Pomoc dziecku krzywdzonemu w świetle jego praw.

Transkrypt

1 Pobrane ze strony Przedszkola nr 15 w Koszalinie Pomoc dziecku krzywdzonemu w świetle jego praw. Opracowała: mgr Ewa Kowalczyk Stosowanie przemocy wobec jednostek w większości przypadków nie zostawia widocznych śladów fizycznych, chyba że dokonywane jest z dużą brutalnością. Nawet, jeśli się pojawią, to trudno je zidentyfikować. Jeżeli jednak pojawiają się z pewną regularnością, należy zwrócić na nie baczniejszą uwagę. Dorosły znajduje się w trochę lepszej sytuacji niż dziecko, ponieważ wie gdzie zwrócić się o pomoc, ma lepszą praktykę w korzystaniu z pomocy instytucji. Dziecko jest pozbawione tych szans i musi liczyć na pomoc osoby dorosłej. Należy pamiętać o tym, że szkodliwość przemocy (fizyczna i psychiczna) ujawnia się często po latach i powinna spotkać się z reakcją każdego, a szczególnie ze strony osób odpowiedzialnych za pomyślny rozwój dziecka, tzn. nauczycieli, lekarzy, wychowawców, opiekunów. Co to jest przemoc? To wszystkie nieprzypadkowe akty naruszające wolność osobistą jednostki, które przyczyniają się do fizycznej albo psychicznej szkody drugiego człowieka i które wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów międzyludzkich. Istnieje wiele mitów o przemocy, które powodują brak zainteresowania osób mogących udzielić pomocy dziecku. Kilka z nich przytoczę: Klapsy nie są przemocą. Prawdziwa przemoc zdarza się rzadko. Przemoc występuje tylko w środowiskach patologicznych. Ofiara przemocy zwykle ma to, na co zasłużyła. Niektóre ofiary lubią być bite. Przemoc jest chwilową utratą kontroli nad sobą. Nie wszystkie objawy przemocy występują jednocześnie, jednak ich kumulacja zwiększa prawdopodobieństwo tego, że są efektem złego traktowania

2 dziecka. Objawy te będą bardziej czytelne dla osoby, która ma stały kontakt z dzieckiem. Spontaniczna aktywność dziecka sprawia, że jest ono często poobijane. Pewnym ułatwieniem dla nas jako nauczycieli jest to, że zadrapania, siniaki, obrzęki powstałe na skutek własnej aktywności, występują najczęściej na wystających częściach ciała: łokciach, kolanach, policzkach, na kościach piszczelowych. Wysoce niepokojące są ślady w nietypowych miejscach i pewna ich różnorodność, np.: siniaki, obrzęki, złamania i jednocześnie zaburzenia przewodu pokarmowego. Powtarzalność pewnych urazów powinna budzić nasze zainteresowanie i niepokój, dlatego należy zwrócić baczną uwagę na objawy. OBJAWY FIZYCZNE. Sińce i obrzęki na twarzy, ramionach, klatce piersiowej, plecach, pod pachami, po wewnętrznej stronie ud i ramion. Otarcia naskórka po wewnętrznych stronach kończyn, pod pachami, na żebrach, na plecach. Krwawe pręgi i regularne przebarwienia skóry na plecach, pośladkach, na nogach, stopach, dłoniach, krwawe plamy na bieliźnie. Nietypowe ślady po oparzeniach, np. po gaszeniu papierosa. Rany cięte, kłute, szczególnie w okolicach innych niż dłonie. Blizny na ciele, na głowie, ubytki włosów. Widoczna trudność w chodzeniu, siadaniu, wrażliwość na dotyk. Częste złamania kości. Ospałość, apatia, brak koncentracji. Reakcje regresyjne, np. brak kontroli fizjologicznej u dziecka powyżej 4 roku życia: brudzenie bielizny, moczenie się, torsje. Podkradanie rzeczy innym. Reakcje kompulsywne, np. ssanie palca, obgryzanie paznokci, reakcje niecelowe, kompulsywna masturbacja, obżarstwo...itp. Skarżenie się na częste bóle głowy lub brzucha. Konieczność częstego korzystania z ubikacji. 2

3 OBJAWY EMOCJONALNE. Diagnoza objawów przemocy nie jest rzeczą łatwą, trudność wzrasta wtedy gdy mamy do czynienia z objawami emocjonalnymi. Często ujawniają się one później, długo po ustąpieniu przemocy, w obliczu jakiegoś stresu sytuacyjnego, lub problemu innego rodzaju. Mogą się one ujawniać w sposób skrajny lub stopniowo w postaci bardziej zakamuflowanej, np. fobii, skłonności depresyjnych, kompulsji. W przypadku dziecka krzywdzonego istnieje jednak kilka dość charakterystycznych objawów emocjonalnych. Wzrost napięcia emocjonalnego. Wzmożona czujność, niezdolność do rozluźnienia. Wzrost lęku, niepokoju, zamrożony strach. Brak żywej reakcji w sytuacjach emotogennych, np. przy okazji skaleczenia, lub podczas bolesnego zabiegu medycznego, u dzieciofiar przemocy brak jest reakcji w sytuacjach, w których u innych dzieci wywołują płacz. Wycofanie, skłonność do izolacji. Chroniczny smutek, poczucie odrętwienia, depresja. Niska samoocena, poczucie niższej wartości. Wzrost natręctw, tików, przyruchów, zachowań kompulsywnych, np. sprawdzanie zapachów, unikanie niektórych pomieszczeń, porządkowanie swoich rzeczy. Zmienność nastroju, przeskoki od euforii do rozpaczy, płaczliwość, słaba kontrola emocji, impulsywność. Tłumiony płacz lub ciche popłakiwanie w ukryciu. Problemy w rozwoju poczucia własnej tożsamości. OBJAWY SPOŁECZNE. Najbardziej powszechnym zachowaniem jednostki doświadczającej przemocy jest wzrost agresywności w stosunku do otoczenia. Nieufność wobec innych, niekomunikatywność. 3

4 Nieumiejętność nawiązywania kontaktu, podtrzymania więzi, pozyskania przyjaciół. Niekontrolowane wybuchy złości. Wyuczona bezradność, nieumiejętność radzenia sobie z codziennymi zadaniami. Bójki z innymi dziećmi, wzrost agresywności w sytuacjach niekontrolowanych lub nie zagrożonych karą. Zobojętnienie na karę. Drażliwość, złośliwość, hałaśliwość w zabawach grupowych. Kurczowe trzymanie się rodzica w wypadku małego dziecka. Uzależnienie od agresora. Bezinteresowne niszczenie sprzętów i przedmiotów. Krnąbrność, opór, negatywne nastawienie. Nieposłuszeństwo dziecka wobec większości osób, które nie stanowią bezpośredniego zagrożenia. W przypadku dziecka krzywdzonego istnieje dwukrotnie większe podobieństwo, że kiedy zacznie dorastać, będzie notowane przez policję, np. z powodu częstego sięgania po alkohol, kradzieży, lub związania się z jakąś grupą podkulturową. OBJAWY SEKSUALNEGO WYKORZYSTYWANIA DZIECKA. Stanowią one odrębny problem i jeżeli występują w postaci urazów fizycznych to będą możliwe do zdiagnozowania tylko przez służby medyczne. Niektóre z nich, np. krwawienie, zabrudzenia bielizny, bolesność w okolicy genitaliów, siniaki, powinny zostać zauważone przez opiekunów, nauczycieli, osoby bliskie. Trzeba pamiętać o tym, że nie zawsze dziecko może liczyć na pomoc bliskich. Częste lub szczegółowe poruszanie spraw seksu w rozmowie lub zabawie. Wciąganie młodszych dzieci w nietypową aktywność seksualną. 4

5 Seksualizacja kontaktów międzyludzkich. Świadomość seksualna wykraczająca poza poziom dojrzałości dziecka. Przesadne unikanie mężczyzn. Nadmierna masturbacja. Dawanie do zrozumienia, że ma się jakąś tajemnicę. Ucieczki z domu, próby samobójcze. Problemy psychiatryczne dziecka. Niepowodzenia w nauce. Młodzieńcza depresja. Szerzej na ten temat i o urazach fizycznych podają Danya Glaser i Stephen Frosh w książce Dziecko seksualnie wykorzystywane PIERWSZA POMOC Praca z rodzinami w których występuje przemoc zaczyna się od konsultacji wstępnych. Dla wielu ofiar jest to pierwsza okazja, by opowiedzieć o krzywdzie jakiej doznały. Podczas tego spotkania ważne jest, by ustalić od jak dawna przemoc trwa, jakie formy przemocy stosuje sprawca, jaka jest dynamika rozwoju zjawiska. Stałymi elementami indywidualnych i grupowych spotkań są: edukacja, wsparcie, motywowanie i zachęcania do podejmowania samodzielnych decyzji, rozwijanie zdolności i umiejętności, terapia. Więcej na ten temat podaje Irena Pospiszyl w Razem przeciw przemocy Na początku lat dziewięćdziesiątych rozwinęła się w Polsce sieć specjalistycznych telefonów zaufania. Prowadzone są one przez punkty konsultacyjne dla ofiar przemocy, ośrodki interwencji kryzysowej, poradnie odwykowe, organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą ofiarom przemocy. Numery telefonów zaufania zamieszczane są w gazetach lokalnych, lub w informacji telefonicznej. 5

6 Pogotowie Niebieska Linia posiada dwie bezpłatne linie telefoniczne dostępne dla klientów z całej Polski Telefony dla ofiar przemocy zapewniają wsparcie psychiczne, edukację związaną z przemocą domową, informacje na temat realnych możliwości wyjścia z sytuacji, porady prawne, adresy placówek specjalistycznych. Prokuratura. Jest organem państwowym powołanym w celu ścigania przestępstw. Wniosek o popełnieniu przestępstwa może zgłosić osoba poszkodowana (ofiara przemocy), świadkowie takiego zdarzenia oraz każdy, kto podejrzewa, że przestępstwo zostało popełnione. Wniosek składa się na piśmie lub w formie ustnej. W ciągu 30 dni od wpłynięcia wniosku prokuratura rejonowa wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania, lub o odmowie postępowania przygotowawczego, w celu przygotowania sprawy do rozpatrzenia przez sąd karny. Komitet Ochrony Praw Dziecka. Zgodnie z artykułem 19 Konwencji o ochronie praw dziecka z 20 listopada 1989 r., podpisanej przez Polskę wraz z innymi krajami: Państwa strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej, oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania, bądź złego traktowania albo wyzysku, w tym wykorzystywania w celach seksualnych, dzieci pozostających pod opieką rodziców, opiekunów lub innych osób sprawujących opiekę nad dzieckiem. Ponadto Państwa strony uznają prawo każdego dziecka do poziomu życia odpowiadającemu jego rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, duchowemu, moralnemu i społecznemu. Art. 27. Prawa dziecka chronione są w naszym kraju przez Konstytucję, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, oraz Kodeks Karny. Za przestępstwa przeciwko dzieciom uznaje się m.in.: znecanie się fizyczne lub psychiczne, 6

7 porzucenie dziecka, narażenia życia dziecka na niebezpieczeństwo, uchylania się od łożenia na dziecko, doprowadzanie do obcowania płciowego, prezentowanie mu treści pornograficznych, używania dziecka do produkcji materiałów pornograficznych, rozpijanie, i inne. Każdy, kto wie o tym, że elementarne prawo któregoś z dzieci nie jest przestrzegane, ma obowiązek zgłoszenia tego faktu do najbliższej komendy policji lub do Komitetu Ochrony Praw Dziecka. Komitety przyjmują zgłoszenia dotyczące m.in.: zaniedbywania dzieci, stosowania wobec nich przemocy fizycznej i psychicznej, pozbawiania ich wolności, wykorzystywania seksualnego, ograniczania ich prawa do wypoczynku, czasu wolnego, zabawy, nauki, leczenia, handlu dziećmi, używania ich do prostytucji. Pracownicy Komitetów przeprowadzają wywiady środowiskowe w celu rozpoznania sytuacji dziecka, odbywają rozmowy ostrzegawcze, w razie potrzeby kierują sprawę do sądu, udzielają wsparcia tym rodzicom i opiekunom, którzy chcą współpracować, oferują specjalistyczną pomoc dla dzieci. Numery telefonów terenowych oddziałów Komitetu Ochrony Praw Dziecka dostępne są w książkach telefonicznych lub na informacji telefonicznej. Polskie prawo nie zezwala na stosowanie przemocy w rodzinie ani nie służy jej tolerowaniu. Wręcz przeciwnie, wiele dziedzin prawa, zwłaszcza prawo cywilne, rodzinne, administracyjne i karne przewiduje znaczną liczbę środków i sposobów postępowania mogących służyć jej zapobieganiu. Przytoczę teraz kilka przykładów prawnych środków ochrony przed przemocą w związku z konkretnym przestępstwem: 7

8 Sprawca stosujący przemoc w rodzinie będzie odpowiadał karnie zarówno za umyślne, jak i nieumyślne spowodowanie uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia. Kara: pozbawienie wolności do lat 10. Jeżeli działał nieumyślnie to do lat 3. Jeżeli następstwem jego czynu jest śmierć to od 2 do 12 lat. W rodzinach dochodzi do bezprawnego pozbawiania wolności.... Zdarza się, że dzieci lub rodzice więzieni są nie tylko w mieszkaniu, ale i w chlewiku lub w innym pomieszczeniu, które nie jest przeznaczone do zamieszkiwania lub przebywania w nim ludzi. Kara: od 3 miesięcy do lat 5. Ściganie następuje z urzędu. Zmuszanie do określonego zachowania. Art K.k. Ściganie za przestępstwo zmuszania następuje z urzędu. Wykorzystanie seksualne osoby bezbronnej lub niepoczytalnej. Art. 198 K.k. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, lub jeżeli stan ofiary jest wynikiem trwałych zaburzeń psychicznych, ściganie odbywa się z urzędu. Deprawacja seksualna małoletniego. Art. 200 K. k. Ściganie następuje z urzędu. Pozbawienie wolności od roku do lat 10. Kazirodztwo. Art. 201 K. k. Ściganie następuje z urzędu. Pozbawienie wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zmuszanie do prostytucji. Art. 203 K. k. Ściganie z urzędu. Pozbawienie wolności do lat 10. Znęcanie się. Art K. k. Pozbawienie wolności od 3 m-cy do lat 5, lub do lat 10, gdy czyn połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa. Rozpijanie małoletniego. Art K. k. Ściganie odbywa się z urzędu. Naruszanie nietykalności. Art K.k. Kara: grzywna, ograniczenie wolności, lub pozbawienie wolności do roku. 8

9 Dzieci doświadczające przemocy często żyją w specyficznym klimacie konspiracji, poczucia odpowiedzialności za sytuację lub w izolacji od grupy rówieśniczej. Często nie potrafią mówić o swoich problemach, tym bardziej dzieci w wieku przedszkolnym, z którymi pracujemy. Ponadto wychowywane w atmosferze przemocy i rygoru przenoszą swoje doświadczenia na grupę rówieśniczą, co skutkuje odrzuceniem przez grupę. Szansą dla tych dzieci jest terapia grupowa. Duże pole do popisu mają tu już specjaliści. Naszym zadaniem jako nauczycielek przedszkola jest baczna obserwacja swoich wychowanków i współpraca ze specjalistami i rodzicami. Literatura: 1. Ghazal M, Zjedz zupkę i bądź cicho, PWN, W-wa, Izdebska H, Przyczyny konfilktów w rodzinie.crzz W-wa, Pospiszyl I, Razem przeciw przemocy, Zak, W-wa Wygłosiła: mgr Ewa Kowalczyk 9