POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA II

Transkrypt

1 POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA II Program PULS ŻYCIA autor: Elżbieta Mazurek Podręcznik do biologii opracowany przez: Małgorzatę Jefimow NA ŚRÓDROCZNĄ OCENĘ KLASYFIKACYJNĄ ocena śródroczna ustalana jest na podstawnie okresowego podsumowania osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć biologii ORGANIZM CZŁOWIEKA. SKÓRA POWŁOKA ORGANIZMU wymienić dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka wskazać komórkę jako element budulcowy ciała człowieka wyliczyć układy narządów człowieka wymienić podstawowe funkcje skóry wymienić wytwory naskórka wymienić choroby skóry podać przykłady dolegliwości skóry omówić zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej klasyfikować człowieka do królestwa zwierząt opisywać podstawowe funkcje poszczególnych układów podać funkcje skóry i warstwy podskórnej wyliczyć warstwy skóry wyjaśnić konieczność dbania o skórę klasyfikować rodzaje oparzeń i odmrożeń omówić zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń opisywać cechy różniące człowieka od innych zwierząt wyjaśnić, na czym polega homeostaza wykazać na konkretnych przykładach zależność funkcji skóry od jej budowy opisywać funkcje poszczególnych wytworów naskórka omówić objawy dolegliwości skóry wyjaśnić, czym są alergie skórne opisywać hierarchiczną budowę organizmu człowieka wykazać, na podstawie dotychczasowych wiadomości, współzależność poszczególnych układów w organizmie człowieka proponować środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej ocenić wpływ promieni słonecznych na skórę demonstrować zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń planować doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu APARAT RUCHU wskazać elementy biernego i czynnego aparatu ruchu podać nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu wyliczyć elementy szkieletu osiowego 1

2 wymienić elementy budujące klatkę piersiową podać nazwy odcinków kręgosłupa wymienić elementy budowy obręczy barkowej i miednicznej opisywać budowę fizyczną kości wskazać miejsce występowania szpiku kostnego wskazać na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe przy pomocy nauczyciela wymienić rodzaje tkanki mięśniowej wskazać położenie tkanki mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej szkieletowej podać warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni wymienić naturalne krzywizny kręgosłupa opisywać przyczyny powstawania wad postawy przewidywać skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała wymienić choroby aparatu ruchu wskazać na schemacie, rysunku, modelu szkielet osiowy, obręczy i kończyn rozpoznać różne kształty kości wskazać na modelu lub ilustracji mózgo- i trzewioczaszkę wymienić narządy chronione przez klatkę piersiową wskazać na schemacie, rysunku, modelu elementy szkieletu osiowego wskazać na modelu lub schemacie kości kończyn górnej i dolnej wymienić rodzaje połączeń kości opisywać budowę stawu rozpoznać rodzaje stawów odróżnić staw zawiasowy od kulistego omówić doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości określić funkcje wskazanych mięśni szkieletowych opisywać budowę tkanki mięśniowej wykonać rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu wyjaśnić na czym polega antagonistyczne działanie mięśni przedstawić negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka rozpoznać na ilustracji wady postawy wskazać ślad stopy z płaskostopiem opisywać urazy kończyn omówić zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn wyjaśnić sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu wymienić kości budujące szkielet osiowy scharakteryzować funkcje szkieletu osiowego wyjaśnić związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami wymienić kości tworzące obręcze barkową i miedniczną porównać budowę kończyny górnej i dolnej scharakteryzować połączenia kości scharakteryzować zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem omówić znaczenie składników chemicznych w budowie kości opisywać rolę szpiku kostnego rozpoznać mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji opisywać czynności mięśni wskazanych na schemacie rozpoznać pod mikroskopem różne rodzaje tkanki mięśniowej wyjaśnić warunki prawidłowej pracy mięśni przeanalizować przyczyny urazów ścięgien rozpoznać naturalne krzywizny kręgosłupa 2

3 wyjaśnić przyczyny wad postawy omówić sposoby zapobiegania deformacjom szkieletu określić czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała omówić przyczyny chorób aparatu ruchu omówić przyczyny zmian zachodzących w układzie kostnym na skutek osteoporozy wskazać różnice w budowie kości długiej i płaskiej porównać kości o różnych kształtach omówić rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej wykazać związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją wykazać związek budowy z funkcją kończyny dolnej wykazać związek budowy obręczy miednicznej z pełnioną przez nią funkcją wyjaśnić związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny planować doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości wykazać związek budowy z funkcją tkanki mięśniowej uzasadnić konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych wyszukać informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu wyjaśnić konieczność rehabilitacji po urazach planować i demonstrować udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn UKŁAD POKARMOWY wymienić podstawowe składniki pokarmowe wymienić produkty spożywcze zawierające białko podać źródła węglowodanów wyliczyć pokarmy zawierające tłuszcze omówić rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach podać rolę dwóch makroelementów wymienić po trzy makroelementy i mikroelementy wyjaśnić, na czym polega trawienie wymienić rodzaje zębów u człowieka podać funkcje wątroby i trzustki podać nazwy procesów zachodzących w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego wymienić czynniki, od których zależy rodzaj diety określić zasady zdrowego żywienia wymienić choroby układu pokarmowego klasyfikować składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne określić aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek rozróżnić witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach wyjaśnić rolę wody w organizmie opisywać rolę poszczególnych rodzajów zębów wskazać odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu rozpoznać wątrobę i trzustkę na schemacie lokalizować wątrobę i trzustkę na własnym ciele wskazać grupy pokarmów na piramidzie żywieniowej przewidywać skutki złego odżywiania się 3

4 wyjaśnić, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb życia, aktywność fizyczna, pora roku itp.) określić przyczyny chorób układu pokarmowego omówić zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia omówić rolę składników pokarmowych w organizmie określić znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego uzasadnić konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw porównać pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe scharakteryzować rolę tłuszczów w organizmie wymienić najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów scharakteryzować rodzaje witamin przedstawić rolę i skutki niedoboru witamin A, C, B6, B12, kwasu foliowego, D przedstawić rolę i skutki niedoboru składników mineralnych (Mg, Fe, Ca) omówić znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka scharakteryzować zęby człowieka omówić funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego lokalizować odcinki przewodu pokarmowego, wskazując odpowiednie miejsca na powierzchni ciała objaśnić pojęcie wartość energetyczna pokarmu wykazać zależność między dietą a czynnikami, które ją warunkują scharakteryzować choroby układu pokarmowego wyjaśnić związek między spożywaniem produktów białkowych a wzrostem ciała porównać wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów wyjaśnić skutki nadmiernego spożywania tłuszczów wykazać kluczową rolę węgla dla istnienia życia zidentyfikować podstawowe składniki pokarmowe z podstawowymi grupami związków chemicznych występujących w organizmach przeanalizować skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów omówić rolę aminokwasów egzogennych w organizmie omówić znaczenie procesu trawienia omówić rolę poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego opisywać procesy trawienia we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego wykazać zależność między higieną odżywiania się a profilaktyką chorób układu pokarmowego demonstrować i komentuje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia przygotować wystąpienie na temat chorób związanych z zaburzeniami w łaknieniu i przemianie materii UKŁAD KRĄŻENIA podać nazwy elementów morfotycznych krwi wymienić grupy krwi wyliczyć składniki biorące udział w krzepnięciu krwi wymienić narządy, w których przemieszcza się krew omówić na ilustracji mały i duży obieg krwi wskazać na sobie położenie serca wymienić elementy budowy serca wymienić choroby układu krwionośnego omówić pierwszą pomoc w wypadku krwawień i krwotoków 4

5 wymienić cechy układu limfatycznego wymienić narządy układu limfatycznego wymienić elementy układu odpornościowego zdefiniować szczepionkę i surowicę jako czynniki odpowiadające za odporność nabytą omówić funkcje krwi wskazać uniwersalnego dawcę i biorcę przedstawić społeczne znaczenie krwiodawstwa omówić funkcje wybranego naczynia krwionośnego porównać budowę i funkcje żył, tętnic i naczyń włosowatych opisywać funkcje zastawek żylnych rozpoznać elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie (ilustracji z podręcznika) wyjaśnić, czym jest puls odczytać wyniki badania laboratoryjnego wymienić czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego przedstawić znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania ukł. krążenia opisywać budowę układu limfatycznego omówić rolę węzłów chłonnych wyróżnić odporność swoistą i nieswoistą, czynną i bierną, naturalną i sztuczną wyjaśnić, że AIDS jest chorobą wywołaną przez HIV wyjaśnić, na czym polega transplantacja narządów podać przykłady narządów, które można przeszczepiać omówić znaczenie krwi scharakteryzować elementy morfotyczne krwi omówić rolę hemoglobiny porównać krwiobieg mały i duży scharakteryzować cel krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu opisywać mechanizm pracy serca omówić fazy pracy serca mierzyć koledze puls podać prawidłowe ciśnienie krwi u zdrowego człowieka przeanalizować przyczyny chorób układu krwionośnego scharakteryzować objawy krwotoku żylnego i tętniczego opisywać rolę układu limfatycznego omówić rolę śledziony, grasicy i migdałków omówić rolę elementów układu odpornościowego scharakteryzować rodzaje odporności wyjaśnić sposób działania HIV omówić zasady transfuzji krwi wyjaśnić mechanizm krzepnięcia krwi rozpoznać elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej rozpoznać poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji wykazać związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami wykazać rolę zastawek w funkcjonowaniu serca porównać wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego przygotować portfolio na temat chorób układu krwionośnego demonstrować pierwszą pomoc w przypadku krwotoków przygotować wywiad z pracownikiem służby zdrowia na temat chorób układu krwionośnego 5

6 porównać układ limfatyczny i krwionośny wyjaśnić mechanizm działania odporności swoistej opisywać rodzaje leukocytów odróżnić działanie szczepionki od surowicy przedstawić znaczenie przeszczepów oraz zgody na transplantację narządów po śmierci przygotować wywiad z pracownikiem służby zdrowia na temat chorób układu krwionośnego NA ROCZNĄ OCENĘ KLASYFIKACYJNĄ ocena roczna ustalana jest na podstawie podsumowania osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć biologii w danym roku szkolnym UKŁAD ODDECHOWY wymienić odcinki układu oddechowego zdefiniować płuca jako miejsce wymiany gazowej wymienić narządy biorące udział w procesie wentylacji demonstrować na sobie mechanizm wdechu i wydechu zdefiniować mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego wskazać ATP jako nośnik energii zdefiniować kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu wymienić kilka chorób układu oddechowego omówić funkcje elementów układu oddechowego opisywać rolę nagłośni wskazać różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu przedstawić rolę krwi w transporcie gazów oddechowych obliczyć ilość wdechów i wydechów przed i po wysiłku zapisać słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy omówić zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym wskazać źródła infekcji górnych i dolnych dróg układu oddechowego określić sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego opisywać przyczyny astmy omówić zasady postępowania w przypadku utraty oddechu wyróżnić drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej wykazać związek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami wyróżnić mechanizm wentylacji i oddychania komórkowego wyjaśnić zależność między ilością oddechów a wysiłkiem opisywać dyfuzję O2 i CO2 zachodzącą w pęcherzykach płucnych określić znaczenie oddychania wewnątrzkomórkowego zapisać utlenianie glukozy równaniem reakcji chemicznej omówić rolę ATP w procesie utleniania biologicznego podać objawy wybranych chorób układu oddechowego wyjaśnić związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego 6

7 odróżnić głośnię i nagłośnię demonstrować mechanizm modulacji głosu interpretować wyniki doświadczenia na wykrywanie CO2 w powietrzu wydychanym przeanalizować proces wymiany gazowej w płucach i tkankach opisywać zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię przedstawić graficznie zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym wykazać zależność między skażeniem środowiska a zachorowalnością na astmę demonstrować zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania oddechu UKŁAD WYDALNICZY wymienić przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka wskazać miejsce powstawania moczu pierwotnego na modelu lub ilustracji wymienić choroby układu wydalniczego określić dzienne zapotrzebowanie organizmu człowieka na wodę wyjaśnić pojęcia wydalanie i defekacja wymienić drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii uzasadnić konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego omówić na ilustracji przebieg dializy porównać wydalanie i defekację omówić na podstawie ilustracji proces powstawania moczu omówić przyczyny chorób układu wydalniczego rozpoznać na modelu lub materiale świeżym warstwy budujące nerkę omówić rolę układu wydalniczego w utrzymaniu homeostazy organizmu uzasadnić konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia schorzeń nerek ocenić rolę dializy w ratowaniu życia zaprojektować film dotyczący dializy (wywiady, wiadomości) REGULACJA NERWOWO-HORMONALNA wymienić gruczoły dokrewne i wydzielane przez nie hormony wskazać na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów dokrewnych wymienić skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu wymienić funkcje układu nerwowego wymienić elementy budowy ośrodkowego układu nerwowego i obwodowego układu nerwowego rozpoznać na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy wskazać na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia wymienić mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego wymienić rodzaje nerwów obwodowych podać po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych wymienić czynniki powodujące stres 7

8 podać przykłady trzech chorób spowodowanych stresem klasyfikować gruczoły na wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego wyjaśnić pojęcie gruczoł dokrewny wyjaśnić, czym są hormony wyjaśnić pojęcie równowaga hormonalna podać przyczyny cukrzycy opisywać elementy budowy komórki nerwowej wskazać przebieg bodźca nerwowego na ilustracji neuronu wyróżnić somatyczny i autonomiczny układ nerwowy określić mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego wskazać elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji wyróżnić włókna czuciowe i ruchowe opisywać na ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym odróżnić odruchy warunkowe i bezwarunkowe wymienić sposoby radzenia sobie ze stresem wymienić przykłady chorób układu nerwowego przyporządkować chorobom układu nerwowego charakterystyczne objawy określić cechy hormonów przyporządkować nazwy gruczołów do wytwarzanych przez nie hormonów omówić antagonistyczne działanie hormonów insuliny i glukagonu interpretować skutki nadmiaru i niedoboru hormonów opisywać funkcje układu nerwowego porównać działanie układu nerwowego i hormonalnego wykazać związek budowy komórki nerwowej z pełnioną funkcją omówić działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego opisywać budowę rdzenia kręgowego objaśnić na ilustracji budowę mózgowia wyjaśnić różnice między odruchem warunkowym a bezwarunkowym scharakteryzować odruchy warunkowe i bezwarunkowe przedstawić graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym wyjaśnić dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu opisywać przyczyny nerwic rozpoznać cechy depresji przedstawić biologiczną rolę: hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów omówić znaczenie swoistego działania hormonów uzasadnić związek niedoboru insuliny z cukrzycą tłumaczyć rolę regulacji nerwowo-hormonalnej w utrzymaniu homeostazy wyjaśnić sposób działania synapsy scharakteryzować funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego porównać funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego układu nerwowego uzasadnić nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego udowodnić znaczenie odruchów w życiu człowieka przedstawić rolę odruchów warunkowych w uczeniu się przeanalizować przyczyny chorób układu nerwowego 8

9 przeanalizować związek pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu. W szczególności omówić wpływ snu na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz na odporność organizmu NARZĄDY ZMYSŁÓW omówić znaczenie zmysłów w życiu człowieka rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny i gałkę oczną wymienić elementy stanowiące aparat ochronny oka rozpoznać na ilustracji elementy budowy oka omówić funkcje elementów budowy oka rozpoznać na ilustracji elementy budowy ucha wymienić funkcje poszczególnych odcinków ucha wymienić wady wzroku omówić przyczyny powstawania wad wzroku omówić zasady higieny oczu wymienić choroby oczu i uszu przedstawić rolę zmysłu smaku, powonienia i dotyku wskazać rozmieszczenie receptorów dotyku, smaku i powonienia wymienić podstawowe smaki wyliczyć bodźce odbierane przez skórę opisywać funkcje elementów aparatu ochronnego oka wyjaśnić pojęcie akomodacja omówić znaczenie adaptacji oka wyróżnić ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne wskazać położenie narządu równowagi rozpoznać krótkowzroczność i dalekowzroczność na ilustracji zdefiniować hałas jako czynnik powodujący głuchotę opisywać kubki smakowe jako właściwy narząd smaku określić funkcje aparatu ochronnego i gałki ocznej wykazać związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami opisywać drogę światła w oku wskazać lokalizację receptorów wzroku zilustrować za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku scharakteryzować funkcje poszczególnych elementów ucha omówić funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego scharakteryzować wady wzroku wyjaśnić, na czym polega daltonizm i astygmatyzm scharakteryzować choroby oczu omówić sposób korygowania wad wzroku wskazać miejsce położenia kubków smakowych omówić powstawanie obrazu na siatkówce wyjaśnić mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków wskazać lokalizację receptorów słuchu i równowagi wyjaśnić zasadę działania narządu równowagi rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku 9

10 przeanalizować, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu uzasadnić, że skóra jest narządem dotyku przeanalizować znaczenie wolnych zakończeń nerwowych w skórze planować doświadczenie wykazujące reakcje tęczówki na różne natężenie światła ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ CZŁOWIEKA wymienić męskie narządy rozrodcze i ich funkcje wymienić męskie cechy płciowe wskazać na ilustracji narządy męskiego układu rozrodczego wymienić wewnętrzne narządy rozrodcze wskazać na ilustracji wewnętrzne narządy żeńskiego układu rozrodczego wyliczyć zewnętrzne żeńskie narządy płciowe wymienić żeńskie hormony płciowe wymienić kolejne fazy cyklu miesiączkowego wymienić choroby układu rozrodczego wymienić naturalne i sztuczne metody planowania rodziny wymienić nazwy błon płodowych podać, jak długo trwa rozwój płodowy wymienić zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży wyliczyć etapy życia człowieka wymienić rodzaje dojrzałości wymienić różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców narysować schematycznie i opisywać plemnika omówić proces powstawania nasienia określić funkcję testosteronu opisywać funkcje żeńskiego układu rozrodczego wskazać w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne zdefiniować jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej wskazać kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego przyporządkować chorobom źródła zakażenia wyjaśnić różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS wymienić drogi zakażenia wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV oraz omówić zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez te wirusy przedstawić podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową uporządkować etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia wyjaśnić pojęcie zapłodnienie omówić zasady higieny zalecane dla kobiet ciężarnych podać czas trwania ciąży omówić wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu określić zmiany rozwojowe u swoich rówieśników opisywać objawy starzenia się organizmu scharakteryzować męskie pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe scharakteryzować żeńskie pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe opisywać funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych interpretować ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego 10

11 wyjaśnić konieczność regularnych wizyt u ginekologa przyporządkować chorobom ich charakterystyczne objawy porównać naturalne i sztuczne metody planowania rodziny scharakteryzować funkcje błon płodowych scharakteryzować okres rozwoju płodowego wyjaśnić przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży scharakteryzować etapy porodu scharakteryzować wskazane okresy rozwojowe przedstawić cechy i przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka uzasadnić, że główka plemnika jest właściwą gametą męską wykazać zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny tworzyć w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania wykazać związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją omówić zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowym przeanalizować rolę ciałka żółtego wymienić zachowania mogące prowadzić do zakażenia HIV ocenić naturalne i sztuczne metody antykoncepcji przewidywać indywidualne i społeczne skutki zakażenia wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV przeanalizować funkcje łożyska uzasadnić konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży omówić mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej przeanalizować różnice między przekwitaniem a starością przyporządkować okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie współ-organizacja projektu profilaktyki chorób zakaźnych ZDROWIE A CYWILIZACJA omówić wpływ trybu życia na stan zdrowia podać przykłady trzech chorób zakaźnych i czynniki, które je wywołują wymienić choroby cywilizacyjne wymienić najczęstsze przyczyny nowotworów podać przykłady używek przedstawić negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (zwłaszcza oddziałujących na psychikę) opisywać zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne podać przykłady wpływu środowiska na życie i zdrowie ludzi przedstawić znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu przedstawić podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych klasyfikować podaną chorobę do grupy chorób cywilizacyjnych lub zakaźnych omówić znaczenie szczepień ochronnych wskazać alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska wskazać metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym opisywać MONAR jako miejsce, gdzie można uzyskać pomoc w leczeniu uzależnień scharakteryzować czynniki wpływające na zdrowie 11

12 przedstawić znaczenie pojęć zdrowie i choroba rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne wymienić najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawić zasady profilaktyki tych chorób podać kryterium podziału na choroby zakaźne i cywilizacyjne podać przykłady szczepień obowiązkowych i nieobowiązkowych wyjaśnić przyczyny powstawania chorób społecznych opisywać wpływ palenia tytoniu na zdrowie omówić skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu wyjaśnić mechanizm powstawania uzależnień wyjaśnić znaczenie profilaktyki uzależnień wyjaśnić, jak uniknąć uzależnień wykazać wpływ środowiska życia na zdrowie obliczyć własne BMI dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych uzasadnić, że nerwice są chorobami cywilizacyjnymi uzasadnić konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych wyjaśnić, dlaczego nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować leków ogólnodostępnych oraz dlaczego antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza wykazać zależność między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogu wykonać w dowolnej formie prezentację na temat profilaktyki uzależnień Stopień celujący może otrzymać uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania. Prezentuje swoje wiadomości posługując się terminologią biologiczną. Potrafi stosować zdobyte wiadomości w sytuacjach nietypowych. Formułuje problemy i rozwiązuje je w sposób twórczy. Dokonuje analizy lub syntezy zjawisk i procesów biologicznych. Potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji. Wykonuje twórcze prace, pomoce naukowe i potrafi je prezentować na terenie szkoły i poza nią. Bierze udział w konkursach oraz turniejach wiedzy biologicznej 12