Występowanie i skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego w prospektywnej obserwacji grupy pracowników Portu Gdańskiego
|
|
- Bogusław Skrzypczak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Jerzy Bellwon 1, Krzysztof Chlebus 1, Wojciech Sobiczewski 1, Janusz Siebert 2, Andrzej Rynkiewicz 1 PRACE ORYGINALNE 1 I Klinika Chorób Serca, Kliniczne Centrum Kardiologii Akademii Medycznej w Gdańsku 2 Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Akademii Medycznej w Gdańsku Występowanie i skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego w prospektywnej obserwacji grupy pracowników Portu Gdańskiego Prospective observation of arterial hypertension prevalence and treatment effectiveness in a cohort of Gdańsk Port workers Summary Background Uncontrolled arterial hypertension leads to numerous cardiovascular and renal complications. Prevention and early detection of arterial hypertension as well as proper blood pressure control may significantly limit that problem. Material and methods We have examined 511 consecutive Gdansk Port workers during their routine medical check up who did not have any symptoms of cardiovascular diseases. The group consisted of 403 men aged 44.9 ± 9 years, range years, median 45 years and 108 women aged 44.1 ± 7 years, range years, median 43 years. We obtained history, measured blood pressure twice in the sitting position after 10 minutes rest and registered EKG. The examination was repeated after 7 years. Results Initially the mean SBP was ± 20 mm Hg (133.8 ± 20 mm Hg in men and ± 20 in women, p < < 0.005), DBP 84.1 ± 12 mm Hg (84.5 ± 12 mm Hg in men and 82.7 ± 12 in women, NS). After 7 years in the control examination the mean SBP was ± 19 mm Hg (136.3 ± 18 mm Hg in men and ± 20 in women, NS), DBP 85.8 ± 11 mm Hg (86.5 ± 11 mm Hg in men and 83.2 ± 11 in women, p < 0.01). There was no significant difference in the distribution of blood pressure values into categories of normal blood pressure and hypertension. During the follow up period arterial hypertension was diagnosed and treated in 122 subjects (99 men and 22 women). The proper blood pressure control was achieved only in 28.7% treated patients (32.3% men and 13.0% women, NS). In the first examination blood pressure values allowing diagnosis of isolated systolic hypertension were observed in 37 (7.2%) subjects, 31 (7.7%) men and 6 (5.6%) women (NS). After 7 years in the follow up examination similar values were observed in 45 (8.8%) subjects, 32 (7.9%) men and 13 (12.0%) women (NS). In the initial examination in men and in both examinations in women there were no ECG signs of left ventricular hypertrophy. In the follow up examination in men the ECG signs of left ventricular hypertrophy were observed in 31 (7.6%) men, 20 (7.9%) in the younger group and 11 (4.7%) in the older group (NS). Conclusion The prevalence of undiagnosed arterial hypertension is still high. The control of blood pressure during hypotensive treatment seems to improve in Poland. key words: arterial hypertension, prevalence, treatment effectiveness Arterial Hypertension 2004, vol. 8, no 5, pages Adres do korespondencji: lek. med. Jerzy Bellwon I Klinika Chorób Serca, Kliniczne Centrum Kardiologii, Akademia Medyczna w Gdańsku ul. Dębinki 7, Gdańsk Copyright 2004 Via Medica, ISSN Wstęp W wielu badaniach epidemiologicznych wykazano, że zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet podwyższone ciśnienie tętnicze prowadzi do rozwoju choroby wień- 319
2 nadciśnienie tętnicze rok 2004, tom 8, nr 5 cowej i niewydolności serca oraz naczyniopochodnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym i nerkach. Wysokie ciśnienie tętnicze związane jest także z częstszym pogorszeniem funkcji poznawczych i występowaniem otępienia [1]. Z dużych, randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych, przeprowadzonych głównie w populacjach rasy białej wynika, że korzyści z leczenia hipotensyjnego stwierdza się zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, w tym u osób w wieku co najmniej do 80 roku życia. Korzyści te dotyczą wszystkich powikłań narządowych nadciśnienia [2]. Systematyczną kontrolę ciśnienia tętniczego u każdej dorosłej osoby zaleca się w celu wczesnego wykrycia nadciśnienia oraz jego niefarmakologicznej i farmakologicznej kontroli. Zapobieganie, wczesne rozpoznanie oraz leczenie mogą w istotny sposób ograniczyć chorobowość oraz śmiertelność wynikającą z wysokiego i niekontrolowanego nadciśnienia tętniczego [3]. Niektóre obserwacje wskazują nawet na konieczność stosowania leków hipotensyjnych w ramach prewencji wtórnej incydentów wieńcowych i mózgowych u chorych z wysokim prawidłowym ciśnieniem tętniczym. Na podstawie badania EUROASPIRE I i II (European Action on Secondary and Primary Prevention through Intervention to Reduce Events I i II) szacuje się, że częstość nadciśnienia tętniczego w Europie wynosi około 51% (37 63% w poszczególnych krajach), a właściwą kontrolę ciśnienia uzyskuje się u 49% leczonych pacjentów (36 63% w poszczególnych krajach) [4]. Wyniki badań epidemiologicznych prowadzonych w Polsce w ciągu ostatnich 20 lat wskazują na znaczną częstość nadciśnienia tętniczego w polskiej populacji, sięgającą 50%, a także na bardzo niską skuteczność jego kontroli, uzyskiwaną tylko u 4 15% [5]. Nieco korzystniejsze wyniki zaobserwowano w badaniu NATPOL III PLUS (Nadciśnienie Tętnicze w Polsce Plus Zaburzenia Lipidowe i Cukrzyca), stwierdzając nadciśnienie tętnicze u około 30% dorosłych Polaków, ale prawidłową kontrolę ciśnienia u zaledwie 12,5% leczonych osób [6]. We wcześniejszych badaniach własnych autorzy oceniali skuteczność leczenia nadciśnienia na 8% [7]. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) z 2003 roku podkreśla, że częstość nadciśnienia tętniczego w polskiej populacji, mimo obserwowanych tendencji spadkowych, nadal jest wysoka, a skuteczność jego leczenia, mimo widocznej poprawy, nadal niedostateczna [8]. Celem niniejszej analizy była ocena zmian rozkładu ciśnienia tętniczego oraz częstości występowania i skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego w prospektywnej 7-letniej obserwacji populacji grupy pracowników Portu Gdańskiego. Materiał i metody Grupę badanych stanowiły osoby objęte przeprowadzonymi w 1996 roku badaniami okresowymi pracowników Portu Gdańskiego, u których nie stwierdzono chorób układu sercowo-naczyniowego o podłożu miażdżycowym. Żaden z badanych wcześniej nie leczył się z powodu nadciśnienia. Badanie obejmowało usystematyzowany wywiad w formie ankiety, badanie przedmiotowe, pomiary antropometryczne (wzrost, masa ciała, obwody bioder i pasa) i ciśnienia tętniczego oraz standardowe badanie elektrokardiograficzne. Zakres badań biochemicznych obejmował ocenę glikemii, stężenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji HDL oraz triglicerydów [9]. Ponowne badanie prospektywne przeprowadzono po 7 latach w 2003 roku. Analizowany materiał obejmował łącznie 511 osób, w tym 403 mężczyzn w wieku lat (średnio 44,9 ± 9 lat, mediana 45 lat) oraz 108 kobiet w wieku lat (średnio 44,1 ± 7 lat, mediana 43 lat). Badanych podzielono na dwie grupy wiekowe, młodszych i starszych, według mediany wieku. W przedstawianej pracy wykorzystano wyniki pomiarów ciśnienia tętniczego i EKG. Ciśnienie tętnicze mierzono za pomocą sfigmomanometru rtęciowego osłuchową metodą Korotkowa, dwukrotnie w odstępie 5-minutowym, w pozycji siedzącej, po 10-minutowym odpoczynku. Do dalszych analiz wykorzystano średnie z obu pomiarów. W przypadku dużej (> 20%) różnicy między dwoma pomiarami dokonywano trzeciego pomiaru po upływie kolejnych 5 minut. Wyniki pomiarów ciśnienia tętniczego klasyfikowano zgodnie z zaleceniami PTNT i Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ESH, European Society of Hypertension) [10] według następujących kryteriów: prawidłowe wysokie ciśnienie skurczowe (SBP, systolic blood pressure) mm Hg i ciśnienie rozkurczowe (DBP, diastolic blood pressure) mm Hg, prawidłowe ciśnienie tętnicze SBP < < 130 mm Hg i DBP < 85 mm Hg oraz prawidłowe optymalne ciśnienie tętnicze SBP < 120 mm Hg i DBP < 80 mm Hg, a nadciśnienie tętnicze przy SBP 140 mm Hg lub DBP 90 mm Hg. Do nadciśnienia w okresie I zaliczono wartości SBP mm Hg lub DBP mm Hg, do nadciśnienia w okresie II wartości SBP mm Hg lub DBP mm Hg, a do nadciśnienia w okresie III wartości SBP 180 mm Hg lub DBP 110 mm Hg. W wypadku, gdy wartości SBP i DBP należały do różnych kategorii w analizie, wynik kwalifikowano do wyższej kategorii ciśnienia tętniczego. Jako izolowane nadciśnienie skur- 320
3 Jerzy Bellwon i wsp. Występowanie i skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego czowe klasyfikowano wartości SBP 140 mmhg i DBP < 90 mm Hg. Badania EKG wykonywano aparatem ASC B-56 z prędkością przesuwu 50 mm/s i standardową cechą 10 mm/mv. Przerost lewej komory serca rozpoznawano za pomocą amplitudowego wskaźnika Sokolow-Lyon [11] suma amplitudy załamków S V1 +R V5/6 35 mv. Badanie przeprowadzono jako obserwację prospektywną. Decyzję o rozpoczęciu leczenia, także hipotensyjnego, podejmował lekarz opieki podstawowej w poradni, niezależnie od ośrodka prowadzącego badanie prospektywne. W czasie 7 lat między badaniem wyjściowym i kontrolnym zmarło 18 osób (15 mężczyzn i 3 kobiety), spośród nich z przyczyn sercowo-naczyniowych zmarło 8 osób (7 mężczyzn i 1 kobieta). Zmienne ciągłe przedstawiono jako średnią ± odchylenie standardowe. Do porównania zmiennych skategoryzowanych użyto testu c 2 oraz testu dokładnego Fischera, a dla zmiennych ciągłych testu t-studenta. Zastosowano testy dwustronne przy poziomie istotności p 0,05. Analizy statystycznej dokonano za pomocą komercyjnego pakietu statystycznego StatSoft, Inc. (2003). STATISTICA (data analysis software system), version 6.1, Tulsa, Stany Zjednoczone. Wyniki W badaniu wyjściowym (n = 511) średnie wartości ciśnienia tętniczego wyniosły: SBP 132,3 ± ± 20 mm Hg (133,8 ± 20 mm Hg u mężczyzn i 126,9 ± 20 mm Hg u kobiet, p < 0,005), a DBP 84,1 ± 12 mm Hg (84,5 ± 12 mm Hg u mężczyzn i 82,7 ± 12 mm Hg u kobiet, NS) (tab. I). W badaniu kontrolnym po 7 latach średnie wartości ciśnienia tętniczego wyniosły: SBP 135,4 ± ± 19 mm Hg (136,3 ± 18 mm Hg u mężczyzn i 132,4 ± 20 mm Hg u kobiet, NS), a DBP 85,8 ± ± 11 mm Hg (86,5 ± 11 mm Hg u mężczyzn i 83,2 ± 11 u kobiet, p < 0,01). W okresie obserwacji istotny statystycznie był wzrost SBP p < 0,01 (u mężczyzn p < 0,01 i u kobiet p < 0,05) oraz DBP p < 0,05 ale tylko u mężczyzn p < 0,05. Natomiast w badaniu kontrolnym po 7 latach w podgrupie osób bez leczenia hipotensyjnego średnie wartości ciśnienia tętniczego wyniosły SBP 131,6 ± 16 mm Hg (132,9 ± 16 mm Hg u mężczyzn i 127,1 ± 17 u kobiet, p < 0,005), a DBP 84,1 ± 10 mm Hg (85,0 ± 10 mm Hg u mężczyzn i 80,8 ± 11 u kobiet, p < 0,001). W grupie tej, bez leczenia hipotensyjnego w okresie obserwacji, w badaniu wyjściowym SBP wyniosło 127,5 ± 16,3 mm Hg (129,1 ± 15,4 mm Hg u mężczyzn i 122,1 ± ± 18,1 mm Hg u kobiet, p < 0,01), a DBP 81,2 ± ± 10,4 mm Hg (81,6 ± 10,2 mm Hg u mężczyzn i 79,6 ± 11,0 mm Hg u kobiet, NS). Porównując wyniki badania wyjściowego z badaniem po 7 latach u osób, które nie leczyły się hipotensyjnie, można stwierdzić, że wartości ciśnienia wzrosły istotnie statystycznie. Dla mężczyzn wzrost zarówno SBP, jak i DBP był istotny statystycznie, ale u kobiet tylko wzrost SBP (tab. I). Rozkład liczebności w różnych kategoriach wartości ciśnienia tętniczego z uwzględnieniem płci w 1996 i 2003 roku przedstawiono w tabeli II, bez uwzględnienia terapii przeciwnadciśnieniowej. Odsetek osób z prawidłowym ciśnieniem tętniczym nie zmienił się istotnie w okresie obserwacji i wynosił 56,1% w badaniu wyjściowym (55,6% mężczyzn i 47,3% kobiet) oraz 55,5% w badaniu kontrolnym (54,8% mężczyzn i 58,3% kobiet). Podobnie nie stwierdzono istotnych zmian częstości w rozkładzie wartości ciśnienia tętniczego na poszczególne kategorie. Tabela I. Średnie wartości ciśnienia tętniczego u mężczyzn i kobiet w badaniu wyjściowym i kontrolnym po 7 latach Table I. Mean blood pressure values in men and women on entry and after 7 years Skurczowe ciśnienie tętnicze [mm Hg] Rozkurczowe ciśnienie tętnicze [mm Hg] Wszyscy Mężczyźni Kobiety Wszyscy Mężczyźni Kobiety Kohorta Badanie wyjściowe (n = 511) 132,3±19,7 133,8 ± 19,5 126,9± 20 # 84,1 ± 11,8 84,5 ± 11,6 82,7 ± 12,4 Badanie kontrolne (n = 493) 135,4±19,1** 136,3 ± 18,7** 132,4± 20** 85,8 ± 11,1* 86,5 ±11,1* 83,2 ±10,9 # Osoby nieleczone przeciwnadciśnieniowo Badanie wyjściowe (n = 371) 127,5±16,3 129,1 ± 15,4 122,1± 18,1 # 81,2 ± 10,4 81,6 ± 10,2 79,6 ± 11,0 Badanie kontrolne (n = 371) 131,6±16,6** 132,9 ± 16,2** 127,1± 17,4* # 84,1 ± 10,1** 85,0 ±9,9** 80,8 ±10,2 # *p < 0,05, **p < 0,01 badanie wyjściowe vs. kontrolne # p < 0,01 mężczyźni vs. kobiety 321
4 nadciśnienie tętnicze rok 2004, tom 8, nr 5 Tabela II. Rozkład kategorii ciśnienia tętniczego u mężczyzn i kobiet w badaniu wyjściowym i kontrolnym po 7 latach Table II. Distribution of blood pressure levels in men and women on entry and after 7 years Badanie wyjściowe (1996); n = 511 Badanie kontrolne (2003); n = 493 Wszyscy Mężczyźni Kobiety Wszyscy Mężczyźni Kobiety n (%) n (%) n (%) n (%) n (%) n (%) Bez nadciśnienia tętniczego 287 (56,1) 224 (55,6) 62 (47,3) 284 (57,6) 221 (56,9) 63 (60,0) Ciśnienie tętnicze 62 (12,1) 40 (9,9) 22 (20,3) 58 (11,8) 34 (8,8) 24 (22,9) Optymalne Prawidłowe 112 (21,8) 89 (22,1) 22 (20,3) 110 (22,3) 89 (22,9) 21 (20,0) Wysokie prawidłowe 113 (22,1) 95 (23,6) 18 (16,7) 116 (22,4) 98 (25,2) 18 (17,1) Nadciśnienie tętnicze 225 (43,9) 179 (44,4) 46 (42,6) 209 (42,4) 167 (43,1) 42 (40,0) Okres I 148 (28,9) 115 (28,5) 33 (30,7) 151 (30,6) 120 (30,9) 31 (29,5) Okres II 52 (10,2) 44 (10,9) 8 (7,4) 43 (8,7) 34 (8,8) 9 (8,6) Okres III 25 (4,9) 20 (5,0) 5 (4,6) 15 (3,1) 13 (3,4) 2 (1,9) Podczas badania kontrolnego w 2003 roku wartości ciśnienia powyżej 140/90 mm Hg lub rozpoznane nadciśnienie tętnicze występowało łącznie u 243 osób, czyli w 47,6% badanej kohorty. W okresie obserwacji rozpoznano nadciśnienie tętnicze i włączono leczenie przeciwnadciśnieniowe u 121 osób (99 mężczyzn i 22 kobiet). Normalizację wartości ciśnień w badaniu kontrolnym uzyskano u 28,7% osób leczonych (32,3% mężczyzn i 13,0% kobiet). U pozostałych osób leczonych hipotensyjnie wartości ciśnienia tętniczego pozostały podwyższone, w tym u 15,6% osób mieściły się w okresie II nadciśnienia (14,1% mężczyzn i 27,1% kobiet), a 7,4% w okresie III nadciśnienia (8,1% mężczyzn i 4,4% kobiet) (tab. III). Różnice w zakresie skuteczności kontroli ciśnienia tętniczego w zależności od płci nie osiągnęły istotności statystycznej (p = 0,06). W grupie osób nieleczonych przeciwnadciśnieniowo po 7 latach obserwacji (n = = 368) wartości ciśnienia powyżej 140/90 mm Hg stwierdzono u 121 (32,9%) osób (99 [34,6%] mężczyzn i 22 [26,8%] kobiet, NS), w tym u 6,5% osób w okresie II nadciśnienia (6,9% mężczyzn i 4,9% kobiet, NS), a u 1,6% w okresie III nadciśnienia (1,8% mężczyzn i 1,2% kobiet, NS). W tabeli III przedstawiono rozkład grup wartości ciśnienia tętniczego u mężczyzn i kobiet, których leczono lub nie leczono hipotensyjnie do czasu badania kontrolnego. W 1996 roku wartości ciśnień tętniczych odpowiadających izolowanemu nadciśnieniu skurczowemu stwierdzono u 37 (7,2%) osób, w tym 31 (7,7%) mężczyzn i 6 (5,6%) kobiet (NS). Po 7 latach odpowiednie wartości obserwowano u 45 (8,8%) osób, w tym 32 (7,9%) mężczyzn i 13 (12,0%) kobiet (NS). Widoczna tendencja do wzrostu częstości izolowanego nadciśnienia tętniczego w czasie obserwacji, szczególnie u kobiet, nie była istotna statystycznie. Natomiast istotnie częściej izolowane skurczowe nadciśnienie tętnicze występowało w grupie osób Tabela III. Rozkład grup wartości ciśnienia tętniczego u mężczyzn i kobiet leczonych lub nieleczonych hipotensyjne w badaniu kontrolnym po 7 latach Table III. Distribution of blood pressure levels in men and women with and without hypertensive treatment 322 Badanie kontrolne (2003) Badanie kontrolne (2003) nieleczeni hipotensyjnie; n = 371 leczeni hipotensyjnie; n = 122 Wszyscy Mężczyźni Kobiety Wszyscy Mężczyźni Kobiety n (%) n (%) n (%) n (%) n (%) n (%) Bez nadciśnienia tętniczego 250 (67,1) 188 (65,4) 60 (73,2) 35 (28,7) 32 (32,3) 3 (13,0) Ciśnienie tętnicze Optymalne 54 (14,4) 30 (10,1) 24 (29,3) 5 (4,1) 5 (5,1) Prawidłowe 100 (26,9) 79 (27,3) 21 (25,6) 10 (8,2) 10 (10,2) Wysokie prawidłowe 96 (25,8) 81 (28,0) 15 (18,3) 20 (16,4) 17 (17,1) 3 (13,0) Nadciśnienie tętnicze 121 (32,9) 99 (34,6) 22 (26,8) 87 (71,3) 67 (67,7) 20 (87,0) Okres I 91 (24,8) 74 (25,9) 17 (20,7) 59 (48,3) 45 (45,4) 14 (60,9) Okres II 24 (6,5) 20 (6,9) 4 (4,9) 19 (15,6) 14 (14,1) 5 (21,7) Okres III 6 (1,6) 5 (1,8) 1 (1,2) 9 (7,4) 8 (8,1) 1 (4,4)
5 Jerzy Bellwon i wsp. Występowanie i skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego starszych (według mediany wieku) w badaniu kontrolnym, u 21 osób (10,4%) w grupie osób starszych i u 9 osób (4,8%) w grupie osób młodszych, p < 0,05. W badaniu wyjściowym elektrokardiograficzne cechy przerostu mięśnia lewej komory nie występowały u żadnej z badanych osób. W badaniu kontrolnym cechy przerostu mięśnia lewej komory w EKG stwierdzono u 31 (7,6%) mężczyzn, 20 (7,9%) w grupie starszych i 11 (4,7%) w grupie młodszych mężczyzn (NS). U kobiet w badaniu kontrolnym, podobnie jak w badaniu wyjściowym, nie obserwowano elektrokardiograficznych cech przerostu mięśnia lewej komory. Spośród 31 osób z cechami przerostu lewej komory w EKG 23 leczyły się hipotensyjnie, spośród pozostałych 8 osób u 2 wartości ciśnienia w badaniu kontrolnym mieściły się w kategorii wysokiego prawidłowego, a u pozostałych 6 zaliczały się do kategorii okresu I i II nadciśnienia tętniczego. Dyskusja Stwierdzona w opisywanym badaniu częstość nadciśnienia tętniczego wynosząca 47,6% jest podobna jak w poprzednich badaniach autorów [7, 9]. Nieco częstsze występowanie wysokich wartości ciśnienia w kategoriach nadciśnienia zaobserwowano w badaniu EUROASPIRE II, gdzie wynosiło ono średnio 51% [4]. Wartość ta w 15 krajach europejskich biorących udział w badaniu wynosiła 36 63%, a w 4 ośrodkach krakowskich reprezentujących w tym badaniu Polskę 48%. Badanie EUROASPIRE obejmowało nieco inną populację pacjentów z potwierdzonym rozpoznaniem choroby wieńcowej, ale podobnie jak w badaniu autorów niniejszej pracy dane gromadzono na podstawie jednorazowej wizyty, dlatego częstości podwyższonych wartości ciśnień są nieco zawyżone. W obu badaniach podobnie często (20 25%) występowały znacznie podwyższone wartości ciśnienia w kategorii nadciśnienia okresu II i III. W innych polskich badaniach epidemiologicznych częstość nadciśnienia tętniczego jest również podobna. W badaniu WHO MONICA Polska (Multinational MONItoring of trends and determinants in CArdiovascular disease) nadciśnienie stwierdzono u 37,5% mężczyzn w Warszawie i u 37,8% w dawnym województwie tarnobrzeskim, a u kobiet odpowiednio u 30,9% i u 34,4% [12]. W nowszym badaniu PENT [13] przeprowadzonym, podobnie jak w prezentowanej pracy, w populacji pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej odsetek osób z nadciśnieniem tętniczym wynosił 45% u mężczyzn i 44% u kobiet. W badaniu autorów wartości te wynosiły odpowiednio 51% i 43%. Nieco korzystniejsze wyniki zaobserwowano w badaniu NATPOL III PLUS, w którym stwierdzono nadciśnienie tętnicze u około 30% dorosłych Polaków, co może być wynikiem zastosowanej metody [6]. W opisywanym w niniejszej pracy badaniu zaobserwowano dobrą kontrolę ciśnienia tętniczego u 28,7% leczonych hipotensyjnie pacjentów. Jest to wynik wyraźnie lepszy niż we wcześniejszych obserwacjach w Polsce, gdzie kontrola ta wahała się w zakresie 4 15% [7, 13, 14]. Odsetek ten jest już porównywalny z uzyskiwanymi w Stanach Zjednoczonych czy krajach Europy Zachodniej. W badaniu EUROASPIRE II częstość skutecznej kontroli ciśnienia tętniczego wyniosła średnio 49%, a w ośrodkach krakowskich 52%. Już na początku lat 90. XX wieku w narodowym raporcie Nilsson i wsp. przedstawiali wyniki z 128 ośrodków ze Szwecji stwierdzające dobrą kontrolę ciśnienia tętniczego u 40% leczonych pacjentów. Uznali oni taki wynik za niewystarczający [15]. Tym bardziej musi budzić niepokój, że ponad 2/3 leczonych pacjentów ma nadal zbyt wysokie ciśnienie tętnicze, w tym u ponad 20% pacjentów są to wartości w okresie II i III. Poza tym konsekwentnie w kolejnych badaniach epidemiologicznych w Polsce stwierdza się znaczny odsetek osób z nierozpoznanym nadciśnieniem tętniczym w prezentowanym badaniu u prawie 1/3 osób bez rozpoznanego wcześniej nadciśnienia tętniczego obserwowano wartości ciśnienia powyżej 140/90 mm Hg. Szczególnie niekorzystny jest fakt, że aż 8,1% z nich miało ciśnienie upoważniające do rozpoznania nadciśnienia tętniczego okresu II lub III. Różnice w zakresie kontroli ciśnienia tętniczego u leczonych mężczyzn i kobiet nie osiągnęły istotności statystycznej, chociaż wydaje się, u kobiet leczących się przeciwnadciśnieniowo w większości udaje się uzyskać niepełną kontrolę z wartościami ciśnień głównie w kategorii nadciśnienia okresu I. Natomiast u mężczyzn częściej niż u kobiet udaje się uzyskać pełną kontrolę nadciśnienia, ale jednocześnie większy jest odsetek mężczyzn z wysokimi wartościami ciśnienia tętniczego (w okresie II i III). Znaczna częstość bardzo wysokich wartości ciśnienia tętniczego u mężczyzn niewątpliwie wpłynęła na stosunkowo wysoką częstość elektrokardiograficznych cech przerostu mięśnia lewej komory (LVH, left ventricular hypertrophy). Warto przypomnieć, że LVH jako powikłanie narządowe wyprzedza objawy kliniczne, które silnie oraz niezależnie korelują z występowaniem powikłań nadciśnienia tętniczego [16, 17]. W badaniu Framingham Heart Study częstość cech LVH w EKG u mężczyzn wynosiła 2 4,5% i zależała zarówno od skuteczności kontroli nadciśnienia, jak też od odsetka osób z nadciś- 323
6 nadciśnienie tętnicze rok 2004, tom 8, nr 5 nieniem otrzymujących leczenie hipotensyjne [18]. Brak cech LVH w EKG u kobiet może do pewnego stopnia wynikać z ich mniejszej liczebności w badaniu autorów niniejszej pracy, z nieco niższych wartości ciśnienia tętniczego oraz zastosowania tylko elektrokardiograficznych kryteriów Sokolowa-Lyona do oceny LVH. Zastosowanie także kryteriów Cornell, a przede wszystkim badania echokardiograficznego z pewnością poprawiłoby czułość i specyficzność rozpoznania LVH [19]. Badanie autorów po raz kolejny potwierdza obserwacje, że leczenie hipotensyjne jest często nieefektywne, prawdopodobnie na skutek braku optymalnego zwiększania dawek leków i nieregularnego ich stosowania. Niedostateczna częstość rozpoznania i kontroli nadciśnienia tętniczego jest problemem występującym nie tylko w naszym kraju. W wielu badaniach podkreśla się rolę współpracy lekarza z pacjentem oraz znaczenie edukacji chorego w zastosowanie się do zalecanej terapii [15, 20]. Aby przestrzegać wymogów leczenia trwającego całe życie, pacjenci muszą znać i rozumieć postępujący charakter choroby i mieć świadomość wielkości ryzyka powikłań narządowych i ich konsekwencji. Wnioski Przedstawione wyniki wskazują na utrzymujące się stale wysokie rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego w populacji polskiej. Częstość rozpoznawania nadciśnienia tętniczego jest nadal niezadowalająca. Natomiast stopień kontroli rozpoznanego i leczonego nadciśnienia, mimo że nadal jest stosunkowo niski, wydaje się powoli wzrastać. Podziękowania Autorzy dziękują lek. Barbarze Potyrze i Jadwidze Wiśniewskiej oraz wszystkim pracownikom Poradni PUS PORTUS w Gdańsku za pomoc w zbieraniu danych. Streszczenie Wstęp Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze prowadzi do licznych powikłań naczyniowo-mózgowych, sercowych i nerkowych. Zapobieganie, wczesne rozpoznanie oraz leczenie nadciśnienia tętniczego mogą w istotny sposób ograniczyć wystąpienie tych powikłań. Celem niniejszej analizy była ocena zmian rozkładu ciśnienia tętniczego oraz częstości występowania i skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego w prospektywnej 7-letniej obserwacji kohorty pracowników Portu Gdańskiego. Materiał i metody Badaniem objęto 511 osób z badań okresowych pracowników Portu Gdańskiego, u których w wywiadzie nie stwierdzono objawów chorób sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycy. Grupa badanych składała się z 403 mężczyzn w wieku lat (średnio 44,9 ± 9 lat, mediana 45 lat) oraz 108 kobiet w wieku lat (średnio 44,1 ± 7 lat, mediana 43 lat). Badanie obejmowało wywiad, wykonanie pomiarów ciśnienia tętniczego po 10-minutowym odpoczynku oraz standardowego spoczynkowego EKG. Badanie przeprowadzono dwukrotnie w odstępie 7 lat. Wyniki W badaniu wyjściowym średnie wartości SBP wyniosły 132,3 ± 20 mm Hg (133,8 ± 20 mm Hg u mężczyzn i 126,9 ± 20 mm Hg u kobiet, p < 0,005), a DBP 84,1 ± 12 mm Hg (84,5 ± 12 mm Hg u mężczyzn i 82,7 ± 12 mm Hg u kobiet, NS). Po 7 latach średnie wartości SBP wynosiły 135,4 ± 19 mm Hg (136,3 ± 18 mm Hg u mężczyzn i 132,4 ± 20 mm Hg u kobiet, NS), a DBP 85,8 ± 11 mm Hg (86,5 ± ± 11 mm Hg u mężczyzn i 83,2 ± 11 mm Hg u kobiet, p < 0,01). Nie stwierdzono istotnych zmian w rozkładzie wartości ciśnienia tętniczego na poszczególne kategorie. W okresie obserwacji nadciśnienie tętnicze rozpoznano i leczono u 122 osób (99 mężczyzn i 22 kobiet). Prawidłowe wartości ciśnień uzyskano u zaledwie 28,7% osób leczonych (32,3% mężczyzn i 13,0% kobiet, NS). W badaniu wyjściowym wartości ciśnień tętniczych odpowiadające izolowanemu nadciśnieniu skurczowemu obserwowano u 37 (7,2%) osób, 31 (7,7%) mężczyzn i 6 (5,6%) kobiet, NS. Po 7 latach odpowiednie wartości obserwowano u 45 (8,8%) osób, 32 (7,9%) mężczyzn i 13 (12,0%) kobiet (NS). W badaniu kontrolnym cechy przerostu mięśnia lewej komory w EKG stwierdzono u 31 (7,6%) mężczyzn, 20 (7,9%) w grupie starszych i 11 (4,7%) w grupie młodszych mężczyzn (NS). U kobiet w badaniu wyjściowym, jak i kontrolnym nie obserwowano elektrokardiograficznych cech przerostu mięśnia lewej komory. Wnioski Częstość nierozpoznanego nadciśnienia tętniczego jest nadal wysoka. Natomiast wydaje się, że stopień kontroli rozpoznanego i leczonego nadciśnienia w Polsce powoli wzrasta. słowa kluczowe: nadciśnienie tętnicze, częstość występowania, skuteczność terapii Nadciśnienie Tętnicze 2004, tom 8, nr 5, strony
7 Jerzy Bellwon i wsp. Występowanie i skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego Piśmiennictwo 1. Kannel W.B. Blood pressure as a cardiovascular risk factor: prevention and treatment. JAMA 1996; 275: European guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur. J. Cardiovascular Prevention and rehabilitation 2003; 10 (supl. 1): S1 S World Health Organization-International Society of Hypertension Guidelines for the Management of Hypertension. Guidelines Subcommittee. J. Hypertens. 1999; 17: EUROASPIRE II Study Group Lifestyle and risk factor management and use of drug therapies in coronary patients from 15 countries Principal results from EUROASPIRE II Euro Heart Survey Programme. Eur. Heart J. 2001; 22: Rywik S. Epidemiologia nadciśnienia tętniczego z uwzględnieniem badań prowadzonych w Polsce. Pol. Arch. Med. Wewn. 2001; 105 (supl.): Zdrojewski T., Bandosz P., Szpakowski P. i wsp. Ocena wybranych problemów dotyczących rozpowszechnienia i terapii nadciśnienia tętniczego tętniczego w Polsce na podstawie badania NATPOL III PLUS. W: Więcek A., Kokot F. (red.). Postępy w nefrologii i nadciśnieniu tętniczym. Tom II. Medycyna Praktyczna, Kraków Grzybowski A., Bellwon J., Gruchała M., Stolarczyk Ł., Popaszkiewicz J., Sobiczewski W., Rynkiewicz A. Effectiveness of hypertension treatment assessed by blond pressure level achived in primary care setting in Poland. Blood Pressure 2003; 12: Stanowisko Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 2003; 7 (supl. A): A1 A Bellwon J., Siebert J., Jagodziński P., Rykaczewski A., Dubowik M., Rynkiewicz A. Kumulacja czynników ryzyka choroby wieńcowej w nadciśnieniu tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 1998; 2: Stanowisko Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 2000; 4 (supl. B): B1 B Sokolow M., Lyon T. The ventricular complex in left ventricular hypertrophy as obtained by unipolar precordial and limbs leads. Am. Heart J. 1949; 38: The WHO MONICA Project Geographical variation in the major risk factors of coronary heart disease in men and women. World Health Statis. Q. 1987; 10, 2: Polakowska M., Piotrowski W., Włodarczyk P., Broda G., Rywik S. Program epidemiologiczny oceniający częstość nadciśnienia tętniczego tętniczego Polsce w populacji osób dorosłych badanie PENT. Nadciśnienie Tętnicze 2002; 6: Szczęch R., Bieniaszewski L., Furmański J., Narkiewicz K., Krupa-Wojciechowska B. Ocena częstości, świadomości i skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego wśród uczestników akcji mierz ciśnienie raz w roku. Nadciśnienie Tętnicze 2000; 4: Nilsson P., Anderson P.E., Schwan A., Ostlind B., Malmborg R., Lithell H. Cardiovascular pisk factors in trested hypertensives a nation wide, cross sectional study in Sweden. J. Intern. Med. 1993; 233: Chambers J. Left ventricular hypertrophy. BMJ 1995; 311: Koren M.J., Devereux R.B., Casale P.N. i wsp. Relation of left ventricular mass and geometry to morbidity and mortality In uncomplicated essential hypertension. Ann. Intern. Med. 1991; 114: Mosterd A., D Agostino R., Silbershatz H. i wsp. Trends in prevalence of hypertension, antihypertensive theraphy and left ventricular hypertrophy from 1950 to N. Engl. J. Med. 1999; 340: Levy D., Salomon M., D Agostino R. i wsp. Prognostic implications of baseline echocardiographic features and their serial changes in subjects with left ventricular hypertrophy. Circulation 1994; 90: Strasser T. Assesing the quality and effests of hypertension control In population. J. Hum. Hypertens. 1966; supl. 3: S1 S8. 325
Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoŚmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoEfektywność akcji profilaktycznej w populacji wysokiego ryzyka choroby wieńcowej. Część I. Rozkład ciśnienia tętniczego w zależności od wieku i płci
Krystyna Kozakiewicz, Maciej Sosnowski, Janina Skrzypek-Wańha, Tomasz Pawłowski, Piotr Garbocz, Krzysztof Zaorski, Michał Tendera PRACA ORYGINALNA III Katedra i Klinika Kardiologii Śląskiej Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoSkuteczność farmakologicznej terapii hipotensyjnej prowadzonej przez lekarzy pierwszego kontaktu w Polsce
Adam Grzybowski, Marcin Gruchała, Jerzy Bellwon, Wojciech Sobiczewski, Joanna Wdowczyk-Szulc, Andrzej Koprowski, Janusz Popaszkiewicz, Łukasz Stolarczyk, Andrzej Rynkiewicz I Klinika Chorób Serca Akademii
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze jako problem zdrowotny populacji badanej w programie Kobiety w czerwieni
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Nadciśnienie tętnicze jako problem zdrowotny populacji badanej w programie Kobiety w czerwieni Arterial hypertension as a population s health problem in
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoEfektywność akcji profilaktycznej w populacji wysokiego ryzyka choroby wieńcowej Część II. Rozkład ciśnienia tętniczego w zależności od masy ciała
Janina Skrzypek-Wańha, Maciej Sosnowski, Krystyna Kozakiewicz, Joanna Ciosek, Michał Tendera PRACA ORYGINALNA III Katedra i Klinika Kardiologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach Efektywność akcji
Bardziej szczegółowoWybrane czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej
Joanna Sulicka, Maria Fornal, Barbara Gryglewska, Barbara Wizner, Tomasz Grodzicki PRACA ORYGINALNA Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Bardziej szczegółowoZakład Epidemiologii i Prewencji Chorób Układu Krążenia, Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego 2
Maria Polakowska 1, Walerian Piotrowski 1, Piotr Włodarczyk 2, Grażyna Broda 1, Stefan Rywik 1 PRACA ORYGINALNA 1 Zakład Epidemiologii i Prewencji Chorób Układu Krążenia, Instytut Kardiologii im. Prymasa
Bardziej szczegółowoTomasz Grodzicki 1, Krzysztof Narkiewicz 2. Klasyfikacja nadciśnienia tętniczego. Summary
Tomasz Grodzicki 1, Krzysztof Narkiewicz 2 ARTYKUŁ POGLĄDOWY 1 Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie 2 Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii
Bardziej szczegółowoMaria Polakowska, Walerian Piotrowski, Grażyna Broda, Stefan Rywik. Summary
Maria Polakowska, Walerian Piotrowski, Grażyna Broda, Stefan Rywik PRACA ORYGIALA Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia, Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoAktywność fizyczna u chorych z nadciśnieniem tętniczym II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK
Aktywność fizyczna u chorych z nadciśnieniem tętniczym II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 1 Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego ( 140/90 mmhg) Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego UWAGA NATPOL
Bardziej szczegółowoAnaliza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Ocena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36 The assessment of hypertesive patients life quality according to
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętnicze w pomiarach gabinetowych a całodobowe monitorowanie ciśnienia tętniczego u pacjentów leczonych hipotensyjnie
Alicja Stępień-Wałek 1, Maciej Kluk 1, Iwona Gorczyca-Michta 1, Katarzyna Dziubek 1, Paweł Salwa 1, Ewa Maroszyńska-Dmoch 2, Beata Wożakowska-Kapłon 1, 3 PRACA ORYGINALNA 1 I Kliniczny Oddział Kardiologii,
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego
XVI Kongres Medycyny Rodzinnej Kielce, 2 5 czerwca 2016 Prof. UJ dr hab. med. Adam Windak Kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ Wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce Hipercholesterolemia
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoOcena profilu dobowego ciśnienia tętniczego metodą 24-godzinnego ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia (ABPM) u pacjentów z cukrzycą typu 2
Małgorzata Zagroda 1, Dorota Tomczyk 1, Damian Kołacin 1, Paweł Tomczyk 1, Andrzej Prystupa 2, Anna Toruń-Jurkowska 3, Jerzy Mosiewicz 2, Grzegorz Dzida 2 1 Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Klinice
Bardziej szczegółowoBadanie SYMPLICITY HTN-3
PRACA ORYGINALNA BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Badanie SYMPLICITY HTN-3 Artur Radziemski, Katarzyna Kostka-Jeziorny Opracowano na podstawie: Bhatt D.L., Kandzari D.E., O Neill W.W. i
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Nadciśnienie tętnicze od A do Z 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek )
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze od rozpoznania do leczenia Nadciśnienie Tętnicze 2000, tom 4, nr 2, strony
Tomasz Grodzicki, Agata Adamkiewicz-Piejko PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA Katedra Gerontologii i Medycyny Rodzinnej Colegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Nadciśnienie tętnicze od rozpoznania
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo
Bardziej szczegółowoSkuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego u chorych hospitalizowanych na oddziale rehabilitacji kardiologicznej
Łukasz J. Krzych 1, 2, Agata Jaros 1, 3, Jerzy Rybicki 1, 3, Andrzej Bochenek 2, Barbara Błońska-Fajfrowska 1, 4 PRACA ORYGINALNA 1 Wydział Przyrodniczy Śląskiej Wyższej Szkoły Informatyczno-Medycznej
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał
Nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał Plan wykładu Epidemiologia Jaki wpływ ma współwystępowanie nadciśnienia u chorych z cukrzycą Do jakich wartości obniżać
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego w zależności od płci w świetle badań epidemiologicznych w Polsce
Kalina Kawecka-Jaszcz, Aneta Pośnik-Urbańska, Piotr Jankowski ARTYKUŁ REDAKCYJNY I Klinika Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie Rozpowszechnienie
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane
Bardziej szczegółowoCzy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych?
Czy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych? Małgorzata Stańczyk 1, Daria Tomczyk 1, Justyna Topolska- Kusiak 2, Monika Grzelak 1, Piotr
Bardziej szczegółowoCzęstość nadciśnienia tętniczego w populacji otyłych pacjentów Poradni Chorób Metabolicznych
Anna Rejman 1, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 1, Katarzyna Mizia-Stec 2, Barbara Zahorska-Markiewicz 1 PRACA ORYGINALNA 1 Katedra Patofizjologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach 2 Katedra Kardiologii
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoLek. Zbigniew Gugnowski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej NZOZ Poradnia Lekarzy Medycyny Rodzinnej Giżycko
Nadciśnienie Tętnicze Lek. Zbigniew Gugnowski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej NZOZ Poradnia Lekarzy Medycyny Rodzinnej Giżycko Definicja Nadciśnienie tętnicze, choroba nadciśnieniowa,
Bardziej szczegółowoRaport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Badanie Nr: BETAX_L_01459 Autorzy: Dr hab. n. med. Marek Kuch, Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Michał
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoStan wiedzy na temat nadciśnienia tętniczego i jego powikłań w populacji ogólnej województwa świętokrzyskiego
Łukasz Dobaj 1, Maciej Kluk 1, Iwona Gorczyca-Michta 1, Monika Łakomiec 2, Ewa Maroszyńska-Dmoch 3, Kamil Michta 4, Beata Wożakowska-Kapłon 1, 2 PRACA ORYGINALNA 1 I Kliniczny Oddział Kardiologii, Świętokrzyskie
Bardziej szczegółowoDobowy rozkład profilu ciśnienia tętniczego wśród chorych z nadciśnieniem tętniczym i koronarograficznie potwierdzoną chorobą wieńcową
Wojciech Sobiczewski, Marcin Gruchała, Marcin Wirtwein, Iwona Stopczyńska, Daniel Jarosz, Adam Grzybowski, Jerzy Bellwon, Krzysztof Chlebus, Dariusz Ciećwierz, Andrzej Rynkiewicz PRACA ORYGINALNA I Klinika
Bardziej szczegółowoZdrowie to podstawa czy warto przeprowadzać regionalne akcje profilaktyczne?
Prace studenckich kół naukowych PRACA ORYGINALNA Zdrowie to podstawa czy warto przeprowadzać regionalne akcje profilaktyczne? Health is the essential what is the point of regional preventive actions? Anna
Bardziej szczegółowo2 Porady w zakresie obrazu chorobowego
Rozdział 2 2 Porady w zakresie obrazu chorobowego W niniejszym rozdziale przedstawiona jest choroba nadciśnieniowa, choroba wieńcowa serca i niewydolność mięśnia sercowego. Dodatkowe ryzyko wystąpienia
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoPodejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo-
Podejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo- wschodniej Dr hab. med. Tomasz Tomasik Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński, Collegium
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoAkademia Medyczna w Gdańsku. Anna Szyndler. Wpływ edukacji pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. na kontrolę ciśnienia tętniczego.
Akademia Medyczna w Gdańsku Anna Szyndler Wpływ edukacji pacjentów z nadciśnieniem tętniczym na kontrolę ciśnienia tętniczego. Rozprawa doktorska Promotor: prof. dr hab. med. Krzysztof Narkiewicz Regionalne
Bardziej szczegółowoSłowa kluczowe: nadciśnienie tętnicze, wiek podeszły, leczenie, jakość życia Key words: hypertension, elderly patients, treatment, quality of life
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2008;5(1):37-46 artykuł oryginalny oryginal article Pacjent z nadciśnieniem tętniczym w wieku podeszłym wpływ choroby i prowadzonego leczenia na samopoczucie chorego Hypertensive
Bardziej szczegółowoRepetytorium z EKG dla zaawansowanych. Rady praktyczne przed egzaminem.
1 KSIĄŻKI 1. M.E. Starczewska, M.M. Pierścińska Repetytorium z EKG dla zaawansowanych. Rady praktyczne przed egzaminem. Via Medica 2006 2. M.E. Starczewska, M.M. Pierścińska Repetytorium z EKG część 1
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoPodstawy diagnostyki nieinwazyjnej układu krążenia ze szczególnym uwzględnieniem EKG i echokardiografii
Podstawy diagnostyki nieinwazyjnej układu krążenia ze szczególnym uwzględnieniem EKG i echokardiografii 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (Kierunek studiów, poziom i profil kształcenia,
Bardziej szczegółowoZnaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.
Bardziej szczegółowoZałożenia i cele: Postanowiłam zbadać i przeanalizować:
Streszczenie. Wstęp: Starzejące się społeczeństwa całej Europy, skutki wysoko rozwiniętej cywilizacji urbanistyczno-technicznej, oddalenie człowieka od natury, ogromny postęp nauki i techniki, powodują
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoLek. Olgierd Woźniak. Streszczenie rozprawy doktorskiej
Lek. Olgierd Woźniak Streszczenie rozprawy doktorskiej Ocena czynników ryzyka adekwatnych interwencji kardiowerteradefibrylatora u pacjentów z arytmogenną kardiomiopatią prawej komory. Wstęp Arytmogenna
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 2013
ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 2013 Źródła informacji Strona Światowej Organizacji Zdrowia www.who.int Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2011 rok (wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego)
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowoPoziom wiedzy pacjentów kierowanych na koronarografię na temat prewencji wtórnej choroby wieńcowej
Kobuszewska Probl Hig Epidemiol L i wsp. 2014, Poziom 95(1): wiedzy 165-169 pacjentów kierowanych na koronarografię na temat prewencji wtórnej... 165 Poziom wiedzy pacjentów kierowanych na koronarografię
Bardziej szczegółowoOstre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia
Ostre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia Janina Stępińska Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej Instytut Kardiologii, Warszawa o Abott Potencjalny konflikt interesów
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie zespołu metabolicznego u chorych z nadciśnieniem tętniczym w zależności od płci
Anna Lakowska, Marzena Chrostowska, Anna Szyndler, Katarzyna Śmiałek, Radosław Szczęch, Tomasz Zdrojewski, Krzysztof Narkiewicz PRACA ORYGINALNA Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Akademii
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE TĘTNICZE - INNOWACJE W TERAPII : BackBeat Medical. Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE - INNOWACJE W TERAPII : BackBeat Medical Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Nadcisnienie i Stymulatory Nadciśnienie jest jednym z największych globalnych
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoizolowanego nadciśnienia skurczowego
Stefan Rywik 1, Henryka Wągrowska 1, Danuta Szcześniewska 1, Grażyna Broda 1, Piotr Włodarczyk 2 PRACA ORYGINALNA 1 Zakład Epidemiologii i Prewencji Chorób Układu Krążenia Instytutu Kardiologii w Warszawie
Bardziej szczegółowoSTAN PRZEDNADCIŚNIENIOWY
STAN PRZEDNADCIŚNIENIOWY Łukasz Artyszuk SKN przy Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Plan Definicja Klasyfikacja ciśnienia tętniczego Epidemiologia Ryzyko sercowo
Bardziej szczegółowoLeczenie nadciśnienia tętniczego u chorych w praktyce lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej wyniki badania POZ-NAD
Andrzej Steciwko 1, Andrzej Januszewicz 2, Grzegorz Opolski 3, Aleksander Prejbisz 2, Maciej Niewada 4, Agnieszka Delekta 3, Dagmara Pokorna-Kałwak 1, Agnieszka Mastalerz-Migas 1 PRACA ORYGINALNA 1 Katedra
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoSTANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ
K.OLESZCZYK J.RYBICKI A.ZIELINSKA-MEUS I.MATYSIAKIEWICZ A.KUŚMIERCZYK-PIELOK K.BUGAJSKA-SYSIAK E.GROCHULSKA STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ XVI Konferencja Jakość w Opiece
Bardziej szczegółowoWARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY. II Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim oraz Oddziałem Fizjoterapii
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY II Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim oraz Oddziałem Fizjoterapii lek. Piotr Sobieraj Niskie rozkurczowe ciśnienie tętnicze podczas leczenia hipotensyjnego
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE w grupie osób aktywnych zawodowo
MŁODA KARDIOLOGIA PRACA ORYGINALNA Folia Cardiologica Excerpta 2010, tom 5, nr 5, 315 319 Copyright 2010 Via Medica ISSN 1896 2475 Ocena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka sercowo naczyniowego - wiek sercowo naczyniowy
Czynniki ryzyka sercowo naczyniowego - wiek sercowo naczyniowy Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Hypertension
Bardziej szczegółowoZnaczenie prognostyczne zmian elektrokardiograficznych u osób w bardzo podeszłym wieku z nadciśnieniem tętniczym
Barbara Gryglewska, Tomasz Grodzicki, Alicja Klich, Jolanta Życzkowska, Agata Adamkiewicz-Piejko, Józef Kocemba PRACE ORYGINALNE Katedra Gerontologii i Medycyny Rodzinnej Collegium Medicum Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - kardiologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - kardiologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - kardiologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-K Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500
Bardziej szczegółowoW badaniu 4S (ang. Scandinavian Simvastatin Survivat Study), oceniano wpływ symwastatyny na całkowitą śmiertelność u 4444 pacjentów z chorobą wieńcową i z wyjściowym stężeniem cholesterolu całkowitego
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze - główna przyczyna chorób układu krążenia w Polsce,którą można leczyć
Nadciśnienie tętnicze - główna przyczyna chorób układu krążenia w Polsce,którą można leczyć Prof.dr hab.med Danuta Czarnecka Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Bardziej szczegółowoMarcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM
Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM Definicja NS to zespół kliniczny, w którym wskutek dysfunkcji serca jego pojemność minutowa jest zmniejszona w stosunku do zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoPrzebieg nadciśnienia tętniczego u dorosłych osób na podstawie obserwacji ambulatoryjnej
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Przebieg nadciśnienia tętniczego u dorosłych osób na podstawie obserwacji ambulatoryjnej The course of hypertension in adults based on outpatient clinic
Bardziej szczegółowoOrganizacja opieki udarowej w Województwie Pomorskim
Organizacja opieki udarowej w Województwie Pomorskim prof. Walenty W M. Nyka,, dr med. Grzegorz Kozera Katedra Neurologii, Klinika Neurologii Dorosłych GUMed Województwo Pomorskie 2200 000 mieszkańców,
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoDiabControl RAPORT KOŃCOWY
DiabControl OCENA WSPÓŁPRACY PACJENTA CHOREGO NA CUKRZYCĘ TYPU 2 Z LEKARZEM PROWADZĄCYM W ZAKRESIE COMPLIANCE, OBSERWACJA ZJAWISKA DYSFAGII (TRUDNOŚCI W POŁYKANIU) RAPORT KOŃCOWY Październik 214 Autor
Bardziej szczegółowoRóżnice w skuteczności leczenia dyslipidemii wśród kobiet i mężczyzn na podstawie wyników badania 3ST-POL
28 dowody medyczne w kardiologii S Kowalewski, A Mamcarz Ochronny wpływ trimetazydyny u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca i niewydolnością serca Różnice w skuteczności leczenia dyslipidemii wśród
Bardziej szczegółowoROZPOWSZECHNIENIE ZESPOŁU METABOLICZNEGO ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEGO SKŁADOWYCH W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM U OSÓB W WIEKU 30 65 LAT
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 1, 3 7 ANDRZEJ SZCZEPANIAK 1, BARBARA CZEKALSKA 1, MARTA GLURA 2, HANNA STANKOWIAK-KULPA 1, MARIAN GRZYMISŁAWSKI 1 ROZPOWSZECHNIENIE ZESPOŁU METABOLICZNEGO ORAZ POSZCZEGÓLNYCH
Bardziej szczegółowoElektrokardiogram w nadciśnieniu tętniczym jakie pułapki czekają na opisującego EKG
ELEKTROKARDIOGRAFIA W PRAKTYCE 12 S. Kowalewski, A. Mamcarz S. Kowalewski, A. Mamcarz Ochronny wpływ trimetazydyny u Ochronny pacjentów wpływ z chorobą trimetazydyny niedokrwienną u pacjentów serca i niewydolnością
Bardziej szczegółowo