PUSZCZA BUKOWA raniona przez człowieka, ale ciągle żywa i posiadająca ogromną zdolność zapominania

Transkrypt

1

2 PUSZCZA BUKOWA raniona przez człowieka, ale ciągle żywa i posiadająca ogromną zdolność zapominania

3 KSIĘGA PUSZCZY BUKOWEJ Tom I: Środowisko przyrodnicze praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Domian i Krzysztofa Ziarnka Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie Szczecin 2010

4 Recenzenci:

5 SPIS TREŚCI Wprowadzenie Krzysztof Ziarnek, Grażyna Domian Położenie Krzysztof Ziarnek Geologia Michał Kupiec, Paweł Pieńkowski Rzeźba terenu Michał Kupiec, Paweł Pieńkowski Hipsometria i spadki terenu Wiek i geneza Wzgórz Bukowych Erozyjne i akumulacyjne formy rzeźby terenu Antropogeniczne formy rzeźby terenu Głazy narzutowe Grażyna Domian Gleby Michał Kupiec Klimat Czesław Koźmiński Wody powierzchniowe mokradła Grażyna Domian, Michał Kupiec Źródła Rzeki i strumienie Jeziora i stawy Drobne zbiorniki i torfowiska Szata roślinna Historia badań Krzysztof Ziarnek Przemiany szaty roślinnej i krajobrazu Wzgórz Bukowych i ich sąsiedztwa Krzysztof Ziarnek Przemiany flory Krzysztof Ziarnek Wymieranie flory Zawlekanie i wprowadzanie gatunków obcych Stan aktualny flory roślin naczyniowych Buk pospolity główny gatunek lasotwórczy Puszczy Bukowej Kamil Kędra Rozmieszczenie geograficzne Morfologia Wymagania siedliskowe Ekologia, organizmy związane z bukiem Buk i człowiek Mszaki Magdalena Ziarnek Zbiorowiska roślinne Krzysztof Ziarnek Zbiorowiska leśne i zaroślowe Zbiorowiska wodne i bagienne Łąki i murawy Roślinność ruderalna i antropogeniczna Dendrochronologiczna analiza drzew rosnących w Puszczy Bukowej Anna Cedro Ogród Dendrologiczny w Glinnej Jerzy Tumiłowicz Parki, cmentarze i inne tereny zieleni urządzonej Agnieszka Antoniów Parki Cmentarze Aleje i szpalery drzew

6 9. Porosty Anetta Wieczorek Grzyby wielkoowocnikowe Grażyna Domian, Marzena Łyczek Świat zwierząt Mięczaki Liliana Gierczak Skorupiaki Dziesięcionogi Przemysław Śmietana Małżoraczki Agnieszka Szlauer-Łukaszewska Pajęczaki Andrzej Zawal Wodopójki Ważki Andrzej Zawal Motyle Krzysztof Jonko Mrówki Tomasz Włodarczyk Pszczołowate Magdalena Dzięgielewska Chrząszcze Maria Wolender Ryby Sławomir Keszka Płazy Grażyna Domian Gady Grażyna Domian Ptaki Grażyna Domian, Dariusz Wysocki, Jacek Kaliciuk, Wojciech Mrugowski Ssaki Historia badań Grażyna Domian Przegląd gatunków Grażyna Domian Nietoperze M. Dzięgielewska, K. Ignaszak Popielica Mirosław Jurczyszyn Gospodarowanie zasobami przyrodniczymi Wielofunkcyjna gospodarka leśna Zbigniew Pajewski Gospodarka łowiecka Marek Woś Gospodarka rolna Tadeusz Durkowski Gospodarka wodna (infrastruktura melioracyjna) Tadeusz Durkowski Gospodarka rybacka Marek Pietrucha Zagrożenia dla środowiska przyrodniczego i sposoby przeciwdziałania Urbanizacja Krzysztof Ziarnek Rolnictwo Krzysztof Ziarnek Leśnictwo Lech Buchholz, Grażyna Domian Gospodarka wodna i wodno-ściekowa Marek Pietrucha, Grażyna Domian Turystyka i rekreacja Dorota Musielak, Krzysztof Ziarnek Obce gatunki Krzysztof Ziarnek, Grażyna Domian Rośliny inwazyjne Krzysztof Ziarnek Zwierzęta inwazyjne Grażyna Domian Grzyby inwazyjne Grażyna Domian Gatunki inwazyjne a polskie prawo Grażyna Domian Kłusownictwo Grażyna Domian, Marek Pietrucha Zmiany klimatu w rejonie Szczecina Czesław Koźmiński, Bożena Michalska

7 14. Ocena jakości środowiska w świetle badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie Małgorzata Landsberg-Uczciwek, Elżbieta Wierzchowska, Marta Bursztynowicz Formy ochrony przyrody Grażyna Domian, Krzysztof Ziarnek Rezerwaty przyrody Grażyna Domian, Magdalena Ziarnek, Krzysztof Ziarnek Kształtowanie sieci rezerwatów przyrody w Puszczy Bukowej Sposoby ochrony rezerwatowej w przeszłości i obecnie Charakterystyka istniejących rezerwatów przyrody Zlikwidowane rezerwaty przyrody Charakterystyka proponowanych rezerwatów przyrody Park krajobrazowy Grażyna Domian Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe Renata Charkiewicz Użytki ekologiczne Grażyna Domian Pomniki przyrody Grażyna Domian Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt Grażyna Domian, Krzysztof Ziarnek, Magdalena Ziarnek Ochrona gatunkowa roślin naczyniowych Krzysztof Ziarnek, Magdalena Ziarnek Ochrona gatunkowa mchów i wątrobowców Krzysztof Ziarnek, Magdalena Ziarnek Ochrona gatunkowa grzybów Grażyna Domian Ochrona gatunkowa porostów Grażyna Domian Ochrona gatunkowa zwierząt Grażyna Domian Podsumowanie Grażyna Domian, Krzysztof Ziarnek Natura 2000 Krzysztof Ziarnek Siedliska przyrodnicze z Dyrektywy Siedliskowej Krzysztof Ziarnek Gatunki i siedliska zwierząt z Dyrektywy Siedliskowej Grażyna Domian Gatunki i siedliska ptaków z Dyrektywy Ptasiej Grażyna Domian Znaczenie walorów przyrodniczych Wzgórz Bukowych Beata Otto, Krzysztof Ziarnek Literatura Informacje o autorach tekstów Fotografie i ryciny

8 Krzysztof Ziarnek, Grażyna Domian Wprowadzenie Księga Puszczy Bukowej jest rezultatem inspiracji wielu osób przez jede n z najbardziej zadziwiających i niezwykłych kompleksów leśnych w Polsce. Nie należy wcale do największych, ani nawet dużych w porównaniu do innych. Wyróżnia się jednak walorami przyrodniczymi i krajobrazem tak bardzo, że nieustannie przyciąga kolejnych badaczy i miłośników przyrody odkrywających i badających rzadkie oraz ginące już w Polsce gatunki zwierząt, grzybów, roślin, a także ich zbiorowiska i zachodzące w Puszczy procesy ekologiczne. Krajoznawcy oraz ludzie poszukujący odpoczynku, pragnący obcować z malowniczymi pejzażami, mają do dyspozycji wyjątkowo gęstą sieć szlaków turystycznych i wiele zakątków z licznymi atrakcjami, miejsc tajemniczych i opowiadających ciekawe dzieje Bukowej Kniei. Jest też Puszcza powodem do dumy i satysfakcji leśników, bowiem ich umiejętnościom i odpowiedzialności zawdzięczać możemy ciągłość trwania drzewostanów (zwłaszcza buczyn) na tym terenie. Podkreślić przy tym należy, że przy całej swej atrakc yjności przyrodniczej i turystycznej jest to też las z wielkim sukcesem wykorzystywany ekonomicznie. Inicjatywa zgromadzenia i zaprezentowania aktualnego stanu wiedzy o Puszczy narodziła się w gronie pracowników dawnych służb parków krajobrazowych, sprawujących przez lata opiekę nad Szczecińskim Parkiem Krajobrazowym Puszcza Bukowa (SzPK). Ochrona tego obszaru od 1981 r. zaowocowała m.in. licznymi pracami naukowymi i inwentaryzacyjnymi prowadzonymi przez różne zespoły badawcze i pracowników służb ochrony przyrody. Wyniki tych prac zebrane w jednej księdze musiały siłą rzeczy zostać w wielu tematach bardzo streszczone. Publikacja ta z założenia ma przedstawić w możliwie szerokim zakresie wiedzę o środowisku przyrodniczym Puszczy i jej okolic w formie popularnonaukowej, zrozumiałej dla szerokiego grona odbiorców. Celem księgi jest zarówno podsumowanie stanu wiedzy o tym kompleksie leśnym w początkach XXI w., jak i jego popularyzacja. Upowszechnianie informacji o potrzebie i znaczeniu ochrony przyrody jest kluczem do jej akceptacji. Z kolei szeroka społeczna zgoda na ograniczenia związane z ochroną obszarów cennych pod względem przyrodniczym jest niezbędnym warunkiem skuteczności ochrony środowiska i zachowania możliwości obcowania z naturą. Ten tom księgi został poświęcony wyłącznie środowisku przyrodniczemu. Zaplanowany do wydania w następnej kolejności tom drugi przedstawi charakterystykę środowiska kulturowego Puszczy Bukowej i jej okolic. W dalszej perspektywie czasu ukaże się przewodnik po szlakach turystycznych Puszczy, zaplanowany jako część trzecia tej serii. 9