. Sobczyk, A. Marchewicz, D. Kardaś

Elektrofiltry dla małych kotłów na paliwa stałe. A. Krupa A. Jaworek, A. Sobczyk, A. Marchewicz, D. Kardaś Elektrofiltry dla małych kotłów na paliwa stałe A. Krupa A. Jaworek, A. Sobczyk, A. Marchewicz, D. Kardaś Rodzaje zanieczyszczeń powietrza dwutlenek siarki, SO 2 dwutlenek azotu, NO 2 tlenek węgla, CO

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Sawicka-Kapusta, Marta Zakrzewska, Gabriela Bydłoń, Anna Pizło, Agnieszka Marek

Katarzyna Sawicka-Kapusta, Marta Zakrzewska, Gabriela Bydłoń, Anna Pizło, Agnieszka Marek ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA NA TERENIE STACJI BAZOWYCH ZMŚP W 2007 ROKU NA PODSTAWIE KONCENTRACJI METALI CIĘŻKICH I SIARKI W PLECHACH POROSTU HYPOGYMNIA PHYSODES Katarzyna Sawicka-Kapusta, Marta Zakrzewska,

Bardziej szczegółowo

Działania KT nr 280 ds. Jakości Powietrza w zakresie ochrony środowiska

Działania KT nr 280 ds. Jakości Powietrza w zakresie ochrony środowiska Działania KT nr 280 ds. Jakości Powietrza w zakresie ochrony środowiska Prof. Zygfryd Witkiewicz Wojskowa Akademia Techniczna VII ogólnopolska Konferencja Normalizacja w szkole 16 marca 2018 r. Strona

Bardziej szczegółowo

Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek

Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12 Data wydania: 10 grudnia 2015 r. Nazwa i adres INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6)

LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6) LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6) Posiadane uprawnienia: ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO NR AB 120 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji Wydanie nr 5 z 18 lipca 2007 r. Kierownik

Bardziej szczegółowo

w gruntach w zasięgu oddziaływania elektrociepłowni owni Czechnica w Siechnicach.

w gruntach w zasięgu oddziaływania elektrociepłowni owni Czechnica w Siechnicach. Rtęć w gruntach w zasięgu oddziaływania elektrociepłowni owni Czechnica w Siechnicach. Ludmiła Polechońska Małgorzata Polechońska CEL BADAŃ rozpoznanie zawartości rtęci w przypowierzchniowej warstwie gleby

Bardziej szczegółowo

I N S T Y T U T M O R S K I W GDAŃSKU

I N S T Y T U T M O R S K I W GDAŃSKU I N S T Y T U T M O R S K I W GDAŃSKU ZAKŁAD OCHRONY ŚRODOWISKA 80-958 GDAŃSK, ul. Benzynowa 1 tel. (058) 308 81 28, tel/fax (058) 308 81 25 BADANIA POZIOMU SUBSTANCJI ZANIECZYSZCZAJĄCYCH W WODACH BASENÓW

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274 ``` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` ``

Bardziej szczegółowo

MaPlan Sp. z O.O. Click here if your download doesn"t start automatically

MaPlan Sp. z O.O. Click here if your download doesnt start automatically Mierzeja Wislana, mapa turystyczna 1:50 000: Mikoszewo, Jantar, Stegna, Sztutowo, Katy Rybackie, Przebrno, Krynica Morska, Piaski, Frombork =... = Carte touristique (Polish Edition) MaPlan Sp. z O.O Click

Bardziej szczegółowo

DODATKOWE ĆWICZENIA EGZAMINACYJNE

DODATKOWE ĆWICZENIA EGZAMINACYJNE I.1. X Have a nice day! Y a) Good idea b) See you soon c) The same to you I.2. X: This is my new computer. Y: Wow! Can I have a look at the Internet? X: a) Thank you b) Go ahead c) Let me try I.3. X: What

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274 ``` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` ``

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 868

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 868 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 868 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 3 Data wydania: 21 lipca 2009 r. Nazwa i adres organizacji

Bardziej szczegółowo

Mapa obszarów zdegradowanych i podwyższonego zagrożenia naturalnego

Mapa obszarów zdegradowanych i podwyższonego zagrożenia naturalnego V Ogólnopolska konferencja samorządowa SAMORZĄD I GEOLOGIA WARSZAWA 26 LUTY 2008 Mapa obszarów zdegradowanych i podwyższonego zagrożenia naturalnego w skali 1:10 000 Państwowy Instytut Geologiczny Mapa

Bardziej szczegółowo

Jakość powietrza w Polsce na tle Europy

Jakość powietrza w Polsce na tle Europy Monitoring jakości powietrza w systemie Państwowego Monitoringu Środowiska Jakość powietrza w Polsce na tle Europy PODSYSTEMY: 1. Monitoring jakości powietrza 2. Monitoring jakości wód 3. Monitoring jakości

Bardziej szczegółowo

Kontrola i zapewnienie jakości wyników

Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników QA : Quality Assurance QC : Quality Control Dobór systemu zapewnienia jakości wyników dla danego zadania fit for purpose Kontrola

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W WYCIĄGACH WODNYCH SPORZĄDZONYCH Z OSADÓW DENNYCH ZBIORNIKA RZESZOWSKIEGO

ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W WYCIĄGACH WODNYCH SPORZĄDZONYCH Z OSADÓW DENNYCH ZBIORNIKA RZESZOWSKIEGO Proceedings of ECOpole DOI: 10.2429/proc.2012.6(2)090 2012;6(2) Agnieszka BARAN 1 i Marek TARNAWSKI 2 ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W WYCIĄGACH WODNYCH SPORZĄDZONYCH Z OSADÓW DENNYCH ZBIORNIKA RZESZOWSKIEGO

Bardziej szczegółowo

Tabela 1. Zakres badań fizykochemicznych odpadu o kodzie w 2015 roku

Tabela 1. Zakres badań fizykochemicznych odpadu o kodzie w 2015 roku 1. ZAKRES OFEROWANYCH OZNACZEŃ Program badań biegłości obejmuje badania próbki odpadu o kodzie 19 08 05, zgodnym z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 2013 ROKU Z UWZGLĘDNIENIEM POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO

JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 2013 ROKU Z UWZGLĘDNIENIEM POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 2013 ROKU Z UWZGLĘDNIENIEM POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO dr inż. Ewa J. Lipińska Podkarpacki Wojewódzki Inspektor

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 15 Data wydania: 19 października 2018 r. Nazwa i adres AB 797

Bardziej szczegółowo

AKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W RUNI TRAWIASTEJ ROSNĄCEJ W SĄSIEDZTWIE GŁÓWNYCH ARTERII KOMUNIKACYJNYCH LUBLINA

AKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W RUNI TRAWIASTEJ ROSNĄCEJ W SĄSIEDZTWIE GŁÓWNYCH ARTERII KOMUNIKACYJNYCH LUBLINA Proceedings of ECOpole DOI: 10.2429/proc.2012.6(1)035 2012;6(1) Andrzej PLAK 1, Piotr BARTMIŃSKI 1, Lesia LATA 1 i Ryszard DĘBICKI 1 AKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W RUNI TRAWIASTEJ ROSNĄCEJ W SĄSIEDZTWIE

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r.

Międzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r. Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, dr inż. Agnieszka Kolanek mgr inż. Barbara Marchlewska-Knych dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas Założenia projektu w zakresie

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, wrzesień 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane

Bardziej szczegółowo

Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition)

Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition) Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition) Robert Respondowski Click here if your download doesn"t start automatically Wojewodztwo Koszalinskie:

Bardziej szczegółowo

Magdalena Jabłońska-Czapla Eligiusz Kowalski Jerzy Mazierski

Magdalena Jabłońska-Czapla Eligiusz Kowalski Jerzy Mazierski ROLA ZANIECZYSZCZEŃ PUNKTOWYCH W DYSTRYBUCJI WYBRANYCH METALI W ZBIORNIKU WODOCIĄGOWYM GOCZAŁKOWICE. Magdalena Jabłońska-Czapla Eligiusz Kowalski Jerzy Mazierski Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska

Bardziej szczegółowo

Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk. Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut

Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk. Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut Gdańsk, 2012 Odpady komunalne Odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające

Bardziej szczegółowo

BADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI POWŁOK POLIMEROWYCH W RAMACH DOSTOSOWANIA METOD BADAŃ DO WYMAGAŃ NORM EN

BADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI POWŁOK POLIMEROWYCH W RAMACH DOSTOSOWANIA METOD BADAŃ DO WYMAGAŃ NORM EN PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK nr 1 (137) 2006 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (137) 2006 ARTYKUŁY - REPORTS Anna Sochan*, Anna Sokalska** BADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI

Bardziej szczegółowo

Prawdziwy rozwój człowieka, zwierzęcia i roślin zależy od gleby Hipokrates

Prawdziwy rozwój człowieka, zwierzęcia i roślin zależy od gleby Hipokrates Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Rzeszowie Prawdziwy rozwój człowieka, zwierzęcia i roślin zależy od gleby Hipokrates Organizacja Stacji Obecnie funkcjonuje Krajowa Stacja w Warszawie podległa Ministrowi

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 16 Data wydania: 24 stycznia 2019 r. Nazwa i adres AB 797 ArcelorMittal

Bardziej szczegółowo

Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition)

Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition) Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition) Robert Respondowski Click here if your download doesn"t start automatically Wojewodztwo Koszalinskie:

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Ochrony Środowiska

Laboratorium Ochrony Środowiska ALWERNIA S. A. ul. K. Olszewskiego 25 32-566 Alwernia OFERTA LABORATORIUM Nasze laboratorium funkcjonuje w ramach firmy Alwernia S.A. Jesteśmy dostawcą usług badawczych w zakresie pomiarów czynników szkodliwych

Bardziej szczegółowo