CO TAK PIĘKNIE GRA, CZYLI CO JEST CZYM I DO CZEGO SŁUŻY.

Transkrypt

1 CO TAK PIĘKNIE GRA, CZYLI CO JEST CZYM I DO CZEGO SŁUŻY. Biorąc pod uwagę ogólne tendencje wykonawstwa szeroko pojętego folku, polska scena muzyki irlandzkiej plasuje się na dość wysokim miejscu w kwestii pomysłów aranżacyjnych i wpisuje się w ogólnoświatowe tendencje. Możemy zatem znaleźć utwory wykonywane w sposób mniej lub bardziej tradycyjny (jak chociażby pierwsze albumy Carrantuohill), ale nie brakuje też brzmień ciążących w kierunku gatunków rockowych czy muzyki pop (Shannon, Beltaine), a nawet jazzu (Danar). Z wypowiedzi członków zespołów zarówno polskich, jak i zagranicznych, jasno wynika, że aranżacje tradycyjnych melodii, a także komponowanie w stylu muzyki irlandzkiej najczęściej podporządkowane są dostępnemu instrumentarium oraz osobistym preferencjom muzyków. Można by zatem wyznaczyć prostą drogę rozwoju brzmienia niemalże każdego zespołu: od tradycji (instrumenty akustyczne, klasyczne dla kultury irlandzkiej) do nowoczesności (udoskonalanie brzmienia efektami elektronicznymi, wzmocnienie wolumenu, dzięki lepszemu nagłośnieniu, urozmaicenie poprzez dodawanie coraz to nowych, ciekawych instrumentów). Powstaje zatem pytanie: co rozumiemy pod pojęciem brzmienie tradycyjne? Czy warunkuje je samo instrumentarium i czy jest ono na stałe przypisane do zespołu? Aby wyjaśnić zasady tak kompozycji, jak i poszukiwania brzmienia, musimy najpierw zapoznać się z instrumentarium, jakim dysponują zespoły 21, lub jakim powinny dysponować. Najprawdopodobniej jednym z najstarszych instrumentów pochodzących z Irlandii jest harfa, zwana celtycką (cruit lub cláirseach), w kształcie przypominająca trójkąt 22. W swojej pierwotnej wersji posiadała niewielkie rozmiary, wykonana była z drewna wierzbowego, a metalowe struny szarpano paznokciami. Instrument ten wciąż jest bardzo popularny i cieszy się uznaniem za swój delikatny dźwięk oraz poręczną wielkość (dzisiejsze harfy mierzą sobie około 90 cm. wysokości i 30 cm. szerokości), dzięki której wykonawca może grać w pozycji siedzącej, opierając ją na kolanie. Zespoły polskie w większości nie podjęły się jednak wciągnięcia harfy do swojego instrumentarium. Znaleźć ją możemy w grupach o bardziej tradycyjnym brzmieniu, jak Slainte! (harfa neoceltycka) czy Open Folk. Jedynym zespołem o bardziej nowoczesnych aranżacjach muzycznych, który na początku swej działalności 21 Dokładne instrumentarium, wykorzystywane przez polskie zespoły, przedstawia Tabela 1.: Instrumentarium wykorzystywane przez polskie zespoły muzyki irlandzkiej (celtyckiej). 22 Informacje zawarte w tym u następnym podrozdziale oparte są na haśle Ireland z The New Grove Dictionary of Music and Musicians, t. 12, str : Songs and Singing, Instrumental Music, Instruments.

2 opierał niektóre utwory na brzmieniu harfy było krakowskie Banshee. Zespół jednak dość szybko zrezygnował z instrumentu, który pomimo, iż wprowadza zwłaszcza do ballad nieco uroku i średniowiecznego charakteru, to jednak jest mało uniwersalny w zespole folkowym. Pozostając w kręgu instrumentów strunowych wymienić należy skrzypce. Jest to jeden z najpopularniejszych instrumentów melodycznych i niemal zawsze wchodzi on w skład zespołu muzyki irlandzkiej. Pochodzące z Irlandii fidil (lub veidhlín) wraz ze smyczkiem właściwie niczym nie różnią się od współczesnych instrumentów reszty świata (mogą być nieco mniejsze rozmiarowo, a smyczek lżejszy, ale nie jest to zasadą), sami irlandzcy muzycy wolą jednak używać nazwy fiddle niż violin, aby w ten sposób podkreślić różnicę instrumentacyjną. W zespołach polskich, jak i w większości zespołów na całym świecie, muzycy grają na zwykłych, klasycznych skrzypcach dzięki różnym technikom wykonawczym próbując uzyskać brzmienie zbliżone do skrzypiec z wyspy. Możemy zatem zauważyć wpływy muzyków z Donegal (szybka gra, lekkie ornamenty, każdy dźwięk wykonywany był na jednym pociągnięciu smyczka, przez co prawa ręka muzyka musiała być niezwykle mobilna), jak i z hrabstw Sligo, czy Clare (tutaj często kilka dźwięków wykonywano na jednym pociągnięciu smyczka). Jednakże jednoznaczne stwierdzenie naśladownictwa któregoś z irlandzkich stylów gry jest praktycznie niemożliwe. Tak jak w wypadku większości instrumentalistów zajmujących się tą muzyką, tak i skrzypkowie na kursach tudzież popularnych jam sessions 23 uczą się nowych technik wykonawczych lub zmieniają i udoskonalają stare. Ze względu na sporą dozę dowolności w muzyce irlandzkiej, każdy muzyk jest w stanie wykształcić swój własny, charakterystyczny styl gry czy brzmienie, co zaobserwować możemy zwłaszcza u skrzypków, gdzie sam instrument stwarza wiele możliwości do rozwijania muzycznej wyobraźni (dźwięk bardziej ostry i prosty, lub przeciwnie kantylenowy, łagodny). Z klasycznych instrumentów smyczkowych wykorzystywana jest sporadycznie altówka (początkowo w zespole Beltaine) oraz jako 23 Jam session to popularne zwłaszcza w kręgach muzyków jazzowych, ale także irlandzkich spotkania muzyczne, podczas których wspólnie wykonywane są dowolne utwory w atmosferze zabawy i radości płynącej ze wspólnego muzykowania. Spontaniczne jam session, odbywające się poza granicami samej Irlandii, mogą trwać nawet kilka godzin, ilość muzyków oraz dobór instrumentów nie jest ustalony, a w trakcie wykonywania utworu uczestnicy często uczą się nawzajem melodii, dokomponowują nowe, wprowadzają dodatkowe elementy (np. wokalizy, fragmenty czysto rytmiczne itp.). Sesje odbywające się na Zielonej Wyspie mają trochę inny charakter i swoją ścisłą, niezapisaną, ale obowiązującą etykietę: muzyków jest około dwóch, trzech, a najpopularniejsze są utwory solowe lub z delikatnym, pojedynczym akompaniamentem harmonicznym i/lub rytmicznym. O sesjach w Irlandii artykuł napisał Witek Kulczycki z zespołu Duan:

3 instrument basowy kontrabas (zespół Duan). Zupełnie wyjątkowym oraz niezwykle rzadko spotykanym, jest wykorzystanie barokowej violi d'amore przez zespół Rimead. Idąc dalej tropem instrumentów strunowych natrafimy na całą rodzinę gitar. Pod tym względem panuje spora dowolność. W zależności od miejsca koncertu, doboru repertuaru, reakcji publiczności gitary mogą być różne: klasyczna, akustyczna, elektryczna, elektryczna basowa. Funkcja gitary również może się zmieniać: może ona być instrumentem jedynie akompaniującym akordowo (często to ona także nadaje tempo lub je zmienia w czasie trwania utworu; gitara akustyczna pełni ważną rolę chociażby w zespole Beltaine), lub powierza się jej dłuższe odcinki melodyczne (np. Danar). Gitarę klasyczną zespoły wykorzystują rzadziej, ze względu na potrzebę dobrego nagłośnienia instrumentów, co jest znacznie trudniejsze i mniej pewne w przypadku gitary klasycznej, usłyszymy ją jednak na pewno na koncertach bardziej kameralnych, czy też na jam sessions. Gitara basowa to bardzo popularny instrument, pełniący funkcję wyraźnej podstawy basowej, któremu czasem powierza się także funkcję melodyczną najczęściej wprowadzenia do utworu lub przerywnika w trakcie (melodia taka nigdy jednak nie jest specjalnie rozbudowana). Rodzina instrumentów gitarowych, to także mandolina, cittern i najpopularniejsze - irish bouzouki. Mandolina i cittern wywodzą się z tej samej rodziny instrumentów, a na początku XX wieku samo cittern zostało uznane za bliskiego krewnego mandoliny, charakteryzowane jest także, jako instrument lutniowy lub gitarowy. Irish bouzouki, to irlandzka odmiana tradycyjnego instrumentu greckiego, który do muzyki irlandzkiej został wprowadzony w latach 60. XX wieku przez Johnny'ego Moynihana z zespołu Sweeney's Men, a który tak jak poprzednie również wywodzi się z rodziny mandolin. Dziś cieszy się ogromną popularnością wśród zespołów na całym świecie, także w Polsce (usłyszymy go m.in. w zespole Beltaine czy Rimead). Ze względu na podobną budowę, a co za tym idzie zbliżone brzmienie, w jednym zespole najczęściej znajdziemy tylko jeden z wymienionych instrumentów z rodziny mandoliny (choć zespół Carrantuohill posiada w swoim instrumentarium wszystkie trzy).ich rola jest zazwyczaj podobna do roli gitary, pełnią one funkcję akompaniamentu akordowego, ale już częściej także instrumentu melodycznego (zwłaszcza bouzouki jest szczególnie lubiane zarówno przez muzyków, jak i słuchaczy, ze względu na swoje charakterystyczne, nieco wschodnie brzmienie), o czym świadczyć może wyjątkowy utwór zespołu Danar - Slow Burn Dance, przeznaczony jedynie na gitarę i mandolinę, gdzie to właśnie mandolina ma rolę pierwszoplanowego instrumentu melodycznego. W rzeczonym zespole na mandolinie grywa Ewelina Grygiel, co jest o tyle niezwykłe, iż jest ona flecistką. Z tego względu to właśnie ją postanowiłam zapytać o stosunek do tego pięknego instrumentu:

4 Na poważnie zainteresowałam się mandoliną trzy lata temu (rok 2005) na warsztatach fletowych, na które ktoś wziął ze sobą mandolinę. Okazało się, że dźwięki na tym instrumencie leżą mi pod palcami i ta pierwotna swoboda w graniu zachęciła mnie do bliższego poznania tego instrumentu. Leżenie dźwięków pod palcami da się łatwo wytłumaczyć tym, że kwintowy strój mandoliny (jak w skrzypcach: g-d1-a1-e1) sprawia, że bardzo wygodnie gra się w takich tonacjach jak D,G,A a więc tonacjach najbardziej rozpowszechnionych w muzyce irlandzkiej. Jednak z czasem okazało się, że mandolina nie jest aż tak prostym instrumentem, i sprawia mi troszkę kłopotów, o tyle, o ile granie lewą ręką jest dla mnie proste, o tyle kostkowanie (uderzanie w struny prawą ręką), którego nigdy się ani nie uczyłam, ani nie praktykowałam było dużo trudniejsze. Staram się jednak dążyć do polepszenia techniki, choć zdaję sobie sprawę, że i tak nigdy nie osiągnę takiej swobody w graniu jak na flecie. Gra na flecie jest dla mnie bardziej naturalna. Tak więc teoretycznie moja przygoda z mandoliną jest jedynie kilkuletnia, ale nie do końca. Mandolina była jednym z instrumentów mojego dzieciństwa. Mój dziadek grał na mandolinie i trochę też na skrzypcach. Niestety, kiedyś gdy byłam mała i bawiłam się mandoliną, grając na niej jak na gitarze (na skrzypcach z resztą też grywałam w ten sposób), zostawiłam ją przed domem, czego nikt z rodziny nie zauważył. W nocy padał deszcz i na drugi dzień ta piękna mandolina z wypukłym korpusem nadawała się do wyrzucenia. Teraz, gdy po kilkunastu latach od tego wydarzenia powróciłam do mandoliny jest mi szczególnie przykro z tego powodu (na pamiątkę pozostały mi jedynie dziadkowe skrzypce i podręcznik gry na mandolinie). Mój dziadek miał takie marzenie, jak opowiadała mi później babcia, że chciał aby ktoś z jego rodzin grał. Niestety ani jego córki, ani mój tata, który tylko czasem grywał na harmonijce ustnej, nie poszli w ślady muzykującego ojca. Teraz kiedy gram (zwłaszcza na mandolinie) wywołuje to we mnie uczucie podwójnej radości: radości z grania i radości spełniania (nawet jeśli po czasie) marzenia mojego dziadka, który był w moim życiu bardzo ważną osobą. Być może także śpiewanie z nim w dzieciństwie zaważyło o mojej wrażliwości na muzykę. Z resztą także od niego dostałam swój pierwszy instrument cymbałki. Z tych powodów gra na mandolinie ma dla mnie również wymiar symboliczny. Jednakże nie to przesądziło o tym, że na niej gram. Zaważył fakt, że od razu się w niej zakochałam. Bo z instrumentem jest tak, jak z miłością. Nie każdy człowiek

5 pasuje do każdego instrumentu, trzeba odnaleźć ten właściwy, za pomocą którego będzie można najlepiej wyrazić siebie. 24 Z innych instrumentów strunowych spotkać się możemy także z banjo (lub bandżolą) w zespole Slainte!, cytrą w Carrantuohill, lirą korbową Rimead i Slainte! (na której w obydwu grupach gra Maciej Cierliński), a nawet lutnią arabską. Instrumenty te pochodzą z różnych rejonów świata, a ich związek z muzyką irlandzką polega głównie na umiejętności gry na nich jednego z członków zespołu. Przyznać trzeba, iż instrumenty o różnorodnych rodowodach zawsze wprowadzają powiew świeżości do tradycyjnego brzmienia muzyki irlandzkiej i cieszą się sporym zainteresowaniem, zwłaszcza wśród publiczności. Do grupy instrumentów strunowych zaliczyć należy także odmiany instrumentów klawiszowych. Instrumenty klawiszowe pojawiały się w muzyce tradycyjnej już w XVIII wieku, poczynając od klawesynu, przez pianino, aż po syntezatory elektroniczne (keybordy). Co prawda elektroniczne pianina w większości wyparły dziś akustyczne instrumenty (głównie ze względów przewozu oraz nagłośnienia), jednak jeżeli tylko jest to możliwe, muzycy często korzystają z klasycznych pianin (instrument ten jest bardzo popularny w Irlandii, niemal w każdym pubie stoi pianino, a śpiewacy nierzadko sami sobie na nim akompaniują). Drugą ważną grupą instrumentów wykorzystywanych w zespołach muzyki irlandzkiej są bogato reprezentowane instrumenty dęte. Pierwszym skojarzeniem z muzyką Wysp Brytyjskich są dudy. Często przypisuje się je jedynie do kultury muzycznej Szkocji, istnieje jednak irlandzka odmiana dud uilleann pipes (irl. (píb uilleann). Różnią się one od innych dud (ang. bagpipes) brakiem worka do którego wtłaczane jest powietrze (ang. bag), zamiast niego posiadają miech, który uruchamiany jest poprzez naciskanie ręką (stąd zresztą ich nazwa: irlandzkie uille oznacza zgięcie lub przycisnąć ). Irlandzkie dudy usłyszymy na koncertach zespołów Anam na Eireann i Crrantuohill, natomiast pozostałe zespoły używają dud szkockich (ang Scottish Highlands bagpipe; n.p Dullahan), które do Irlandii zostały wprowadzone pod koniec wieku XIX, jako imitacja nieistniejących średniowiecznych dud irlandzkich. Ze względu na wysokie ceny instrumentu, muzycy często sprowadzają części dud z różnych krajów lub składają zamówienia na specjalnie dla nich wykonane elementy (n.p Błażej Zadwórny, z zespołu Banshee, ze względów ekonomicznych jak mówi gra na dudach szkocko-pakistańskich:drony - drewniane rury - wyciągnięte zostały z dud pakistańskich, a stroiki, worek i chanter piszczałka melodyczna - pochodzą z dud szkockich. Z kolei Jan Gałczewski, z zespołu Beltaine, gra na dudach sprowadzonych z Hiszpanii, które 24 Ewelina Grygiel z zespołu Danar, wypowiedź z wywiadu z dnia 19 maja 2008roku.

6 są nieco mniejsze od dud szkockich, posiadają także wyższe brzmienie i strój). Sam o swojej przygodzie z dudami powiedział: Dlaczego dudy? Pochodzę z Jędrzejowa i kiedyś przyjechał tam szkocki dudziarz (na nazwisko miał chyba Wallace) na Festiwal Muzyki Organowej. Wiedziałem już oczywiście czym są dudy, ale nigdy wcześniej nie słyszałem ich na żywo. Krótko mówiąc: tak mi się spodobało, że zapragnąłem mieć takowe. Najpierw kupiłem szkockie dudy, ale tzw. pakistany, na których nie dało się grać. Potem, już za czasów grania w Beltaine, zdecydowałem się na gaita galega czyli dudy, na których gram do dzisiaj. Posiadam jeszcze uilleann pipes, ale nie gram na nich zbyt wiele, bo zabawa ze stroikiem chyba mnie przerasta. 25 Dudy znajdują szerokie zastosowanie zarówno jako instrument melodyczny (tak solowy, jak i w większych zespołach instrumentalnych), jak akompaniujący (choć może nie jest to typowy akompaniament, a raczej specyficzny, wybijający się podkład brzmieniowy). Zainteresowanie tym instrumentem jest na tyle duże, iż muzycy wprowadzają nierzadko wirtuozowskie popisy w trakcie koncertów (czasem w trakcie trwania utworu, co może nasuwać skojarzenie z instrumentalnymi wstawkami improwizacyjnymi popularnymi w muzyce jazzowej), a na terenie Polski działa kilka zespołów dudziarskich, z których cieszącym się największą popularnością jest Częstochowa Pipes and Drums. Dudy mogą jednak stanowić zespół sam w sobie możliwości brzmieniowe tego instrumentu są ogromne, a nośność dźwięku zapewnia im ciągłe utrzymywanie się w centrum uwagi. Podobnie swoim dźwiękiem uwagę przykuwa bombarda (bretońskie talabard, lub francuskie bombarde), tradycyjny instrument bretoński. Instrument ten swoją budową z jednej strony przypomina nieco barokowy obój (drewniana rura rozszerzająca się ku dołowi, podwójny stroik trzcinowy), z drugiej zaś hinduskie szałamaje. Dźwięk bombardy jest bardzo donośny i przyrównać go można do brzmienia dud lub europejskich średniowiecznych instrumentów dętych drewnianych podwójnostroikowych (szałamaje, cornamusa, caccia), z którymi zresztą jest spokrewniona. Właśnie ze względu na swoje brzmienie wykorzystywana jest tylko w utworach o konkretnym charakterze szybkich, rytmicznych, nadając im nieco wschodni, a nieco i bitewny charakter. Jedynym zespołem, który wykorzystuje można by powiedzieć europejską wersję tego instrumentu, czyli obój, jest Open Folk. Natomiast w Carrantuohill i Rimead spotkamy sporadycznie saksofon, który jest instrumentem bardzo popularnym wśród tradycyjnych kapel w samej Irlandii. 25 Jan Gałczewski z zespołu Beltaine, wypowiedź z wywiadu z dnia 21 maja 2008 roku.

7 Znacznie delikatniejszym brzmieniem dysponują równie popularne i równie charakterystyczne dla Irlandii flety: irlandzki flet poprzeczny oraz różnorodne whistle. Flet (fliúit lub feadóg mhór) wykorzystywany w wykonawstwie tradycyjnej muzyki irlandzkiej, znany jest jako flet koncertowy lub flet drewniany. Jest to drewniany instrument dęty, o zadęciu bocznym i prostym systemie palcowania, który wywodzi się z Francji, gdzie zaczął rozwijać się pod koniec XVII w. Podobnie, jak w przypadku skrzypiec, tak i na flecie wykształciło się kilka charakterystycznych technik gry, których początki upatruje się hrabstwach Sligo i Roscommon (zadęcie szybkie, ostre) oraz Clare i Limerick (brzmienie łagodne, falujące). Dziś flet pełni nie tylko rolę instrumentu melodycznego, ale jego brzmienie stanowi czasami element perkusyjny (charakterystyczne ostre przedęcia, czy podwójne staccata), z drugiej strony jest wysoce ceniony za swój miękki, delikatny dźwięk, chętnie wykorzystywany w instrumentalnych balladach i jako podkład do wokalnych pieśni. O sam instrument oraz stosunek do niego zapytałam jednego z najlepszych flecistów w Polsce Witka Kulczyckiego z zespołu Duan: Fletem irlandzkim potocznie nazywa się drewniany flet poprzeczny w systemie prostym, czyli przodka współczesnego fletu w systemie Boehma. Słodki i liryczny, gdy trzeba, a jednocześnie potrafiący pokazać pazur, szczególnie widoczny, (a może raczej słyszalny) w muzyce tanecznej. Jego najbardziej rozpoznawalne, surowe brzmienie określane czasem jako ciemne i ostre daje, w połączeniu z odpowiednią techniką, ogromne możliwości rytmiczne. Ta właśnie cecha doskonale wpisuje się w filozofię tradycyjnej muzyki irlandzkiej, w której instrumenty solowe są odpowiedzialne nie tylko za linię melodyczna, ale jednocześnie pełnią równoważną rolę instrumentów jak najbardziej rytmicznych. Charakterystyczny irlandzki puls wyraźnie słyszalny nawet w ortodoksyjnej muzyce solowej, jest podstawową cechą tradycyjnej muzyki irlandzkiej, zauważalną od razu nawet przez niewprawnego słuchacza. To instrument o ogromnych możliwościach, który zdecydowanie zdominował moją muzyczną świadomość. Nie wyobrażam sobie innego, dzięki któremu mógłbym lepiej wyrazić to, co dla mnie najważniejsze w tej muzyce. Myślę, że są po prostu takie brzmienia, które krążą gdzieś przestrzeni, aby w pewnym momencie dopaść nas, znaleźć i ukraść nam duszę. Flet irlandzki jest dla mnie dowodem na istnienie takiego zjawiska. Bywa kapryśny i zazdrosny - nie pozwala się długo zaniedbywać - ale i w tym tkwi jego piękno. Źle znosi obojętność, wymaga dużo uwagi, ale

8 gdy poświęci się mu odpowiednią ilość czasu, odwdzięczy się z nawiązką. Jedno jest pewne niezależnie od marki, w jego brzmieniu otrzymujesz irlandzki wiatr gratis. Z początku może nawet nieco w nadmiarze. 26 Drugim dętym instrumentem melodycznym jest rodzina whistle'i (z ang. whistle gwizdek, piszczałka), które w Polsce znane są także pod nazwą flażolet lub flażolet irlandzki. Oryginalne whistle wykonywane były z drewna i posiadały kształt stożkowaty, instrumenty te zostały jednak prawie całkowicie wyparte w latach 60. przez metalowe tin whistle o kształcie cylindrycznym, zakończone plastikowym ustnikiem. Ich skala sięga do dwóch oktaw, a wyższe dźwięki wydobywane są za pomocą przedęcia. Whistle dostępne są w kilku strojach od H do G, z czego najbardziej popularnymi są whistle D (zarówno tin whistle, jak i low whistle). Low whistle właściwie nie różni się od tin whistle niczym oprócz wielkości i skali: są dłuższe, przekrój rury jest większy, a skala jest niższa o oktawę (rzadko: o dwie). Ze względu na to, iż whistle to instrumenty diatoniczne (a zatem wydobyć można na nich jedynie dźwięki z danej skali, rzadko i przy dość skomplikowanych chwytach możliwe jest uzyskanie kilku dźwięków spoza skali) to właśnie do nich dostosowywany jest strój całego zespołu. Oczywiście, im więcej whistle'i posiada muzyk w zespole tym lepiej, możliwe jest bowiem wykonywanie utworów różnych tonacjach, muzycy początkujący muszą jednak dostosować się do zasobów materialnych lub ograniczyć rolę whistle'a w zespole. Ze względu na dość proste zasady gry na tym instrumencie, ograniczoną (i właściwie niemalże identyczną dla wszystkich typów) ilość chwytów oraz relatywnie małą skalę whistle jest podstawowym instrumentem, od którego swoją przygodę z muzyką irlandzką zaczyna większość muzyków. Pobłażliwe podejście do tego instrumentu na szczęście nie przekłada się na zespołowe muzykowanie instrumentaliści grający na whistlach często wprowadzają iście wirtuozowskie elementy do prostych melodii, spontanicznie rozwijają techniki gry i wciąż poszukują nowych jakości brzmieniowych. Instrumentem również dętym, choć nie mającym nic wspólnego z wszelkiego rodzaju piszczałkami, jest akordeon. Najczęściej używanym akordeonem (cairdín lub bosca ceoil) jest guzikowy instrument podwójny, z dwoma rzędami przycisków melodycznych. Często żartobliwie nazywany jest pudłem i występuje w kilku strojach. Najpopularniejszymi są instrumenty, których rzędy melodyczne strojone są w B i C, ale niektórzy muzycy wolą te w stroju C i D. Wcześniejsza forma tego instrumentu, diatoniczny dziesięcioguzikowy melodeon, była szeroko rozpowszechniona w Irlandii już pod koniec XIX wieku i została zrekonstruowana w ostatnich latach. Akordeon pełni bardzo istotną funkcję chociażby 26 Witek Kulczycki, wypowiedź z wywiadu z dnia 19 maja 2008 roku.

9 w zespole Beltaine, a jego bogate brzmienie wykorzystywane jest zarówno do akompaniamentu (idealnie współgra on z dudami), jak i do prowadzenia melodii. Wspomniany już melodeon z kolei wykorzystuje zespół Shannon. W jednym i w drugim przypadku instrumenty te obsługują liderzy zespołów (Beltaine Grzegorz Chudy, Shannon - Marcin Rumiński), co posiada także swoiste znaczenie symboliczne: to właśnie akordeon (lub melodeon, czy też cyja) są instrumentami wiodącymi zarówno na zabawach tanecznych w Irlandii i Szkocji (céilí lub ceilidh), jak i Wielkiej Brytanii (Barn Dances). Ostatnim z instrumentów dętych jest jakże znana i popularna harmonijka ustna (lub organki ustne). Orgán béil były znane w Irlandii od początku XIX wieku. Instrument ten wymaga co prawda pewnej sprawności fizycznej, jest jednak bardzo popularny i chętnie wykorzystywany, zwłaszcza w muzyce tanecznej. Dziś w zespołach nastawionych bardziej na wykonawstwo rozrywkowe, koncertowe harmonijka wychodzi z użycia, jednak usłyszymy ją w zespole Banshee i Carrantuohill, zwłaszcza w utworach dostosowanych do bardziej tradycyjnego brzmienia. Ilość i różnorodność wykorzystywanych w muzyce irlandzkiej instrumentów perkusyjnych jest wręcz ogromna. Na tym polu możemy znaleźć zarówno tradycyjne instrumenty z Irlandii (bodhrán), jak i pochodzenia orientalnego (n.p. djembe), czy popularne europejskie instrumenty (jak zestaw perkusyjny). Wykorzystywane są różnorodne bębny (jedno- i dwu-membranowe), oraz cała gama tak zwanych przeszkadzajek (dzwonki, grzechotki itp.). Można by powiedzieć, że nierzadko zespoły prześcigają się w coraz to nowych i ciekawszych instrumentach perkusyjnych, tak naprawdę ich ilość i rodzaj zależy jednak od wielu czynników: od ogólnego brzmienia zespołu, poprzez brzmienie i charakter konkretnego utworu, po osobiste preferencje instrumentalisty. Bodhrán (od irlandzkiego słowa bodhar - tępe brzmienie lub mieć ogłuszający dźwięk ), to charakterystyczny okrągły bęben, zaliczany nierzadko do rodziny tamburynów. Instrument ten wywodzi się z farmerskiego narzędzia, jakim jest specjalny bęben do przesiewania zboża, i przez wieki używany był przez mężczyzn, jako sezonowy instrument rytualny. Od lat 50. XX wieku stał się szeroko rozpowszechniony do akompaniamentu rytmicznego. Muzyk grający na nim opiera lewą dłoń od tyłu o membranę, a cały bęben trzyma na lewym kolanie. Dźwięk wydobywany jest poprzez uderzenia specjalnym biterem (od ang. beat uderzać) trzymanym w prawej ręce. Pomimo, iż bodhrán ma tak naprawdę krotką historię na polu folku irlandzkiego, zarówno w swojej ojczyźnie, jak i w Polsce, to stał się on elementem niemalże niezbędnym w każdym zespole, swoistym symbolem muzyki irlandzkiej. Muzycy przez kilkadziesiąt lat stopniowo osiągnęli bliski wirtuozowskiemu stopień gry na tym

10 nieskomplikowanym instrumencie, odkrywając raz po raz kolejne jego możliwości: specyficzny dźwięk osiągany poprzez uderzenie biterem w obręcz bębna (w każdym miejscu drewnianej obręczy dźwięk jest inny), zmiana wysokości dźwięku poprzez nacisk na membranę (nie tylko siła ale i miejsce nacisku, oraz efekt glissanda poprzez przesunięcie dłonią z góry na dół po membranie w trakcie szybkiego uderzania biterem), osiąganie rytmów złożonych dzięki uderzeniom równoczesnym biterem i lewą dłonią (o membranę, o obręcz) i wiele innych. Drugim instrumentem specyficznie irlandzkim są kości. Granie na kościach zwierzęcych (najczęściej krowich) w dawnych wiekach nie było zaskakujące uderzanie kością o kość wywoływało przyjemny dźwięk perkusyjny, a przy okazji był to najlepszy sposób na na nabicie tempa, jak i na utrzymanie go. Tak jak w przypadku innych instrumentów, z czasem granie na kościach przestało ograniczać się jedynie do funkcji rytmicznej, a zyskało także funkcję brzmieniową, a muzycy starali się jak najbardziej urozmaicić wybijany rytm. We współczesnych zespołach muzyki irlandzkiej mało kto używa kości (a jeśli nawet, to często są to specjalne kości plastikowe lub wykonane z innego sztucznego tworzywa, brzmieniem przypominające dźwięk prawdziwych kości), wyparte zostały one przez łyżki, których brzmienie i zastosowanie jest właściwie takie samo. Łyżki to instrument, który fascynuje większość muzyków jak i słuchaczy. Trudno się dziwić kiedy obserwujemy, jak muzyk bierze do ręki dwie zwykłe łyżki stołowe, trzyma je w ten sposób, że wypuklenia się stykają po czym kilkoma ruchami potrafi wybić najbardziej skomplikowany rytm, zmieniający przy tym brzmienie. Dźwięk łyżek wydobywany jest poprzez: uderzanie jedną o drugą (jak kołatką), uderzeniem o udo, o dłoń (większość muzyków trzyma łyżki w dłoni prawej uderzając o lewą, a w zależności od uderzenia w dłoń płaską lub uwypukloną, zmienia się brzmienie), lub przeciągając nimi po rozpostartych palcach (efekt perkusyjnego glissanda ). Ale to właśnie kości, a nie łyżki preferuje Marcin Padre Oracki z zespołu Rimead, z kolei Grzegorz Chudy z Belatine wydaje się do swoich łyżek bardzo przywiązany i to on budzi podziw i respekt wśród publiczności, traktując je wręcz wirtuozowsko. Ponad te tradycyjne instrumenty, zespoły wykorzystują wiele innych. W trzech polskich grupach znajdziemy zestaw perkusyjny, ale ponadto usłyszymy instrumenty z Afryki (djembe w zespole Banshee, konga i bongosy - Carrantuohill), Indii (tabla Beltaine), Arabii (darabuka Danar) czy nawet Hiszpanii (tradycyjny cajon Danar). Ponadto na scenie zawsze znajdują się różne inne, pomniejsze przeszkadzajki - dzwonki, grzechotki, tarki, talerze i inne. Bezwzględnie największą liczbą bardzo zróżnicowanych instrumentów perkusyjnych, dysponuje Patrycja Napierała z zespołu Danar.

11 Ostatnim instrumentem będzie głos ludzki. Utwory wokalne są dla Irlandczyków bodajże najważniejsze swoimi melodiami oraz słowami są nieraz nośnikami historii, legend, wyrazem najgłębszych uczuć, ale także i ogromnego poczucia humoru. W ogólnoświatowej muzyce popularnej często to właśnie po glosie wokalisty rozpoznawany jest zespół (najczęściej grupa jest z wokalistą po prostu utożsamiana). W zespołach muzyki irlandzkiej nie istnieje chyba aż tak radykalna zależność, co nie zmienia faktu iż głos wokalny jest dla zespołu swoistą wizytówką i stanowi jedną z najważniejszych cech charakterystycznych. Wokaliści najczęściej są samoukami, brzmienie ich głosów jest naturalne, nie zmanierowane, nabrzmiałe emocjami towarzyszącymi śpiewanej pieśni. Wykonawstwo wokalne ma częstokroć charakter aktorski: wokalista ma sporą swobodę wykonawczą, często więc nie śpiewa niektórych słów lub fraz, mówiąc je, wykrzykując lub szepcząc, w zależności od zawartej we fragmencie treści. Polscy wokaliści czasami (choć nieczęsto) podejmują się osobiście (lub z pomocą zespołu i innych osób) tłumaczenia tekstów pieśni irlandzkich z języka oryginalnego (a więc gaelic, angielskiego lub innych) na język polski. Śpiew w języku polskim jest o tyle odpowiedniejszy w naszym kraju, iż historia zawarta w pieśni na pewno zostanie zrozumiana, z drugiej strony muzycy często oburzają się na takie zbyt daleko posunięte aranżacje pieśni powinny być przekazywane tak, jak zostały napisane, tylko wtedy ich przekaz będzie pełny. W języku polskim czasami śpiewa Anam na Eireann (np. Jęczmień), Beltaine (utwór Tańcz, tańcz jest aranżacją popularnego tematu Lord of the Dance; piosenka ta tłumaczona jest jednak na wiele języków i jest jedną z najpopularniejszych piosenek biesiadnych). Techniki wykonawcze uzależnione są od osobistych preferencji wokalisty i jego charakteru: jedni preferują wykonawstwo spokojniejsze, delikatne, oscylujące głównie wokół ballad i pieśni miłosnych (np. Danar), inni dzięki głosowi wokalnemu toczą na scenie istne batalie, przykuwają uwagę mocą i żarem płynącym z opowiadanej historii (np. Shannon). Utwory wokalne stanowią jednak niemalże zawsze jedynie część repertuaru zespołu, stąd często wokalista jest jednocześnie instrumentalistą (Marcin Rumiński Shannon; Piotr Bielecki - Banshee), a nawet konferansjerem (Grzegorz Chudy Belatine, do roku 2008 Iweta Kulczycka Duan). Ta krótka charakterystyka instrumentarium, wykorzystywanego przez polskie zespoły muzyki irlandzkiej posłużyła jednocześnie przedstawieniu preferencji instrumentalnych i ogólnomuzycznych w tychże zespołach. Dzięki temu poznać mogliśmy po części charakter niektórych grup oraz przyjrzeć się niektórym muzykom, poznać ich osobiste zdanie w kwestii wybranego przez nich instrumentu.