POŁĄCZENIE CERAMIKA CERAMIKA W BEZCEMENTOWEJ ALLOPLASTYCE STAWU BIODROWEGO

Transkrypt

1 Nr 3 4 WIADOMOŚCI LEKARSKIE 2005, LVIII, Marek Synder, Marek Drobniewski, Piotr Kozłowski, Andrzej Grzegorzewski POŁĄCZENIE CERAMIKA CERAMIKA W BEZCEMENTOWEJ ALLOPLASTYCE STAWU BIODROWEGO Z Kliniki Ortopedii i Ortopedii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Główny problem w zabiegach alloplastyki stawu to aseptyczne obluzowanie się elementów endoprotezy, którego główną przyczyną jest reakcja fagocytarna jako odpowiedź na ścieranie się jej ruchomych połączeń. Aby zapobiec tym niekorzystnym zjawiskom, opracowywane są różne połączenia sztucznego stawu. Do najbardziej obiecujących należy połączenie ceramicznej głowy z ceramiczną panewką. Celem pracy była ocena wyników alloplastyki stawu biodrowego u chorych, u których zastosowano endoprotezę stawu z wykorzystaniem połączenia ceramika ceramika. Analizie poddano 258 pierwotnych całkowitych alloplastyk (222 chorych, w tym 116 kobiet i 106 mężczyzn) stawu biodrowego z użyciem bezcementowej endoprotezy Mittelmeiera. Wiek pacjentów w chwili zabiegu wynosił średnio 45,6 roku, a średni czas obserwacji 10,2 roku. Najczęstszymi postaciami zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego były koksartroza idiopatyczna, dysplastyczna i pourazowa. Do oceny klinicznej zastosowano klasyfikację Merle d Aubigne i Postela w modyfikacji Charnleya. Ocena radiologiczna polegała na analizie radiogramów operowanych stawów biodrowych wykonanych w projekcji przednio-tylnej i osiowej. Wyniki: U 87 chorych (33,7%) uzyskano wynik bardzo dobry, u 96 (37,2%) dobry, u 47 (18,2%) dostateczny, u 28 (10,9%) zły. Do końca 2003 r. w badanej grupie pacjentów wykonano 13 (5,0%) zabiegów rewizyjnych. Wnioski: Odległe wyniki alloplastyki stawu biodrowego endoprotezą Mittelmeiera są zachęcające i wskazują na niski procent obluzowań elementów endoprotez. Ceramiczna panewka doskonale wgaja się w łożysko kostne, a stopień satysfakcji chorych jest wysoki. [Wiad Lek 2005; 58(3 4): ] Słowa kluczowe: endoprotezoplastyka, zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego, połączenie ceramika ceramika, wyniki późne. Alloplastyka jest obecnie standardowym zabiegiem operacyjnym w zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych stawu biodrowego [1,2,3]. W Europie Zachodniej wykonuje się 100 zabiegów tego typu na mieszkańców. W Polsce liczba implantowanych endoprotez stawu biodrowego jest nadal daleka od tych wartości i nie przekracza aktualnie 30 implantowanych endoprotez na mieszkańców. Mimo poprawy techniki operacyjnej, tworzenia nowych modeli oraz nowoczesnych technik mocowania endoprotez w łożysku kostnym, liczba obluzowań implantowanych endoprotez pozostaje stosunkowo wysoka i utrzymuje się na poziomie 7% [2,4,5,6]. Mechanizm obluzowywania się elementów endoprotezy jak dotąd nie został do końca poznany [2,7,9,10,11]. Najczęściej zdarzają się aseptyczne obluzowania endoprotez stanowiące przyczynę zabiegów rewizyjnych biodra w ponad 70% przypadków [2,6,12,13]. W etiopatogenezie obluzowania się elementów endoprotezy podstawowe miejsce zajmuje proces ścierania się powierzchni stawowych endoprotezy, co doprowadza do wtórnej reakcji fagocytarnej. Najczęściej stosowane połączenie elementów endoprotezy, stanowiące metalową głowę i polietylenową panewkę doprowadza do ścierania się polietylenu w zakresie 0,01 0,3 mm rocznie [14]. Z tego powodu najpilniejszym zadaniem stojącym przed konstruktorami nowych modeli endoprotez jest stworzenie materiału odpornego na ścieranie. Zmniejszenie ścierania można uzyskać przez poprawę jakości i gatunku polietylenu, a także przez zastosowanie innych materiałów, jak metal metal lub ceramika ceramika charakteryzujących się mniejszym współczynnikiem tarcia. Zastosowanie ceramicznej głowy endoprotezy oraz ceramicznej panewki (połączenie ceramika ceramika) znane jest od 1974 r., kiedy Mittelmeier po raz pierwszy wprowadził ten typ endoprotezy do praktyki ortopedycznej. W Klinice Ortopedii UM w Łodzi endoprotezy Mittelmeiera stosowane były z różnymi modyfikacjami od 1985 r. Celem pracy była ocena wyników alloplastyki stawu biodrowego u chorych, u których zastosowano endoprotezę stawu z wykorzystaniem połączenia ceramika ceramika typ Autophor. MATERIAŁ I METODY W latach w Katedrze i Klinice Ortopedii AM (obecnie UM) w Łodzi wykonano 258 pierwotnych całkowitych alloplastyk stawu biodrowego z użyciem bezcementowej endoprotezy Mittelmeiera. Operowano 222 pacjentów, w tym 116 (52,25%) kobiet i 106 (47,75%) mężczyzn. W badanej grupie w 36 przypadkach wykonano zabieg na obu stawach biodrowych, nigdy jednoczasowo najkrótszy okres między kolejnymi zabiegami wynosił 4 miesiące, a najdłuższy 113 miesięcy. Lewy staw biodrowy operowano w 130 (50,4%) przypadkach, prawy w 128 (49,6%). Wiek pacjentów w chwili zabiegu wynosił średnio 45,6 roku (18 70 lat; tab. I), a średni czas obserwacji 10,2 roku (4,2 18,6 roku; tab. II). Najczęstszymi postaciami zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego były koksartroza idiopatyczna, dysplastyczna i pourazowa (tab. III). W grupie pacjentów operowanych w wieku 40 lat i młodszych najczęst-

2 194 M. Synder i wsp. Nr 3 4 Tabela I. Pacjenci poddani alloplastyce w Katedrze i Klinice Ortopedii AM w Łodzi w latach Do 20 lat lat lat lat lat lat Wiek Liczba pacjentów (%) lat lat lat lat lat 3 (1,2%) 7 (2,7%) 17 (6,6%) 26 (10,1%) 44 (17,0%) 41 (15,9%) 35 (13,6%) 24 (9,3%) 21 (8,1%) 29 (11,2%) 11 (4,3%) Tabela II. Okres obserwacji po alloplastyce stawu biodrowego Czas obserwacji Liczba pacjentów (%) Do 36 mies. (do 3 lat) mies. (do 6 lat) mies. (do 9 lat) mies. (do 12 lat) mies. (do 15 lat) mies. (do 18 lat) mies. (do 21 lat) Etiologia choroby zwyrodnieniowej 0 (0%) 67 (26,0%) 70 (27,1%) 27 (10,5%) 32 (12,4%) 49 (19,0%) 13 (5,0%) Tabela III. Etiologia zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego Koksartroza idiopatyczna Koksartroza dysplastyczna Koksartroza pourazowa Jałowa martwica głowy kości udowej Koksartroza pozapalna Młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej Ankylosis coxae Liczba pacjentów (%) 105 (40,7%) 81 (31,4%) 25 (9,7%) 24 (9,3%) 18 (7,0%) 3 (1,1%) 2 (0,8%) szą przyczyną rozwoju koksartrozy była przebyta w dzieciństwie rozwojowa dysplazja stawu biodrowego stwierdzono ją w 67 (69,1%) przypadkach. Wraz z coraz wyższym wiekiem chorych w chwili zabiegu wzrastała liczba przypadków koksartrozy idiopatycznej w grupie chorych operowanych między 56 a 70 rokiem życia, liczącej łącznie 61 stawów biodrowych, sięgała ponad 90%. W 220 stawach biodrowych implantowano endoprotezę typu Mittelmeiera w układzie ceramiczna panewka i ceramiczna głowa oraz trzpień Autophor, a od 1989 r. trzpień Autophor S. W 38 (14,7%) przypadkach zastosowano panewkę wkręcaną CST z polietylenowym wkładem oraz trzpień Autophor. Do oceny klinicznej zastosowano klasyfikację Merle d Aubigne i Postela w modyfikacji Charnleya. Ocena radiologiczna polegała na analizie radiogramów operowanych stawów biodrowych wykonanych w projekcji przednio-tylnej i osiowej. Do szczegółowej oceny implantacji komponentu panewkowego użyto systemu klasyfikacji według De Lee i Charnleya, zaś do oceny implantacji trzpienia zastosowano klasyfikację Gruena i Morelanda. Ocena radiologiczna obejmowała także geometryczne usytuowanie oraz osiowe położenie implantów w miednicy i bliższym końcu kości udowej. WYNIKI W badanej grupie u 87 chorych (33,7%) uzyskano wynik bardzo dobry, u 96 (37,2%) dobry, u 47 (18,2%) dostateczny i u 28 (10,9%) zły. Zdecydowaną większość wyników bardzo dobrych i dobrych uzyskano w grupie koksartroz idiopatycznych operowanych po 50 roku życia. Wyniki złe dotyczyły głównie alloplastyk wykonanych z powodu ankylozy biodra oraz zaawansowanych koksartroz dysplastycznych, pierwotnie klasyfikowanych do grupy IV i III według podziału Crowe a, Maniego i Ranawata. W grupie tej było także najwięcej powikłań zarówno śródoperacyjnych, jak i późnych; stanowiły one 86% wszystkich niepowodzeń po alloplastyce biodra sposobem Mittelmeiera. Do końca 2003 r. w badanej grupie pacjentów wykonano 13 (5,0%) zabiegów rewizyjnych. W 6 (2,3%) przypadkach były one ograniczone do wymiany komponentu udowego (trzpienia), w 5 (1,9%) wymieniono całą endoprotezę, zaś w 2 (0,8%) wymieniono tylko komponent panewkowy. W 9 z 13 przypadków poddanych realloplastyce pierwotną przyczyną alloplastyki była koksartroza dysplastyczna. W każdym przypadku były to zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe, z których 7 zakwalifikowano do klasy IV, a 2 do klasy III według podziału Crowe a i wsp. DYSKUSJA Leczenie chorób i zniekształceń stawów biodrowych osób dorosłych należy do najtrudniejszych zadań ortopedii [1,2,6,10]. W leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych od dawna trwały próby zastosowania materiałów, które operacyjnie wstawiane między zniszczone chorobowo powierzchnie stawowe umożliwiałyby bezbolesny ruch i wydolny chód. Wprowadzenie do praktyki klinicznej przed 50 laty pierwszych całkowitych endoprotez stawu biodrowego zapoczątkowało nową erę w ich chirurgicznym leczeniu i częściowo rozwiązało te problemy. Alloplastyka stawu stwarza chorym szansę odzyskania w krótkim czasie po zabiegu sprawności fizycznej i powrotu do życia w społeczeństwie. Osadzanie sztucznych stawów wraz z upływem czasu niesie jednak

3 Nr 3 4 Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego 195 ryzyko zużycia i obluzowania elementów endoprotez. Szulc i Kreczko podkreślają, że najbardziej doskonały, ale sztuczny staw biodrowy, nie jest w stanie zastąpić stawu naturalnego nie tylko pod względem struktury, ale i funkcji fizjologicznych [1]. Systematyczne badania kontrolne i ocena wyników leczenia operacyjnego pozwalają oceniać trwałość materiałów, z których wykonano wszczepy oraz reakcje i zmiany tkanki kostnej otaczającej endoprotezę. Pogłębianie wiedzy o patofizjologii tkanki kostnej wokół wszczepów obok rozwoju chemii tworzyw sztucznych i metalurgii, postępów materiałoznawstwa i trybologii przyczynia się do unowocześnienia wszczepów w celu poprawy wyników endoprotezoplastyk, zwłaszcza u osób młodych i aktywnych fizycznie. W latach 70. ubiegłego stulecia, zwłaszcza w Europie, nastąpił intensywny rozwój metod bezcementowego mocowania endoprotez w kości. Opracowywano wiele różnych sposobów biologicznego wiązania endoprotezy z kością. W przeciwieństwie do cementu, który daje natychmiastowe umocowanie, protezy bezcementowe wymagają czasu na przetrwanie okresu resorpcji kości, aż do wtórnej biologicznej osteointegracji. Ze względu na biologię tkanki kostnej, której natężenie uzależnione jest w dużym stopniu od wieku, endoprotezy te znalazły zastosowanie głównie u osób młodszych z zachowaną zdolnością osteogenną i reparacyjną oraz dobrymi warunkami strukturalnymi panewki i kości udowej. Przykładem endoprotezy bezcementowej jest model opracowany przez Mittelmeiera. Endoproteza Mittelmeiera po raz pierwszy została implantowana w 1974 r. Przez ponad 25-letni okres użytkowania była kilkakrotnie modyfikowana i ulepszana [2,15,16,17]. Endoproteza ta składa się z ceramicznej panewki i głowy oraz metalowego trzpienia. Komponent panewkowy ma kształt tępo ściętego stożka, a jego zewnętrzna powierzchnia zaopatrzona jest w gruby, przerywany gwint umożliwiający mocne, naprężeniowe zakotwiczenie w kości miednicy. Ceramiczne elementy w obróbce technicznej uzyskują znakomitą gładkość powierzchni, która gwarantuje właściwości poślizgowe dorównujące cechom naturalnego stawu biodrowego człowieka. Początkowo średnice głowy ceramicznej i średnica wewnętrzna ceramicznej panewki wynosiły 38 mm, następnie zaś zmniejszono średnicę głowy i wewnętrzną średnicę panewki do 32 mm. Komponent udowy sporządzony jest ze stopu metali: kobaltu, chromu i molibdenu o nazwie Endocast, zaopatrzonego w zewnętrzne żeberkowanie typ Mark I. W związku z dużą liczbą niestabilności tego typu trzpienia zmieniono jego kształt w części dystalnej nadano mu bardziej prosty kształt, dodano skrzydełko stabilizujące i podłużne rowkowania na brzegach oraz pofałdowano spód kołnierza w celu zwiększenia jego stabilności. Istotną zmianą było również zastąpienie poprzecznych, stosunkowo dużych żeberek znajdujących się na powierzchni trzpienia owalnymi zatoczkowatymi zagłębieniami typ Autophor 900 (Mark II). Na przekroju poprzecznym trzpień ma wygląd prostokąta z lekko zaokrąglonymi brzegami. Kolejna wersja trzpienia Autophor 900S (Mark III) była dodatkowo pokrywana na całej powierzchni strukturą porowatą [17]. W Klinice Ortopedii UM w Łodzi doświadczenia z endoprotezą Mittelmeiera rozpoczęliśmy od modelu Mark II, a następnie używaliśmy wyłącznie trzpienie Autophor 900S, które zdecydowanie poprawiły stabilność trzpienia endoprotezy. W latach równolegle z panewkami ceramicznymi stosowaliśmy wkręcane panewki typu CST (połączenie polietylen ceramika). W analizowanym materiale stwierdziliśmy 13 przypadków obluzowań elementów endoprotezy. W większości (9 przypadków realloplastyk) dotyczyły one skomplikowanych koksartroz dysplastycznych z koniecznością dodatkowych zabiegów w obrębie stropu panewki lub ankylozy stawu (2 przypadki). Przyczyn realloplastyk należy więc poszukiwać w tych przypadkach w braku pierwotnej stabilizacji endoprotezy, wynikającej raczej z trudności technicznych w trakcie zabiegu niż z aseptycznego obluzowania endoprotezyw okresie późniejszym. Pozostałe przypadki zakwalifikowane do grupy wyników złych i dostatecznych były w dużej mierze wynikiem błędów w technice operacyjnej i zapewne w przyszłości niektóre z nich wymagać będą także zabiegów rewizyjnych stawu biodrowego. Badania prowadzone w ostatnich latach wykazały, że procesy osteolizy wokół endoprotezy w dużej mierze związane są z reakcją organizmu na substancje uwalniane w trakcie zużywania się endoprotezy [7]. Uwalniające się mikroskładniki podczas procesu ścierania się powierzchni sztucznego stawu zapoczątkowują reakcje biologiczne ustroju, które doprowadzają do uwalniana cytokin prozapalnych z otaczających elementy endoprotezy komórek. Komórki te stymulują dodatkowo wydzielanie metaloproteinaz i wpływają na osteoklasty, wywierając istotny wpływ na procesy osteolizy. Aktywacja osteoblastów przez takie cytokiny, jak interleukina 6 (IL-6) lub przyspieszenie ich różnicowania się przez TNF-α wzmaga osteolizę wokół implantu [8]. Wydaje się, że reakcje te zależą od wielkości i ilości drobin powstających podczas zjawiska ścierania się powierzchni endoprotezy. Istotne jest więc poszukiwanie takiego materiału łączącego elementy endoprotezy, który zapewniłby najmniejszy współczynnik tarcia między tymi powierzchniami. Z dotychczasowych badań wynika, że warunek taki może spełniać połączenie ceramika ceramika. Spostrzeżenia Ravasi i Sansone oraz Fenollosa i wsp. potwierdzają nasze obserwacje o dobrych wynikach odległych endoprotez z zastosowaniem połączenia ceramika ceramika [12,18]. Badania w wielu ośrodkach wykazały, że polietylen ściera się

4 196 M. Synder i wsp. Nr 3 4 w zakresie 0,01 0,3 mm rocznie, podczas gdy połączenia ceramiczne zaledwie w granicach 0,13 78 mikronów 13]. Mniejsza ilość drobin powstająca podczas ścierania się powierzchni elementów endoprotezy ogranicza reakcje fagocytarne wokół implantu, zmniejsza częstość występowania migracji trzpienia endoprotezy, a tym samym wydłuża czas przeżycia endoprotezy [1]. Doniesienia innych autorów wskazują, że także w przypadku implantów ceramicznych należy się liczyć z różnymi powikłaniami. Nevelos i wsp. podają gorsze wyniki endoprotez ceramicznych w stosunku do innych typów endoprotez bezcementowych lub cementowych [10]. Hyder i wsp. wskazują na powikłania w postaci pęknięć i złamań panewek ceramicznych, a Garcia- -Cimbrelo i wsp. na gorsze wyniki przy zastosowaniu trzpienia typu Mark II [9,11]. Większość złych wyników, podobnie jak to obserwowaliśmy w naszym materiale, wynikała głównie z trudnych technicznie zabiegów u chorych z przeszłością ortopedyczną, na ogół operowanych wcześniej z powodu choroby stawu biodrowego w okresie dziecięcym. Nie bez znaczenia pozostaje fakt konieczności poprawnej techniki operacyjnej podczas implantacji endoprotezy, ponieważ jak wykazują obserwacje przede wszystkim od tych czynników zależy końcowy wynik zabiegu [2,19,20]. WNIOSKI 1. Odległe wyniki alloplastyki stawu biodrowego endoprotezą Mittelmeiera są zachęcające i wskazują na niski procent obluzowań elementów endoprotez. Ceramiczna panewka doskonale wgaja się w łożysko kostne, a porowaty trzpień praktycznie nie ulega migracji i obluzowaniu. 2. Stopień satysfakcji chorych po zastosowaniu endoprotezy Mittelmeiera jest wysoki. Przy odpowiednich wskazaniach, głównie w przypadku koksartrozy idiopatycznej u ludzi w młodym wieku, zapewnia długotrwałą sprawność fizyczną i dobry wynik kliniczny. Piśmiennictwo [1] Szulc W, Kreczko R. Wskazania i przeciwwskazania do totalnej endoprotezoplastyki stawu biodrowego. Pamiętniki XXVII Zjazdu PTOiTr. Warszawa 1978, [2] Grzegorzewski A, Zwierzchowski H, Synder M. Ocena radiologiczna stawu biodrowego po implantacji bezcementowej panewki ceramicznej i metalowej. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1998; 63(5): [3] Jabłoński T, Serafin J, Kowalski M. Analiza porównawcza endoprotezoplastyki cementowej i bezcementowej biodra w aspekcie obluzowania aseptycznego. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1996; 61(supl. 3A): [4] Cameron HU. Six-year results with a microporous-coated metal hip prosthesis. Clin Orthop 1986; 208: [5] Torino A, Rossi P, Hein W. Hydroxyapatite coated total hip prostheses, clinical and radiolographic results after 4 and 5 years in an European multicentre study. III Congres EFFORT, Barcelona 1997; Abstracts of papers and symposia: [6] Wall A, Dragan S, Stępniewski Z. Doświadczenia własne w leczeniu zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego metodą alloplastyki bezcementowej. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1994; 59(supl. 3): [7] Ducheyne P. Bioactive ceramic prosthesis coating. Clin Orthop 1992; 276: [8] Ziółkowski W, Kozłowska K, Zarzeczna M, Cichorek M. Rola cytokin w aseptycznym obluzowaniu endoprotezy stawu biodrowego. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 2001; 66: [9] Hyder N, Nevelos AB, Barabas TG. Cementless ceramic hip arthroplasties in patients less than 30 years old. J Arthroplasty 1996; 11(6): [10] Nevelos JE, Ingham E, Doyle C, Fisher J, Nevelos AB. Analysis of retrieved alumina ceramic components from Mittelmeier total hip prostheses. Biomaterials 1999; 20(19): [11] Garcia-Cimbrelo E, Martinez-Sayanes JM, Minuesa A, Munuera L. Mittelmeier ceramic-ceramic prosthesis after 10 years. J Arthroplasty 1996; 11(7): [12] Ravasi F, Sansone V. Five-year follow-up with a ceramic sandwich cup in total hip replacement. Arch Orthop Trauma Surg 2002; 122(6): [13] Boehler M, Plenk H Jr, Salzer M. Alumina ceramic bearings for hip endoprostheses: the Austrian experiences. Clin Orthop 2000; 379: [14] Czerwiński E, Pawelec A, Marchewczyk J. Problemy realloplastyki stawu biodrowego w Polsce i na świecie. Ortop Traum Rehab 2001; 3: 1 5. [15] Mittelmeier H, Grabowski MT. 10 lat doświadczeń z ceramiczną endoprotezą stawu biodrowego. Materiały XXV Zjazdu PTOiTr. Łódź 1984, [16] Mittelmeier H, Grabowski M. 10 years experience with metal-granular coating of cementless AUTO-PHOR-hip-prosthesis and Titanium Polyethylene Screw Cup CST. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1994; 59: [17] Mittelmeier H. Grundlage und algemeine Erfahrungen mit dem Keramik-Prothesen-System Autophor/Xenophor. 10 jahre Erfahrungen mit Keramik-Huftendoprothesen. Mittelmeierund Heisel, Medizinische Literarische Verlaggeselschaft mbh Uelzen, 1986, [18] Fenollosa J, Seminario P, Montijano C. Ceramic hip prostheses in young patients: a retrospective study of 74 patients. Clin Orthop 2000; 379: [19] Zwierzchowski H, Synder M. Implantation der zementfreien Mittelmeier-Huftendoprothese bei Patienten nach Colonna-Plastik im Kindesalter. Orthop Praxis 1992; 1: [20] Paściak M, Wąsik R, Doniec J, Besler K. Wpływ błędów techniki osadzenia na osteolizę wokół elementów endoprotezy cementowej stawu biodrowego. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1995; 60: Adres autorów: Marek Synder, ul. Filarecka 3, Łódź, tel./fax (0-42) , msynder@pro.onet.pl

5 Nr 3 4 Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego M. Synder, M. Drobniewski, P. Kozłowski, A. Grzegorzewski CERAMIC CERAMIC ARTICULATION IN UNCEMENTED TOTAL HIP ARTHROPLASTY Summary 197 The main problem in total hip arthroplasty (THA) surgery is aseptic loosening of prothesis components. In most cases the phagocytes reaction against the wear particle during the hip movement is responsible for aseptic prosthesis loosening. To prevent this reaction different hip articulation are invented to reduce this reaction. One of these solutions is ceramic ceramic hip prosthesis articulation. The aim of this study was to evaluate the long-term results in patients who were treated because of coxarthrosis by means of ceramic ceramic hip prosthesis. We analyzed 258 primary THA (222 patients, 116 women and 106 men) who were treated because of advanced coxarthrosis by Mittelmeier type hip endoprothesis (ceramic ceramic articulation). The mean age of patients at the surgery was 45.6 years and a mean follow-up 10.2 years. In most of our cases the idiopathic, traumatic and dysplastic coxarthrosis was noted. For clinical evaluation the classification system proposed by Merle d Aubigne and Postel with Charnley modification was used. For radiological evaluation of the steam implantation the classification system proposed by De Lee and Charnley was used and for the cup implantation the system by Gruen and Moreland. In 87 patients (33.7%) the final results was graded as very good, in 96 (37.2%) as good, in 47 (18.2%) as satisfactory and in 28 patients (10.9%) the final results was poor. In analyzed group in 13 patients (5.0%) the revision surgery was necessary. Conclusions: The long-term results of THA with the use of Mittelmeier type of hip prosthesis presented a very low percentage of aseptic loosening. This type of prosthesis gives very high patients satisfaction. Key words: total hip replacement, coxarthrosis, ceramic ceramic connection, long-term results. Praca finansowana przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi z grantu wewnętrznego