19 Zbiornik hydrogeotermalny triasu środkowego

Transkrypt

1 19 Zbirnik hydrgetermalny triasu śrdkweg Śrdkwtriaswy basen sedymentacyjny stanwił kntynuację zbirnika mrskieg utwrzneg w górnym pstrym piaskwcu. W pczątkwym kresie w dalszym ciągu rzwijała się transgresja mrska. W efekcie mrze zalał największy w triasie bszar Niżu Plskieg. W dlnym i śrdkwym wapieniu muszlwym był t zbirnik wyrównanej subsydencji, w którym miąższści w całej zachdniej, centralnej i płudniwej Plsce wynsiła m (Gajewska, 1988a). Dpier w górnym wapieniu muszlwym raz w dlnym kajprze pnwnie zaznacza się aktywnść bruzdy śródplskiej, szczególnie w jej dcinku kujawskim, gdzie miąższść sadów zdecydwanie wzrasta. Łączna miąższść utwrów triasu śrdkweg (wapień muszlwy + dlny kajper) w tym rejnie wynsi pnad 1400 m (Iwanw, 1998). Rzwój paletektniczny basenu wapienia muszlweg dbywał się w kilku etapach, w których twrzyły się lub pdlegały różnym przebrażenim pszczególne palestruktury. Na bszarze bniżenia nadbałtyckieg w wapieniu muszlwym z zatki warmińskiej utwrzyła się depresja warmińska, palestruktura, której nie bserwuje się w wyższych gniwach triasu śrdkweg (Szyperk - Teller, Mryc, 1988; Marek, 1997). Basen wapienia muszlweg dlneg i śrdkweg charakteryzwał się dść wyrównaną subsydencją. Oś basenu, którą wyznacza maksymalna miąższść sadów wapienia muszlweg dlneg i śrdkweg, ma kierunek zbliżny d równleżnikweg. W strefie siwej zaryswuje się część płudniwa bniżenia gnieźnieńsk - pitrkwskieg z depresją Sieradza, a na zachdzie elementy bruzdy zielngórskiej. Na płudniu zbirnika jest wyraźnie widczna elewacja małplska z przylegającą d zachdu zatką katwicką i słab zbadanym bniżeniem krakwsk - tarnwskim d płudnia (Marek, 1997). Najbardziej stabilnym bszarem przez cały kres sedymentacji wapienia muszlweg była półncn-wschdnia część basenu, stanwiąca palestrukturę w frmie tarasu (Marek, 1997). Wg Dadlez, Marek (1969), największy wpływ na kształtwanie się struktur kmpleksu cechsztyńsk-mezziczneg, w tym wapienia muszlweg, na Niżu Plskim, miały pinwe ruchy wgłębnych blków pdłża pdcechsztyńskieg. Pwdwały ne równległe z sedymentacją zmiany miąższści i facji raz pwstawanie erzji i luk sedymentacyjnych. Przemieszczanie się cechsztyńskich mas slnych spwdwała duż większe zróżnicwanie subsydencji basenu sedymentacyjneg górneg wapienia muszlweg niż w wapieniu muszlwym śrdkwym i dlnym. Wg Senkwiczwa, Szyperk-Śliwczyńska (1972), wapień muszlwy dzieli się na trzy części: dlną, śrdkwą i górną, jeg miąższść na bszarze Plski jest dść wyrównana i waha się d 150 m d 250 m, największą miąższść, kł 300 m, stwierdzn na niewielkim bszarze mnkliny przedsudeckiej. W kierunku wschdnim i półncn-wschdnim miąższść wapienia muszlweg maleje i wynsi m na bszarze bniżenia pdlaskieg i kł 25 m na bszarze niecki brzeżnej. Sedymentacja utwrów triasu śrdkweg dbywała się w zbirniku mrskim. Pełnmrskie warunki panwały w dlnym raz górnym wapieniu muszlwym, gdy basen plski miał szerkie płączenia zarówn z basenem germańskim jak i pprzez bramę mrawską i wschdnikarpacką z Oceanem Tetydy. Niemal w całym basenie sadzały się wtedy wapienie faliste, rgandetrytyczne, margliste i litwe. Ich sedymentacja dbywała się na bszarze głębkwdnej i płytkwdnej rampy węglanwej raz lagun. Jedynie w rejnie syneklizy perybałtyckiej twrzyły się sady klastyczne wskazujące na sedymentację w strefie brzeżnej zbirnika (Gajewska, 1997; Sikrska-Jawrwska, Jawrwski, 1997). Dlny wapień muszlwy jest najbardziej rzbudwanym gniwem psiadającym największe miąższści d m na bszarze mnkliny przedsudeckie, pprzez kł 70 m na bszarze wału śrdkw-plskieg d m na bszarze niecki brzeżnej i bniżenia pdlaskieg (Senkwiczwa, 1973). Na przełmie dlneg i śrdkweg wapienia muszlweg następuje częściwe dcięcie basenu plskieg d zbirnika alpejskieg. W śrdkwym wapieniu muszlwym na prawie całym bszarze Niżu Plskieg sadzają się dlmity, margle dlmityczne i anhydryty wskazujące na restrykcyjne śrdwisk pdwyższnym zasleniu; bserwwane są również palegleby i zjawiska kraswe, wskazujące na becnść stref wynurznych (Gajewska, 1997; Szulc, 2000). Śrdkwy wapień muszlwy psiada miąższści m na bszarze mnkliny przedsudeckiej, pprzez kł 30 m na bszarze wału śrdkw-plskieg d 5-10 m na bszarze niecki brzeżnej i bniżenia pdlaskieg (Senkwiczwa, 1973). Pnwne uruchmienie płączenia z Oceanem Tetydy przez bramę wschdnikarpacką (Narkiewicz, Szulc, 2004), spwdwał wspmniany już pwrót d warunków mrskich w górnym wapieniu muszlwym. Na przełmie wapienia muszlweg i kajpru dlneg nastąpiła klejna regresja, która spwdwała diametralną zmianę charakteru sedymentacji w basenie plskim. Górny wapień muszlwy charakteryzuje się miąższściami nie przekraczającymi 50 m, na bszarze mnkliny przedsudeckie m, pprzez m na bszarze wału śrdkwplskieg d kł 10 m na bszarze niecki brzeżnej i bniżenia pdlaskieg (Senkwiczwa, 1973). W centralnej (najgłębszej części zbirnika) dminują wapienie z liczną fauną, głównie margliste, częst z glauknitem raz iłwce. W brzeżnej części basenu prócz wapieni występują margle, margle dlmityczne, mułwce, spradycznie wapienie piaszczyste i piaskwce wapniste. W centralnej części bniżenia nadbałtyckieg dminują utwry klastyczne (Senkwiczwa, Szyperk-Śliwczyńska, 1972; Marek, 1997). Interesująca dla wykrzystania grących wód z utwrów pzimu wapienia muszlweg jest niecka łódzka. W niecce łódzkiej interpretwan wartści prwatści całkwitej z pmiarów gefizyki wiertniczej. W twrze Budziszewice IG-1 utwry pzimu wapienia muszlweg wykazują słabe własnści zbirnikwe. W prfilu twru Jeżów IG-1 w utwrach wapienia muszlweg w głębkści m prwatść całkwita wynsi pnad 25%. W twrach Buków 1, Pitrków Trybunalski IG-1 i Zgierz IG-1 bserwuje się niskie wartści prwatści w całym prfilu triasu. W twrze Buków 1 próbwan 3 interwały w pzimie wapienia muszlweg i w żadnym z nich nie uzyskan przypływu. W twrze Jeżów IG-1 w głębkści uzyskan minimalny przypływ slanki mineralizacji 63.2 g/dm 3. Generalnie rzpznanie własnści zbirnikwych i próbwanie utwrów pzimu wapienia muszlweg w twrach wiertniczych niecki mgileńsk-łódzkiej, ale i w innych jednstkach gelgicznych Niżu Plskieg jest bardz słabe. Utwry węglanwe pzimu wapienia muszlweg w pjedynczych twrach wykazują z reguły słabe własnści zbirnikwe, ale nie mżna wykluczyć zarówn wzrstu prwatści, jak i szczelinwatści tych utwrów. Na pdstawie danych gefizycznych raz badań labratryjnych kreśln prwatść całkwitą dla kilku twrów przedstawiną w tabeli Brak jest w tych twrach wiarygdnych pmiarów przepuszczalnści i szczelinwatści. 430

2 19 Zbirnik hydrgetermalny triasu śrdkweg Tabela Przewidywane parametry zbirnikwe utwrów wapienia muszlweg. Table quifer parameters frecast f Muschelkalk sediments. Otwór Well Interwał [m] Interval [m] Prwatść całkwita [%] Ttal Prsity [%] Buków Budziszewice IG Jeżów IG Pitrków Trybunalski IG Uniejów Zgierz IG Określenie prwatści efektywnej w parciu prwatści całkwite jest utrudnine ze względu na brak isttnej krelacji tych wartści. Pmierzne prwatści efektywne z rdzeni (np. twór Krśniewice IG-1 na głębkści m, zmierzna prwatść efektywna wynsi k. 1.6%, Buków 1 d 3.65%, Budziszewice IG-1 d 3.9%) wskazują na generalnie niższe wartści. Próba kreślenia przepuszczalnści wydaje się niemżliwa ze względu na niewielką ilść pmiarów raz brak zależnści w krelacji przepuszczalnści i prwatści. Z dtychczaswych badań wynika, że utwry węglanwe mgą psiadać większą prwatść w strpwych partiach pzimu dlneg wapienia muszlweg. Zastswanie metdy kwaswania mże być efektywne dla uzyskania większych wydajnści, szczególnie dla wapieni piankwych. Wówczas pzim wapienia muszlweg mże stać się ważnym zbirnikiem wód getermalnych, równcześnie spełniającym kryteria klektrskie d zatłaczania grących wód wykrzystanych na pwierzchni. Strp utwrów triasu śrdkweg zalega na rzędnych d kilkudziesięciu m npm na mnklinie śląsk - krakwskiej d pnad m npm w siwej części wału kujawskieg. Na przeważającej pwierzchni rzprzestrzeniania się utwrów teg wieku ich strp zalega na rzędnych pniżej m npm. Najgłębiej pwierzchnia ta zalega na bszarze wału kujawskieg raz niecek: mgileńsk-łódzkiej, warszawskiej i szczecińskiej (pniżej m npm). Na większych głębkściach strp utwrów śrdkwtriaswych zalega w siwych partiach wymieninych struktur, wznsząc się ku strefm peryferyjnym. Całkwita miąższść utwrów triasu śrdkweg jest stsunkw nieduża i zmienia się w granicach d kilku d 300 m (lkalnie tylk niec większa). Obszarw dminuje miąższść w przedziale d 200 m. Większe miąższści sptykane są tylk na bszarze niecki mgileńskłódzkiej, bszaru przedsudeckieg i niecki szczecińskiej. Temperatury w strpwych partiach warstw śrdkwtriaswych są ściśle zależne d głębkści zalegania. Zmiennść pla temperaturweg jest znaczna, zmieniając się d kilkunastu C (partie brzeżne zbirnika) d pnad 150 C (siwe partie wału kujawskieg), pnad 120 C w niecce mgileńsk-łódzkiej, k. 110 C w niecce szczecińskiej raz pnad 70 C w niecce miechwskiej i niecce warszawskiej. W pzstałych jednstkach strukturalnych temperatura w strpie utwrów teg wieku na gół nie przekracza tej statniej wartści. Mineralizacja wód pdziemnych w górnej partii skał zbirnikwych śrdkweg triasu wykazuje ścisłą zależnść d głębkści zalegania warstw. Zmienia się d kł kilku (w brzeżnych partiach zbirnika) d pnad 350 g/dm 3 w nieckach szczecińskiej i mgileńsk-łódzkiej. Mineralizację pnad 200 g/dm 3 stwierdzn także w utwrach śrdkwtriaswych występujących na wale kujawskim i pmrskim, w niecce pmrskiej i na bszarze przedsudeckim raz w płudniw-wschdniej części niecki pmrskiej. Generalizując mżna stwierdzić, że na bszarze k. 70% pwierzchni rzprzestrzeniania się skał śrdkwtriaswych występują wdy mineralizacji przekraczającej 50 g/dm 3. Wyska mineralizacja wód getermalnych występujących w utwrach triasu śrdkweg wskazuje na znaczne mżliwści wykrzystania ich także d celów balnelgicznych raz rekreacyjnych. Ocena ich przydatnści d tych celów ma charakter perspektywiczny z uwagi na brak szczegółwych analiz składu chemiczneg wód getermalnych. Jak interesujące dla wykrzystania wód getermalnych mgą być utwry pzimu wapienia muszlweg pkazuje przykład miasta Łdzi. Miąższść całkwita triasu śrdkweg w rejnie miasta wynsi d kł 265 d 295 m (Górecki i in., 2002). Gradient temperaturwy waha się d 2.8 d 3.1 C/100m, c wskazuje na ptencjalną mżliwść eksplatacji wód getermalnych temperaturach rzędu 125 C na głębkści 3997 m ppt. Przewidywana wydajnść eksplatacyjna wdy wyniesie 200 m 3 /h. Jeżeli ptwierdzi się wydajnść t wybudwanie instalacji getermalnej współpracującej z funkcjnującym w mieście Łdzi systemem ciepłwniczym, dstarczającym ciepł i ciepłą wdę użytkwą, mże być wybitnie zyskwne. Okres zwrtu nakładów inwestycyjnych wyniesie 5 lat, a wewnętrzna stpa zwrtu (IRR) 17%. Uzyskane wyniki eknmiczne należy traktwać jak minimalne nie uwzględniające prdukcji energii elektrycznej w cyklu Rankine a, jak i ddatkwe wykrzystanie wód getermalnych na przykład dla celów balnelgicznych i rekreacyjnych. Opłacalnść z biegiem czasu będzie rsła ze względu na utrzymujące się wyskie ceny paliw kpalnych. Przykład dla miasta Łdzi wskazuje na kniecznść rzpznania utwrów węglanwych pzimu wapienia muszlweg jak jedneg z bardz perspektywnych, ptencjalnych zbirników wdnśnych dla wykrzystania wód getermalnych dla celów utylitarnych. 431

3 19 The Middle Triassic aquifer The Middle Triassic sedimentary basin represented a cntinuatin f the marine basin frmed in the Upper Buntsandstein. In the initial stage the marine transgressin prceeded. s a result, the sea flded ver the largest part f the Plish Lwlands area f the whle Triassic time. In the Lwer and Middle Muschelkalk that was the basin with equalized subsidence, in which the thickness f the depsits in whle western, central and suthern Pland amunted t m (Gajewska, 1988a). Nt earlier than in the Upper Muschelkalk and Lwer Keuper became the activity f the Middle Plish Trugh prnunced again, particularly in the Kujawy segment f the Trugh where the thickness f depsits increased cnsiderably. Ttal thickness f the Middle Triassic (Muschelkalk + Lwer Keuper) depsits exceeds 1400 m in this regin (Iwanw, 1998). ccrding t Dadlez and Marek (1969), vertical mvements f deep-seated blcks f the sub-zechstein basement exerted the greatest influence n the frmatin f structures in the Zechstein-Meszic cmplex (tgether with the Muschelkalk). The mvements caused synsedimentary variatins in thickness and facies, as well as ersin and sedimentary gaps. Displacement f salt masses resulted in much higher differentiatin f the sedimentary basin subsidence in the Upper Muschelkalk than in the Middle and Lwer Muschelkalk. ccrding t Senkwiczwa and Szyperk-Śliwczyńska (1972), the Muschelkalk can be divided int three parts: lwer, middle and upper. In the territry f Pland, its thickness is quite equalized and ranges frm 150 t 250 m. The greatest thickness (abut 300 m) was recrded in a small area f the Fre-Sudetic Mncline. T the east and nrth-east, the Muschelkalk thickness decreases and it amunts t m in the Pdlasie Depressin and t abut 25 m in the Marginal Trugh. Sedimentatin f the Middle Triassic depsits prceeded in the marine basin. Wavy, rgandetrital, marly and litic limestnes were depsited in almst the whle basin. Their sedimentatin tk place in a deep-water and shallw-water carbnate ramp and in lagns. The Lwer Muschelkalk is the best develped member, the thickness f which varies frm m in the Fre-Sudetic Mncline, thrugh apprximately 70 m in the area f the Middle Plish Swell t m in the Marginal Trugh and Pdlasie Depressin (Senkwiczwa, 1973). On the turn f the Lwer and Middle Muschelkalk partial separatin f the Plish basin frm the lpine basin tk place. In the Middle Muschelkalk dlmites, dlmitic marls and anhydrites were depsited. The Middle Muschelkalk thickness ranges frm m in the Fre-Sudetic Mncline, thrugh abut 30 m in the area f the Middle Plish Swell t 5-10 m in the Marginal Trugh and Pdlasie Depressin (Senkwiczwa, 1973). On the turn f the Muschelkalk and Lwer Keuper next regressin tk place. It caused radical change in the character f sedimentatin in the Plish basin. The Upper Muschelkalk is characterized by thickness belw 50 m in the Fre-Sudetic area, thrugh m in the area f the Middle Plish Swell t apprximately 10 m in the Marginal Trugh and Pdlasie Depressin (Senkwiczwa, 1973). In the central (deepest) part f the basin, limestnes (principally marly, ften with glaucnite) and claystnes predminate. In the marginal part f the basin, apart frm the limestnes, marls, dlmitic marls, siltstnes, and spradically sandy limestnes and limy sandstnes ccur. In the central part f the Peribaltic Depressin, clastic depsits predminate (Senkwiczwa, Szyperk-Śliwczyńska, 1972; Marek, 1997). In general, the Muschelkalk depsits encuntered by wells drilled in the Mgiln-Łódź Trugh and ther gelgic units f the Plish Lwlands were very weakly sampled and tested and their reservir prperties are hardly knwn. The carbnate rcks f the Muschelkalk in a few wells demnstrate generally lw reservir prperties, but increase in prsity and fracturing f these rcks cannt be excluded. s it cme frm hithert-cnducted research the carbnate depsits may shw better prsity in the uppermst parts f the Lwer Muschelkalk. cid treatment may be effective fr acquiring higher flw rates, particularly frm famy limestnes. In such cases, the Muschelkalk wuld becme an imprtant reservir f gethermal waters allwing at the same time criteria fr reinjectin f the waste water after utilizatin f its heat n the surface. The tp surface f Middle Triassic frmatin is lcated at altitudes frm sme tens f meters asl in the Silesian-Kraków Mncline t belw m asl in the axial parts f the Kujawy Blck and belw m asl in the mst part f the area f Middle Triassic ccurrence. The deepest lcatins (belw m asl) were bserved in the Kujawy Trugh and the Mgiln- Łódź, Warszsawa and Szczecin trughs. The tp surface f Middle Triassic frmatin ccurs at greatest depths in the axial parts f these structures and rises up t the surface alng the margins. Ttal thickness f Middle Triassic frmatin is relatively lw and varies frm several t 300 m but in mst cases it des nt exceed 200 m. Only lcally the thicker strata were bserved in the Mgiln-Łódź and Szczecin trughs as well as in the Fre-Sudetic area. Temperatures at the tp f Middle Triassic frmatin are clsely related t the depth f burial. Variability f temperature field is high and changes frm a dzen f centigrades (marginal parts f an aquifer) t ver 150 C in the axial parts f the Kujawy Blck, ver 120 C in the Mgiln-Łódź Trugh, abut 110 C in the Szczecin Trugh and ver 70 Cin bth Miechów and the Warsaw Trugh. In the remaining structural units temperatures d nt exceed 70 C. The TDS in these frmatin is clsely linked t the depth f ccurrence and varies frm a few (in the marginal parts f the aquifer) t ver 350 g/dm 3 in bth the Szczecin and Mgiln- Łódź trughs. The values ver 200 g/dm 3 were nted n the Kujawy and Pmerania blcks, in the Fre-sudetic area and in the sutheastern part f the Pmerania Trugh. Generally, ver 70% f area ccuppied by the Middle Triasic frmatins shw TDS values in grundwaters mre than 50 g/dm 3. High TDS f grundwaters reservired in the Middle Triassic frmatin prves fr t their pssible utilizatin fr therapeutics and recreatin. Hwever, mre detailed assessment is impssible due t the lack f hydrchemical data. n example f the city f Łódź water wells demnstrates hw prmising can be the Muschelkalk aquifer fr gethermal water utilizatin. Ttal thickness f the Middle Triassic depsits in Łódź regin ranges frm apprximately 265 t 295 m (Górecki et al., 2002). The temperature gradient ranges frm 2.8 t 3.1 C/100m, which indicates the pssibility f explitatin f gethermal water with temperatures f 125 C at the depth f 3997 m belw the surface. Prjected prductin rate is 200 m 3 /h. If such a rate is cnfirmed, cnstructin f a gethermal plant cntributing t the perating heating system (supplying with heat and dmestic ht water) wuld be highly prfitable. Previewed investment return time is f equal t 5 years and internal rate f return (IRR) wuld amunt 17%. These ecnmic results shuld be treated as minimum, nt regarding 432

4 19 Zbirnik hydrgetermalny triasu śrdkweg t electricity prductin based n the Rankine cycle, as well as further utilizatin f the gethermal water, fr example fr balnelgical and recreatinal purpses. The prfitability will increase thrugh time because f persistent high prices f fssil fuels. The example f the city f Łódź indicates that it is reasnable t explre the carbnate frmatin f Muschelkalk as ne f very much prmising ptential reservirs fr practical utilizatin f gethermal waters.. Literatura (References): 1. Dadlez R., Marek S., Styl strukturalny kmpleksu cechsztyńsk-mezziczneg na niektórych bszarach Niżu Plskieg. Kwart.Gel. T.13, nr Gajewska I., 1988a - Palemiąższści i litfacje wapienia muszlweg i kajpru dlneg raz paletektnika triasu śrdkweg na Niżu Plskim. Kwart.Gel., nr 32, nr Gajewska I., 1988b - Palemiąższść, litfacje i paletektnika kajpru górneg na Niżu Plskim. Kwart.Gel., nr 32, nr Gajewska I., W: S.Marek, M.Pajchlwa (red.) Epikntynentalny perm i mezzik w Plsce. Prace PIG Iwanw., W: R.Dadlez, S,Marek, J.Pkrski (red.) tlas palegegraficzny epikntynentalneg permu i mezziku w Plsce w skali 1: PIG Warszawa. 6. Marek S., Pajchlwa M., "Epikntynentalny perm i mezzik w Plsce. Prace PIG Senkwiczwa H., Trias pza karpacki. W: S.Skłwski, S.Cieśliński, J.Czermiński (red.) Budwa gelgiczna Plski, 1. Stratygrafia, 2. Mezzik. Wyd.Gel., Warszawa. 8. Senkwiczwa H., Szyperk - Śliwczyńska., Stratygrafia i palegegrafia triasu. Biul.Inst.Gel., Sikrska-Jawrwska M., Jawrwski M., W: S.Marek, M.Pajchlwa (red.) Epikntynentalny perm i mezzik w Plsce. Prace PIG Szulc J., Evlutin f the Plish Triassic Basin - Integrated pprach. W: Mat.Knf. 31st Internatinal Gelgical Cngress. Brasil, Ri Janeir 6-17 ugust bstracts Vlume. 11. Szyperk-Teller., Mryc W., Rzwój basenu sedymentacyjneg pstreg piaskwca na bszarze Plski. Kwart.Gel., T.32, nr

5 Zał Mapa lkalizacyjna twrów dla zbirnika triasu śrdkweg na Niżu Plskim Pwierzchnia występwania utwrów triasu śrdkweg na Niżu Plskim wynsi km 2, c stanwi 61.43% pwierzchni Plski raz 70.41% pwierzchni Niżu Plskieg. nalizę strukturaln-miąższściwą frmacji triasu śrdkweg part na pdstawie twrów zlkalizwanych na bszarze Niżu Plskieg. Encl Lcatin map f wells drilled t Middle Triassic aquifer in the Plish Lwlands The area f Middle Triassic gethermal aquifer in the Plish Lwlands is 142, km 2, which is 61.43% f the territry f Pland and 70.41% f the whle Plish Lwlands area. The structural and thickness analysis f Middle Triassic frmatin was based upn data frm 1,242 wells. 434

6 14 00 M r z e B a ł t y c k i e Kszalin Słupsk Gdańsk Elbląg ROSJ Kaliningrad Olsztyn Suwałki LITW Marijampl Zał MP LOKLIZCYJN OTWORÓW DL ZBIORNIK TRISU ŚRODKOWEGO N NIŻU POLSKIM Encl LOCTION MP OF WELLS DRILLED TO MIDDLE TRISSIC QUIFER IN THE POLISH LOWLNDS. N I E M C Y Frankfurt Cttbus Szczecin Grzów Wlkp. Zielna Góra Piła Leszn Pznań Bydgszcz Kalisz Knin Truń Sieradz Włcławek Łódź Płck N I Ż P O L S K I Skierniewice Ciechanów WRSZW Łmża Białystk Ostrłęka Brześć Siedlce Biała Pdlaska BIŁORUŚ Legenda: Legend: NW 120 numeracja twrów well numbers 1250 SE Jelenia Góra Legnica Wałbrzych Wrcław Ople POLISH LOWLNDS Pitrków Trybunalski Częstchwa Kielce Radm Tarnbrzeg Lublin Chełm Zamść Numer twru wierniczeg - Brehle number Warszawa - Linie zasięgu utwrów triasu śrdkweg - Extent f Middle Triassic frmatin - Granice administracyjne wjewództw - Bundaries f districts - Ważniejsze miasta - Main cities REPUBLIK CZESK Katwice Bielsk-Biała Kraków Tarnów Nwy Sącz Krsn Rzeszów Przemyśl Lwów U K R I N Brn Zakpane SŁOWCJ Pprad km

7 Zał Mapa strukturalna strpu utwrów triasu śrdkweg na Niżu Plskim Strp utwrów triasu śrdkweg zalega na rzędnych d kilkudziesięciu m npm na mnklinie śląsk-krakwskiej d pnad m npm w siwej części wału kujawskieg. Na przeważającej pwierzchni rzprzestrzeniania się utwrów teg wieku ich strp zalega na rzędnych pniżej m npm. Najgłębiej pwierzchnia ta zalega na bszarze wału kujawskieg raz niecek: łódzkiej, warszawskiej i szczecińskiej (pniżej m npm). Na większych głębkściach strp utwrów śrdkwtriaswych zalega w siwych partiach wymieninych struktur, wznsząc się ku strefm peryferyjnym. Encl Structural map f the tp surface f Middle Triassic frmatin in the Plish Lwlands The tp surface f Middle Triassic frmatin is lcated at altitudes frm sme tens f meters asl in the Silesian-Kraków Mncline t belw -4,800 m asl in the axial parts f the Kujawy Blck and belw -1,000 m asl in the mst part f the area f Middle Triassic ccurrence. The deepest lcatins (belw -2,000 m asl) were bserved in the Kujawy Trugh and the Łódź, Warszawa and Szczecin trughs. The tp surface f Middle Triassic frmatin ccurs at greater depths in the axial parts f these structures and rises t the surface in the marginal parts. 436

8 14 00 M r Ba ze ³ kie tyc L R O S J Kaliningrad I T Marijampl Za³ W S³upsk Gdañsk MP STRUKTURLN STROPU UTWORÓW TRISU ŒRODKOWEGO N NI U POLSKIM Encl Suwa³ki Kszalin Elbl¹g STRUCTURL MP OF THE TOP SURFCE OF MIDDLE TRISSIC FORMTION IN THE POLISH LOWLNDS Olsztyn m a Pi³a Bydgszcz Bia³ystk Ostr³êka Truñ Ciechanów N I E M C Y Grzów Wlkp. W³c³awek 5300 B I O R U Œ Szczecin [ m npm ] [ m asl ] P³ck Pznañ WRSZW Frankfurt Knin 5200 Zielna Góra Bia³a Pdlaska Skierniewice Cttbus Brzeœæ Siedlce Leszn Kalisz Legenda: ódÿ Legend: Sieradz Lublin Legnica 50 Radm Pitrków Trybunalski Che³m - Ishypses f the tp surface f Middle Triassic frmatin [m asl] 5100 Wrc³aw Jelenia Góra Ople Warszawa- Tarnbrzeg - Struktury slne I Kraków L I K C Rzeszów Tarnów R B Z E Bielsk-Bia³a S K Lwów K P U Przemyœl U Katwice 5000 E Salt structures and diapires N 0 R Wa niejsze miasta - Main cities [ m a.s.l.] Extent f Middle triassic frmatin - Faults Zamœæ Czêstchwa [ m n.p.m. ] - Linie zasiêgu utwrów triasu œrdkweg - Uskki Kielce Wa³brzych - Izhipsy strpu utwrów triasu œrdkweg [m npm] Krsn Nwy S¹cz Zakpane Brn S O WPprad C J km.

9 Zał Mapa miąższści całkwitej utwrów triasu śrdkweg na Niżu Plskim Całkwita miąższść utwrów triasu śrdkweg jest stsunkw nieduża i zmienia się w granicach d kilku d 300 m (lkalnie tylk niec większa). Obszarw dminuje miąższść w przedziale d 200 m. Większe miąższści sptykane są tylk na bszarze niecki łódzkiej, bszaru przedsudeckieg i niecki szczecińskiej. Encl Map f ttal thickness f Middle Triassic frmatin in the Plish Lwlands Ttal thickness f Middle Triassic frmatin is relatively lw and varies frm several t 300 m but in mst cases it des nt exceed 200 m. Only lcally the thicker strata were bserved in the Łódź and Szczecin trughs as well as in the Fre-sudetic area. 438

10 14 00 M r z e B a ł t y c k i e Kszalin Słupsk Gdańsk Elbląg ROSJ Kaliningrad Olsztyn Suwałki LITW Marijampl Zał MP MIĄŻSZOŚCI CŁKOWITEJ UTWORÓW TRISU ŚRODKOWEGO N NIŻU POLSKIM Encl MP OF TOTL THICKNESS OF MIDDLE TRISSIC FORMTION IN THE POLISH LOWLNDS. N I E M C Y Frankfurt Cttbus Szczecin Grzów Wlkp. Zielna Góra Piła Leszn Pznań Bydgszcz Truń Włcławek Płck Knin Kalisz Łódź Sieradz Skierniewice Ciechanów WRSZW Łmża Ostrłęka Siedlce Białystk Biała Pdlaska Brześć BIŁORUŚ Legenda: Legend: [m] [m] Legnica Jelenia Góra Wałbrzych Wrcław Ople Pitrków Trybunalski Częstchwa Kielce Radm Tarnbrzeg Lublin Chełm Zamść Warszawa - Izpachyty utwrów triasu śrdkweg [m] - Ispachytes f the Middle Triassic frmatin [m] - Linie zasięgu utwrów triasu śrdkweg - Extent f Middle Triassic frmatin - Uskki - Faults - Ważniejsze miasta - Main cities REPUBLIK CZESK Katwice Kraków Bielsk-Biała Tarnów Nwy Sącz Rzeszów Przemyśl Krsn Lwów U K R I N Struktury slne - Salt structures and diapires Brn Zakpane SŁOWCJ Pprad km

11 Zał Mapa temperatur w strpie utwrów triasu śrdkweg na Niżu Plskim Temperatury w strpwych partiach warstw śrdkwtriaswych są ściśle zależne d głębkści zalegania. Zmiennść pla temperaturweg jest znaczna, zmieniając się d kilkunastu C (partie brzeżne zbirnika) d pnad 150 C (siwe partie wału kujawskieg), pnad 120 C w niecce łódzkiej, k. 110 C w niecce szczecińskiej raz pnad 70 C w niecce miechwskiej i niecce warszawskiej. W pzstałych jednstkach strukturalnych temperatura w strpie utwrów teg wieku na gół nie przekracza tej statniej wartści. Encl Map f temperatures at the tp surface f Middle Triassic frmatin in the Plish Lwlands Temperatures f the tp part f Middle Triassic strata are clsely related t the depth f ccurrence. Variability f temperature field is high and changes frm a dzen f centigrades (marginal parts f an aquifer) t ver 150 C in the axial parts f the Kujawy Blck, ver 120 C in the Łódź Trugh, abut 110 C in the Szczecin Trugh and ver 70 C in bth the Miechów and the Warsaw Trugh. In the remaining structural units temperatures d nt exceed 70 C. 440

12 M r Ba ze ł 1800 kie tyc L R O S J Kaliningrad I T Marijampl Zał W Słupsk Gdańsk MP TEMPERTUR W STROPIE UTWORÓW TRISU ŚRODKOWEGO N NIŻU POLSKIM Encl Suwałki Kszalin Elbląg MP OF TEMPERTURES T THE TOP SURFCE OF MIDDLE TRISSIC FORMTION IN THE POLISH LOWLNDS Olsztyn Łmża Bydgszcz Białystk Ostrłęka Truń Ciechanów N I E M C Y Grzów Wlkp. Włcławek [ C] Piła B I Ł O R U Ś Szczecin Płck Pznań WRSZW Frankfurt Knin Brześć Siedlce Zielna Góra Biała Pdlaska Skierniewice Cttbus Leszn Kalisz Legenda: Łódź Legend: Sieradz Radm Lublin Legnica 50 Pitrków Trybunalski Chełm - Istherms at the tp surface f Middle Triassic frmatin [ C] Linie zasięgu utwrów triasu śrdkweg Wrcław - Extent f Middle Triassic frmatin Jelenia Góra - Uskki Kielce Wałbrzych Warszawa Ople - Faults Zamść Częstchwa Tarnbrzeg - Main cities 140 L I K 120 C Z E S K Przemyśl Krsn Lwów Nwy Sącz Zakpane 40 Brn S Ł O WPprad C J 0 I Bielsk-Biała 60 Rzeszów Tarnów R 160 Kraków B 180 Katwice P U K E U R N Ważniejsze miasta [ C ] - Iztermy strpu utwrów triasu śrdkweg [ C] km.

13 Zał Mapa mineralizacji wód w strpie utwrów triasu śrdkweg na Niżu Plskim Mineralizacja wód pdziemnych w górnej partii skał zbirnikwych śrdkweg triasu wykazuje ścisłą zależnść d głębkści zalegania warstw. Zmienia się d kł kilku (w brzeżnych partiach zbirnika) d pnad 350 g/dm 3 w nieckach szczecińskiej i łódzkiej. Mineralizację pnad 200 g/dm 3 stwierdzn także w utwrach śrdkwtriaswych występujących na wale kujawskim i pmrskim, w niecce pmrskiej i na bszarze przedsudeckim raz w płudniwwschdniej części niecki pmrskiej. Generalizując mżna stwierdzić, że na bszarze k. 70% pwierzchni rzprzestrzeniania się skał śrdkwtriaswych występują wdy mineralizacji przekraczającej 50 g/dm 3. Encl Map f the TDS at the tp surface f Middle Triassic frmatin in the Plish Lwlands The TDS in these frmatin is clsely linked t the depth f ccurrence and changes frm a few (in the marginal parts f the aquifer) t ver 350 g/dm 3 in bth the Szczecin and the Łódź trughs. Values ver 200 g/dm 3 were fund in the Kujawy and Pmerania blcks, in the Fre-sudetic area and in the sutheastern part f the Pmerania Trugh. Generally, ver 70% f area ccuppied by the Middle Triasic frmatins shw TDS values in grundwaters ver 50 g/dm

14 M r Ba ze ł 1800 kie tyc L R O S J Kaliningrad I T Marijampl Zał W Słupsk Gdańsk MP MINERLIZCJI WÓD W STROPIE UTWORÓW TRISU ŚRODKOWEGO N NIŻU POLSKIM Encl Suwałki Kszalin Elbląg MP OF THE TDS T THE TOP SURFCE OF MIDDLE TRISSIC FORMTION IN THE POLISH LOWLNDS Olsztyn Łmża Bydgszcz Białystk Ostrłęka Truń Ciechanów N I E M C Y Grzów Wlkp. Włcławek 3 [ g/dm ] Piła B I Ł O R U Ś Szczecin Płck Pznań WRSZW Frankfurt Knin Brześć Siedlce Zielna Góra Biała Pdlaska Skierniewice Cttbus Leszn Kalisz Legenda: Łódź Legend: Sieradz Radm Lublin Legnica 50 3 Pitrków Trybunalski Chełm Linie zasięgu utwrów triasu śrdkweg - Extent f Middle Triassic frmatin Jelenia Góra - Uskki Kielce N I Katwice Kraków L I K Rzeszów Tarnów C B P U R E 150 Z E 100 S K Bielsk-Biała Przemyśl Krsn Lwów Nwy Sącz Zakpane 50 Brn S Ł O WPprad C J 0 - Main cities K R Ważniejsze miasta Tarnbrzeg U >250 Warszawa Ople 3 - Faults Zamść Częstchwa [ g/dm ] 3 - Islines f TDS [g/dm ] Wrcław Wałbrzych - Izlinie mineralizacji [g/dm ] km.

15 Zał Mapa wód termalnych zbirnika triasu śrdkweg kwalifikujących się d wykrzystania w balnelgii i rekreacji Wyska mineralizacja wód getermalnych występujących w utwrach triasu śrdkweg wskazuje na znaczne mżliwści wykrzystania ich także d celów balnelgicznych raz rekreacyjnych. Ocena ich przydatnści d tych celów ma charakter perspektywiczny z uwagi na brak szczegółwych analiz składu chemiczneg wód getermalnych. Encl Map f thermal waters f the Middle Triassic frmatin qualified fr balnetherapy and recreatin High TDS f grundwaters reservired in the Middle Triassic frmatin pints ut t their pssible utilizatin fr therapeutics and recreatin. Hwever, mre detailed assessment is impssible due t the lack f hydrchemical data. 444

16 14 00 M r z e B a ł t y c k i e Kszalin Słupsk Gdańsk Elbląg ROSJ Kaliningrad Suwałki LITW Marijampl Zał MP WÓD TERMLNYCH ZBIORNIK TRISU ŚRODKOWEGO KWLIFIKUJĄCYCH SIĘ DO WYKORZYSTNI W BLNEOTERPII I REKRECJI Encl N I E M C Y Frankfurt Cttbus Szczecin Grzów Wlkp. Zielna Góra Jelenia Góra Legnica Wałbrzych Piła Leszn Pznań Wrcław Bydgszcz Truń Ople Kalisz Knin Sieradz Włcławek Łódź Częstchwa Płck Pitrków Trybunalski Olsztyn Skierniewice Ciechanów Kielce WRSZW Radm Łmża Ostrłęka Tarnbrzeg Siedlce Biała Pdlaska Lublin Białystk Chełm Brześć Zamść BIŁORUŚ Legenda: Warszawa MP OF THERML WTERS OF THE MIDDLE TRISSIC FORMTION QULIFIED FOR BLNEOTHERPY ND RECRETION Legend: Otwry wykrzystane d knstrukcji mapy - Brehles used fr map cnstructin - Linie zasięgu utwrów triasu śrdkweg - Extent f Middle Triassic frmatin - Ważniejsze miasta - Main cities Balneterapia Balnetherapy - Obszar perspektywiczny (mineralizacja > 70 g/dm 3 ) - Perspective area ( TDS > 70 g/dm 3 ) REPUBLIK CZESK Katwice Bielsk-Biała Kraków Tarnów Nwy Sącz Krsn Rzeszów Przemyśl Lwów U K R I N Rekreacja Recreatin 3 - Obszar perspektywiczny ( mineralizacja < 70 g/dm i temperatura < 60 C) 3 - Perspective area ( TDS < 70 g/dm and temperature< 60 C) Brn Zakpane SŁOWCJ Pprad km