Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim oraz rekomendacje na lata

Transkrypt

1 Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim oraz rekomendacje na lata Studium wpływu inwestycji w rozwiązania TIK w przedsiębiorstwach i jednostkach sektora publicznego na wzrost gospodarczy województwa opolskiego w kontekście prognozowanej zmiany gospodarczej. Tarnów Opole, wrzesień 2010r.

2 Studium prezentuje wyniki prac analitycznych i badań przeprowadzonych w ramach projektu OPSI Partnerstwo na rzecz Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w okresie wrzesień 2009 wrzesień 2010 roku. Autorzy: KRZYSZTOF GŁOMB DOMINIKA CZERNIAWSKA Stowarzyszenie Miasta w Internecie Uniwersytet Warszawski Dokumentacja i koncepcja merytoryczna: Zespół ds. Studium ANETA ZŁOTNICKA, KRZYSZTOF GŁOMB, JÓZEF ORZEŁ, ARTUR KRAWCZYK, JAKUB STANIEWICZ, LESŁAW TOMCZAK Konsultacja merytoryczna: DOMINIK BATORSKI Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego Redakcja JÓZEF ORZEŁ Stowarzyszenie Miasta w Internecie, 2010 Studium zostało przygotowane w ramach projektu OPSI współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Strona 2

3 Spis treści I.Diagnoza stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Korzystanie komputerów i Internetu w województwie opolskim Korzystanie komputerów i Internetu w poszczególnych grupach Korzystanie z komputera a wiek Korzystanie z Internetu a wiek Korzystanie z komputera a wielkość miejscowości zamieszkania Korzystanie z Internetu a wielkość miejscowości zamieszkania Korzystanie z komputera a wykształcenie Korzystanie z Internetu a wykształcenie Korzystanie z komputera a status społeczno-zawodowy mieszkańców Korzystanie z Internetu a status społeczno-zawodowy mieszkańców Korzystanie z komputera a płeć Korzystanie z Internetu a płeć mieszkańców województwa opolskiego Korzystanie z komputera a dochody w gospodarstwie domowym Korzystanie z Internetu a dochody w gospodarstwie domowym Sposoby korzystanie z komputera i Internetu Intensywność korzystania z komputerów i Internetu Cele korzystania z komputerów Czynności wykonywane za pomocą komputera Aktywność podejmowane w Internecie Komunikacja przez Internet Zapotrzebowanie na usługi publiczne dostępne drogą internetową Korzystanie z komputera i Internetu przez niepełnosprawnych Podstawowe wnioski diagnostyczne II. Rola teleinformatyki w rozwoju regionów Europy Programy e-rozwoju a specyfika regionów III. E-rozwój opolskiej wsi: diagnoza warsztatów projektu OPSI IV. Rekomendacje OPSI dla e-rozwoju wsi opolskiej V. Koncepcja projektu Opolski Internet równych Szans! Praktyczny cel inicjatywy Zakres inicjatywy Model organizacyjny inicjatywy Koszty udziału samorządów w projekcie Znaczenie projektu dla mieszkańców i władz samorządowych Sposób otrzymania dofinansowania przez samorządy Strona 3

4 Spis rysunków Wykres 1. Korzystanie z komputera przez mieszkańców województwa opolskiego...6 Wykres 2. Korzystanie z Internetu przez mieszkańców województwa opolskiego...7 Rysunek 1. Odsetek osób w wieku powyżej 16 lat korzystających z Internetu w województwie opolskim...7 Wykres 3. Komputer w gospodarstwach domowych województwa opolskiego...8 Wykres 4. Internet w gospodarstwach domowych województwa opolskiego...9 Rysunek 2. Odsetek gospodarstw domowych z dostępem do Internetu w województwie opolskim...9 Wykres 5. Dostęp i korzystanie z Internetu w polskich województwach Wykres 6. Zmiany w dostępie i korzystaniu z Internetu w województwach w latach Wykres 7. Brak funduszy na zakup jako przyczyna niekorzystania z komputera Wykres 8. Brak funduszy na zakup jako przyczyna niekorzystania z Internetu Tabela 1. Przyczyny niekorzystania z Internetu przez mieszkańców woj. opolskiego Wykres 9. Korzystanie z komputera przez mieszkańców woj. opolskiego a ich wiek Wykres 10. Korzystanie z Internetu przez mieszkańców woj. opolskiego a ich wiek Wykres 11. Korzystanie z komputera a wielkość miejscowości woj.opolskiego Wykres 12. Korzystanie z Internetu a wielkość miejscowości woj. opolskiego Wykres 13. Korzystanie z komputera a poziom wykształcenia mieszkańców woj. opolskiego Wykres 14. Korzystanie z Internetu a poziom wykształcenia mieszkańców woj. opolskiego Wykres 15. Korzystanie z komputera a status społeczno-zawodowy mieszkańców Wykres 16. Korzystanie z Internetu a status społeczno-zawodowy mieszkańców Wykres 17. Korzystanie z komputera a płeć mieszkańców województwa opolskiego Wykres 18. Korzystanie z Internetu a płeć mieszkańców województwa opolskiego Wykres 19. Korzystanie z komputera a dochody mieszkańców województwa opolskiego Wykres 20. Korzystanie z Internetu a dochody mieszkańców województwa opolskiego Wykres 21. Intensywność korzystania z komputera przez mieszkańców Wykres 22. Intensywność korzystania z Internetu przez mieszkańców Wykres 23. Cele korzystania z komputera przez mieszkańców woj. opolskiego w 2009r Wykres 24. Cele korzystania z komputera przez mieszkańców woj. opolskiego Tabela 2. Czynności wykonywane za pomocą komputera przez mieszkańców woj. opolskiego Tabela 3. Aktywności mieszkańców woj. opolskiego w Internecie Wykres 25. Kontakty przez Internet w ostatnim okresie przez mieszkańców woj. opolskiego Wykres 26. Spotkanie mieszkańców woj. opolskiego z osobą poznaną przez Internet Tabela 4. Zapotrzebowanie na usługi publiczne dostępne drogą internetową w woj. opolskim Wykres 27. Korzystanie z komputera przez niepełnosprawnych mieszkańców woj. opolskiego Strona 4

5 Wykres 28. Korzystanie z Internetu przez niepełnosprawnych mieszkańców woj. opolskiego Rysunek 3. Mapa potencjału e-rozwoju województwa opolskiego [SMWI 2009] Rysunek 4. Wyniki analizy diagnostycznej w trakcie II warsztatu OPSI [SMWI 2009] Tabela 5. Dostęp do Internetu w sołectwach województwa opolskiego [BSIiI UMWO, 2009] Strona 5

6 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim I. DIAGNOZA STANU ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM 1. Korzystanie komputerów i Internetu w województwie opolskim Wśród mieszkańców województwa opolskiego odsetek osób korzystających z komputera w roku 2009 był nieznacznie mniejszy niż w obrębie całego kraju i wynosił 53,4%. W roku 2003 w omawianym województwie odsetek był nieznacznie większy. Na skutek mniej dynamicznego wzrostu od roku 2007 województwo opolskie wypada nieco słabiej. Korzystanie z komputera ,1 35,1 43,8 43,9 49,5 47,3 54,5 53, Rok Wykres 1. Korzystanie z komputera przez mieszkańców województwa opolskiego Jeśli przyjrzeć się osobom korzystającym z Internetu to w województwie opolskim odsetek również jest nieznacznie mniejszy niż w obrębie całego kraju. Wynosi on 48,9%. Różnica pomiędzy województwem opolskim a całym krajem zmniejszała się jednak systematycznie od roku 2003, kiedy wynosiła 6 pkt. proc. W roku 2005 wynosiła 3,6 pkt. proc., w ,5 pkt. proc, a w 2009 niecałe 2 pkt. proc. Strona 6

7 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Korzystanie z internetu ,2 17,2 32,1 29, ,5 50,8 48, Rok Wykres 2. Korzystanie z Internetu przez mieszkańców województwa opolskiego Porównując województwo opolskie w województwami ościennymi stwierdzić należy, iż wypada ono pozytywnie jedynie na tle województwa łódzkiego, słabiej natomiast od dolnośląskiego, wielkopolskiego i śląskiego. W skali całego kraju zajmuje ono 11. pozycję pod względem odsetka osób korzystających z Internetu (we wszystkich 6 ostatnich województwach odsetek ten wynosi poniżej 50%). Rysunek 1. Odsetek osób w wieku powyżej 16 lat korzystających z Internetu w województwie opolskim Strona 7

8 Odsetek gospodarst domowych Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Dostępność komputerów w gospodarstwach domowych w województwie opolskim jest porównywana z ich dostępnością w całym kraju, a w pewnych okresach nawet nieznacznie lepsza. W 2007 roku różnica pomiędzy opolskim a całym krajem wynosiła 3 pkt. proc. Jeśli porównamy odsetki korzystających z komputera z odsetkiem gospodarstw posiadających ten sprzęt to stwierdzić można, że przy porównywalnych lub nawet korzystnych dla opolskiego odsetkach dostępności komputerów w domu, korzystających jest mniej. Komputer w gospodarstwach domowych , ,3 49, , ,8 29, Rok Wykres 3. Komputer w gospodarstwach domowych województwa opolskiego Dostępność Internetu w gospodarstwach domowych w województwie opolskim jest porównywalna z odsetkiem posiadających dostęp do Internetu w gospodarstwach domowych w całym kraju. Należy jednak zauważyć, że różnica pomiędzy województwem opolskim a całym krajem zwiększa się. W 2003 roku większy odsetek gospodarstw w opolskim posiadało dostęp do Internetu, od 2005 mniej. Strona 8

9 Odsetek gospodarstw domowych Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Internet w gospodarstwach domowych 60 51,2 49, , , ,1 22, Rok Wykres 4. Internet w gospodarstwach domowych województwa opolskiego Porównawszy dostępność Internetu w gospodarstwach domowych w województwie opolskim i w innych województwach stwierdzić można, że jest ono na 10. miejscu (na dalszych pozycjach znajdują się głównie województwa tzw. ściany wschodniej). Nie licząc województwa łódzkiego, odsetek dostępności Internetu w domu jest wyższy we wszystkich województwach ościennych. Rysunek 2. Odsetek gospodarstw domowych z dostępem do Internetu w województwie opolskim Strona 9

10 Jeśli zestawi się odsetek korzystających z Internetu i odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu województwo opolskie znajduje się w środku stawki (obok województwa podlaskiego i kujawsko-pomorskiego). Wykres 5. Dostęp i korzystanie z Internetu w polskich województwach Porównując wzrost odsetka użytkowników oraz wzrost odsetka gospodarstw z dostępem do Internetu województwo opolskie wyróżnia się na tle poszczególnych województw wzrostem korzystających, zbliżonym do województwa dolnośląskiego, śląskiego i lubelskiego. Wzrost odsetka gospodarstw domowych z dostępem do Internetu lokuje je obok województwa małopolskiego i pomorskiego. Strona 10

11 Wykres 6. Zmiany w dostępie i korzystaniu z Internetu w województwach w latach Ograniczenia finansowe dotyczące zakupu komputera lub podłączenia Internetu w województwie opolskim są mniej wyraźne niż w całym kraju. 10,9% gospodarstw domowych nie posiada komputera, ponieważ nie może sobie na niego pozwolić, a 13,2 % nie może sobie pozwolić na podłączenie Internetu. Strona 11

12 Odsetek gospodarstw domowych Odsetek gospodarstw domowych Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Brak funduszy na zakup komputera ,3 23, ,7 13,3 10, Rok Wykres 7. Brak funduszy na zakup jako przyczyna niekorzystania z komputera Brak funduszy na internet ,2 25,7 24, ,5 16,5 13,3 13, Rok Wykres 8. Brak funduszy na zakup jako przyczyna niekorzystania z Internetu Do innych istotnych ograniczeń związanych z dostępem do Internetu w gospodarstwach domowych należy brak potrzeby. W 2009 roku 28,8% gospodarstw zadeklarowało tą odpowiedź. Ograniczenie sprzętowe dotyczą niecałych 10% gospodarstw (zaznaczyć należy, że w 2007 odpowiedź tą wybrało ponad 23%, różnica wynosi więc ponad 13 pkt. proc). Na trzecim miejscu znajduje się brak odpowiednich umiejętności 5,8% (o 3,8 pkt. proc. więcej niż w 2007). Strona 12

13 Brak odpowiedniego sprzętu 2,7 4,1 23,2 9,3 Wystarczająca możliwość korzystania z Internetu gdzie 2,2 2,3 0,3 3,1 indziej Internet nie jest mi potrzebny, nie ma nic ciekawego do 1 2,8 28,3 28,8 zaoferowania Obawa o prywatność w internecie 0,6 0,5 2,3 0,7 Internet może być szkodliwy dla dzieci 1,6 1,2 0,6 0,1 Brak umiejętności 8,1 0,4 2 5,8 Brak możliwości korzystanie ze stałego łącza 4,4 2,2 Tabela 1. Przyczyny niekorzystania z Internetu przez mieszkańców woj. opolskiego 2. Korzystanie komputerów i Internetu w poszczególnych grupach 2.1. Korzystanie z komputera a wiek W województwie opolskim większy odsetek użytkowników komputera na tle całego kraju zaobserwować możemy w młodszych grupach wiekowych (mieszkańcy do 44. roku życia). Wśród starszych użytkowników odsetek korzystających w województwie opolskim jest niższy niż w całym kraju. W grupie do 24 roku życia ponad 95% osób w opolskim korzysta z komputerów. Jest to o ponad 5 pkt. proc. więcej niż w całym kraju. Różnica ta powstała pomiędzy rokiem 2007 a 2009, kiedy to wzrost w opolskim wynosił 14,3 pkt. proc., a w całym kraju niecałe 3 pkt. proc. W poprzednich latach grupa ta w województwie opolskim cechowała się niższym odsetkiem użytkowników niż w całym kraju (por. Wykres 1 w załączniku nr 1). W przedziale odsetek korzystających z komputerów w województwie opolskim jest zbliżony do odsetka użytkowników w całym kraju (różnica 0,5 pkt. proc.). Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 nastąpił tu jednak gwałtowny wzrost odsetka użytkowników: o 15,5 pkt. proc, co pozwoliło zniwelować wcześniejsze różnice (sięgające 10 pkt. proc.) (por. Wykres 1 w załączniku). Znaczna różnica na korzyść województwa opolskiego widoczna jest w grupie wiekowej Wynosi ona 8,1 pkt. proc. Prawie 76% mieszkańców województwa opolskiego w tej grupie wiekowej korzysta z komputera. Duży wzrost odsetka korzystających z komputera w tym przedziale wiekowym obserwować możemy po 2005 roku (w 2005 ponad 6 pkt. proc. mniej w województwie opolskim, w ,9 pkt. proc. więcej w województwie opolskim) (por. Wykres 1 w załączniku). Wśród osób powyżej 45 roku życia odsetek korzystających z komputera w województwie opolskim zmniejsza się. Najwięcej, bo aż o 17,7 pkt. proc, spadł odsetek użytkowników w przedziale wiekowym W grupie wiekowej spadek wynosił 6,5 pkt. proc., a wśród najstarszych osób powyżej 65 roku życia nie zaobserwowany żadnej zmiany. Strona 13

14 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Różnica pomiędzy województwem opolskim a całym krajem jest więc bardzo wyraźna: prawie 10 pkt. proc. w przedziale 45-59, podobnie w przedziale U osób powyżej 65 roku życia 1 pkt. proc. W tych grupach na terenie kraju wzrost użytkowników był niewielki, ale widoczny (od 2,6 pkt. proc do 5,4 pkt. proc.). We wcześniejszych falach badania starsze grupy wiekowe w województwie opolskim wypadały bardzo korzystnie na tle kraju (por. Wykres 1 w załączniku nr 1) Korzystanie z komputera a wiek 95,3 90,2 79,8 80,3 75,8 67,7 43,5 33,9 23,6 14,3 15,5 17,3 13,5 7,5 6,7 4,0 5,4 8,3 2,6 2,9 11,1-6,5 0 do ,7 Przedziały wiekowe Zmiana od 2007 (w pkt. proc) Zmana od 2009 (w pkt. proc.) Wykres 9. Korzystanie z komputera przez mieszkańców woj. opolskiego a ich wiek 2.2. Korzystanie z Internetu a wiek Województwo opolskie charakteryzuje się większym odsetkiem korzystających z Internetu w porównaniu z całym krajem w dwóch najmłodszych grupach wiekowych. Wśród osób powyżej 35 roku życia województwo opolskie wypada słabiej w porównaniu do wszystkich województw. Wśród osób poniżej 24 roku życia w województwie opolskim 93,5% osób korzysta z Internetu. Jest to o 6,8 pkt. proc. więcej niż w całym kraju. Tak pozytywny wynik jest rezultatem bardzo dużego wzrostu użytkowników po 2007 roku o 21,2 pkt. proc (w skali kraju 10,8 pkt. proc.). W latach wcześniejszych opolskie wypadało znacznie gorzej (w 2005 roku różnica wynosiła ponad 8 pkt. proc) (por. Wykres 2 w załączniku nr 1). W grupie wiekowej ponad 81% osób w województwie opolskim korzysta z Internetu. Jest to o 7,4 pkt. proc. więcej niż w całym kraju. W tym przedziale wiekowym wzrost od 2007 roku był największy. Wyniósł on 27,4 pkt. proc. (w skali kraju 15 pkt. proc.). Strona 14

15 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Przewaga opolskiego w tej grupie jest wynikiem zmiany właśnie w tym okresie (w latach ubiegłych mieszkańcy opolskiego w wieku korzystali z Internetu wyraźnie rzadziej por. Wykres 2 w załączniku nr 1). W grupie wiekowej lata 56,7% mieszkańców województwa opolskiego korzysta z Internetu. Jest to o 5,4 pkt. proc mniej niż w całym kraju. W roku 2007 w omawianej grupie wiekowej odsetek użytkowników Internetu w opolskim był wyższy niż w całym kraju (por. Wykres 2 w załączniku). Sytuacja pogorszyła się jednak relatywnie ze względu na mniejszą dynamikę rozwoju po 2007 roku. W skali kraju w grupie tej odsetek wzrósł najbardziej o 16,7 pkt. proc. W województwie opolskim wzrost jest również wysoki prawie 10 pkt. proc. jednak znacznie niższy niż w całym kraju. Różnica prawie 8 pkt. proc. pomiędzy województwem opolskim a całym krajem widoczna jest w grupie wiekowej W 2009 roku 31,6% mieszkańców województwa opolskiego w tym przedziale wiekowym korzystało z Internetu. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wzrost wyniósł jedynie 2,5 pkt. proc. przy wzroście o 8,6 pkt. proc. w całym kraju. Znaczny spadek użytkowników Internetu w województwie opolskim pomiędzy rokiem 2007 a 2009 widoczny jest w grupie wiekowej W roku 2009 nieznacznie powyżej 10% osób w tym przedziale wiekowym w opolskim korzystało z Internetu (w skali kraju prawie 10 pkt. proc. więcej). Nieznacznie mniejszy odsetek użytkowników niż w roku 2009 w województwie opolskim widoczny jest w najstarszej grupie wiekowej powyżej 65 roku życia (o 1,5 pkt. proc. mniej). W tym samy okresie w skali kraju wzrost użytkowników wyniósł 2,5 pkt. proc. Różnica pomiędzy opolskim a całym krajem nie jest duża i wynosi 2,4 pkt. proc., jednak za względu na niskie odsetki użytkowników jest ona znacząca Korzystanie z internetu a wiek 93,5 86,8 81,1 73,7 62,1 56,7 39,5 31,6 21,1 27,4 20,6 16,7 10,8 15 8,6 7 5,8 3,4 10,8 9,5 2,5 2,5-1,5 do ,2 65+ Przedziały wiekowe Zmiana od 2007 (w pkt. proc) Wykres 10. Korzystanie z Internetu przez mieszkańców woj. opolskiego a ich wiek Strona 15

16 2.3. Korzystanie z komputera a wielkość miejscowości zamieszkania Duże miasta cechują się największym poziomem informatyzacji. W województwie opolskim nie ma ośrodków większych niż 200 tyś mieszkańców, a największym miastem jest Opole, liczące ponad 120 tyś mieszkańców. Jest to zarazem jedyne miasto powyżej 100 tys. Odsetek użytkowników komputerów jest tu niezwykle wysoki. Ponad 83% opolan korzysta z komputera przynajmniej od czasu do czasu. Jest to nie tylko więcej niż w miastach tej kategorii w całym kraju (21,4 pkt. proc. różnicy), ale również więcej niż w miastach powyżej 500 tyś mieszkańców (14,4 pkt. proc. różnicy) i tyś mieszkańców (19,1 pkt. proc. różnicy) w całym kraju. Dynamiczny wzrost użytkowników obserwować można po roku 2005, pomiędzy 2007 a 2009 wyniósł on 13,1 pkt. proc. Mniejsze ośrodki miejskie pomiędzy 20 a 100 tyś mieszkańców w województwie opolskim wypadają korzystanie na tle kraju. Różnica nie jest tak spektakularna i wynosi 1,5 pkt. proc., jednak co charakterystyczne, pomiędzy rokiem 2007 a 2009 zaobserwować można było ogromy wzrost użytkowników o 16,5 pkt. proc. (w skali kraju o 2 pkt. proc.). To właśnie w tym okresie zanikła wyraźna wcześniej różnica, kiedy mieszkańcy tej klasy miejscowości korzystali w województwie opolskim z komputerów rzadziej niż w całym kraju. Duży wzrost odsetka użytkowników komputerów w województwie opolskim widoczny jest również w najmniejszych ośrodkach miejskich poniżej 20 tyś mieszkańców. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wyniósł on 10,6 pkt. proc. Pozwoliło to na zmniejszenie dystansu pomiędzy miejscowościami tej klasy w całym kraju a w województwie opolskim. Różnica na niekorzyść opolskiego widoczna jest jednak nadal i wynosi 4,2 pkt. proc. Wykres 11. Korzystanie z komputera a wielkość miejscowości woj.opolskiego Strona 16

17 Nieznacznie częściej niż w całym kraju z komputerów korzystają mieszkańcy obszarów wiejskich. Co istotne obszary wiejskie w opolskim wyróżniały się pozytywnie na tle kraju od 2003 roku (por. Wykres 3 w załączniku). Wzrost użytkowników w ostatnich latach był jednak mniejszy (pomiędzy 2007 a pkt. proc różnicy we wzroście odsetka korzystających) Korzystanie z Internetu a wielkość miejscowości zamieszkania Podobnie jak ma to miejsce w przypadku korzystania z komputera, odsetek użytkowników Internetu w Opolu jest większy niż w miastach tej klasy w całym kraju (12,9 pkt. proc. różnicy), jak również w porównaniu do ośrodków większych (500 tyś i więcej - 6,2 pkt. proc. różnicy, tyś 9,2 pkt. proc. różnicy). Najdynamiczniejszy przyrost odsetka użytkowników w Opolu zaobserwować można pomiędzy rokiem 2005 a 2007 (por. Wykres 4 w załączniku nr 1), kiedy Opole zyskało wyraźną przewagę w tej kwestii. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wzrost odsetka korzystających z Internetu nie jest jednak mniejszy niż w całym kraju i wynosi 7,3 pkt. proc. (jest to najniższy wzrost w pkt. proc. w województwie opolskim). W ośrodkach miejskich od 20 do 100 tyś mieszkańców w województwie opolskim z Internetu korzysta 57,7% osób. Jest to o 2,8 pkt. proc. więcej niż w całym kraju. Do roku 2007 odsetek ten był w opolskim mniejszy niż w całym kraju (prawie 12 pkt. proc. różnicy w 2007 roku). Znaczny wzrost pomiędzy rokiem 2007 a 2009 sięgający ponad 20 pkt. proc., nie tylko pozwolił zniwelować różnicę, lecz również osiągnąć nieznaczną przewagę. W najmniejszych ośrodkach miejskich poniżej 20 tyś mieszkańców różnica pomiędzy województwem opolskim a całym krajem jest nieznaczna (poniżej 1 pkt. proc.). Jest to wynik ogromnego wzrostu pomiędzy rokiem 2007 a 2009 o 22,3 pkt. proc. W latach wcześniejszych miejscowości tej klasy w województwie opolskim wypadały niekorzystanie (pomiędzy 2003 a 2007 różnica nawet się wyraźnie zwiększyła por. Wykres 4 w załączniku nr 1). Na obszarach wiejskich 38,8% mieszkańców województwa opolskiego korzysta z Internetu. Jest to nieznacznie częściej niż w obrębie kraju. Zaznaczyć należy, że przewaga opolskiego w tym zakresie utrzymuje się od 2003 roku (w 2005 wynosiła ponad 4 pkt. proc. por. Wykres 4 w załączniku nr 1). Strona 17

18 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Korzystanie z internetu a wielkośd miejscowości ,3 5,1 500 tys. i więcej 64, tys. 60,6 73,5 10,7 9, tys. 57,7 54,9 50,2 49,3 7,3 20,6 6, tys.poniżej 20 tys. 22,3 10,4 38,0 wieś 38,8 12,7 9, Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Wielkośd miejscowości Wykres 12. Korzystanie z Internetu a wielkość miejscowości woj. opolskiego 2.5. Korzystanie z komputera a wykształcenie Najczęściej z komputera korzystają osoby uczące się i studiujące. W tej kategorii różnica pomiędzy województwem opolskim z całym krajem jest niewidoczna. Ponad 87% osób z wykształceniem wyższym bądź policealnym w województwie opolskim korzysta z komputera. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 u osób z tym poziomem wykształcenia w opolskim zaobserwować można było wyraźny wzrost o 7,6 pkt. proc. W skali kraju wzrost wyniósł 2,8 pkt. proc. co spowodowało powstanie po raz pierwszy różnicy na korzyść opolskiego. Wśród osób z wykształceniem średnim odsetek korzystających z komputera wynosi 62,5% i jest praktycznie identyczny z odsetkiem użytkowników w całym kraju. Wzrost pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wyniósł 6,3 pkt. proc., czyli nieznacznie więcej niż wśród osób z wykształceniem średnim w całym kraju. 37,5% absolwentów szkół zawodowych i gimnazjów w województwie opolskim korzysta z komputera. Jest to odsetek porównywalny do odsetka użytkowników w tej kategorii w całym kraju. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wzrost użytkowników opolskim wyniósł prawie 11 pkt. proc (o 2,8 pkt. proc. więcej niż w całym kraju). Województwo opolskie wyróżnia się znacznie częstszym korzystaniem z komputera wśród osób z najniższym wykształceniem. Ponad 20% mieszkańców opolskiego legitymujących się ukończeniem szkoły podstawowej bądź wykształceniem niższym używa komputera przynajmniej od czasu do czasu. Jest to ponad 11 pkt. proc. więcej niż w całym kraju. Strona 18

19 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Różnica widoczna była od roku 2003, lecz zwiększyła się znacznie pomiędzy 2007 a 2009, kiedy wzrost użytkowników wyniósł 8,6 pkt. proc. (por. Wykres 5 w załączniku nr 1) Korzystanie z komputera w poziom wykształcenia 62,6 37,2 37,5 20,8 9,6 8,6 10,7 2,8 7,9 85,3 87,1 62,5 95,2 95,3 7,6 6,3 3,3 5,1 2,8 0, Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Poziom wykształcenia Wykres 13. Korzystanie z komputera a poziom wykształcenia mieszkańców woj. opolskiego 2.6. Korzystanie z Internetu a wykształcenie Z Internetu, podobnie jak z komputera najczęściej korzystają uczniowie i studenci. W 2009 roku w województwie opolskim wszystkie zapytane osoby w tej kategorii zadeklarowały, że są użytkownikami Internetu (7,7 pkt. proc więcej niż w całym kraju). Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wzrost wyniósł 12,5 pkt. proc. (w skali kraju 9 pkt. proc.). Największy wzrost użytkowników wśród uczniów i studentów w opolskim zaobserwować można było pomiędzy rokiem 2005 a 2007 (por. Wykres 6 w załączniku nr 1). Wśród osób z wykształceniem wyższym odsetek użytkowników Internetu w województwie opolskim wynosi 82,7% i jest niemal na tym samym poziomie co odsetek użytkowników Internetu w kraju. Co charakterystyczne dla opolskiego ta kategoria charakteryzowała się największym wzrostem korzystających pomiędzy rokiem 2007 a Wyniósł on 14,5 pkt. proc. (7,5 pkt. proc. w skali kraju). 55% osób z wykształceniem średnim w województwie opolskim korzysta z Internetu. Jest to 1,4 pkt. proc. mniej niż w całym kraju. Osoby z tej grupy w opolskim nie odróżniały się wcześniej dużymi różnicami w stosunku do całego kraju (por. Wykres 6 w załączniku nr 1). Wzrost pomiędzy rokiem 2007 a 2009 był na podobnym poziomie. Strona 19

20 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Osoby z wykształceniem zawodowym bądź gimnazjalnym w województwie opolskim korzystają z Internetu rzadko. Jedynie 30% deklaruje się jako użytkownicy. Nie jest to jednak dużo mniej niż w całym kraju różnica wynosi jedynie 1,4 pkt. proc. Wzrost użytkowników pomiędzy 2007 z 2009 rokiem był dość wysoki ponad 12 pkt. proc., (podobnie jak w całym kraju). Od 2003 roku różnice pomiędzy opolskim a całym krajem nie były wyraźne (por. Wykres 6 w załączniku nr 1). W województwie opolskim osoby z wykształceniem podstawowym korzystają z Internetu wyraźnie częściej niż w całym kraju. Odsetek ten wynosi jedynie 15%, ale jest to o 8,8 pkt. proc. więcej niż jeśli wziąć pod uwagę wszystkie województwa. Sytuacja osób z najniższym poziomem wykształcenia w województwie opolskim była korzystna od Co więcej różnica ta, dzięki dynamiczniejszemu wzrostowi, powiększa się Korzystanie z internetu a poziom wykształcenia 15,0 7,2 6,4 3,6 31,4 30,0 56,4 55,0 83,5 82,7 12,3 11,7 14,5 12, ,7 11,5 7,5 9 12, Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Wykres 14. Korzystanie z Internetu a poziom wykształcenia mieszkańców woj. opolskiego Poziom wykształcenia 2.7. Korzystanie z komputera a status społeczno-zawodowy mieszkańców Korzystanie z komputera w dużym stopniu powiązane jest ze statusem społeczno-zawodowym. Osoby bierne zawodowo (bezrobotni, renciści, emeryci czy inni bierni zawodowo) oraz rolnicy korzystają z komputerów generalnie rzadziej niż przeciętnie. W województwie opolskim największy odsetek korzystających z komputera stanowią prywatni przedsiębiorcy. Wynosi on 84% i jest praktycznie taki jak w całym kraju. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 zaobserwować można jednak bardzo duży wzrost odsetka użytkowników ponad 20 Strona 20

21 pkt. proc. We wcześniejszych latach grupa w grupie tej odsetek użytkowników był znacznie niższy w województwie opolskim niż w całym kraju (por. Tabela 1 w załączniku nr 1). Podobnym odsetkiem użytkowników komputerów w województwie opolskim charakteryzuje się sektor publiczny i sektor prywatny. W obu przypadkach jest to nieznacznie powyżej 70%. Pracownicy sektora publicznego na terenie całego kraju w 2009 roku korzystają z komputerów znacznie częściej niż w opolskim. Jest to wynikiem bardzo dużego spadku po roku o 9,7 pkt. proc. W latach wcześniejszych to województwie opolskim korzystali oni z komputerów częściej (por. Tabela 1 w załączniku nr 1). W sektorze prywatnym w województwie opolskim pomiędzy 2007 a 2009 nastąpił wyraźny wzrost odsetka korzystających 0 11,6 pkt. proc. W skali kraju wzrost wyniósł mniej, bo 8,4 pkt. proc., co pozwoliło zniwelować wcześniejsze różnice. Odsetek bezrobotnych korzystających z komputerów w województwie opolskim jest zbliżony do średniej województwa (54,4%). Duża aktywizacja tej grupy nastąpiła pomiędzy rokiem 2005 a 2007 (wzrost o 15,4 pkt. proc por. Tabela 1 w załączniku), co stawiało województwo opolskie w lepszej pozycji w stosunku do kraju. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wzrost wyniósł 10,4 pkt. proc. i był nieznacznie mniejszy niż we wszystkich województwach, lecz nadal odsetek korzystających z komputera bezrobotnych w opolskim jest wyższy o prawi 4 pkt. proc. W kategorii inni bierni zawodowo, województwo opolskie cechuje się znacznie niższym odsetkiem użytkowników komputerów. Odsetek ten wynosi 38,5% i jest o 10,3 pkt. proc. niższy niż w całym kraju. Osoby z tej grupy w opolskim również wcześniej rzadziej korzystały z komputera, jednak po 2005 różnica pomiędzy całym krajem a omawianym województwem pogłębia się (por. Tabela 1 w załączniku nr 1). W 2009 roku w województwie opolskim 34,7% rolników korzystało z komputerów. Jest to o 4,2 pkt. proc więcej niż w całym kraju. Różnica na korzyść województwa opolskiego widoczna jest od 2003 roku, jednak na skutek mniejszego wzrostu odsetka pomiędzy rokiem 2007 a 2009 stosunkowo się zmniejszyła. Nieznacznie częściej niż w kraju z komputerów w województwie opolskim korzystają renciści. Jedna na cztery osoby z tej grupy w opolskim, co jest o 2,5 pkt. proc. więcej niż we wszystkich województwach. Wzrost odsetka pomiędzy rokiem 2007 a 2009 w województwie opolskim był zbliżony do wzrostu w obrębie całego kraju. Spadek odsetka korzystających z komputera emerytów pomiędzy rokiem 2007 a 2009 w województwie opolskim o 2,2 pkt. proc. przyczynił się do powstanie różnicy pomiędzy opolskim a całym krajem. W 2009 roku różnica ta wyniosła 4,2 pkt. proc. na niekorzyść opolskiego. W obrębie całego kraju nastąpił wzrost odsetka o 4,1 pkt. proc. Strona 21

22 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Korzystanie z komputera a status społ.-zawod ,6 83, ,2 72,1 71,6 53,6 49,7 46,8 20,4 11,6 3 14,2 6,6 8,4 10,4-9,7 38,5 34,7 30, ,5 7,5 4,9 3 2,9 15,9 11,7 1,9 4,1 1,7-2, Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Status społ.-zawod. Wykres 15. Korzystanie z komputera a status społeczno-zawodowy mieszkańców 2.8. Korzystanie z Internetu a status społeczno-zawodowy mieszkańców Najczęściej z Internetu w województwie opolskim korzystają prywatni przedsiębiorcy. Odsetek użytkowników w tej kategorii wynosi 80%, czyli jest praktycznie nieodróżnialny od odsetka w skali całego kraju (80,5%). Jest to w wynik bardzo wyraźnego wzrostu pomiędzy rokiem 2007 a 2009 o ponad 25 pkt. proc. W 2003 roku prywatni przedsiębiorcy korzystali z Internetu w województwie opolskim znacznie częściej niż w całym kraju (12,3 pkt. proc. różnicy). Później jednak rozwój w tym zakresie w województwie opolskim był dużo wolniejszy, a w 2007 roku różnica wynosiła 12,3 pkt. proc. na korzyść całego kraju (por. Tabela 2 w załączniku nr 1). Kolejną często korzystająca z Internetu grupą w województwie opolskim są pracownicy sektora publicznego ponad 70%. Jest to jednak o 6,4 pkt. proc. mniej niż w całym kraju. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 odsetek korzystających z Internetu w tej kategorii w opolskim nie zmienił się, w skali kraju wzrósł natomiast o ponad 10 pkt. proc. (w latach odsetek użytkowników Internetu w tej kategorii był wyższy w opolskim niż w całym kraju por. Tabela 2 w załączniku nr 1). Nieznacznie rzadziej niż w całym kraju z Internetu korzystają pracownicy sektora prywatnego 63,2% w opolskim, 66,3% w całym kraju. Wzrost zarówno w opolskim, jak i we wszystkich województwach był wysoki odpowiednio 16,7 pkt. proc. i 15,5 pkt. proc. W województwie opolskim duży rozwój w tym zakresie wśród pracowników sektora prywatnego zaobserwować Strona 22

23 można było już od roku 2003, natomiast w województwie opolskim po 2005 (por. Tabela 2 w załączniku nr 1). Znacznie rzadziej z Internetu korzystają w województwie opolskim bezrobotni jedynie 28,9%. W skali kraju odsetek ten jest o 12 pkt. proc. większy. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 w opolskim odsetek bezrobotnych użytkowników Internetu spadł o 2,7 pkt. proc., w całym kraju wzrósł natomiast o ponad 14 pkt. proc. W kategorii inni bierni zawodowo odsetek korzystających z Internetu w województwie opolskim jest również niższy. Różnica ta jednak wynosi jedyni 2,5 pkt. proc. Pomiędzy rokiem 2005 a 2007 nastąpił duży wzrost odsetka użytkowników w całym kraju (niemalże 13 pkt. proc. por. Tabela 2 w załączniku nr 1). Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 większy wzrost można zaobserwować w opolskim. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku korzystania z komputerów, rolnicy w województwie opolskim korzystają z Internetu częściej niż w obrębie całego kraju. W 2009 roku odsetek ten wynosił niemal 30% (o 4 pkt. proc. więcej niż w całym kraju). Zbliżona sytuacja utrzymuje się od roku pkt. proc. różnicy na korzyść województwa opolskiego (por. Tabela 2 w załączniku nr 1). Również renciści w województwie opolskim korzystają z Internetu częściej niż ma to miejsce w całym kraju. Różnica jest mniejsza niż 3 pkt. proc. W grupie tej w opolskim zaobserwować można jednak bardzo niewielki wzrost użytkowników poniżej 2 pkt. proc. (w skali kraju 3,6 pkt. proc.). Nieznaczny spadek odsetka korzystających z Internetu w województwie opolskim zaobserwować można wśród emerytów z 10% w 2007 do 9% w Grupa ta jest najrzadziej korzystającą z Internetu, jednak w skali kraju obserwuje się pewien rozwój (wzrost o 4,7 pkt. proc. pomiędzy 2007 a 2009). Warto zaznaczyć, że różnica w częstości korzystania z Internetu przez emerytów z opolskiego w porównaniu do całego kraju zwiększa się systematycznie od 2005 roku. Strona 23

24 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Korzystanie z internetu a status społ.-zawod ,4 70,2 80, ,3 63, ,7 0 40,9 40,9 38,5 28,9 29,2 25,5 25,3 23,1 20,3 16,7 13,3 14,3 14,4 12,3 9 11,7 15,5 7,6 3,6 4,7 10,2-2,7 1, Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Status społ.-zawod. Wykres 16. Korzystanie z Internetu a status społeczno-zawodowy mieszkańców 2.9. Korzystanie z komputera a płeć Jeśli wziąć pod uwagę cały obszar kraju płeć nie jest czynnikiem różnicującym częstość korzystania z komputera w sposób bardzo znaczący. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę województwo opolskie różnice w korzystaniu związane z płcią są wyraźniejsze. W 2009 roku różnica pomiędzy kobietami a mężczyznami wynosiła ponad 9 pkt. proc. Co bardzo charakterystyczne dla tego województwa, i zarazem niepokojące, jest systematyczne zwiększanie się tej różnicy od 2005 roku, kiedy wynosiła ona 1,4 pkt. proc, dwa lata później już 5,2 pkt. proc. Strona 24

25 Odsetek osób pow. 16 roku życia Odssetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim ,6 37,8 35,0 35,2 Korzystanie z komputera a płed 57,1 58,3 50,550 50,3 53,3 49,1 45,5 46,1 43,3 44,7 45,1 mężczyźni kobiety Wykres 17. Korzystanie z komputera a płeć mieszkańców województwa opolskiego Korzystanie z Internetu a płeć mieszkańców województwa opolskiego Jeśli weźmiemy pod uwagę odsetek korzystających z Internetu z podziałem na płeć, nieznacznie różnice widoczne są zarówno w kraju, jak i w województwie opolskim. W 2009 roku w opolskim wynosi ona jednak 2,8 pkt. proc. (znacznie mniej niż w przypadku komputerów) Korzystanie z internetu a płed 34,5 31,4 30,4 27,6 19,2 16,7 18,2 16,3 52,8 49,2 50,4 47,4 42,1 40,4 41,1 36,1 Mężczyźni Kobiety Wykres 18. Korzystanie z Internetu a płeć mieszkańców województwa opolskiego Strona 25

26 2.11. Korzystanie z komputera a dochody w gospodarstwie domowym Korzystanie z komputera w skali kraju jest mocno związane z dochodami gospodarstwa domowego. Po podziale na kwartyle dochodów w kraju (0-832,39 zł.; 832, ,83 zł.; 1182, ,43 zł.; <1672,43 zł.) i w województwie opolskim (0-912,5841 zł.; 912, ,9630 zł; 1212, ,4977 zł.; <1605,4977 zł) w 2009 widać 1, że w województwie opolskim zależność pomiędzy dochodami a korzystaniem z komputera jest specyficzna. Samo województwo opolskie jest mniej zróżnicowane pod względem dochodów niższy jest próg czwartego kwartyla, niższy próg drugiego. Wśród osób z najwyższymi dochodami ponad 70% korzysta z komputera. Jest to znacząco więcej niż w pozostałych kwartylach, jednak o 3,8 pkt. proc. mniej niż w czwartym kwartylu w całym kraju. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 w grupie tej wzrost był o ponad 5 pkt. proc. mniejszy niż w skali kraju. Różnice pomiędzy pierwszym, drugim i trzecim kwartylem w województwie opolskim nie są tak wyraźne. Osoby przynależące do tych grup korzystają z komputerów rzadziej niż średnio w województwie. Dość zaskakujący jest fakt, że najrzadziej z komputera korzystają osoby z trzeciego kwartyla dochodów i odsetek ten zbliżony jest do osób z pierwszego kwartyla (różnica 0,8 pkt. proc.). Osoby z drugiego kwartyla korzystają z komputerów częściej (różnica 2,8 pkt. proc. w porównaniu do 3. kwartyla). W 3. kwartylu dochodów różnica pomiędzy odsetkiem użytkowników w kraju a w województwie opolskim wynosi ponad 10 pkt. proc. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 zaobserwować można było spadek odsetka korzystających o 3,7 pkt. proc, w kraju nastąpił natomiast wzrost o 7,5 pkt. proc. Osoby z pierwszego i drugiego kwartyla dochodów w województwie opolskim korzystają komputerów częściej niż w kraju. Różnica ta jest szczególnie wyraźna w pierwszych kwartylu i wynosi 6,5 pkt. proc. Województwo opolskie w latach wcześniejszych charakteryzowało się wyższym lub zbliżonym odsetkiem użytkowników w tym przedziale dochodów (por. Wykres 7 w załączniku), jednak tak wyraźna różnica jest skutkiem wzrostu pomiędzy 2007 a 2009 roku o ponad 14 pkt. proc. (w skali kraju poniżej 7 pkt. proc.). W województwie opolskim był to największy wzrost odsetka użytkowników po 2007 roku. Różnica odsetka użytkowników komputerów w województwie opolskim i w całym kraju wynosi 3,4 pkt. proc. Grupa ta w opolskim i w całym kraju nie różniła się w latach ubiegłych w sposób znaczny (nie licząc 2005 roku por. Wykres 7 w załącznika). Pomiędzy 2007 a 2009 wzrost odsetka użytkowników był wyraźniejszy w opolskim (o 3 pkt. proc. więcej). 1 Podział na kwartyle dochodów w 2007: kraj 0-577,1999=1, 577, ,1827, 862, ,8658, <1215,8658; opolskie 0-643,4602, 643, ,9259, 925, ,0221, < Strona 26

27 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Korzystanie z komputera a dochody 74,7 70, ,6 47,1 49,1 45,7 56,6 46, kwartyl dochodów 14,2 6,9 6,2 3,4 2. kwartyl dochodów -3,7 3. kwartyl dochodów 7,5 9,7 4. kwartyl dochodów 4,2 Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Kwartyl dochodów na jednostkę konsupmpcyjną Wykres 19. Korzystanie z komputera a dochody mieszkańców województwa opolskiego Korzystanie z Internetu a dochody w gospodarstwie domowym Związek pomiędzy dochodami w gospodarstwach domowych a korzystaniem z Internetu w województwie opolskim jest zbliżony jak w przypadku korzystania z komputerów. Osoby o najwyższych dochodach korzystają z Internetu znacznie częściej niż w pozostałych kwartylach dochodów (różnica o ponad 20 pkt. proc.), jednak rzadziej niż w całym kraju (różnica 5,7 pkt. proc.). Jest to jedyna grupa, która z Internetu korzysta częściej niż przeciętnie w województwie. Co charakterystyczne pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wzrost użytkowników Internetu w tym przedziale dochodów w opolskim był znacznie mniejszy niż w całym kraju, gdzie odnotować można było największy wzrost. W opolskim wyniósł on 5,9 pkt. proc., czyli o 9 pkt. proc. mniej niż we wszystkich województwach. Odsetek użytkowników Internetu w trzech pierwszych kwartylach nie jest w województwie opolskim tak zróżnicowany jak w całym kraju. Różnice wynoszą 3-4 pkt. proc., a w skali kraju ponad 17 pkt. proc. Co charakterystyczne dla opolskiego osoby o najniższych dochodach korzystają z Internetu częściej niż osoby z 2. i 3. kwartyla. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 nastąpił tu ogromny wzrost odsetka użytkowników o ponad 18 pkt. proc. (o 8 pkt. proc. więcej niż w całym kraju). Wynikiem tego wzrostu jest wyraźna różnica pomiędzy opolskim a wszystkimi województwami sięga ona niemalże 10 pkt. proc. Różnica odsetka użytkowników pomiędzy województwem opolskim a całym krajem w drugim kwartylu jest nieznaczna i wynosi 1,1 pkt. proc. Wyraźniejsza jest natomiast różnica pomiędzy 1. a 2. kwartylem. Wynosi ona 4,4 pkt. proc. z korzyścią dla 1. kwartyla. W okresie wzrost odsetka użytkowników w tym kwartylu był wysoki powyżej 10 pkt. proc. Strona 27

28 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Osoby z 3. kwartyla korzystają z Internetu w województwie opolskim wyraźnie rzadziej niż ma to miejsce w całym kraju. Różnica wynosi 11,4 pkt. proc. Osoby w tym przedziale dochodów korzystają z Internetu nawet rzadziej niż osoby z 1. kwartyla dochodów. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wzrost odsetka użytkowników był tutaj bardzo mały i wyniósł jedynie 2 pkt. proc., a w skali całego kraju 12,9 pkt. proc. Korzystanie z internetu a dochody ,4 66, ,6 44,4 1. kwartyl dochodów 18,4 41,1 10,3 8,7 2. kwartyl dochodów 52,9 40,0 41,5 10,1 3. kwartyl dochodów 12,9 Kwartyl dochodów na jednostkę konsumpcyjną 2 4. kwartyl dochodów 14,9 5, Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Wykres 20. Korzystanie z Internetu a dochody mieszkańców województwa opolskiego 3. Sposoby korzystanie z komputera i Internetu 3.1. Intensywność korzystania z komputerów i Internetu Największy odsetek korzystających z komputerów w województwie opolskim korzysta w sposób bardzo intensywny powyżej 16 godzin tygodniowo. Odsetek ten jest dokładnie taki jak w skali całego kraju. Ponad 15% mieszkańców województwa opolskiego korzysta z komputera w sposób umiarkowany od 3 do 8 godzin tygodniowo. Pomiędzy 2007 a 2009 odsetek osób korzystających z taką intensywnością w opolskim zmieni szył się o 0,7 pkt. proc., natomiast na terenie kraju zwiększył o 1,2 pkt. proc. Trzecią grupą są osoby korzystające w sposób intensywny od 9 do 15 godzin tygodniowo. W województwie opolskim jest ich 9,7%, w skali kraju więcej o 2,6 pkt. proc. Zbliżone odsetki osób korzystających z komputera rzadko i sporadycznie występują zarówno w województwie opolskim, jak i całym kraju. Jest to odpowiednio 3% poniżej 1 godziny i 7,1% od 1 do 3 godzin. W obu przedziałach odsetek w opolskim pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wzrósł więcej niż w całym kraju. Strona 28

29 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Intensywnośd korzystania z komputera 19,2 19, ,7 7,3 7,1 3 2,3 2,5 1,6 0,8 14,8 15,5 12,3 9,7 1,6 2,1-0,7 pon. 1 godz. 1-2 godz. 3-8 godz godz. pow. 16 godz. Przedziały czasowe 1,8 3,3 2, Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Wykres 21. Intensywność korzystania z komputera przez mieszkańców Najwięcej osób w województwie opolskim korzysta z Internetu w umiarkowanym zakresie od 3 do 8 godzin tygodniowo (17%). Drugą grupą są osoby korzystające w sposób bardzo intensywny powyżej 16 godzin. W skali kraju osoby takie stanowią trzecią co do liczebności grupę. Od 9 do 15 godzin z Internetu korzysta nieco powyżej 10% (w skali kraju prawie 2 pkt. proc. więcej). Sporadycznie (poniżej 1 godziny) i rzadko (od 1 do 2 godzin) korzysta w sumie mniej niż 10% osób, przy czym odsetek korzystających sporadycznie to mniej niż 1% (spadek od 2007 o 2,5 pkt. proc.). Strona 29

30 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim 20 Intensywnośd korzystania z internetu 16, ,1 8,6 12,4 10,6 11,4 11, ,3 3,3 3,3 1,4 3,6 0,7 2,6 1,6 0,8 0 pon. 1 godz. 1-2 godz. 3-8 godz godz. pow. 16-2,5 godz. Przedziały czasowe Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Zmiana od 2007 (w pkt. proc.) Wykres 22. Intensywność korzystania z Internetu przez mieszkańców 3.2. Cele korzystania z komputerów Głównym celem, do którego wykorzystywany jest komputer jest pozyskiwanie informacji. Jako pierwszorzędny lub drugorzędny cel zadeklarowało to ponad 30% respondentów. Ponad 26% respondentów wykorzystuje komputer do rozrywki, 22,6% do pracy i niecałe 19% do nauki. Jeśli przyjrzymy się pierwszorzędnym celom korzystania z komputera to najczęściej padającą odpowiedzią była praca 17,4% oraz uzyskiwanie informacji 15,6%. W drugiej kolejności najwięcej osób wykorzystuje komputer w poszukiwaniu informacji (15,1%) i rozrywce (14,8%). Nauka i kontakty są najrzadziej deklarowanymi celami wykorzystywania komputera i widocznie częściej są to cele drugorzędne. Strona 30

31 Odsetek osób pow. 16 roku życia Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Cele korzystanie z komputera w województwie opolskim w 2009 roku 26,3 22,6 18,7 5,2 10,4 14,8 17,4 8,3 11,5 18,1 13,2 4,9 30,7 15,1 15,6 cele korzystania (w pierwszej bądź drugiej kolejności) cele korzystania w drugiej kolejności cele korzystani w pierwszej kolejności praca nauka rozrywka kontakty informacje Wykres 23. Cele korzystania z komputera przez mieszkańców woj. opolskiego w 2009r. Jeśli porównamy województwo opolskie z całym krajem to w pierwszej kolejności w omawianym województwie deklarowane są cele związane z pracą, nauką i informacją. Nie są to jednak różnice znaczące. Znacznie rzadziej w opolskim komputer w pierwszej kolejności wykorzystywany jest do rozrywki (4,3 pkt. proc. różnicy) oraz nieznacznie rzadziej do kontaktów. Poszukiwanie informacji jest częściej deklarowanym celem drugorzędnym na obszarze całego kraju. Nauka i praca rzadziej wymieniane są w województwie opolskim jako cele drugorzędne (różnica powyżej 2 pkt. proc.) Cele korzystania z komputera 17,4 16,9 15,8 17,1 15,1 14,8 13,2 15,6 14,8 12,9 5,2 10,4 11,5 7,8 7,8 8,3 10,7 5,6 4,9 4,5 praca nauka rozrywka kontakty informacje : w pierwszej kolejności : w pierwszej kolejności : w drugiej kolejności Wykres 24. Cele korzystania z komputera przez mieszkańców woj. opolskiego Strona 31

32 3.3. Czynności wykonywane za pomocą komputera Do najpopularniejszych czynności wykonywanych za pomocą komputera w województwie opolskim należą: używanie wyszukiwarki internetowej (np. Google, Yahoo!) w celu znalezienia informacji 47,6%; przesyłanie a z załącznikami (np. dokumentami, plikami graficznymi) 38%, kopiowanie lub przenoszenie pliku albo folderu 35,7%, używanie polecenia kopiowania, wycinania i wklejania w celu powielenia lub przemieszczenia wybranych fragmentów dokumentu 32,7%. Jak widać dwie najpopularniejsze czynności związane są z korzystaniem z Internetu. Dwie pozostałe zaś z organizacją porządku w komputerze i podstawowymi czynnościami dot. zarządznia plikami. Czynności związane z Internetem bardzo się upowszechniły pomiędzy rokiem 2007 a W obu przypadkach wzrost odsetka wyniósł ponad 10 pkt. proc. W przypadku pozostałych dwóch czynności był znacznie niższy (2-4 pkt. proc.). Mieszkańcy województwa opolskiego nieznacznie rzadziej korzystając z podstawowych funkcji matematycznych w arkuszu kalkulacyjnym (różnica 2 pkt. proc.), kopiują lub przenoszą pliki albo foldery (różnica 2,1 pkt. proc.) kopiowanie lub przenoszenie pliku albo folderu 35,1 33,8 37,8 35,7 używanie polecenia kopiowania, wycinania i wklejania 31, ,4 32,7 w celu powielenia lub przemieszczenia wybranych fragmentów dokumentu wykorzystanie podstawowych funkcji 19,1 17, matematycznych w arkuszu kalkulacyjnym tworzenie elektronicznej prezentacji 11 9,7 13,6 13,2 instalowanie nowych urządzeń (np. drukarki, 19,4 20,3 23,4 23 modemu, skanera) przesyłanie a z załącznikami (np. dokumentami, 30,5 27,5 36,1 38 plikami graficznymi) używanie wyszukiwarki internetowej (np. Google, 38,7 37,1 47,4 47,7 Yahoo!) w celu znalezienia informacji tworzenie strony internetowej 6,3 6,6 6,6 6,2 pisanie programu komputerowego z użyciem języka 4 3,4 4,2 3,3 programowania Tabela 2. Czynności wykonywane za pomocą komputera przez mieszkańców woj. opolskiego Strona 32

33 3.4. Aktywność podejmowane w Internecie Systematyczny wzrost odsetka korzystających z Internetu skłania do przyjrzenia się aktywnością podejmowanym przez internautów. Jak już stwierdzono korzystanie z wyszukiwarek jest jedną z podstawowych aktywności w trakcie korzystania z komputera i odsetek osób deklarujących taką aktywność szybko wzrosła. Do najpopularniejszych aktywności związanych z Internetem wykonywanych często (w ostatnim tygodniu) należą: przeglądanie stron www 38%, sprawdzanie i wysyłanie poczty elektronicznej 34,1%, portale społecznościowe 28,5%, zbieranie materiałów potrzebnych do nauki i pracy 26,5%, korzystanie z komunikatorów umożliwiających rozmowy 25,6%. We wszystkich tych przypadkach w województwie opolskim odsetek wykonujących te czynności jest nieznacznie wyższy niż w całym kraju. Największy wzrost odsetka respondentów pomiędzy rokiem 2007 a 2009 zaobserwować można w następujących typach aktywności: przeglądanie stron www 11,1 pkt. proc, sprawdzanie i wysyłanie poczty elektronicznej 10,8 pkt. proc., zbieranie materiałów potrzebnych do nauki lub pracy 8 pkt. proc., korzystanie z komunikatorów umożliwiających rozmowy 8,3 pkt. proc. W obrębie kraju wzrost w tych kategoriach by mniejszy. Wyniósł w kolejności: 7,3 pkt. proc., 6,8 pkt. proc., 4,4 pkt. proc., 5,6 pkt. proc W O W O W O W O przeglądanie stron www 12,3 11,3 20,6 17,3 28,7 26, sprawdzanie i wysyłanie poczty 11,3 9, ,9 26,6 23,3 33,4 34,1 elektronicznej zbieranie materiałów potrzebnych do 10 8,8 15,9 14, ,5 25,4 26,5 nauki lub pracy korzystanie z komunikatorów 6,2 6,1 12,4 7,6 19,5 17,3 25,1 25,6 umożliwiających rozmowy uczestniczenie w czatach 3,8 3,1 4,4 2 5,1 5,1 7,1 8,3 słuchanie muzyki bądź radia przez 6,9 5,4 11,1 11,1 17,2 18 internet ściąganie darmowej muzyki i filmów 4,2 1,5 6 3,8 7,8 5,5 11,4 10,3 informacje ze stron instytucji 6,6 7,6 8,8 8 12,5 11,6 publicznych, urzędów ściąganie darmowego 4,2 1,5 4,8 3,7 6,8 5,7 9,9 9,6 oprogramowania telefonowanie przez Internet 3,5 3,5 8,7 9,6 12,2 12,5 Strona 33

34 korzystanie z banku przez Internet 2 0,2 4,5 2,7 10,7 10,1 17,1 17,5 kupowanie produktów przez Internet 1,4 3,1 2,3 5,8 4,5 9,2 10,2 uczestniczenie w grupach i w forach 2,7 1,2 2,6 1,9 5,3 4,9 8,1 7,2 dyskusyjnych granie w gry sieciowe przez Internet 2,3 1,9 4,1 3,4 6,5 7,1 9,6 8,8 czytanie gazety przez Internet 11,1 12,2 14,6 14,1 pobieranie i wypełnianie formularzy 3,2 3 4,9 3,3 7,9 5,6 urzędowych szukanie pracy, wysyłanie ofert 3,3 2 4,9 3,7 6,8 5,5 dotyczących zatrudnienia uczestniczenie w aukcjach 1,2 0,7 2,6 2,3 6,1 4,8 8,8 10,8 internetowych oglądnie telewizji przez Internet 2 1,9 4,3 3 6,6 5 portale społecznościowe 26,1 28,5 wideokonferencje 0,9 0,9 3,5 3,3 5,3 4 korzystanie z Internetu w domu w 5,6 4,3 9,2 8,9 12,4 12,7 celach zawodowych rezerwacja biletów 3,4 2,3 5,2 4,8 tworzenie lub modyfikowanie własnej 1,6 0,9 1,9 1,9 2,8 3 4,1 3,7 strony www uczestniczenie w kursach i 1,2 0,9 2,6 2,2 3,7 3,8 szkoleniach przez Internet twórczość własna w Internecie 1,3 1,2 2,7 2,9 3,7 3,8 W wszystkie województwa, O województwo opolskie Tabela 3. Aktywności mieszkańców woj. opolskiego w Internecie 3.5. Komunikacja przez Internet Mimo że kontakty nie są najczęściej podawanym celem korzystania z komputera, jeśli przyjrzymy się poszczególnym aktywnościom zajmują one bardzo wysokie pozycje. Wysyłanie i, korzystanie z komunikatorów, portale społecznościowe znajdują się wśród najczęściej wymienianych czynności. W każdym przypadku ponad jedna czwarta respondentów zadeklarowała, że podejmowała te aktywności w ostatnim okresie. Grupą, z którą najczęściej kontaktują się mieszkańcy województwa opolskiego za pomocą Internetu, są znajomi i przyjaciele 17,1%. Jest to o ponad 4 pkt. proc. mniej niż w skali kraju. Nieznacznie częściej niż we wszystkich województwach Internet wykorzystywany jest do kontaktów z rodziną: 15,4% o 1,2 pkt. proc. więcej niż w skali kraju. Niecałe 10% kontaktuje się za pomocą Internetu ze współpracownikami, 4% z osobami poznanymi przez Internet. Nie licząc osób poznanych przez Internet wzrost odsetka osób kontaktujących się za pomocą Internetu z poszczególnymi grupami systematycznie wzrastał. Strona 34

35 Odsetek osób pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Kontakty przez internet w ostatnim okresie 4 10,9 17,1 15, ,2 21,3 4,4 4,6 8,4 4,4 7,9 8,7 3,1 4,7 6,4 3,8 10,9 14,2 osoby poznane przez inernet znajomi, przyjaciele współpracownicy rodzina 3,9 5,1 4,2 8, Odsetek osób pow. 16 roku życia Wykres 25. Kontakty przez Internet w ostatnim okresie przez mieszkańców woj. opolskiego Mieszkańcy województwa opolskiego rzadziej spotykają się osobami poznanymi przez Internet. W 2009 odsetek ten wyniósł 6,6%, o 2,1 pkt. proc. mniej niż w skali kraju. Spotkanie z osobą poznaną przez internet ,4 5,3 7,7 7,4 8,7 6, Wykres 26. Spotkanie mieszkańców woj. opolskiego z osobą poznaną przez Internet Strona 35

36 3.6. Zapotrzebowanie na usługi publiczne dostępne drogą internetową Wraz ze wzrostem dostępności Internetu i upowszechnianiem się korzystania z niego wśród mieszkańców województwa opolskiego wzrasta zapotrzebowanie na dostarczanie usług publicznych za pośrednictwem Internetu. W niemalże wszystkich kategoriach (nie licząc innych spraw urzędowych) nastąpił wzrost osób chętnych do załatwiania ich w całości przez Internet. Do najpopularniejszych spraw, które respondenci chcieliby załatwiać wyłącznie przez Internet należą: dostęp do bibliotek publicznych 28,7% usługi związane ze zdrowiem 26,2%, deklaracje podatkowe 23,9%, rejestracja pojazdu 23,4%. Największy wzrost odsetka zwolenników możliwości załatwienia wszystkiego tylko za pośrednictwem Internetu pomiędzy rokiem 2007 a 2009 zaobserwować można w kategoriach: pozwolenie na budowę 11,1 pkt. proc., zapisywanie do żłobków, przedszkoli, szkół i szkół wyższych 9,5 pkt. proc., zmiana adresu zameldowania 8,5 pkt. proc., policja, straż miejska, prokuratura - zgłaszanie skarg i przestępstw 7,1 pkt. proc. Zwolenników możliwości częściowej informatyzacji, czyli dostępu do informacji i formularzy jest mniej niż osób, które preferują tradycyjne kanały, jak i zwolenników całkowitego wykorzystania Internetu. W większość przypadków tradycyjne formy mają nadal więcej zwolenników. Wyjątkami są tu trzy kategorie: pozwolenie na budowę, zapisywanie do żłobków, przedszkoli, szkół i szkół wyższych, załatwianie spraw urzędowych związanych z działalnością gospodarczą. Jeśli wziąć pod uwagę osoby, które przynajmniej częściowo chcą załatwiać pewne sprawy urzędowe przez Internet, do trzech powyżej wymienionych kategorii należy dołączyć: usługi urzędów pracy dotyczące ofert pracy, dostęp do bibliotek publicznych. Strona 36

37 Nie potrzebuję Internetu do załatwienia takiej sprawy Tylko informacje i formularze, następnie tradycyjnie Od początku do końca przez Internet Nie przewiduję załatwienia takiej sprawy Deklaracja podatkowe 51,4 46,2 7,8 7,3 22,7 23,9 16,9 22,4 Usługi urzędów pracy dotyczące ofert 29,3 24,1 8,4 7,6 17,2 18, ,7 pracy Sprawy związane z zasiłkami i 33,3 27,7 4,6 6,7 11,3 17,3 49,4 48,1 świadczeniami Sprawy dotyczące dokumentów 36,9 40,4 8,5 7 19,2 19,3 34,2 33,1 osobistych Rejestracja pojazdu 34,5 29 8,4 5,6 14,4 23,4 41,5 41,6 Pozwolenie na budowę 18 12,1 9 5,4 5,2 16,3 66,6 65,9 Policja, straż miejska, prokuratura - 25,4 35,5 7 5,6 11,8 18,9 54,7 39,9 zgłaszanie skarg i przestępstw Dostęp do bibliotek publicznych 31,5 32,1 3,8 5,7 26,5 28, ,3 Zamawianie i otrzymywanie zaświadczeń 33,3 35,4 4,2 5,1 21,2 23,2 21,5 35,9 lub odpisów stanu cywilnego Zapisywanie do żłobków, przedszkoli, 24,6 16,4 10,1 5,9 13,3 22,8 50,8 54,4 szkół i szkół wyższych Zmiana adresu zameldowania 28,9 24,3 5,8 5,1 11,3 19,8 52,8 49,9 Załatwianie spraw urzędowych 16,6 15,4 8,5 5,4 13,7 20,6 59,8 57,9 związanych z działalnością gospodarczą Usługi związane ze zdrowiem 44,1 45,5 11,3 9,1 25,4 26, ,7 Załatwienie spraw związanych z religią i 51 52,5 4,1 6,9 3,9 9,3 39,7 30,9 Kościołem Inne sprawy urzędowe 40,5 39,2 6,2 8,6 25,3 20,4 26,6 31,3 Tabela 4. Zapotrzebowanie na usługi publiczne dostępne drogą internetową w woj. opolskim 4. Korzystanie z komputera i Internetu przez niepełnosprawnych Osoby niepełnosprawne są w szczególny sposób zagrożone procesem wykluczenia cyfrowego. Zarówno na poziomie całego kraju, jak i województwa opolskiego odsetek korzystających z komputera wśród niepełnosprawnych jest dwukrotnie mniejszy. Sytuacja osób niepełnosprawnych w województwie opolskim jest pod tym względem nieznacznie gorsza. Zwrócić należy jednak uwagę na bardzo duży wzrost odsetka niepełnosprawnych użytkowników od roku Strona 37

38 Odsetek osób niepełnosprawnych pow. 16 roku życia Odsetek osób niepełnosprawnych pow. 16 roku życia Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim Korzystanie z komputera przez osoby niepełnosprawne ,4 21,8 16,8 14,9 16,1 9,1 4,7 3, Wykres 27. Korzystanie z komputera przez niepełnosprawnych mieszkańców woj. opolskiego Biorąc pod uwagę korzystanie z Internetu sytuacja osób niepełnosprawnych jest znacznie gorsza niż w przypadku korzystania z komputera. Różnica pomiędzy odsetkiem wszystkich korzystających a odsetkiem użytkowników niepełnosprawnych wynosi ponad 30 pkt. proc. odróżnia się od całego kraju pod tym względem. 4,5 pkt. proc mniej osób niepełnosprawnych korzysta tu przynajmniej sporadycznie z Internetu. Różnica ta powstała pomiędzy rokiem 2007 a 2009, kiedy w kraju nastąpił wzrost o 6,6 pkt. proc., a w województwie opolskim jedynie 0 2,3 pkt. proc. Przypomnieć należy, że w tym okresie odsetek użytkowników Internetu w opolskim wzrósł o 10 pkt. proc Korzystanie z internetu przez osoby niepełnosprawne 2,7 0 8,6 3,7 12,8 12,6 19, ,9 Wykres 28. Korzystanie z Internetu przez niepełnosprawnych mieszkańców woj. opolskiego Strona 38

39 5. Podstawowe wnioski diagnostyczne 1. Województwo opolskie pod względem odsetka użytkowników komputerów i Internetu nie odróżnia się w sposób widoczny od całego kraju. Mimo wcześniejszych wyraźniejszych różnic systematyczny wzrost od roku 2003 pozwolił je zniwelować. Jeśli wziąć jednak pod uwagę poszczególne województwa znajduje się ono na dalszych pozycjach (miejsce 10. w przypadku dostępności do Internetu w gospodarstwach domowych i 11. w przypadku odsetka użytkowników Internetu). Jest ono pod względem informatyzacji stosunkowo słabo rozwiniętym polskim województwem. 2. Ograniczenia finansowe dotyczące zakupu komputera czy podłączenia Internetu są w województwie opolskim mniejsze niż w skali całego kraju. Widać to zwłaszcza w przypadku komputerów, gdzie od 2003 roku więcej gospodarstw domowych w opolskim posiada ten sprzęt. Brak dostępu do Internetu wynika w większym stopniu z braku potrzeby, a ograniczenie finansowe i sprzętowe są znacznie mniejszą przeszkodą (choć nadal widoczną). 3. Przyglądając się poszczególnym grupom użytkowników stwierdzić można, że w województwie opolskim rzadziej niż w kraju z komputera korzystają osoby po 45 roku życia. W latach zmiana odsetka użytkowników w tych grupach wiekowych była ujemna bądź znacznie mniejsza niż w skali kraju. Podobną zależność można stwierdzić również w przypadku Internetu, przy czym dotyczy ona osób pomiędzy 35 a 44 rokiem życia, które korzystają z Internetu częściej niż wszyscy mieszkańcy województwa, ale rzadziej niż osoby w tym przedziale w całym kraju. Bardzo mały wzrost odsetka użytkowników bądź nawet spadek obserwować można we wszystkich grupach wiekowych po 45 roku życia. 4. W województwie opolskim szczególną rolę w procesie informatyzacji odgrywa główny ośrodek miejski, czyli Opole. Odsetek korzystających z komputera i Internetu jest tu większy niż w miastach z tej klasy miejscowości oraz większych ośrodkach miejskich w skali kraju. Lepszą niż w całym kraju sytuację można zaobserwować w miastach pomiędzy 20 a 100 tys. mieszkańców oraz na wsi. Nieznacznie gorzej wypadają najmniejsze ośrodki miejskie. 5. Podobnie jak w całym kraju korzystanie z komputerów i Internetu w ogromnym stopniu związane jest z wykształceniem. Bardzo ważnym zjawiskiem w opolskim jest dużo częstsze korzystanie z komputera i Internetu przez osoby z wykształceniem podstawowym bądź niższym (10,2 pkt. proc. w przypadku komputerów i 8,8 pkt. proc. różnicy w przypadku Internetu). 6. Sektor aktywności zawodowej bądź jej brak również w dużym stopniu powiązany jest z częstością korzystania z komputerów i Internetu. W województwie opolskim rzadziej niż w kraju z komputerów i Internetu korzystają pracownicy sektora publicznego. Pomiędzy rokiem 2007 a 2009 nastąpił ogromy wzrost odsetka prywatnych przedsiębiorców, którzy zadeklarowali korzystanie z komputera i Internetu. Pozytywnie na tle kraju wypadają niektóre grupy zagrożone procesem cyfrowego wykluczenia, jak rolnicy i renciści. W przypadku bezrobotnych odsetek korzystających z komputera zbliżony jest do odsetka w całym województwie. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę Internet sytuacja Strona 39

40 ta wygląda znacznie gorzej. Wśród innych osób biernych zawodowo stosunkowo mniej w porównaniu do kraju korzysta z komputera, ale różnicy tej nie widać w przypadku korzystania z Internetu. Grupą, która wypada najgorzej są emeryci. Mniej niż 13% z nich w województwie opolskim korzysta z komputer i jedynie 9% z Internetu (co ważne odsetek użytkowników w tej grupie w latach spadł). 7. W województwie opolskim możemy zaobserwować większą zależność w korzystaniu z komputera ze względu na płeć. Wynosi ona ponad 9 pkt. proc. Nie jest ona jednak już tak widoczna w przypadku Internetu 3 pkt. proc. 8. Zależność korzystania z komputerów i Internetu od dochodów w województwie opolskim jest specyficzna. Najczęściej z komputerów i Internetu korzystają osoby najbogatsze z 4. kwartyla dochodów. W przypadku pozostałych trzech kwartyli odsetek użytkowników jest niższy niż w całym województwie, jednak nie różnią się one w sposób znaczący pomiędzy sobą, jak ma się to w przypadku całego kraju. Co więcej, to nie osoby z pierwszego kwartyla dochodów korzystają z komputerów i Internetu najrzadziej, lecz z trzeciego w przypadku komputerów i drugiego w przypadku Internetu. Potwierdza to ograniczona rolę czynników finansowych, które pokazane zostały już wcześniej. 9. Do grup korzystających z komputerów i Internetu znacznie rzadziej zaliczyć należy również osoby niepełnosprawne. Odsetek korzystających z komputerów i Internetu jest tu dużo niższy (25-30 pkt. proc.). Jeśli chodzi o korzystanie z komputerów to osoby niepełnosprawne w województwie opolskim nie odróżniają się w znacznym stopniu od osób niepełnosprawnych w całym kraju, jednak nadal rzadziej korzystają z Internetu (różnica ponad 5 pkt. proc.). 10. Do najczęstszych celów korzystania z komputera zaliczyć należy poszukiwanie informacji i rozrywki. Jeśli rozbijemy je na cele pierwszorzędne i drugorzędne to komputer wykorzystywany jest głównie do pracy i poszukiwania informacji a w drugiej kolejności do rozrywki. 11. Główne aktywności wykonywane za pomocą komputera związane są w korzystaniem z Internetu (wyszukiwarki i e). Zyskały one na znaczeniu zwłaszcza po 2007 roku. Często wykonywane są również najprostsze czynności na plikach i folderach. Do najpopularniejszych aktywności związanych z samym Internetem zaliczyć należy przeglądanie stron www, pocztę elektroniczną, portale społecznościowe, zbieranie materiałów do nauki i pracy i korzystanie z komunikatorów. W tych obszarach można również zaobserwować największy wzrost pomiędzy rokiem 2007 a Internet jest również ważnym kanałem komunikacji. W przypadku województwa opolskiego są to głównie znajomi i przyjaciele oraz rodzina. 12. Wzrasta również popularność wykorzystania Internetu w usługach publicznych. Około ¼ mieszkańców województwa opolskiego chciałoby posiadać internetowy dostęp do bibliotek publicznych, załatwiać usługi związane ze zdrowiem, składać deklaracje podatkowe i rejestrować pojazdy. Mimo dużej popularności tradycyjnych kanałów załatwiania takich spraw, w niektórych przypadkach Internet jest popularniejszym rozwiązaniem (pozwolenie na budowę, zapisywanie do żłobków, przedszkoli, szkół i Strona 40

41 szkół wyższych oraz załatwianie spraw urzędowych związanych z działalnością gospodarczą). II. ROLA TELEINFORMATYKI W ROZWOJU REGIONÓW EUROPY Na inwestycje w rozwiązania teleinformatyczne 2, planowane w latach przeznaczono w Regionalnych Programach Operacyjnych kwotę euro, z czego na województwo opolskie przypada kwota Euro. W skali kraju alokacja środków w Narodowej Strategii Spójności na projekty wykorzystujące ICT wynosi ok. 15 mld złotych i jest drugą co do wielkości po inwestycjach drogowych. Powstaje zatem pytanie o efektywność i zwrot z tych inwestycji, czyli o skalę i zakres transformacyjnego wpływu teleinformatyki na rozwój polskich regionów, a w nich obszarów wiejskich, zajmujących ponad 93% powierzchni kraju. Pogląd o silnym wpływie inwestycji w teleinformatykę na rozwój gospodarczy i przemiany społeczne jest obecnie powszechnie akceptowany i przywoływany w dyskusjach przez polskie władze publiczne różnych szczebli, także na poziomie gmin wiejskich. Znajduje on potwierdzenie w ich decyzjach na temat finansowania projektów zapewniających dostęp do Internetu, udostępniających usługi publiczne świadczone drogą elektroniczną lub portale internetowe 3. Silne dowody wskazują na to, że same inwestycje w technologie informacyjno-komunikacyjne są niewystarczające do osiągnięcia przekształcających rezultatów - muszą im towarzyszyć inne zmiany: struktur, procesów, praktyk i postaw oraz sprzyjające środowisko. Obejmują one m. in. zmiany organizacyjne, wolę eksperymentowania, rozwój odpowiednich umiejętności, innowacyjność i skuteczne zarządzanie zmianą [TRANSFORM, 2008] Rozwinięte regiony UE stymulują inwestycjami w ICT rozwój swych wiodących branż gospodarki i wspomagają osiąganie strategicznych kierunków transformacji cywilizacyjnej. Praktyka inwestowania w e-rozwój skłania do podejmowania w każdym z regionów indywidualnej analizy uwarunkowań ekonomicznej i społecznej skuteczności inwestycji, w celu uniknięcia niebezpieczeństwa wydatkowania środków publicznych na nierentowne wdrożenia nieprowadzące do rzeczywistej modernizacji i transformacji. Istnieją liczne doświadczenia wskazujące na występowanie zewnątrz- lub wewnątrzregionalnych uwarunkowań, które podnoszą lub obniżają skuteczność wdrożeń ICT. W rezultacie, inwestycje tej samej wielkości lub o podobnym charakterze wywołują różne efekty zmiany lub skutkują wpływem transformacyjnym na zmiany w regionie o zróżnicowanej sile 4. 2 Teleinformatyka lub technologie komunikacji i informacji to synonim angielskiego terminu ICT information and communications technologies 3 Tematyka relacji między inwestycjami w ICT a rozwojem polskich regionów została omówiona szczegółowo w studium: Stowarzyszenie Miasta w Internecie, Stymulowanie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie zachodniopomorskim jako czynnik wzrostu gospodarczego w regionie, Szczecin, grudzień Por. G. Hughes, J. Assis, J. Cornford, K. Gareis, R. Richardson i M. Sokol, Analiza porównawcza i promowanie transformacyjnego wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w Strona 41

42 Warunkiem transformacyjnego wpływu inwestycji w ICT w skali regionalnej jest nie tylko wdrożenie (udostępnienie) rozwiązań teleinformatycznych, ale i zapewnienie absorpcji (przyswojenia) ICT przez potencjalnych użytkowników. Wymaga to zapewnienia odpowiednich instrumentów absorpcji, całkowicie odmiennych od twardych działań inwestycyjnych. Zdaniem ekspertów 5 dla zapewnienia wpływu inwestycji w teleinformatykę na rozwój regionalny konieczne jest zrównoważenie twardych inwestycji w rozwiązania ICT uruchomieniem przez władze województw i samorządy lokalne w znaczącej skali programów działań miękkich. Ich zakres to 6 : WIZJA proponowanie wiarygodnych i aktualizowanych wizji e-rozwoju regionu, w celu włączenia w dyskusję nad rozwojem społeczeństwa informacyjnego jak najszerszego spectrum mieszkańców, specjalistów i decydentów UCZENIE SIĘ podnoszenie poziomu kompetencji cyfrowych społeczeństwa regionu jako całości oraz kluczowych grup docelowych posiadających wpływ na dynamikę i jakość procesów transformacyjnych w regionie KAPITAŁ SPOŁECZNY budowanie i wzmacnianie kapitału społecznego regionu poprzez tworzenie sieci partnerskich PRZYWÓDZTWO zapewnienie zarówno silnego osobistego przywództwa regionalnych politycznych i społecznych liderów procesów e-rozwoju, jak i przywództwa kolektywnego (zespoły kierownicze) OTWARTOŚĆ zapewnienie warunków dla otwartości środowiska instytucjonalnego, która sprzyja włączaniu nowych pomysłów, debacie publicznej i podejmowaniu decyzji politycznych, a także warunków dla swobodnego przepływu osób, technologii i koncepcji spoza regionu 7. regionach Unii Europejskiej. Podsumowanie rezultatów projektu TRANSFORM. Wydanie polskie, Tarnów, sierpień Tamże, s.30 6 Na wsparcie winny składać się: utworzenie odpowiednich instytucji regionalnych, zapewnienie finansowania odpowiedniej wielkości, osobiste zaangażowanie liderów województw w promocję procesów alfabetyzacji cyfrowej, uruchomienie wymiany doświadczeń z regionami UE posiadającymi doświadczenie we zakresie realizacji programów edukacji cyfrowej oraz stworzenie systemu kształcenia dla specjalistów w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego na poziomie wyższym. 7 G. Hughes, J. Assis, J. Cornford, K. Gareis, R. Richardson i M. Sokol (2009), s. 35 Strona 42

43 Wobec wysokich nakładów na inwestycje teleinformatyczne, planowane w latach , we wszystkich polskich województwach, źródła przewagi konkurencyjnej regionu zlokalizowane są nie tyle we wdrażaniu projektów twardych, ile w dopełnieniu polityki e- rozwoju skutecznie realizowanymi przedsięwzięciami miękkimi. Brak strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionie lub jej dezaktualizacja w czasie zasadniczo utrudniają realizację polityk e-rozwoju województwa w oparciu o aktualną wiedzę, szczególnie na temat zdiagnozowanych w weryfikowalnych procedurach potrzeb mieszkańców. Na pierwszy plan zatem wysuwa się postulat opracowania j Agendy Cyfrowej regionalnego programu e-rozwoju na lata Jednym z istotnych elementów takiego programu winien stać się pakiet działań na rzecz e-rozwoju opolskiej wsi [SMWI, 2009] 1. Programy e-rozwoju a specyfika regionów Należy także zwrócić uwagę na duże możliwości transformacyjne, jakie niesie ze sobą inwestowanie w ICT na wsi. Zdaniem europejskich ekspertów: Paradoks w przypadku obszarów wiejskich w odniesieniu do technologii informacyjnokomunikacyjnych polega na tym, że regiony peryferyjne mają obecnie lepsze możliwości, (jeśli potrafią je wykorzystać) zniwelowania poprzez ICT w pewnym stopniu negatywnych skutków swojego położenia. I odwrotnie, sukces niektórych środowisk miejskich przynosi efekty odwrotne do zamierzonych, ponieważ stają się one coraz droższe, bardziej przeludnione i zanieczyszczone. Możliwość wspólnej pracy miast i ich wiejskiego zaplecza jest przekształcającym zastosowaniem, ICT, które zasługuje na poważniejsze traktowanie 8. Analizy podstawowych założeń polityk e-rozwoju województw wskazują, iż praktyka ich wdrażania w perspektywie roku 2013 nie różni się od doświadczeń poprzedniej pespektywy planowania strategicznego. Zapisy Regionalnych Programów Operacyjnych odnoszące czerpiących się do inicjatyw na rzecz społeczeństwa informacyjnego nie ukazują w sposób przejrzysty i zindywidualizowany regionalnych profilów e-rozwoju i nie wynikają z tożsamości społeczno-kulturowej województw. Zapisy RPO dotyczące rozwoju społeczeństwa informacyjnego w polskich regionach cechuje nadmiernie ogólny charakter, liczne wzajemne podobieństwa, analogie i bliskie zapożyczenia, a także nawiązywanie do priorytetów działania 1.5 ZPORR. Trudno zatem na ich podstawie wnioskować o wiodących kierunkach rozwoju, dominujących branżach gospodarki, czy uwarunkowaniach kulturowych regionów. Programy te są bardzo do siebie podobne, co odróżnia je od analogicznych dokumentów regionów UE15 i skutkować będzie brakiem zindywidualizowanych inicjatyw i oryginalnych projektów odzwierciedlających specyfikę regionalną. Co więcej ich zasadnicze założenia nie uwzględniają wyzwań cywilizacyjnych, innowacyjnych, społecznych oraz technologicznych lat (kiedy zakończą się wdrożenia projektów 8 Tamże, s. 26 Strona 43

44 teleinformatycznych), lecz odnoszą się do poziomu wiedzy o rozwoju społeczeństwa informacyjnego z lat , kiedy decydowano o kształcie dokumentów RPO. Wiedzy już znacząco zdezaktualizowanej, która nie powinna być podstawą o decyzjach rozwojowych. Województwo opolskie, podobnie jak sześć innych polskich regionów, nie posiada strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Oznacza to, iż realizacja polityki e-rozwoju odbywa się bez powiązania jej z wcześniejszą, otwartą debatą publiczną na temat wizji i priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz bez korelacji z różnymi politykami UE w tym zakresie. Trzeba jednak zwrócić uwagę na fakt, iż w województwach posiadających strategie e- rozwoju, praktyka wdrażania RPO i innych programów NSS na ogół nie została bezpośrednio powiązana z operacjonalizacją wdrażania strategii. Praktyka dwóch lat wdrażania RPO w Polsce wskazuje, iż brak takiego dokumentu na równi z obowiązującymi regulacjami prawnymi, jest zasadniczą Podstawowe problemy i bariery przeszkodą w horyzontalnej koordynacji wdrażania upowszechnienia tych technologii programów operacyjnych Narodowej Strategii Spójności, i zmniejszenia zjawiska takich jak PO Kapitał ludzki, PO Innowacyjna gospodarka cyfrowego podziału to nie brak oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Nie dostępu do komputerów i Internetu. Choć brak sprzętu wprowadzenie mechanizmów horyzontalnego zarządzania z kolei obniża zasadniczo jakość rezultatów osiąganych dzięki inwestycjom w technologie ICT. lub brak możliwości (technicznych i finansowych) założenia stałego łącza są istotne, to znacznie częściej barierami są przede wszystkim brak motywacji, wiedzy, a także umiejętności korzystania z komputerów i Internetu. [Diagnoza Społeczna 2009] Sprawdzonym instrumentem procesu uzgadniania i realizacji skoordynowanych programów regionalnych w Unii Europejskiej są międzysektorowe sieci współpracy (partnerstwa) oraz agendy cyfrowe (programy, plany). Zadaniem projektu OPSI jest zawiązanie takiego partnerstwa, przeprowadzenie debaty regionalnej i zaproponowanie wniosków oraz rekomendacji dla władz województwa. Strona 44

45 III. E-ROZWÓJ OPOLSKIEJ WSI: DIAGNOZA WARSZTATÓW PROJEKTU OPSI Główne wskaźniki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie opolskim sytuują region w środku lub nieco poniżej środka ogólnopolskiej stawki. Z Internetu korzysta 48, 9 % mieszkańców, co odpowiada pozycji w grupie województw Polski wschodniej. Podobny (40, 5%) jest odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu. Odsetek ten wzrósł w latach o blisko 15%, chociaż w tym czasie przyrost użytkowników Internetu osiągnął ok. 10%. Oznacza to, że nie wszyscy posiadacze domowego komputera z dostępem do sieci z niego korzystają. W Diagnozie społecznej dobitnie wykazano, że rozwój korzystania z Internetu przez mieszkańców jest tylko częściowo zależny od zwiększenia się dostępności Internetu w gospodarstwach domowych istnieją inne, niż związane z fizycznym dostępem, silnie oddziaływujące czynniki. Powodują one, iż podobny przyrost odsetka gospodarstw domowych, posiadających dostęp do Internetu, wywołuje silnie zróżnicowany efekt wzrostu odsetka użytkowników w różnych regionach (np. demograficzne, kulturowe, ekonomiczneanalizując wyniki prac badawczych przeprowadzonych podczas realizacji projektu OPSI należy stwierdzić że istnieją poważne przesłanki, aby postawić tezę, iż najsilniejszymi przeszkodami w korzystaniu z Internetu przez mieszkańców województwa opolskiego są podobnie jak w innych polskich regionach brak kompetencji, motywacji, umiejętności i potrzeb cechujący znaczną część mieszkańców województwa opolskiego. Czynnikiem ważnym z punktu widzenia mobilizacji samorządów lokalnych do działania na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest ich zdolność do samodzielnego podejmowania inicjatyw w tym zakresie, wynikająca z posiadanego potencjału endogenicznego. Zdolność tę mierzy na poziomie powiatów tzw. wskaźnik potencjału e-rozwoju. Im większa wartość wskaźnika - tym większa zdolność powiatów do przygotowywania programów i projektów e- rozwoju, ich finansowania i realizacji własnymi siłami. Rozkład wartości tego wskaźnika prezentuje rysunek nr 1: Rysunek 3. Mapa potencjału e-rozwoju województwa opolskiego [SMWI 2009] Niskie na ogół wartości wskaźnika cechujące powiaty woj. opolskiego wskazują na potrzebę organizacji systemu wsparcia dla oddolnych działań samorządów oraz koordynacji na poziomie regionalnym. Bez wsparcia samorządy i inni interesariusze e-rozwoju nie będą w stanie skorzystać z relatywnie niedużego potencjał do 9 Rada Monitoringu Społecznego, Diagnoza społeczna Warunki i jakość życia Polaków, raport, redakcja Janusz Czapiński i Tomasz Panek, Warszawa, 2009, s. 30. Rozdział dotyczący korzystania z technologii ICT przez Polaków opracował dr Dominik Batorski z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. Strona 45