ZBIOROWE PRAWO PRACOWNIKÓW DO INFORMACJI. Monika Smusz-Kulesza

Transkrypt

1

2 ZBIOROWE PRAWO PRACOWNIKÓW DO INFORMACJI Monika Smusz-Kulesza Warszawa 2012

3 mojemu mężowi

4

5 Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów / 13 Wstęp / 21 Rozdział 1 Geneza, pojęcie i charakter zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uzasadnienie regulacji zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / 25 Regulacja zbiorowego prawa pracowników do informacji jako element popierania dialogu społecznego / 26 Regulacja zbiorowego prawa pracowników do informacji jako formy uczestnictwa pracowników w zarządzaniu zakładem pracy / 32 Regulacja zbiorowego prawa pracowników do informacji w zakresie wykraczającym poza uczestnictwo w zarządzaniu zakładem pracy / Ewolucja zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / Ewolucja zbiorowego prawa pracowników do informacji w prawie europejskim / Ewolucja zbiorowego prawa pracowników do informacji w prawie polskim / Pojęcie zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / Indywidualne prawo pracowników do informacji / Pojęcie zbiorowego prawa pracowników do informacji / 66 7

6 Spis treści 1.4. Charakter zbiorowego prawa pracowników do informacji / Zbiorowe prawo pracowników do informacji jako prawo podstawowe nowego typu / Zbiorowe uprawnienia pracowników do informacji / Charakterystyka zbiorowego prawa pracowników do informacji / 87 Rozdział 2 Zakres podmiotowy zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / Pracownicy jako podmiot zbiorowego prawa do informacji / Podmioty uprawnione do realizacji zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / Rady pracowników / Związki zawodowe / Ponadnarodowe przedstawicielstwa pracownicze / Przedstawiciele ad hoc / Przedstawiciele w dziedzinie bhp / Przedstawiciele w organach przedsiębiorstw państwowych / Przedstawiciele w organach spółek powstałych w wyniku prywatyzacji i komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych / Problematyka wielości podmiotów uprawnionych do realizacji zbiorowego prawa pracowników do informacji / Pracodawca jako podmiot obowiązany do udzielania informacji / Inne podmioty obowiązane do udzielania informacji / Uwagi wprowadzające / Zarząd centralny przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym / Organ zarządzający albo administrujący spółki europejskiej i spółdzielni europejskiej / 186 8

7 Spis treści Rozdział 3 Zakres przedmiotowy zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / Uprawnienia realizowane przez rady pracowników i rady pracownicze / Uwagi wprowadzające / Informacje dotyczące działalności i sytuacji ekonomicznej / Informacje o stanie i strukturze zatrudnienia oraz działaniach mających na celu utrzymanie jego poziomu / Informacje dotyczące organizacji pracy i podstaw zatrudnienia / Uprawnienia realizowane przez ponadnarodowe przedstawicielstwa pracownicze / Zasada autonomii woli stron w kształtowaniu zakresu przedmiotowego uprawnień informacyjnych / Zasady standardowe / Uprawnienia realizowane przez specjalne zespoły negocjacyjne / Uprawnienia realizowane przez związki zawodowe / Uwagi wprowadzające / Informacje uzyskiwane w toku rokowań układowych / Informacje o zwolnieniach grupowych / Informacje o przejściu zakładu pracy na nowego pracodawcę / Informacje niezbędne do prowadzenia działalności związkowej / Uprawnienia realizowane przez przedstawicieli w dziedzinie bhp / 235 Rozdział 4 Ograniczenia zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / Przyczyny ograniczenia zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / 240 9

8 Spis treści Wolność działalności gospodarczej / Prawo własności / Inne przyczyny / Prawo pracodawcy do odmowy udzielenia informacji / Tajemnice prawnie chronione / Zastrzeżenie poufności informacji udzielanych przedstawicielom pracowników / 280 Rozdział 5 Procedury realizacji zbiorowego prawa pracowników do informacji / Uwagi wprowadzające / Stałe procedury ujawniania informacji / Uwagi wprowadzające / Procedura informowania rad pracowników i rad pracowniczych / Procedura informowania europejskich rad zakładowych / Procedura informowania organów przedstawicielskich w spółce europejskiej i w spółdzielni europejskiej / Szczególne procedury ujawniania informacji / Procedura informowania o zwolnieniach grupowych / Procedura informowania o przejściu zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę / Problematyka wielości procedur informacyjnych / 319 Rozdział 6 Skutki prawne naruszenia zbiorowego prawa pracowników do informacji i skutki prawne ujawnienia informacji objętych tajemnicą przez przedstawicieli pracowników / Uwagi wprowadzające / Skutki prawne naruszenia zbiorowego prawa pracowników do informacji / Sankcje represyjne / Sankcje egzekucyjne / Wszczęcie sporu zbiorowego /

9 Spis treści 6.3. Skutki prawne ujawnienia informacji objętych tajemnicą przez przedstawicieli pracowników / 362 Podsumowanie / 373 Bibliografia / 387 Wykaz orzeczeń /

10

11 Wykaz ważniejszych skrótów dyrektywa 75/129 dyrektywa 77/187 dyrektywa 89/391 dyrektywa 94/45/WE z dnia 22 września 1994 r. w sprawie ustanowienia Europejskiej Rady Za- kładowej lub trybu informowania i konsultowania pracowników w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym (Dz. Urz. L 254, s. 64) dyrektywa 94/45 dyrektywa 98/59 dyrektywa 2001/23 dyrektywa 75/129/EWG z dnia 17 lutego 1975 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych (Dz. Urz. UE L 48, s. 29) dyrektywa 77/187/EWG z dnia 14 lutego 1977 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz. Urz. UE L 61, s. 26) dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy tzw. dyrektywa ramowa (Dz. Urz. UE L 183 z , s. 1, tekst polski (w:) Dz. Urz. UE sp. z 2005 r. Nr 1, s. 349) dyrektywa Rady 98/59/WE z dnia 20 lipca 1998 r. (Dz. Urz. L 225 z , s. 16) dyrektywa Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do 13

12 Wykaz ważniejszych skrótów dyrektywa Rady 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniająca statut spółki europej- skiej w odniesieniu do uczestnictwa pracowników (Dz. Urz. L 294 z , s. 22) dyrektywa 2001/86 dyrektywa 2002/14 dyrektywa Rady 2003/72/WE z dnia 22 lipca 2003 r. uzupełniająca statut spółdzielni europej- skiej w odniesieniu do zaangażowania pracowników (Dz. Urz. L 207 z , s. 25) dyrektywa 2003/72 dyrektywa 2005/56 dyrektywa 2009/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie usta- nowienia europejskiej rady zakładowej lub trybu informowania pracowników i konsultowania się z nimi w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym (Dz. Urz. L 122 z , s. 28) dyrektywa 2009/38 EKS Karta ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz. Urz. L 82 z , s. 16) dyrektywa 2002/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. ustanawiająca ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej (Dz. Urz. L 80 z , s. 29) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/56/WE z dnia 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych (Dz. Urz. L 310 z , s. 1) Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67 z późn. zm.) Karta Praw Podstawowych UE proklamowana w dniu 12 grudnia 2007 r. (Dz. Urz. UE C 303 z , s. 1) 14

13 Wykaz ważniejszych skrótów k.c. k.k. Konstytucja, Konstytucja RP Konwencja Europejska k.p. k.p.c. k.p.s.w. k.s.h. k.w. rozporządzenie 2157/2001 rozporządzenie 1435/2003 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 97, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z późn. zm.) rozporządzenie Rady 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (Dz. Urz. UE L 294 z , s. 1) rozporządzenie 1435/2003 z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie statutu spółdzielni europejskiej (Dz. Urz. UE L 207 z , s. 1) 15

14 Wykaz ważniejszych skrótów TFUE Traktat Amsterdamski Traktat Lizboński TRIPS TUE TWE ustawa o informowaniu ustawa o komercjalizacji ustawa o ochronie danych osobowych ustawa o ochronie informacji niejawnych ustawa o radach Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) Traktat z Amsterdamu zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty (Dz. U. UE C 1997, Nr 340, s. 1) Traktat z dnia 13 grudnia 2007 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz. U. UE C 2007, Nr 306, s. 1) Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (Załącznik do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), (Dz. U. z 1996 r. Nr 32, poz. 143, zał.) Traktat o Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30) Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 321 E z , s ) ustawa z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz. U. Nr 79, poz. 550 z późn. zm.) ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.) ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228) ustawa z dnia 5 kwietnia 2002 r. o europejskich radach zakładowych (Dz. U. Nr 62, poz. 556 z późn. zm.) 16

15 Wykaz ważniejszych skrótów ustawa o samorządzie załogi ustawa o społecznej inspekcji pracy ustawa o sporach zbiorowych ustawa o spółce ustawa o spółdzielni ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego (Dz. U. Nr 24, poz. 123 z poźn. zm.) ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. Nr 35, poz. 163 z późn. zm.) ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. Nr 55, poz. 236 z późn. zm.) ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz. U. Nr 62, poz. 551 z późn. zm.) ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o spółdzielni europejskiej (Dz. U. Nr 149, poz z późn. zm.) ustawa o spółkach transgranicz- pracowników w spółce powstałej w wyniku ustawa z dnia 25 kwietnia 2008 r. o uczestnictwie nych transgranicznego połączenia się spółek (Dz. U. Nr 86, poz. 525) ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ustawa o związkach zawodowych ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosun- ków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.) ustawa o zwolnieniach grupowych ZEKS ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z późn. zm.) Zrewidowana Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67 z późn. zm.) Czasopisma BSN Biuletyn Sądu Najwyższego 17

16 Wykaz ważniejszych skrótów EPS KPP MPP OSN OSNAPiUS OSNC OSNP OSP OTK (ZU) PiP PiZS PPEur. PPH Pr. Sp. Prok. i Pr. PS PUG RPEiS St. Eur. St.Pr.PiPSp. Zb. Orz. Europejskie Prawo Spółek Kwartalnik Prawa Prywatnego Monitor Prawa Pracy Orzecznictwo Sądu Najwyższego Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Pracy Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego (Zbiór Urzędowy) Państwo i Prawo Praca i Zabezpieczenie Społeczne Przegląd Prawa Europejskiego Przegląd Prawa Handlowego Prawo Spółek Prokuratura i Prawo Przegląd Sądowy Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Studia Europejskie Studia z Prawa Pracy i Polityki Społecznej Zbiór Orzeczeń Inne bhp ETPC EWG przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy Europejski Trybunał Praw Człowieka, powoływany także jako Trybunał Europejska Wspólnota Gospodarcza 18

17 Wykaz ważniejszych skrótów MOP NSA SA SCE SE SN SPI spółki transgraniczne TS Międzynarodowa Organizacja Pracy Naczelny Sąd Administracyjny sąd apelacyjny spółdzielnia europejska spółka europejska Sąd Najwyższy Sąd Pierwszej Instancji spółki powstałe w wyniku transgranicznego łączenia się spółek odpowiednio Trybunał Sprawiedliwości lub (wcześniej) Europejski Trybunał Sprawiedliwości 19

18

19 Wstęp Zbiorowe prawo pracowników do informacji jest jednym z filarów, na których opiera się zbiorowe prawo pracy. Prawo to jest formą udziału pracowników w zarządzaniu zakładem pracy i formą kontaktu załogi z pracodawcą. Zbiorowe prawo pracowników do informacji leży u podstaw wszystkich form udziału pracowników w zarządzaniu, a ponadto również wszystkich działań zbiorowych podejmowanych przez przedstawicieli pracowników. Przedstawiciele ci nie mogliby działać na rzecz ochrony praw i interesów pracowników bez dostępu do odpowiednich informacji dotyczących pracodawcy i przedsiębiorstwa. Prowadzenie konsultacji, rokowań zbiorowych lub sporów zbiorowych nie byłoby możliwe bez uprzedniej informacji. Zbiorowe prawo pracowników do informacji oddziałuje także na indywidualne uprawnienia pracownicze. Przedstawiciele pracowników, działając w celu zapewnienia ochrony praw i interesów zbiorowych załogi, kształtują również indywidualną sytuację jednostek. Polscy pracownicy uzyskali dostęp do informacji dotyczących pracodawcy już w okresie powojennym. Od tego czasu ustawodawstwo regulujące zbiorowe prawo pracowników do informacji stopniowo się rozwijało. Dynamiczny rozwój zapewniło mu przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i wprowadzenie w Polsce europejskich standardów prawnych. Obecny model informowania pracowników wykształcił się przede wszystkim pod wpływem dyrektyw wydawanych przez organy Unii Europejskiej. Z uwagi na istotny wpływ, jaki prawo europejskie wywarło na kształt regulacji dotyczących informowania pracowników w Polsce, rozważania zawarte w niniejszej monografii poświęcone są omówieniu, obok regulacji prawa polskiego, również przepisów prawa europejskiego. Regulacje zbiorowego prawa pracowników do informacji na poziomie ponadnarodowym podkreślają europejski wymiar zatrud- 21

20 Wstęp nienia i stosunków przemysłowych 1. Świadczą także o tym, że zbiorowe prawo do informacji jest jednym z najważniejszych praw przysługujących zbiorowości pracowniczej. Zbiorowe prawo pracowników do informacji jest prawem podstawowym nowego typu. Oznacza to, że jakkolwiek można mówić o istnieniu podstawowego prawa pracowników do informacji, to jednak inaczej niż w przypadku praw naturalnych, jego treść jest ściśle określona przez ustawy i nie wykracza poza zakres w nich zagwarantowany. Na omawiane prawo składają się uprawnienia informacyjne zagwarantowane w ustawach. Prawo to jest złożone i ma niejednolity charakter. Dla ustalenia jego treści niezbędne jest ustalenie treści poszczególnych uprawnień informacyjnych. Pomimo istotnego znaczenia zbiorowego prawa pracowników do informacji i złożoności jego regulacji prawnej, prawo to, do chwili obecnej, nie zostało jeszcze opracowane w sposób kompleksowy. Dotychczas, poruszając kwestie dotyczące prawa pracowników do informacji, w literaturze przedmiotu charakteryzowano przede wszystkim poszczególne uprawnienia informacyjne. Nie ma opracowania zawierającego refleksje nad charakterem ogólnym i zakresem podmiotowym oraz przedmiotowym zbiorowego prawa pracowników do informacji jako całości. Nieliczne są także publikacje podejmujące problematykę wielości uprawnień informacyjnych i procedur informowania. Nasilone zainteresowanie zbiorowym prawem pracowników do informacji w ostatnim okresie spowodowało, że na rynku pojawiło się wiele pozycji szczegółowo opisujących poszczególne ustawy przyznające pracownikom prawo do informacji. Wciąż brakowało jednak ogólnego opracowania poświęconego temu prawu. Pierwszym zadaniem niniejszej monografii jest uporządkowanie materiału normatywnego oraz dorobku doktryny i orzecznictwa, które dotyczą zbiorowego prawa pracowników do informacji. Uporządkowanie to pozwoli w sposób syntetyczny wyjaśnić pojęcie i określić charakter zbiorowego prawa pracowników do informacji. Umożliwi także przedstawienie instrumentów prawnych, mających na celu z jednej strony zagwarantowanie pracownikom dostępu do informacji i wykorzystania jej dla ochrony własnych interesów, z drugiej strony zaś poszanowanie i ochronę tajemnicy pracodawcy. Autorka stawia sobie również drugi zasadniczy cel, którym jest ocena 1 R. Blanpain, Dialog społeczny. Współzależność gospodarcza i prawo pracy (w:) Referaty na VI Europejski Kongres Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, Warszawa 1999, s

21 Wstęp rozwiązań ustawowych w zakresie zbiorowego prawa pracowników do informacji. Ocena ta dotyczy dwóch aspektów polskiej regulacji; po pierwsze, jej zgodności z prawem europejskim i po drugie, jej merytorycznej i technicznej jakości. Monografia koncentruje się wyłącznie na charakterystyce zbiorowego prawa do informacji. Indywidualne prawo do informacji pozostaje poza zakresem rozważań. Zasadniczo poza zakresem niniejszej monografii pozostaje też prawo podmiotów zbiorowych do informacji w indywidualnych sprawach pracowniczych. 23

22

23 Rozdział 1 Geneza, pojęcie i charakter zbiorowego prawa pracowników do informacji 1.1. Uzasadnienie regulacji zbiorowego prawa pracowników do informacji Uwagi wprowadzające Dostęp do informacji dotyczących przedsiębiorstwa gwarantuje pracownikom ochronę ich podstawowych interesów w wymiarze zbiorowym i indywidualnym. Dzięki informacjom uzyskanym od pracodawcy przedstawiciele pracowników mają wiedzę niezbędną do podejmowania we właściwym czasie przedsięwzięć najkorzystniejszych z punktu widzenia załogi. Uzyskane informacje stanowią podstawę funkcjonowania przedstawicielstw pracowniczych i podejmowania przez nie działań na rzecz ochrony interesów pracowników. W oparciu o uzyskane informacje przedstawicielstwa pracownicze podejmują działania w sprawach zbiorowych dotyczących całej załogi lub jej części oraz indywidualnych dotyczących poszczególnych pracowników. Przedstawicielstwa pracownicze, co do zasady, przekazują uzyskane informacje pracownikom. Poszczególni pracownicy mają tym samym zapewniony dostęp do informacji i mogą je wykorzystywać dla ochrony własnych interesów i poprawy własnej sytuacji w zakładzie pracy. Za wprowadzeniem prawnej regulacji zbiorowego prawa pracowników do informacji przemawia wiele argumentów różnej natury. Antycypując dalsze rozważania należy wskazać, że zbiorowe prawo pracowników do informacji jest niejednolite i ma złożony charakter. Prawo to stanowi istotny element dialogu społecznego. Popieranie tego dialogu wywiera znaczący wpływ na rozwój ustawodawstwa gwarantującego 25

24 Rozdział 1. Geneza, pojęcie i charakter... dostęp pracowników do informacji dotyczących przedsiębiorstwa. Zbiorowe prawo pracowników do informacji jest formą uczestnictwa pracowników w zarządzaniu zakładem pracy i formą kontaktu przedstawicieli pracowników z pracodawcą lub reprezentującym go organem w sprawach niezwiązanych bezpośrednio z czynnościami zarządczymi. Za regulacją tego prawa przemawiają zatem zarówno argumenty uzasadniające zapewnienie pracownikom udziału w zarządzaniu zakładem pracy, jak i argumenty innej natury, związane przede wszystkim z koniecznością zapewnienia wysokiego standardu ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy. W pierwszej kolejności, z uwagi na rangę dialogu społecznego, zostaną podjęte rozważania związane z jego popieraniem, jako uzasadnienie rozwoju prawnej regulacji zbiorowego prawa pracowników do informacji. W drugiej kolejności, ze względu na to, że w przeważającym zakresie pracownicze prawo do informacji jest formą uczestnictwa pracowników w zarządzaniu, zostanie przedstawione uzasadnienie regulacji tego prawa jako formy uczestnictwa w zarządzaniu zakładem pracy. W ostatniej kolejności będą rozważone argumenty przemawiające za wprowadzeniem regulacji zbiorowego prawa pracowników niezwiązanej ze wskazaną sferą aktywności pracowników Regulacja zbiorowego prawa pracowników do informacji jako element popierania dialogu społecznego Koncepcja dialogu społecznego powstała w prawie europejskim. Znaczenie dialogu społecznego rosło wraz z rozszerzaniem się społecznego wymiaru integracji europejskiej od nakłaniania pracodawców i pracowników do rokowań zbiorowych, w początkowym brzmieniu art. 118 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą, przez popieranie innych form współpracy na szczeblu wspólnotowym, aż do uznania dialogu społecznego za jedną z podstawowych zasad wyznaczających kierunki rozwoju społecznego Europy 2. Podwaliny dialogu społecznego stworzył Jednolity Akt Europejski 3. W 1989 r. za- 2 M. Matey-Tyrowicz, Dialog społeczny w Unii Europejskiej, materiały z konferencji Dialog społeczny: miraż czy rzeczywistość?, listopada 2000 r., Warszawa 2000, s I. Boruta (w:) Prawo Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2004, s

25 1.1. Uzasadnienie regulacji zbiorowego... sada dialogu partnerów społecznych została wprowadzona w pkt 12 Europejskiej Karty Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników. Następnie zasadę tę rozwinięto w Porozumieniu w sprawie polityki społecznej stanowiącym załącznik do Traktatu z Maastricht. Porozumienie to w 1997 r. inkorporowano do treści Traktatu Amsterdamskiego zmieniającego Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Zasada dialogu społecznego zyskała tym samym rangę prawa traktatowego. Jednym z celów regulacji dialogu społecznego w prawie europejskim jest zachęcenie partnerów społecznych do zawierania europejskich umów zbiorowych. Idea ta jest trudna do osiągnięcia, jednakże rozmowy partnerów społecznych i dokonująca się w ich ramach wymiana informacji ułatwiają prowadzenie polityki socjalnej przez Unię Europejską 4. Obecnie dialog społeczny na szczeblu Unii Europejskiej regulują art Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dawne art TWE). Na gruncie tych przepisów Unia i Państwa Członkowskie, świadome podstawowych praw socjalnych wyrażonych w Europejskiej Karcie Społecznej, podpisanej w Turynie 18 października 1961 r. oraz we Wspólnotowej Karcie Socjalnych Praw Podstawowych Pracowników z 1989 r., mają na celu promowanie zatrudnienia, poprawę warunków życia i pracy, tak aby umożliwić ich wyrównanie z jednoczesnym zachowaniem postępu, odpowiednią ochronę socjalną, dialog między partnerami społecznymi, rozwój zasobów ludzkich pozwalający podnosić i utrzymać poziom zatrudnienia oraz przeciwdziałanie wyłączeniu. W tym celu Unia i państwa członkowskie wprowadzają w życie środki, które uwzględniają różnorodność praktyk krajowych, w szczególności w dziedzinie stosunków umownych, jak również potrzebę utrzymania konkurencyjności gospodarki Unii. Uważają one, że taki rozwój będzie wynikał nie tylko z funkcjonowania rynku wewnętrznego, który będzie sprzyjał harmonizacji systemów społecznych, ale też z procedur przewidzianych w Traktatach oraz ze zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych. Unia uznaje i wspiera rolę partnerów społecznych na swoim poziomie, uwzględniając różnorodność systemów krajowych. Ułatwia ona dialog między nimi, szanując ich autonomię. Trójstronny szczyt społeczny do spraw wzrostu i zatrudnienia przyczynia się do dialogu społecznego. Komisja ma zadanie popierania konsultacji między partnerami społecznymi na 4 M. Seweryński, Podstawowe zasady zbiorowego prawa pracy w prawie europejskim, Studia Prawno-Europejskie, t. V, Łódź 2001, s

26