Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download ""

Transkrypt

1

2

3

4

5

6

7 PAMITNIK OFICERA KONNEGO PUKU OWARDYI ZA CZASÓW W. KS. KONSTANTEGO. T PRZEDMOW PrOF. DR. STANISAWA SmOLKI. LWÓW NAKAD GUBRYNOWICZA I SCHMIDTA.

8 lf3c.z sr^3

9 SPIS ROZDZIAÓW. WSTP 1 ROZDZIA I. Moje przyjcie na ten wiat. Niedoszli ojcowie chrzestni. Lata 1812 i Koleestwo moje z Fawuszk, synem W. Ksicia Konstantego. Ksie Adam Czartoryski podejmuje si mego wychowania i edukacyi. Wyjazd do Krzemieca na Woy. Midzybórz, majtek ksicia Czartoryskiego. Czua i troskliwa opieka nademn p. Piotra Puchalskiego. Opis Krzemieca. Wspomnienia z tamecznego Liceum. Bunt wini w Krzemiecu. Przepowiednia koca wiata na rok ls21. Powrót do Polski. Pobieny opis Puaw ówczasowych. Przyjazd do Warszawy. Przesuwam si krótko przez Uniwersytet. Jestem nakonioc onierzem. Wspomnienie o Czarnomskim pukownik^i, dowódcy szkoy Podchorych jazdy naszej. Czem by ten zakad i jakie odda usugi kawaleryi wojska polskiego 5 ROZDZIA II. Pobieny pogld na sprawy nowo-ukonstytuowanego Królestwa Polskiego od roku Podzia statystyczny jego. Skad Senatu i Ciaa prawodawczego w roku Wymienienie wadz rzdowych. Wojsko polskie i jego dowódcy. -^ Administracya wojskowa. Umundurowanie i uzbrojenie wojska. Duch jego i powaanie mu oddawane 32 II Str.

10 VI EOZDZIA TIT. Zgon cesarza Aleksandra I. w Taganrogn. Jego testament polityczny i wskazanie nastpstwa tronu. Akt przysigi wojska polskiego cesarzowi Mikoajowi I. Obrzd pogrzebu Aleksandra odbyty, w Warszawie. Zgon generaa Zajczka, namiestnika w Królestwie. Sd o nim historyka Teodora Morawskiego. Akt egzekncyi wojskowej na majorze ukasiskim, spiskujcym przeciwko rzdowi. Sd sejmowy przeciwko innym politycznie skompromitowanym i ich wymienienie. Awans na oficera 55 Str, ROZDZIA IV. Ranek, poudnie i wieczór 29. listopada 1830 roku w Warszawie. Skad garnizonu w stolicy. Spisek odkryty, przyspiesza wybuch rewolucyi wojskowej. Alarm w koszarach konnego puku gwardyi polskiej. Puk wychodzi za Zote Krzye. Rekonesans jego z tego punktu do zamku królewskiego. Wiadomo, e to jest rewolucya przeciw rzdowi rossyjskiemu. Deputacya oficerów da, aby puk nie by czynnym przeciw powstacom. Niedostatek wiadomoci z Warszawy. Póniejszy przebieg rewolucyi. Ksi Konstanty zwalnia wojsko polskie od posuszestwa. Powrót konnego puku gwardyi do miasta. Straszna scena przed gmachem Banku polskiego. Narada i postanowienie oficerów puku w koszarach. Pogld na ulice Warszawy. Genera Chopicki ogasza si dyktatorem. Poddanie sio twierdzy Modlina. Konie cesarskiej stajni. Pierwsze wiadomoci, jak by prowadzony ruch rewolucyjny 05 ROZDZIA V. Szczegóowe opisanie dziaa wszystkich oddziaów wojsk polskich, zrewoltowanych w nocy 29. listopada. mier generaów, odmawiajcych przystpienia powstania. Ogólne uwagi nad brakiem ostronoci W. Ksicia Konstantego, posiadajcego dowody ju istniejcej zmowy. Bezprzykadna miao spiskowych rzucenia si w rewolucya. Duch onierza polskiego. Czy moga by rewolucya w swym zarodzie stumiona? Dlaczego polska konna gwardya nie naleaa do ruchu.. 90 ROZDZIA VI. Co si dziao w nocy 29. listopada i dni nastpnych w Alei Mokotowskiej i pod Ujazdowem. Dziaania Wadysawa Zamoyskiego, adjutanta W. Ksicia. Rada generaa Potockiego, podana W. Ksiciu. do

11 VII -lego odpowied. Zamoyski zbiera czonków Rady administracyjnej. Depiitacya jej do W. Ksicia. Rada wydaje dwie proklanuicye do wojska i ludu Warszawy. Odpis wierzytelny gówniejszej. Zamoyski da od cesarzowicza ogoszenia niepodlegoci I^lski. Co odpowiedzia? Ojciec mój gubernatorem Warszawy. Genera Chopicki zjawia si. Generaowie rossyjscy radz lisiciu uderzy na Warszaw. Powtórna deputacya Rady do W. lisicia. Co wyjednano i co postanom^iono? Klub zbrojny rewolucyjny. Jego dania Radzie przedstawione. Deklaracya W. lisicia. Deputacya Rady do Chopickiego, oddajca mu naczelne dowództwo wojska. Chopicki ogasza si dyktatorem. Ocenienie dziaa Zamoyskiego. Opis osobistoci W. Ksicia Konstantego. Rys jego charakteru. Anegdoty o nim. Wojska ross3'jskie powinny byy by rozbrojone. Czy mona byo to dokona? Korzyci, jakie odniosaby rewolucya z ich rozbrojenia. Sabo i wahania si Rady administracyjnej i przybranych kierowników rewoiuc}'jnego rzdu 112 ROZDZIA VII. Rewolucye francuska i belgijska r Cesarz Mikoaj zamierza i umierza te powstania. Wojsko polskie otrzymuje rozkaz przejcia na stop wojenn. Ustp uwag z tego powodu z historyi Teodora Morawskiego. Rzd tymczasowy w Warszawie. Chopicki dyktatorem. Sd o nim Morawskiego. Proklaraacya dyktatora do narodu. Formac3'a si wojskowych powstania. Genera Szembek. Regimentarze wojskowi. Zbrojenie si narodu. Opinia ogólna da, aby wkroczy na Litw. Misya Lubeckiogo i Jezierskiego do Petersburga. Groby cesarza Mikoaja. Chopicki odkrywa si z swem usposobieniem. Sejm uznaje powstanie za narodowe. Nasi agenci dyplomatyczni. Skad rzdu tymczasowego. Manifest cesarza. Wiadomoci z Petersburga. Smutna kolizya dyktatora z czonkami Rzdu. Chopicki usuwa si ód wszelkiego Str. dziaania. Ksi Micha Radziwi obrany naczelnym wodzem wojska. Pierwsi kosynierzy z Krakowskiego. Nie ma Mikoaja! Mowa ksicia Czartoryskiego jako prezesa Rzdu narodowego. Uwagi nad ni. Hod oddany jego pamici. Legiony polskie w Poznaskiem i Galicyi. Koniec. miesica stycznia 1831 roku. 131

12 VIII EOZDZTA Vni. Co zawiera w sobie wyraz wojna"? Wymarsz mego puku z Warszawy. Smutne wiadomoci ze stolicy. Przyjcie wysaców do puku w Putusku. Zaoenie opisu wojny roku Marsz do Wykowa. Eozoenie wojsk naszych. Dowódca wysya mnie po wiadomoci na granic do Ciechanowa. Jak postpiem. I^owtórny marsz do tego miasta z oddziaem. Wkroczenie Rossyan do Królestwa. Pierwsze spotkania i potyczki zwyciskie pod Stoczkiem i Dobrem. rodek i skrzyda wojsk naszych cofaj si ku Warszawie. Noc spdzona z dnia 18. na 19. lutego, na polach pod Wawrem. Opowieci przy ognisku obozowem. Wigilia bitwy. Krajobraz jej pooenia. Antoni Dobrzelewski, oficer^ artyleryi. Bitwa pod Wawrem. Pi dni przerwy boju. Krytyka rozporzdze sztabu gównego polskiego. Potyczka pod Now Wsi. Opis bitwy pod Grrochowem. Mordercza waka o lasek Olszyny i jego obrona. Genera Zymirski zabity. Chopicki ranny. Genera Krukowiecki pod Bia k. Atak kirysyerów rossyjskich na nasz rodek i ich zgromienie. Wojsko polskie w nocy na 26. lutego opuszcza plac boju. Zaoga ufortyfikowanej Pragi. Genera Skrzynecki mianowany naczelnym wodzem przez Sejm. Feldmarszaek Dybicz crfa si z gówn sw armi z pod Warszawy. Bior udzia w korpusie partyzanckim Co z tego wyniko 144 ROZDZIA IX. Wielkie zwyciztwo i rozbicie korpusów Gejsmara i Rosena 31. marca. Atak puku 2. strzelców konnych i jego dowódca pukownik Czarnomski. Potyczka pod Domaniewicami. Wojsko polskie forsuje przepraw przez rzek Kostrzyn. Bitwa wygrana pod Iganiami 10 kwietnia. Niedoztwo generaa Stryjeskiego osabia jej skutki. Pomnik kapitana Hipolita Stokowskiego, polegego pod Iganiami. Urywek wiersza Godebskiego. Bitwa pod Wronowem i Kamierzem. Korzyci odniesione przez generaa Umiskiego. Powstanie na Litwie. Rze Oszmiany. ~ Nieczynno naczelnego wodza. Moje odznaczenie si pod wsi Trzebucz na nocnym podjedzie. Chlubne za powrotem przyjcie w puku. Obraz i widok obozu. Uwagi. Naczelny wódz ozdabia mnie krzyem wojskowym polskim. Zajcie z korpusem oficerów 3. puku strzelców pieszych zgo- Str.

13 IX dnie zakoczone. (leiicnil Dwernicki wpdzony z swcm wojskiem do Galicyi anstryackiej. rulkowiiik Róycki. 170 liozdzla X. Stagnacya w operacyach wojennych z winy wodza naczelnego. Wyprawa na gwardye rossyjskie. Korpus generaa ubieskiego idzie pod Nur. Puk nasz rozbija saperów gwardyi, strzegcych mostu na Bugu. mier kapitana Skarszewskiego w tej rozprawie. Stanowiska gwardyj rossyjskich. Dembiski bije Sakena i zdobywa most na Narwi pod Ostrok. Chybiona wyprawa na gwardye. Potyczka korpusu ubieskiego pod Nurem. Korpus ten w nocy otoczony, przerzyna si przez rodek Rossyan. Cige jego potyczki w marszu do Ostroki. Miejcowo bitwy pod Ostrok. Bitwa. Atak naszej artyleryi prowadzony przez generaa Bema, na grenadyerów Szachowskiego. Moja krytyka prowadzenia tej bitwy, Odcicie dywizyi Grieguda i pochód jego przymusowy na Litw. Ustpy ra3'ch zda wojskowych. Puk odnawia si po swych stratach, kosztem ofiar onierzy. Kolega Miosz. Dziaania generaów Chapowskiego i Gieguda na Litwie. Prusy ubocznie pomagaj wojskom rossyjskim. Wypis z dziea Teodora Morawskiego, objaniajcy kolizye Skrzyneckiego z Rzdem narodowym, Sejmem i podwadnymi generaami, Uwagi nad nim. Niestosowno stosunków Lelewela z Rzdem i Klubem patryotycznym. Wyprawa na korpus Riidigera pod generaem Jankowskim i przyczyny jej niepowodzenia. Ja w obec generaa Bukowskiego. Wrzenie umysów w Warszawie. Generaowie Jankowski, Bukowski, Hurtig, Saacki aresztowani 206 ROZDZIA Xl, Feldmarszaek Paskiewicz obejmuje dowództwo wojsk rossyjskich. Postanawia przeby Wis pod sam granic prusk. Pomoc mu udzielona przez Prusaków. Skrzynecki zaniedbuje broni tej przeprawy. Dziaania generaa Gieguda na Litwie, która powstaa. Wilno nie wzite przez jego opieszao. Przegrana pod Ponarami, Róycki w pomoc mu posany. W Królestwie Chrzanowski zwycia Goowina pod Miskiem i Kauszynem. Dywizya generaa Milberga w Pockiem. Potyczka pod Raciem. Paskiewicz przechodzi Wis pod Ciechocinkiem, Na Litwie korpus Gieguda rozdziela si na oddziay, Giegud i Chapowski wpdzeni Str.

14 X do Frus. Zamordowanie pierwszego. W Królestwie oburzenie i skargi na Skrzyneckiego. Burzliwa rada wojenna. Póne ale pomylne wiadomoci od Legacyi paryskiej. Liczba wojsk naszych pod Warszaw. Opis jej zewntrznej i wewntrznej obrony. Dembiski przyprowadza onierza z Litwy. Nasz partyzant, Wincenty Jurewicz Gfedrol i jego wydanie przez zdrad pod Radomiem. Skrzynecki i inni dowódcy, ukady z Moskw za jedyny ratunek uwaaj. Rzd * i ludno Warszawy na nie nie pozwala. Delegacya sejmowa w obozie. Dembiski naczelnym wodzem. Postpienie generaa Sierawskiego wobec tych wypadków. Uwagi. Posdzenia zdrady. Dzie i noc 15. sierpnia i opis morderstw zdrajców i szpiegów przez lud warszawski spenionych. Uwagi 242 ROZDZIA Xn. Wojska rossyjskie ze wszech stron otaczaj W^arszaw. Wojsko polskie bez wodza. Zatargi w onie Rzdu narodowego. Wichrzenia Klubu patryotycznego. Lista proskrypcyjna. (jenera Krukowiecki prezesem Rzdu. Rekonesans pukownika Le Gallois i jego wzicie przez Rossyan. Liczebna ilo wojska polskiego. Rada wojenna 19. sierpnia i jej postanowienie. Korpus generaa Ramorino wychodzi w Podlaskie. Jazda ubieskiego za Modlin. Nieposuszestwo moje yczeniom ojca, odmienia zupenie przyszy kierunek mego y- cia. Zwycizkie dziaania Ramoriny. Jak zakrelono obron Warszawy? Parlamentarz rossj^jski genera Dannenberg i jego rozmowa z 1'rdzyskim. Obietnice jego i groby. Rzd narodowy pierwszym nie wierzy, drugich si nie obawia. Zlecenie posane Ramorinie, by wraca pod stolic. Szturm Warszawy. Uchybienie generaa Bema. Szturm szaca Woli i jego wzicie, oraz bohaterska mier generaa Sowiskiego. Krukowiecki jest za ukadami. Prdzyski jako parlamentarz. Widzenie si Krukowieckiego z Paskiewiczem. Zdanie sprawy przed Sejmem Prdzyskiego. Sejm sio chwieje w swych postanowieniach. Drugi szturm na Warszaw. Prdzyski znów jedzie do obozu Rossyan, Tch wybiegi pi'zy ukadach. Genera Borg w Warszawie. Krukowiecki swym listem bez upowanienia Sejmu, zdaje si na ask cesarza. Sejm odbiera mu prezydentur Rzdu Wojsko cofa si na Prag. Warszawa oddana warunkowo Rossyanom. Pochód wojska Str.

15 XI polskiego na Modlin, a za nim thiinii ludzi rónego stanu. Uwagi, zdania i opisy 266 ROZDZIA XIII. Podpisanie kapitulacji Warszawy na Pradze. Rossyanie na wstpie ami warunki umowy. Genera Rybiski pod Modlinem mianowany naczelnym wodzem. Rzd i Sejm gromadzi si w Zakroczymiu. Zliczenie wojsk polskich. Straty Rossyan w szturmie Warszawy. Brak wszystkich potrzeb w wojsku naszem. Genera Ramorino nie czy si z wojskiem, jak mu to rozkazano. 18. wrzenia skada bro w Galicyi ze swym korpusem. Dyplomacya zagraniczna milczy. Rossyanie otaczaj wojsko Rybiskiego, Zmowa nocna oficerów nie dochodzi do skutku. Przekroczenie granicy pruskiej i zoenie broni. Kwarantanna przymusowa pod Brodnic. Marsz rozbrojonych wojsk ku Gdaskowi. Moja kwatera na uawach w kolonii Miigenhall. Rodzina niemiecka. Mojar choroba. Ogólny opis Gdaska. Propozycya mego gospodarza, oddania mi rki jedynej swej córki. Stryj mój Sabin. Deklaracya oficerów naszego puku, posana cesarzowi Mikoajowi, proszca o amnesty i pozwolenie powrotu do Polski. Moje w tym wzgldzie postanowienie ROZDZIA XIV. Rzut oka na przeszo Królestwa Polskiego od roku 1815 do 1830 wcznie. Polityka cesarza Aleksandra T. Uwagi nad artykuem Kongresu Wiedeskiego, dotyczcym Królestwa Polskiego. Uwagi nad rzdami jego. Jak pojmowa naley akt koronacyjny cesarza Mikoaja na króla polskiego? Czy byo na czasie powstanie roku 1830? Zdanie Alfonsa de Laraartine. Wzmianki o ksiciu Czartoryskim, generaach: Chopickim, Skrzyneckim, Prdzyskira, Chrzanowskim, Krukowieckim, Bemie, Szembeku, pukowniku Zielonce, Lelewelu. Czy waciwym by projekt wkroczenia do Litwy? Treciwy przebieg wojny r oraz dowodzenia, e Polska moga Rossyan zwyciy 287 ROZDZIA XV. Dalszy cig pobytu pod Gdaskiem. Ja i Malchen. Cesarz Mikoaj udziela amnestyi pukowi i pozwala wróci oficerom do kraju. Przybycie do granic Polski. Bal prusko-rossyjski. Podró. Zajcie z onierzami rossyjskimi w Raciu. Przybycie do Radomia. Co nastpio w Królestwie od chwili pod- Str.

16 XII dania sie Warszawy. Cesarz udziela doywotniego zasiku oficerom polslcira. Stryj mój Sabin i jego zona. Jak mnie przyjli w swym majtku? Ludwik Lewiski. Odjazd do Radomia i zawizane w tem miecie oraz w okolicach stosunki. Rzd rossyjski ofiaruje mi sub wojskow. Dla jakich powodów odmówiem. Krótki rys nastpnego ycia mego. Zakoczenie Pamitnika 315 Str.

17 WSTP, Xa wiosn 1882 r. poznaem sie z. p. autorem niniejszego ])amitnika. Z wiejskiego zacisza pod Piotrkowem przyby na ówczas do Krakowa, pragnc u schyku ycia odwiey tu wspomnienia modoci, stare wspomnienia z przed lat przeszo czterdziestu. Przywioda go tu take myl o wydaniu tego pamitnika; pracowa nad nim bowiem cae ycie, pieci si nim z uczuciem starego onierza, który na tych kartach zoy wspomnienia naj- ]»ikniejszyeh chwil swojego ycia, wic spieszno mu byo zabezpieczy los tego ukochanego dziecka, pomimo czerstwego jeszcze zdrowia w staroci, jakby w jakiem przeczuciu bliskiego ju koca. Dawne w^spomnienia wizay go prawie z murami ICrakowa, nie z ludmi. Bo chocia tu si urodzi, przyszed na wiat jakby na popasie onierskim, gdy los na chwil w pamitnym roku 1809, rzuci by do Krakowa jego ojca, dawnego legionist, naówczas pukownika a póniejszego generaa wojsk polskich. adne wzy blisze nie czyy go zatem z miastem rodzinnem ; wspomnienia, które go tu cigny, datoway si z dwukrotnego pobytu w Krakowie po upadku listopadowego powstania. Wówczas genera Sierawski bawi w Paryu na emigracyi, zostawiwszy on i dzieci w^ kraju; pani generaowa za, pozbawiona nagle rodków utrzymania, zaoya w Krakowie pensyonat, który wkrótce nabra zasuonego rozgosu, dziki zwaszcza zabiegom jej córki, panny Heleny Sierawskiej, wdzicznie do dzi dnia Pamitnik Napoleona Sicrawskiego.. 1

18 2 wspominanej jdrzez niejedn yjc jeszcze wychowank tego zakadu. U matki zatem bawi podówczas w Krakowie po dwakroó mody oficer, wykolejony z zawodu, do którego z dziedziczn namitnoci by przywizany, nie mogc si jeszcze opamita po wieej katastrofie narodowej, rozgldajc si naokó, co pocz z miodem yciem, które pchn trzeba byo na nowe tory. Tu w domu matki, pozna jej wychowank a przysz swoj on Mio ku niej staa si dla onierza zamanego narodowem nieszczciem, siln dwigni do rozpoczcia nowego ycia, do pogodzenia si z yciem przez zamian zwichnitych rycerskich natchnie i nadziei na mudn prac dla chleba. Kraków mia jeszcze dla starca nad grobem rzewny urok kolebki tego uczucia, jak do ostatniego tchnienia nie zatara si w nim ywa, pena mioci pami tej ukochanej, do której tskni przez cae ycie, straciwszy j w siódmym roku po lubie. Z Krakowem wizao go take wspomnienie siostry, owego ducha opiekuczego rodziny, owej jak jego i innych wspomnienia wiadcz niepospolitej kobiety, któr, mod, pikn, i przez wszystkich kochan, pochow^a tu w r na cmentarzu krakowskim. Pamitkom wic Krakowa, murom jego i wspomnieniom dawno zmarych drogich osób powicone byy te odwiedziny po 42 latach, ta prawdziwa pielgrzymka, o której starzec marzy od dawna, skadajc na jej cel mozolnie drobne oszczdnoci, pielgrzymka tem bardziej rozrzewniajca, im trudniej mu byo zdoby si na t podró. Z ludzi znalaz tylko jednego starego druha, towarzysza broni w gwardyi strzelców konnych za ksicia Konstantego i w r i rodzin, pozosta po drugim starym przyjacielu, moim. p. teciu Józefie Kremerze, którego pami chowa tak wdzicznie, jak wogóle umia ludzi kocia i pamita. Nikogo z nas nie zna i nam by nieznany, ale przeniós przyja swoj na dom prz3^jaciela i przylgn do nas tak w tym krótkim czasie, który z nami przepdzi, e cho póno poznany i niedugo znany, nierycho si zatrze w pamici. W rok po tej pielgrzymce do Krakowa, poegna si stary onierz z tym wiatem w 74 roku ycia, 19. sierpnia 1883 r., krótko przed mierci pisa jeszcze do mnie, siln chorob zamany, powierzajc mojej opiece los swego. pamitnika. Z prostot

19 i skromnoci, która go cechowaa na kadym kroku, upowani mnie do poczynienia poprawek, skróce i opuszcze, jakiebym uwaa za stosowne. Skorzystaem z tego pozwolenia o tyle, i w pierwszych rozdziaach wykreliem kilka obszerniejszycti ustpów o wojnach Napoleoskich, które opieray si przewanie na znanych ródach, nie za na osobistych wspomnieniach autora. Stary onie)"z, zwaszcza u schyku ycia, w zaciszu wiejskiem przebywajc, duo bawi sie piórem. Majc jednak, w pó wieku po chrzcie bojowym, odby chrzest literacki i wystpi po raz pierwszy w szranki pimienniczego zawodu, lka si, czy praca jego nie potrzebuje literackiego wygadzenia, czy mu nie wypada prosi na chrzestnego ojca modszego duo ale dowiadczeszego na tern polu przyjaciela. Od usugi takiej nie bybym si z pewnoci uchyla, gdybym uw^aa, e jest potrzebna, a nie obawia si, i w-iccej z pewnoci mógbym popsu, nili naprawi. Mam za Avszelk nadziej, e t wstrzemiliwoci zjednam sobie uznanie askawego czytelnika, który w tych wspomnieniacli starego onierza, takich wanie, jakie wyszy z pod jego pióra, znajdzie wszystko, czego si szuka w najlepszych pamitnikach. Sumienno i dokadno w opisie, zwaszcza tych spraw, w których bra udzia czynny ; jdrny i prosty wykad, przejrzyste ugrupowanie; styl biirwny i peen ycia, ilekro autor dotyka wspomnie, które ca istot jego wstrzsaj i przenosz w ubiege lata; oto zalety, które tej ksice w-ród pamitników o r zjednaj poczesne miejsce. A przytem wszystkiem, trzewy, o jasnym umyle wiadczcy sd autora, zasuguje na praw'dziwe uznanie. Gdzie o chwale wojennej pisze, na któr patrzy i z orem w rku pracowa, tam zna, jak silnie bio mu gorce, zacne serce przy kreleniu tych wspomnie, jak kade drgnienie nerwów z odlegoci lat pidziesiciu wtórowao dwikom bojowej pobudki, przed poom wieku przebrzmiaej. Ale nie mci to w nim sdu, gdy spogldajc na dugie lat pasmo, ocenia spokojnie minione dzieje, z któremi zrós si na zaw^sze, których wspomnieniem karmi si i podnosi przez cae ycie. Zdanie jego o wielu ludziach i wypadkacli ówczesnych, jak w kadym pamitniku, nie zawsze wolne od uprzedze, czsto jest trafne i wytrawne, zwtkle wyrozumiae a w kadym razie z silnego przekonania pynie; sd ogólny o powstaniu r. 1830, jak na starego 1*

20 onierza, yjcego wspomnieniami tej wojny, niezwykle trzewy i rozumny. Oddaj wic depozyt zmarego autora w rce czytelnika, z tern przewiadczeniem, i szanowni nakadcy dobr usug oddaj naszemu pimiennictwu, podejmujc si wydania tej ksiki, w ciwili, dla publikacyj tego rodzaju tak mao korzystnej. Ciciaem poprzedzi ten pamitnik obszerniejsz przedmow, a Av niej da wizerunek. p. autora, którego kady musia pokocha, kto si zbliy do niego; pragnem pamici jego odda t skromn usug. Ale sdz, e sam pamitnik wierniej go odmaluje, ni obca rka, a zwaszcza ostatnie karty tej ksiki, takie rzewne a tak pene prostoty, zdobd mu wicej serca u kadego, kto te wspomnienia wemie do rki, ni jakakolwiek charakterystyka u wstpu przeczytana. Stanislaic Smolka m. p.

21 EOZDZIA I. Moje przyjcie na ten wiat. Niedoszli ojcowie chrzestni. Lata 1812 i Koleestwo moje z Pawnszk, synem W. Ksicia Konstantego. Ksie Adam Czartoryski podejmnje si mego wychowania i ednkacyi. Wyjazd do Krzemieca na Woy. Midz}'- bórz, majtek ksicia Czartoryskiego. Czna i troskliwa opieka nademn p. Piotra Puchalskiego. Opis Krzemieca. Wspomnienia z tamecznego Liceum, Bunt wini w Krzemiecu. Przepowiednia koca Aviata na rok Powrót do Polski. Pobieny opis Puaw ówczasowych. Przyjazd do Warszawy. Przesuwam sio krótko przez Uniwersytet. Jestem nakoniec onierzem. Wspomnienie o Czarnomskim pukowniku, dowódcy szkoy Podchorych Jazdy naszej. Czem by ten zakad i jakie odda usugi kawaleryi wojska polskiego. Lh-odziem si w Krakowie dnia 17. wrzenia 1809 roku, z ojca Jana Kantego Juliana trzech imion Sierawskiego, ówczasowego pukownika, dowódcy 6. puku piecioty wojsk Ksistwa Warszawskiego, kawalera krzya wojskowego polskiego oraz Legii honorowej francuskiej i Elbiety z Dietrichów, córki Marszaka dworu króla Maksymiliana Bawarskiego. Urodziem si, mówi, W'Olnym czowiekiem, wród najpikniejszyci dni istnienia Ksistw^a. Wojna r ciwalebnie dla ora polskiego skoczona, Kraków oswobodzony, cz znaczna Galicyi z Wieliczk przyczona. Sowem: nad kolebk ycia mego i nad jego

22 zaraniem, pogodne soce wiecio a matka moja, powiwszy mowi pierworodnego, a tyle podanego syna, spenia wszystkie jego yczenia. Przyszedem na wiat na Kanonnej ulicy, w obszernej kuryi kanonika Bystrzanowskiego, gdzie mój ojciec mia kwater. Dat i godzin mego urodzenia zapisa na odrzwiach sypialnego pokoju mej matki, i ten napis wasnorczny ojca widziaem w r. 1836, kiedym Kraków odwiedzi, na tern samem miejscu, tyle go uszanowano. Mia mi trzyma do chrztu ksi Antoni Sukowski, potem dopomina si o to ksi Adam Czartoryski nie przyszy jednak do skutku zamiary znakomitych tych osób, bo ich oddalenie temu przeszkodzio. Stano na tem, e ojcem chrzestnym mia by Komiski, brat stryjeczny mej babki, waciciel piknego majtku w Hrubieszowskiem, kawaler obiecujcy zapisa dobra swemu chrzeniakowi, ale i to si nie spenio wic trzyma mnie do chrztu dziad mój Antoni Sierawski z on chrzci biskup Gawroski - metryka zoona w kociele Wszystkich witych w Krakowie. A ów Komiski, rozalony zawodem, majtek swój Saworzno, w braku sukcesorów, zapisa imiennikowi swemu, oficerowi naszych uanów. Mogem by bogatym. Tym to sposobem, ranek mego ycia by jasny i pogodny... Wieczór za obecny chmurny i ciemny. Tak to bywa na tym wiecie. Dano mi mamk, Czeszk rodem bya to kolos nie kobieta, o piersiach jak u mitologicznej Latony wygldaem wic jak pczek. Halszka karmia mnie cae dwa lata, potem wysza za m za grenadyera z puku mego ojca jako wiwandyerka posza na wojn r i biedna w przeprawie Berezyny od kuli armatniej zgina. Kok 1812 przebyem z matk w Warszawie ; w 1813, gdy pojechaa do Bawaryi, zostawiono mnie we wsi Stawnie pod Radomiem. Tu ju nieco pamitam przechód wojsk rossyjskich do Saksonii, mianowicie prawdziwego kamuka, z koczanem strza na plecach, z paskim nosem i skonemi oczami, dano mu wódki, chleba i odszed spokojnie. Od koca 1814 do 1817 r. znów przepdziem modziutki wiek w Warszawie, a potem w twierdzy Modlinie; wreszcie roku 1818 wrócilimy do naszej stolicy. Guwernerem miaem Francuza pana Gerard, walny to b^-

23 miody czowiek odby kampanie francuska r jako ochotnik, bit sie pod Waterloo, cesarz byt jego ideaem. Nauczy mnie Marsylianki i nieraz zdaa od ludzi piewalimy te pie. Mia on zajcie z W. Ksiciem Konstantym, - nie zdj kapelusza przed nim w alejach, i odsiedzia za to 24 godzin na odwachu. Ksie mia syna z Joani Prydryks... nosi imi Pawuszka. W krótkim czasie ask, któremi obsypywa mego ojca, i tak cisej z nim zayoci, dowiedziawszy si, e jestem rówienikiem Pawuszki, zleci mnie przywie do Briihlowskiego paacu, tamemy sie poznali kontent by Ksi, em by ubrany w grenadyerskim mundurze, kaza zaraz zrobi mundur gwardyi woyskiego puku. W paacu Brtihlowskim doskonale bawilimy si tysicznemi zabawkami. prócz tego rossyjski grenadyer uczy nas maszerowa, ma broni musztrowa, dobosz znów bbni. akoci byo do zbytku, czasem W. Ksi za uszy wytarga, godzc nasze sprzeczki niby artami, a chocia bolao, umiaem zamilcze. W domu te miaem same wojskowe zabawki, mnóstwo konnych i pieszych cynowych onierzy, cay arsena maej broni. Ordynansi ojca, starzy onierze, ustawiali mi szeregi na posadzce staczalimy bitwy, wyprawialimy podjazdy. Wieczorem za, gdy zeszli si oficerowie do ojca, na wykad taktyki i regulaminu wojskowego, wkrcaem si zawsze do pokoju i nadsuchiwaem z uwag tak dalece, em rozumia i pojmowa zasady manewrów i te potem oowianymi onierzami wykonywaem. Wzrastaem wic w otoczeniu onierzy i oficerów, mundur by jedynem mem ubraniem, bro zabawk na odgos bl)nów lub muzyki wojskowej, serce mi drgao z rozkoszy ale to wszystko naleao przerwa, dla rozpoczcia prawidowego nauk. Ksi Adam Czartoryski tyle wyjedna, e mu ojciec mnie odda, odprowadzi do Puaw, uciska, ucaowa, a pan Puchalski, generalny plenipotent i administrator dóbr Ksicia, zabra mnie i wywióz na Podole. Byo paczu z mej strony co nie miara, bom mia dopiero rok dziewity ycia ; kazano, pojechaem. Podróowalimy poczt wygodnym powozem na uck i Dubno, zatrzymalimy si w Krzemiecu. Któ nie sysza

24 o nim i jego sawnem niegdy Liceum? ale póniej opis jego zamieszcz. P. Puchalski zaprowadzi mnie do profesora literatury greckiej i aciskiej Jurkowskiego, po naradzeniu si postanowiono, e u niego mieszka bd i do miejscowych szkó uczszcza, abym si za przygotowa do egzaminu, ugodzono korepetytora pana Nielepca, czowieka dojrzaego i z tym pojechalimy do Midzyborza, dóbr ksicia Czartoryskiego, a gównie do folwarku Stawnica, gdzie zamieszkiwa p. Puchalski. Do Midzyborza jechalimy przez Jampol i Mikoajów, mil jakie 30 ju w sam rodek Podola. Midzybórz, miasteczko w powiecie Latyczowskiin, jest jednem z najdawniejszych na Podolu; ley nieco na wzgórzu, przy ujciu rzeczki Boku do Bohu. który wpadajc o kilkadziesit mil niej do morza Czarnego, zasilany innemi dopywajcemi W'0dami, jest ju wielk rzek spawn i tworzy pierwszorzdny port wojenny Nikoajów. Miasteczko liczy wiele wieków swej przeszoci; kroniki nasze nie daj wiadomoci, kiedy i przez kogo byo zaoone, wspominajc jednak o niem w pocztkach XII. wieku, jak równie o najazdach tureckich i tatarskich, nawet kozaczych, którym opiera si obronny zamek miasta. Nieopodal za wida jeszcze ruiny zamku Rakoczego, na wyspie wród bot rozlegych niegdy pobudowanego. Tu take w r przed poczonemi siami Eewery Potockiego, Pawa Sapiehy i Stefana Czarnieckiego, Rakoczy uledz by zniewolony i Rzeczypospolitej zupen ugod 23. lipca, da zadosy uczynienie i cofn si z swemi wojskami do Siedmiogrodu. Rzdzi wówczas obszernemi temi dobrami, jak wspomniaem, p. Piotr Puchalski, czowiek w sile wieku, administrator wzorowy, posiadajcy nieograniczone sw^ego pana zaufanie. Mieszka na folwarku Stawnica, pod samem miastem pooonym. Dwór by obszerny, murowany, za nim rozlegy ogród owocowy i spacerowy, w nim pasieka pszczó o kilkuset pniach z chaupk dla starego pasiecznika. W dworskim dziedzicu, po jednej stronie wielka oficyna, na kancelary i mieszkanie oficyalistów przeznaczona z drugiej lamusy, spichrz, stodoy, stajnia, obory, potna gorzelnia, browar, wszystko murowane. Na lewo dworu, za niewielk pochyoci, spokojnie ply-

25 iiiil' Ioli kil miastu, a przez trzn-krotiie j('<i() zalaiiiaiiic, [)i-()\va- (Izila wirowa grohelka dla }tioszych do miasta, na niej trzy mosty na palach, nad Bohem nakoiiiec, koszary i stajnie nadwornych kozaków. Nio dugi to przecig- czasu, lat szedziesit!... U ile sie jednak zmieni pozór polskiego pana czasów dzisiejszych! Stawnica wygldaa z murami swymi jak miasteczko w Saksonii. Wszdzie V>ujna zielono drzew wszelkiego rodzaju, ruch suby caodzienny i nieprzestanny, w stajniach ogiery i klacze oryentalne, w oborach rasowe bydo, stada koni hulajce po nieprzejrzanych odogach "i pastwiskach, dostatek i zamono widoczna, ol^ok wzorowego porzdku w kadym szczególe gospodarstwa. A ziemia ta podolska ziemia! która w polowych grzdkach rodzia pyszne arbuzy i melony, jak u nas wte ogórki gdy latem ozocia swe plony, dawaa obraz jakiego wy))ranego i ubogosawionego kraju. Wspomniaem o nadwornych kozakach. Bya ich sotnia caa, dow()dzc Ataman. Chopy jak dby, siacze wybrani, dostarczay ich wsie na dziesicioletni subo, a ojciec takiego kozaka ju paszczyzny nie odrabia, dawa ywno i obrok dla konia, dw(')r ubranie; a b3'o takie: kurtka sukienna, jasno zielonego koloru, z amarantowymi wyogami, przepasana w biodrach psowym wenianym pasem, szarawary granatowe z lampasem tak szerokie, e si pltay midzy nogami. Czapka wysoka czarna barania, z wylotem jak wyogi, na bok spuszczonym, buty juchtowe, od wita czerwone lub óte, z obcasami kutymi, gowa ogolona, od czoa tylko warkocz zostawiony, dugi, oseedcem zwany, zapltany i zaoony za prawe ucho : uzbrojenie : ko dobry i biegus, kulbaka pod czaprakiem, w olstrach pistolety, w rku lanca bez chorgiewki, przez plecy przewieszona nahajka ostra jak dihit, postrach winowajców. Poowa tej sotni, staa cigle gotowa w koszarach na roznoszenie rozkazów generalnego plenipotenta, do czterech rzdców tylu kluczy, kady z szeciu najmniej folwarków skadajc3'ch si druga poowa kwaterowaa po wsiach, utrzymujc porzdek policyjny. Kiedy kasa dóbr sza do Kijowa lub Dubna na kontrakty, a przy niej konie wierzchowe i powozowe na sprzeda, co si corocznie zdarzao, by to tabor prawdziwy, przez zbrój-

26 10 nych kozaków eskortowany, za którym cigny liczne powózki z furaami i zapasami. Jedzili te kozacy z posykami w dalekie strony, a wypróbowanej wiernoci, zawsze sie wzorowo z danych, poleceii wywizywali. W roku 1812, kiedy komunikacye z Ksistwem Warszawskiem byy zupenie przerwane, nadworny kozak Dubyna 5000 dukatów zotem przewióz z Midzyborza do Puaw, za co go ksi z rodzin zupen wolnoci z poddastwa obdarowa i posiadany grunt z budowlami na wieczno odda. W Krzemiecu, miaem dodanego sobie do posugi starego omdziesicioletniego wysuonego kozaka dworskiego, imi mu b3^o Sosna by to te kolos nie czowiek; gdy nadzia na gow swój kopak barani, mia przeszo om stóp wysokoci. Pamita sawnego Wernylior i opowiada, e mu kozaczkiem suy, pamita hajdamaków, rze humask szlachty i ydów, a niejednokrotnie tulc ranie na kolanach, nuci piosnki i dawne dumy kozacze. Na witki Boego Narodzenia r przysano mi pocztow podoroni. Sosna wnet tumoczek upakowa, wyjechalimy z Krzemieca pod wieczór, mróz by silny, sanna doskonaa, wonica rusin wyjechawszy za miasto trójk koni, lecia wiatrami, ja otulony futrem siedziaem obok mego bafka, bo tak Sosn nazywaem. Zapada noc, gwiazdy tysicami wiate si iskrzyy, wjechalimy w lasy ku tak zwanym Dbowym karczmom jedziemy... a na raz wonica z trwog wykrzykn : woki!... Obejrza si Sosna, chmura wilków za nami... Puskaj oszaki!" wrzasn. Konie pod silnem uderzeniem batoga, czujc niebezpieczeiistwo, chrapny tylko i poszy co si im starczyo. Sosna wpuci mnie caego w gbokie sanie, doby garacza. ^) przy nim lecego, wypali jky wilki, ale jeszcze trzy dogania... da ognia z dwóch pistoletów. Uszlimy do nieodlegej ju stacyi pocztowej. Nie powiem, abym co widzia w tej nocnej scenie, Sosna jednak przysiga, e z garacza powali trzy wilki, ^) Garacz. bya to starowiecka bro ognista, karabinek krótki, z ogromnym wylotem, za] ple we wchodzi moga, std garaozem zwany. Nabijany kilkunastu grubemi loftkami. vsl'awny Puaski za Barskiej Konfederacyi, wozi go przy sobie u ku sioda, a lubi osobicie ciera si z kozakami i jazd nieprzyjacielsk.

27 11 A jednego z pistoletu. Xa stacyi przepdzilimy ju noc, bo do.lampo la byo mil trzy, a droga wioda prawie lasami. Kto z nas nie by studentem?... Kto z nas z prawdziw radoci nie jecha na witki do swoici... kto nie przybywa wyizekiwany. a przybyy wyciskany, wycaowany, obdarzony rozlicznymi przysmakami?... O modoci! o czasy studenckie! Twój to wiek pono jest najszczliwszy w yciu czowieka! AVracam jeszcze do Midzyborza. Oblegali go Turcy w roku 156(i, ale nie zdobyli. Dzielnie sie broni Mikoaj Sieniawski, wojewoda ruski, [>an zamku i dóbr okolicznych : roku 1673, Turcy podbili cae Podole, Midzybórz uleg temu losowi. W zamku mieszka basza turecki i ten go odnowi i wzmocni. Zamek ten <tnia jeszcze w r i w nastpnych, w caej swej staroytnej powadze, lecz niezamieszkay. Od Sieniawskich przeszed w dziedzictwo ksit Czartoryskich, jako wiano Zofii z Sieniawskich. która wysza za Augusta Czartoryskiego. Majtek ten za rzdów Puchalskiego skada si z dayudziestu kilku folwarków, w pysznych podolskich gnmtach i kilkudziesiciu wsi. Lasy same dbowe ogromnej przestrzeni, pene byy grubego zwierza. Ksi Adam posiada okoo ytomierza drugie tak obszerne dobra, zwane (iranów. rzdzi niemi niejaki Powiatowski. Kolosalne te fortuny, wartujce wówczas okoo 60 milionów, a dzi w dwójnasób tyle, po roku 1831 rzd rossyjski skonfiskowa, za udzia ksicia w naszej rewolucyi i odda na tak zwane..posilenie" czyli kolonie wojskowe, zaludnione i uprawiane przez onierzy wszelkiej broni, a gównie jazdy. Waciwi oficerowie i dowódzcy na miejscu zamieszkali, kierowali tym zakadem. Co ram dzi jest, nie wiem. Oboje pastwo Puchalscy byli bardzo mili. poczciwi i dobi*zy ludzie. Pod ich troskliw opiek niczego mi nie brakowao, kochali mnie zarówno z dziemi swemi prowadzili dom na stop ; zamon, szanowani w caej okolicy, odwiedzali chocia dalekie ssiedztwo i nawzajem przyjmowali, sowem pomau odtskniem si, zostaa mi tylko mia po rodzicach pami. W kocu wakacyi odwieziono mnie do Krzemieca, umieszczono u profesora Jurkowskiego, poczciwego staruszka, z dwoma cynami Puchalskich i modym Eustachym Eadwariskim ; zoyem egzamin do klasy II. i zaczem ycie szkolne.

28 12 Krzemieniec, miasto powiatowe gubernii Woyskiej, przynioso sobie nazw od ogromnycli slrat i poljadów najczystszego lirzemienia, jalfie si w olfoicy miasta znajduj. Za mojej w tamecznyci szlioaci bytnoci, nie zwracano na nie adnej- uwagi, byo tylko kilku nbogicli robotników, którzy wyrabiali miliony skaek do fuzyi i karabin()w, bo o pistonach i broni odtylcowej nikt jeszcze nie ni. Przed niedawnym dopiero czasem arctieologowie, szperajcy wszdzie pierwsze dzieje czowieka, zwrócili sw uwag na te pokady krzemienia i znaleli mnóstwo wyrobów z epoki, któr nauka zowie epok kamienn. Miasto liczyo do ludnoci, ley w gbokiej kotlinie, jakby w wielkim leju, potnemi górami okolonym, a te s ostatniera ramieniem Karpat galicyjskich. Naprzeciw miasta sterczy, jakby ciya nad niein, wysoka góra, o takiej nagej ku miastu spadzistoci, e nie kady z nas zuchwaych, wprost wdrapa si umia. Góra ta zwaa si Zamkowa, od ruin ogromnego niegdy zauiku, którego budow miejscowi przypisuj królowej Bonie. Troch si wstydz tego, e mi niewiadome jest jego pochodzenie i koleje historyczne. Wszystkie ulice miasta id pochyo ku rynkowi a znów z niego pn si w podniesienia. Przy rynku wielki gmach pojezuicki, obejmujcy w rodku pyszny koció o dwóch wieach, podobny w arcii tekturze do kocioa.-krzyskiego w Warszawie. Po bokach dugie pitrow^e pawilony w klamr, w nici byo mieszkanie dyrektora szkó, prefekta i klasy szkolne: tych za ciany freskami ozdobione, z rónemi sentencyami aciiiskiemi. jak to lubili i mieli w obyczaju 00. Jezuici. Przed tymi gmaciami i kocioem, obszerny dziedziniec, zwany gaery, bo górnem swem pooeniem panowa nad rynkiem. Supy wysokie kwadratowe, z ciosu ukadane, z urnami u wierzchu, zwizane byy pikn elazn balustrad. Na tej galeryi odbyway si chwilowe wypoczynki studentów w przerwach wród lekcyi. Starsi przechadzali si rozmawiajc powanie, midzy malcami gwar, miechy, figle, czasem cicha bitwa, bo te Liceum liczyo do uczniów. Dyrektorem szkó by Alojzy Feliski, autor tragedyi Barbara Radziwiówna", tómacz Ziemiastwa" Delila i innych poetycznych, dzi jeszcze cenionych w naszej literaturze, utworów. Liceum krzemienieckie zaoy wiekopomny Tadeusz Czacki, który wydoby i zgromadzi w tym szlachetnym zamiarze, za po-

29 IB zwitleiiifiii rziulu rossyjskiego, bardzo jc'.szcze wówczas rtla zabranych Polsce prowiiicyi liberalnego, zalege fundusze po-jozuickie i edukacyjne, o ile te byty lokowane na majtkach tamecznych guberni i. Obok tego zebra znaczne fundusze skadkowe od obywateli, którzy w dobrych jeszcze owych czasach, nie odmawiali podobnych ofiar. Wyrobi u rzdu przywileje, dla protegowanej przez sie szkoy. Z klasztornych ksigozbiorów, pozbiera znaczn liczbo rzadkich dzie i ksig, skompletowa je póniejszymi nabytkami i tym sposobem zoy znakomit w swej wartoci bibliotek, a obok tego gabinety : fizyczny, chemiczny, mineralogiczny i t. d. Czacki by twórc i dobrodziejem Liceum krzemienieckiego, a szed okrgu mu z dzieln pomoc ksi Adam Czartoryski, jako kurator naukowego Wileskiego i prawdziwy protektor nauk, oraz sawny ^niadecki, rektor Uniwersytetu wileskiego. Liceum krzemienieckie, byo szko przewanie matematyczn, chocia obok innych nauk, wszystkich narodów literatury dokadnie wykadane byty, matematyka te do wysokiego, stopnia bya posunita. Klas b^io cztery pocztkowych, nastpoway trzy kurs dwuletnie, tu wykadano ca wysz matematyk, chemi, fizyk, mineralogi, ekonomi polityczn, history naturaln, history staro- i nowoytn i wszystkie literatury obcych narodów, wreszcie botanik. Bya wic to szkoa, która prócz fakultetów prawnego i medycznego, w innych przedmiotach sta-a na równi z kadym uniwersytetem. Wykad nauk odbywa si po polsku, chocia uczono i rossyjskiego jzyka, a nawet ubogiej jego literatury. Profesorowie byli znakomici, peni gorliwoci i pracy, wybra ich Czacki i Sniadeeki, to do powiedzie. Celowali wszake Osiski kanonik, brat Ludwika, klasyka i literata, Józef Korzeiiiowski, wykadajcy literatur polsk, Hreczyna algebr, Wyewski wysz matematyk, Choiski ekonomi polityczn, Uldyski history, ten zwaszcza, gdy swym grzmicym gosem i wspaniaym gestem z katedry opisywa pocztki i za- \\izki narodu rzymskiego, porwanie Sabinek, powicenie si Mucyusa Scewoli. Koryolana mio dla matki, wojny Punickie, panowanie cezarów, cicho byo w klasie, e lot muchy by usysza, a mówi zawsze z pamici, deklamatorsko, gosem sten-

30 14 tor, czek wysoki, barczysty, ysy jak Cyeero, brunet, ubra go byo w tog-c, a miaby typ rzymskiego konsula lub trybuna. Pewnego wieczora Uldyski przyszed odwiedzi starego Jurkowskiego i zosta na wieczerzy, a przy niej cli wal i mnie, e lubi historye. Ja tem omielony, nagle zapytaem go: Na co Rzymianie porwali Sabinki?... Wszyscy obecni w miech, a on z powag: eby im koszule pray. A ja: ICiedy panie profesorze, jeszcze koszul nie znano. No, mój chopcze, to aby im jajecznice smayy. Na tem poprzestaem. Przepomniaem powiedzie, e tuz za gmachami szkolnymi, rozciga sie ogród botaniczny, bardzo rozlegy, opatrzony oranery i szklarniami, uprawiany flor krajow i o ile klimat pozwala, zagraniczn..iceum, protegowane przez rzd, ksicia Czartoryskiego, Czackiego i niadeckiego, to dzieci powstae i cigle karmione funduszami obywateli Woynia, Podola, Ukrainy, ten wietny i nieledwie pierwszorzdny zakad edukacyjny, z którego ona wyszo tylu znakomitych naszych pracowników na polu pimiennictwa polskiego, który wyksztaci zarówno S3^nów wszystkich okolicznych magnatów naszych, cae pokolenie obywatelskie i rodzin uboszych, korzystajcych z licznych stypendyów. wzrasta w jaki nieopisany urok i powag. Pomau wielcy panowie i zamoni waciciele, pobudowali sobie paacyki i domy wygodne i do nich zjedali na zimowe miesice. Tym to sposobem ciche i ubogie niegdy miasteczko, stao si nagle ogniskiem i zbornym punktem wyszego towarzystwa, do którego uprzejmie zapraszany ucze, obok nauki pobieranej, nabywa tego wiatowego otarcia, jakie póniej wszdzie Krzemieiiczanów odznaczao. Krzemieniec te na kilkadziesit mil naokoo, zwano maym Paryem. Inny to by wiat, jak dzisiaj, inni ludzie. Bogacze i zamoni nie nudzili si w kraju lub w domu, nie uciekali za granic trwoni ojczysty dobytek, nic z tej podróy nie wynoszc, tylko wspomnienia o wzorowych hotelach i restauracyach i o tem yciu bez troski i myli. Nikt nie sysza, by kto dla zdrowia jecha do wód zagranicznych i pas Niemców polskim pienidzem. Rzadki to by magnat, co widzia Pary, Berlin, Wiede. Panowie i panie byy zdrowe, pikne i czerstwe: o tych chorobach, sabociach, jakie dzi miedzy nami grasuj, nikt dawniej nie wiedzia, ani

31 : J5 m\'di wyobraenia, i mona do grobu zapdzaa. siniao powiedzie, e jedynie staro Wyznajmy komn to si chce dzisiaj pój na akt iiro- <jzysty dorocznego egzaminu szkoy publicznej, do której uczszcza syn, najbliszy krewniak, sierota pod opiek pozostajcy?.,. Z maym wyjtkiem ojcowie dzisiejsi, clic widzie skoczone swe obowizki dla swych synów, pacc stancy i utrzymanie swego potomka u którego z profesorów, pacc osobno za kadoroczn promocy, czy na ni ów imienia potomek zasuy lub przeciwnie!... Inaczej byo w Krzemiecu. Akt publicznego popisu uczniów przed rozpoczciem wakacyi, ciga z dalekich nawet stron rodziców ; by to obowizek ich przekona i serc, widzie postpy swych dzieci, zoy dzikczynienia profesorom za podjte trudy. Ogromne sale biblioteki szkolnej zaledwie pomieci ich mogy. Znakomite mowy dyrektora i profesorów, przemówienia uczniów, wychodzcych z Liceum po ukoczeniu nauk na ten wiat szeroki, popisy z odebranej wiedzy, rozdawane nagrody, stwarzay akt uroczysty. Nie wstydzia si wówczas matka, wobec tysica widzów', zalana zami szczcia, ucisn swego syna, za trafne i przytomne odpowiedzi, nie wstydzi si dorosy modzieniec, medalem ozdobiony za pilno i moralne prowadzenie si, pa publicznie do nóg ojcu i odebra od niego bogosawieristw^o. Tak upyway modociane moje lata, przegradzane wyjazdami ze szkó, na witki Boego Narodzenia, Wielkiej Nocy i wakacye, do Midzyborza i Stawnicy. Z tych czasów zapisz tu jeszcze dwa wspomnienia Pierwsze: Krzemieniec jako od miasta gubernialnego oddalony, mia Sd karny i wizienie detencyjne. Wizienie to byo przy odwachu gównym na rynku, w budynku drewnianym, palisad otoczonym; warte utrzymywaa jedyna kompania weteranów rossyjskich winiowie okuci w kajdanach, chodzili do miasta na robot. Mówiono o tern wiele, e ci nieszczliwi, oddani na pastw spekulujcego nadzorcy, pozbawieni byli najpierwszych potrzeb ycia ; ywno obrzydliwa i niedostateczna, za ubiór achmany, same wizienia ciasne, brudne, pene zaduchu i robactwa, bez somy na posanie. Ow^o za uzbieran jamun przy robotach, winie zdoali naby sporo spirytusu. Spoiwszy wart

32 16 i stróów, wprowadziwszy ich w stan zupenej bezwadnoci, podnieli bunt jawny, z zamiarem odzyskania wolnoci. Byo to podczas krótkich dni jesiennych, miasto jeszcze nie spao, kiedy uderzono nagle we wszystkie dzwony; ludno sie zbiega, pytajc, gdzie sie pali, lecz wnet dowiaduje si praw^dy. Postrach wszystkich opanowa, bo winiów byo parset, a miasto oddane by mogo na rabunek. Szczegóów nie umiem opowiedzie, pamitam tylko, e trwoga wielka zapanowaa, oraz e reszta weteranów, posikowana przez starszych uczniów i meniejszych mieszczan, zdoaa bunt ten poskromi. Walka jednak trwaa godzin kilka pado kilku zabitych, wielu byo rannych, niektórzy winiowie uciekli. Drugie: W kocu roku szczególna wie zacza si rozchodzi po caej okolicy, nawet w dalekich stronach, e dzie trzeci Zielonych witek nastpnego roku, bdzie kocem wiata. Lud da temu zupen wiar i nic dziwnego ; historya wspomina, e takich przepowiedni w staroytnoci byo bardzo wiele, a nawet w nowszych czasach si powtarzay, oraz e strwoeni, prócz modów i ofiar kocioom dawanych, zapisywali im cae swe majtki bez uwagi, e i te znikn, gdyby nasz wiat mia si skoczy. Zapowied tej katastrofy, nie obojtnie w Krzemiecu przyjto ; mijay dnie i miesice strach sie powiksza, szczególniej ydzi oddawali si rozpaczy. Krótko mówic, nadeszy nakoniec Zielone wita r. 1821; pogoda bya przeliczna, lud oblega kocioy, spowiada si; tak min dzie pierwszy i drugi trzeciego jasne soce na ten wiat zeszo, ani jednej chmurki na firmamencie, w miecie cicho, tylko dzwony cigle bij, wszystko si modli, nikt poywienia nie gotowa. Nadeszo poudnie pogoda si nie zmieniaa, zaczyna zwolna wraca zaufanie. Jemy skromny obiad u Jurkowskiego, kiedy naraz straszne krzyki z miasta day si sysze, wybiegamy z domu, co za widok?!... Powietrze cikie i parne, oddech zaduszajce, a zupenie nieruchome, soce wysoko nad miastem blade, ))ez promieni, e goem okiem patrzy na nie mona, na poudniu pokazuj si zowrogie brzegi najczarniejszej cikiej chmury, powoli a nisko postpujcej, z pónocy druga taka chmura id zwolna

33 17 jak do szturmu iiiiprzociw siebie w ich onie guche przecig-e grzmoty okolicznemi górami wstrzsajce. J*aiii Jurkowska mdleje... córki jcz i pacz, tulc sio po ktac], stary nasz profesor stan jalc wryty, blady, zadumany... my chopcy zdrtwieli, patrzymy w chmury, a te id do siebie, zapowiadajc zupene zniszczenie; wiatru nic, tyko straszny szura w górnych niebiosach. Niedugo zaciemnio sie soiice i cay widnokrg, dzwony bi przestay, nie wiemy co si dzieje w miecie, sycha tylko daleki krzyk. Hyla godzina druga po poudniu; zupenie si ciemnio, cigle tylko byskawice wieciy. Nareszcie stary si z sob cimury, Bóg tam wie. wiele naraz walio piorunów w gór, szczególniej w zamkow, z której kilkanacie sni murów runo z ogromnyjn oskotem do jej podnóa. Naraz zawy straszny wicher, lec z dacliów gonty i dachówfi, nasz dom drewniany prawie si chwieje, drzewa wywracaj si obalone. Ciemno zupenie, na chwil ucicio. Niedugo potem zerwa si znów wicher szalony, a z nim grad, lód kawaami funtowymi siecze wszystko. Stajnia i obora w naszym dziedzicu z okrutnym omotem wali si na ziemi i przygniata biedne zwierzta. Biegamy po pokojach prawie bez przytomnoci, chowamy si w kty, bo wszystkie szyby wybite. Nareszcie chmury z deszczem nawanym p- kajj nie deszcz, ae strumieniami wody si lej, w jednej ciwili miasto a gównie dolny jego rodek zupenie zalany. Dom.Turkowskiego sta na koiicu Studenckiej ulicy pod gór, usunity od niej w dziedzicu, przy ulicy sta budynek kryty, gdzie bya studnia z koem, a spodem lodownia i piwnica, t ulic z gór woda pienic si w swym pdzie, pyna do miasta prawdziw rzek. Nagle znów trzask wielki... bya to skaa objtoci wielkiego pokoju, oberwana z góry. któr w^oda popychaa i toczya pochy ulic; dotkna tylko owego budynku, zmiadony leg, a belki, supy i tarcice popyny jkn i z woda^. Co tylko ta skaa natratia na swej drodze, gniota ze >zcztem. Tak zniszczya dom murowany, stojcy na zakrcie ulicy Studenckiej na rynek i na jego gruzach w ogrodzie sie opara. Niepamitna ta burza trwaa przeszo dwie godziny, przeliieg ich by prawdziwem mczestwem, nareszcie pomau wo- ]iiaa, o pitej po poudniu ucicio wszystko. Stary Jurkowski P:imi(;tni!i \apoleona Sicrawskiego. *

34 miasto 18 zebra nas chopców, uciska serdecznie mówic : Stwórca nasz sie 0'niewa, jako ojciec pogrozi, a potem przebaczy. klknijcie i zmówcie dzikczynne pacierze". Sam zapali nlubion sobie fajk. Eeszte dnia i nazajutrz,. obliczao swe straty: kilkadziesit osób utopionych, zalana wielka liczba byda, które burza w górach na pastwisku zachwycia, woda wszdzie, w domacli, w piwnicach, fundamenta domów, podmyte, dachy kawaami lodu podziurawione lub obalone, sowem prawdziwe zniszczenie; pocieszono si tylko, e rwiat sie nie skoczy moe i szkoda, e si nie skoczy, pikny co prawda, ale dzieje si na nim le. To pewna, e w dugiem mem yciu, podobnego gniewu natury ju nigdy nie widziaem, a co najdziwniejsze, e owa burza zesza si z dniem przepowiedni. Koczyem w Liceum krzemienieckiem pierwsze cztery klasy i pierwszy kurs dwuletni: uczyem si nie wzorowo, ale dosy dobrze. W roku 18^4. ojciec mój zatskni do mnie,,6 lat mnie nie widzc; zada, by mnie zwrócono do Warszawy, gdzie miaem wstpi do Uniwersytetu. Powodowao ojcem i to. e ksi Czartoryski przesta by kuratorem szkó okrgu wileskiego, a na jego miejsce mianowano sawnego Nowosilcowa, ten za zaprowadzi zupen reakey w wychowaniu publicznem modziey. Ze z wic w oku prawdziwej wdzicznoci poegnaem rodzin Puchalskich, poczciwego Jurkowskiego i szkolnych towarzyszy, odjechaem z tamtych "stron zapewne ju na zawsze. Wjechalimy w granice Ivrólestwa, bya to niedziela, znalelimy sie w miasteczku Krasnymstawie, sta w niem garnizonem nasz drugi puk uanów; zagrali trbacze, wybiegem na rynek, bya to parada wojskowa. zy mi stany w oczach, nieopisane wraenie mn owadno, ujrzaem znów onierka polskiego, o którym niem tylko w ubiegych latach : los mój si rozstrzygn... W Puawach zatrzymano mnie dni kilka, bo ksi Czartoryski by nieobecny a chcia mnie widzie. Pitnastoletni chopak z do rozwinitym umysem, uyem dni kilku zwoki na ogldanie piknoci puawskich.

35 osztachetowany li) Dalekobyin zaszed, gdybym zamierza opisywa Puawy, pizod rolviom 1831, rzuee wic tu tyllio ogólny icli opis. Puawy, wie ludniejsza od wielu miasteczelc naszycli, osiedlona i pubudowana przez mieszkaców rónej zamonoci i wocian, stanowica cze majtków, wówczas dziedzieznyci ksit Czartoryskicli. ley na wysokiejn wzgórzu, panujcem nad szerokim rozlewom wód wilany cli, na prawym ici brzegu. Patrzc na to rozkoszne siedlisko z za Wisty, mianowicie z tak zwanej góry Puawskiej, przedstawia sio ogromny bukiet potenycli drzew rónego rodzaju, z pomidzy których wyglday wiecce si blachy i dachy kilku paaców, koció z wysok- kopu, w prawo owa sawna witynia naszych pamitek, Sybilla, w lewo l)iae murowane domy mieszkaiiców. Na prawo za Sybill, dugi rzd domów miejskich, drzewami umajonych. Widok to wicej ni pikny, powiem, niezrównany. Sama gówna rezydencya ksit, b3'a pysznym paacem nowszego stylu, o dwóch pawilonach po bokach. Dziedziniec obszerny,. wysoko elazem, ozdabiaa do obszerna sadzawka z fontann bijc w rodku, zamknita w okoo ciosowym kamieniem. Ogród obejmujcy, jak si zdaje, ze dwiecie morgów, rozkada si to po pitrzcych si górach, to znów ama si w gbokie wwozy i doliny. Wszdzie niebotyczne lipy, modrzewie, jasiony, klony, jody i dby, u ich gszcze, umiejtnie poprzecinane, przedstawiay liczne widoki, jedne za drugimi odkrywajce si. Nie wida tu byo sztuki, a jednak stworzya wszystkie te piknoci myl. z pomoc rki ludzkiej i prawdziwe pikna poczucie. Szeroka acia wilana ogród ten przerzynaa, na niej kpft w rozkosznem ustroniu, równie drzewami umajonem i kilka chatek niedbale rozrzuconych, wewntrz licznie umeblowanych. w nich to odbyway si podwieczorki gocinnej ksiny i odpoczynek spacerujcych. a do tej kpy dopywao si wtoskiemi gondolami. Do kadego widoku, do kadej statuy lub pomnika, a byo ich wiele i kosztownych, doprowadzaa cieyna wygodna. Z tych gstwin zacienionych, niejednokrotnie W3^chodzio si na zieleniejce si, otwarte ki, zasane aksamitn traw. Tu spotkae par przepysznyeli krówek, dozorowan3^ch przez dzieci czysto, malowniczo, ale po swojsku ubrane, przebieg czasem daniel o szerokich rogach, lub sarna ze swem cieltkiem, ptactwo nucio po drzewach 2*

Ref. Chwyć tę dłoń chwyć Jego dłoń Bóg jest z tobą w ziemi tej Jego dłoń, Jego dłoń

Ref. Chwyć tę dłoń chwyć Jego dłoń Bóg jest z tobą w ziemi tej Jego dłoń, Jego dłoń 1. Chwyć tę dłoń 1. Czy rozmawia z tobą dziś i czy głos twój zna Czy w ciemnościach nocy daje pewność dnia Czy odwiedza czasem cię w toku zajęć twych Czy dłoń Jego leczy czy usuwa grzech Ref. Chwyć tę

Bardziej szczegółowo

Nadzieja Patrycja Kępka. Płacz już nie pomaga. Anioł nie wysłuchał próśb. Tonąc w beznadziei. Raz jeszcze krzyczy ku niebu.

Nadzieja Patrycja Kępka. Płacz już nie pomaga. Anioł nie wysłuchał próśb. Tonąc w beznadziei. Raz jeszcze krzyczy ku niebu. W zmaganiach konkursowych wzięli udział: Patrycja Kępka, Sebastian Wlizło i Łukasz Magier - uczniowie Zespołu Szkół nr 1 w Hrubieszowie, którzy udostępnili swoje wiersze: Nadzieja Patrycja Kępka Płacz

Bardziej szczegółowo

DROGA KRZYŻOWA TY, KTÓRY CIERPISZ, PODĄŻAJ ZA CHRYSTUSEM

DROGA KRZYŻOWA TY, KTÓRY CIERPISZ, PODĄŻAJ ZA CHRYSTUSEM DROGA KRZYŻOWA TY, KTÓRY CIERPISZ, PODĄŻAJ ZA CHRYSTUSEM Anna Golicz Wydawnictwo WAM Kraków 2010 Wydawnictwo WAM, 2010 Korekta Aleksandra Małysiak Projekt okładki, opracowanie graficzne i zdjęcia Andrzej

Bardziej szczegółowo

Słowo Boże na twoją drogę

Słowo Boże na twoją drogę Słowo Boże na twoją drogę Mt 6, 25-34 Dzieci z opowiadania znalazły sposób na trudności: modlitwę. Jakie ty zbierzesz ziarenka dobra, aby pokonać trudności w twoim życiu? Wypisz je na zrobionych przez

Bardziej szczegółowo

Historia mojej rodziny. Klaudia Dink, 3F Gimnazjum nr 143 z Oddziałami Integracyjnymi im. I.J. Paderewskiego w Warszawie

Historia mojej rodziny. Klaudia Dink, 3F Gimnazjum nr 143 z Oddziałami Integracyjnymi im. I.J. Paderewskiego w Warszawie Historia mojej rodziny Klaudia Dink, 3F Gimnazjum nr 143 z Oddziałami Integracyjnymi im. I.J. Paderewskiego w Warszawie Drzewo genealogiczne mojej rodziny Kazimierz Krzyszczak Mój prapradziadek urodził

Bardziej szczegółowo

KRAKÓW ZNANY I MNIEJ ZNANY AUDIO A2/B1 (wersja dla studenta) - Halo! Mówi Melisa. Paweł, to ty? - Cześć! Miło cię słyszeć! Co u ciebie dobrego?

KRAKÓW ZNANY I MNIEJ ZNANY AUDIO A2/B1 (wersja dla studenta) - Halo! Mówi Melisa. Paweł, to ty? - Cześć! Miło cię słyszeć! Co u ciebie dobrego? KRAKÓW ZNANY I MNIEJ ZNANY AUDIO A2/B1 (wersja dla studenta) - Halo! Mówi Melisa. Paweł, to ty? - Cześć! Miło cię słyszeć! Co u ciebie dobrego? - Wiesz, za dwa miesiące przyjeżdżam do Krakowa na stypendium,

Bardziej szczegółowo

Rozdział 6. Magiczna moc

Rozdział 6. Magiczna moc Rozdział 6 Magiczna moc Złoty Ptak potrząsnął złocistymi piórami i powiedział: Dam ci czarodziejską moc w zamian za twój czarny parasol. Parasol?! zawołał Hieronim. Mój czarny parasol?! Nigdy! Wiatr zaświstał

Bardziej szczegółowo

WSZĘDZIE DOBRZE, ALE... W SZKOLE NAJLEPIEJ!!!

WSZĘDZIE DOBRZE, ALE... W SZKOLE NAJLEPIEJ!!! GAZETKA SZKOLNA Szkoła Podstawowa Im Mikołaja Kopernika Chorzelów 316 Chorzelów http://www.spchorzelow.pl/ Numer 1 WRZESIEŃ 2009 WSZĘDZIE DOBRZE, ALE... W SZKOLE NAJLEPIEJ!!! CO WARTO PRZECZYTAĆ W GAZETCE?

Bardziej szczegółowo

Wróżki Pani Wiosny. Występują: WRÓŻKA I WRÓŻKA II WRÓŻKA III WRÓŻKA IV WRÓŻKA V. Pacynki: MIŚ PTASZEK ZAJĄCZEK. (wbiega wróżka) PIOSENKA: Wróżka

Wróżki Pani Wiosny. Występują: WRÓŻKA I WRÓŻKA II WRÓŻKA III WRÓŻKA IV WRÓŻKA V. Pacynki: MIŚ PTASZEK ZAJĄCZEK. (wbiega wróżka) PIOSENKA: Wróżka Wróżki Pani Wiosny Występują: I II V Pacynki: PTASZEK ZAJĄCZEK (wbiega wróżka) PIOSENKA: Wróżka WRÓŻKA Jak świat wielki, no i stary, wszystkie dzieci lubią czary. Wszystkie dzieci lubią baśnie, a więc

Bardziej szczegółowo

P R Z E D S T A W I E N I E

P R Z E D S T A W I E N I E P R Z E D S T A W I E N I E O TEMATYCE BOśONARODZENIOWEJ JA TAKśE PÓJDĘ DO TEJ STAJENKI opracowanie: Krystyna Kwiatkowska Występują: Narrator, Anioł, Dziecko, Pasterz, Król, Józef, Maryja, Jezus, Jacuś,

Bardziej szczegółowo

Moja prababcia Zofia. Natalia Dudek Monika Kołodziej Klasa VI. Praca konkursowa: Szkoła Podstawowa nr 6 w Trzebini

Moja prababcia Zofia. Natalia Dudek Monika Kołodziej Klasa VI. Praca konkursowa: Szkoła Podstawowa nr 6 w Trzebini Moja prababcia Zofia Praca konkursowa: Natalia Dudek Monika Kołodziej Klasa VI Szkoła Podstawowa nr 6 w Trzebini Nasza praca konkursowa powstała dzięki materiałom dostarczonym nam przez koleżankę z klasy.

Bardziej szczegółowo

Jakub Kska kl. V c Daniel Nieduziak kl. VI c Szkoła Podstawowa nr 6 w Trzebini Os. Gaj 39 32-541 Trzebinia opiekun: Danuta Siedzik

Jakub Kska kl. V c Daniel Nieduziak kl. VI c Szkoła Podstawowa nr 6 w Trzebini Os. Gaj 39 32-541 Trzebinia opiekun: Danuta Siedzik Jakub Kska kl. V c Daniel Nieduziak kl. VI c Szkoła Podstawowa nr 6 w Trzebini Os. Gaj 39 32-541 Trzebinia opiekun: Danuta Siedzik Historia naszej miejscowoci siga redniowiecza. Prawdopodobnie te wtedy

Bardziej szczegółowo

Tischner KS. JÓZEF. Opracowanie Wojciech Bonowicz

Tischner KS. JÓZEF. Opracowanie Wojciech Bonowicz Tischner KS. JÓZEF Tischner KS. JÓZEF Opracowanie Wojciech Bonowicz Wydawnictwo Znak Kraków 2010 KAZANIE PIERWSZE o tym, za kogo umarł Pan Jezus KSIĄDZ JÓZEF: Dzieci kochane! Wysłuchaliśmy przed chwilą

Bardziej szczegółowo

Badania naukowe potwierdzają, że wierność w związku została uznana jako jedna z najważniejszych cech naszej drugiej połówki. Jednym z większych

Badania naukowe potwierdzają, że wierność w związku została uznana jako jedna z najważniejszych cech naszej drugiej połówki. Jednym z większych Badania naukowe potwierdzają, że wierność w związku została uznana jako jedna z najważniejszych cech naszej drugiej połówki. Jednym z większych ciosów jaki może nas spotkać w związku z dugą osobą jest

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. Zapoznaj się z treścią współczesnego hymnu polskiego, a następnie wykonaj polecenie. Mazurek Dąbrowskiego Jeszcze Polska nie zginęła,

Zadanie 1. Zapoznaj się z treścią współczesnego hymnu polskiego, a następnie wykonaj polecenie. Mazurek Dąbrowskiego Jeszcze Polska nie zginęła, Karta pracy 16. Temat: Polacy w epoce napoleońskiej. Oś czasu: 1797 utworzenie Legionów Polskich we Włoszech 1807 powstanie Księstwa Warszawskiego 1812 początek wojny z Rosją 1815 - kongres wiedeński i

Bardziej szczegółowo

STOWARZYSZENIA PRZYJACIÓ! DZIECI S!O!CA

STOWARZYSZENIA PRZYJACIÓ! DZIECI S!O!CA Statut STOWARZYSZENIA PRZYJACIÓ! DZIECI S!O!CA z siedzib! w Poznaniu tekst jednolity! Rozdzia! I Postanowienia ogólne 1 Stowarzyszenie nosi nazw!: Stowarzyszenie Przyjació" Dzieci S"o#ca w dalszych postanowieniach

Bardziej szczegółowo

Sprawdzian nr 2. Rozdział II. Za wolną Polskę. 1. Przeczytaj uważnie poniższy tekst i zaznacz poprawne zakończenia zdań A C.

Sprawdzian nr 2. Rozdział II. Za wolną Polskę. 1. Przeczytaj uważnie poniższy tekst i zaznacz poprawne zakończenia zdań A C. Rozdział II. Za wolną Polskę GRUPA A 0 1. Przeczytaj uważnie poniższy tekst i zaznacz poprawne zakończenia zdań A C. Wykrzyknąłem z uniesieniem [ ]: Niech żyje Polska wolna, cała i niepodległa!, co w ogóle

Bardziej szczegółowo

POWSTANIE WARSZAWSKIE

POWSTANIE WARSZAWSKIE POWSTANIE WARSZAWSKIE Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną w okupowanej przez Niemców Europie, zorganizowaną przez Armię Krajową w ramach akcji BURZA. Planowane na kilka dni, trwało ponad

Bardziej szczegółowo

Liturgia rozes!ania kol"dników misyjnych

Liturgia rozes!ania koldników misyjnych Liturgia rozes!ania kol"dników misyjnych Komentarz na wej#cie Jezus pos!uguje si" ka#dym z nas, aby nie$% $wiat!o wiary, nadziei i mi!o$ci na ca!y $wiat. W$ród nas s& dzieci, które podziel& si" radosn&

Bardziej szczegółowo

Kozubova i Kamienite Przemysław Borys, 26.08.2015 10:10-15:40

Kozubova i Kamienite Przemysław Borys, 26.08.2015 10:10-15:40 Kozubova i Kamienite Przemysław Borys, 26.08.2015 10:10-15:40 Ilustracja 1: Podejście na Kozubovą rozpoczynaliśmy z Górnej Łomnej Ilustracja 2: Na samym początku powitała nas pięknie wykończona (Horni

Bardziej szczegółowo

Autor: Zuzanna Czubek VIB

Autor: Zuzanna Czubek VIB Autor: Zuzanna Czubek VIB 1795r.- III rozbiór Polski (dokonany przez Prusy, Austrię i Rosję), Polska na 123 lata zniknęła z mapy Europy i świata. Prusy w wyniku trzech rozbiorów zagarnęli: Pomorze, Wielkopolskie,

Bardziej szczegółowo

Polskie Państwo podziemne Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A

Polskie Państwo podziemne Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A Polskie Państwo podziemne 1939-1945 Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A FLAGA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO Polskie Państwo Podziemne (w skrócie PPP) to tajne struktury Państwa Polskiego istniejące

Bardziej szczegółowo

Gdybym żył w czasach Piłsudskiego

Gdybym żył w czasach Piłsudskiego Opublikowane na: Mława (www.mlawa.pl) Autor: Magdalena Grzywacz Gdybym żył w czasach Piłsudskiego Publikowane od 16.05.2018 16:01:26 Mówi? dzieciom o historii w sposób nie tylko interesuj?cy, ale wr?cz

Bardziej szczegółowo

Uzdrawiająca Moc Ducha Świętego

Uzdrawiająca Moc Ducha Świętego 1 / 5 Moc Ducha Świętego to miłość! Uzdrawiająca Moc Ducha Świętego to temat rekolekcji Rycerstwa św. Michała Archanioła, które odbyły się w dniach 13-14 grudnia 2013r. w Rycerce Górnej. Rekolekcje prowadził

Bardziej szczegółowo

KARTA PRACY UCZNIA NR 1.

KARTA PRACY UCZNIA NR 1. ZASADY BEZPIECZNEGO ZACHOWANIA W SZKOLE KARTA PRACY UCZNIA NR 1. Rozwi¹ krzy ówkê. 1. Budynek, w którym ucz¹ siê dzieci. 2. Pomieszczenie, w którym mo na zjeœæ obiad podczas du ej przerwy. 3. Miejsce przeznaczone

Bardziej szczegółowo

Stryszów i okolice - pejzaŝ

Stryszów i okolice - pejzaŝ Dwór w Stryszowie Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu Stryszów i okolice - pejzaŝ wystawa fotograficzna Ireneusza Piętonia wystawa: listopad 2008 - kwiecień 2009 Ireneusz Piętoń urodził się w r. 1980

Bardziej szczegółowo

Jerzy Lubomirski. hetman polny koronny. marszałek nadworny koronny. wicemarszałek Trybunału Głównego Koronnego. marszałek wielki koronny

Jerzy Lubomirski. hetman polny koronny. marszałek nadworny koronny. wicemarszałek Trybunału Głównego Koronnego. marszałek wielki koronny Jerzy Lubomirski wicemarszałek Trybunału Głównego Koronnego wielokrotny starosta hetman polny koronny marszałek nadworny koronny marszałek wielki koronny Urodził się on 20 stycznia 1616 w Wiśniczu, kształcił

Bardziej szczegółowo

Powołani do Walki EFEZJAN 6:10-24

Powołani do Walki EFEZJAN 6:10-24 Powołani do Walki EFEZJAN 6:10-24 Efezjan 6:10-24 10. W końcu, umacniajcie się w Panu oraz w Jego potężnej sile. 11. Włóżcie na siebie pełną zbroję Bożą, byście umieli sobie radzić z podstępami diabła.

Bardziej szczegółowo

=@ /ABCDEFAG, ;@ 'BHIBGJAFIBCKJ,

=@ /ABCDEFAG, ;@ 'BHIBGJAFIBCKJ, =@ /ABCDEFAG, Do Horsens mo!na dosta" si# za pomoc$ publicznego transportu np. autobusem z Lublina przez %ód& lub samolotem. Do listopada 2013 roku istnia'o tanie po'$czenie lotnicze liniami Ryanair z

Bardziej szczegółowo

Stawy Raszyńskie maj, sierpień-listopad 2013

Stawy Raszyńskie maj, sierpień-listopad 2013 Stawy Raszyńskie maj, sierpień-listopad 2013 Rezerwat ornitologiczny Stawy Raszyńskie utworzony został w 1978 roku na terenie tutejszych stawów rybnych; pow. rezerwatu 110 ha, pow. stawów 94 ha. Pieczę

Bardziej szczegółowo

Tytu. Cztery prawdy, których powiniene wiedzie.

Tytu. Cztery prawdy, których powiniene wiedzie. Tytu Cztery prawdy, których powiniene wiedzie. Spis treci Tytu 1 Spis treci 2 1 Potrzebujesz zbawienia 3 2 Sam siebie nie moesz zbawi 3 3 Pan Jezus zatroszczy si o Twoje zbawienie 4 4 Bez Jezusa pójdziesz

Bardziej szczegółowo

Nowenna za zmarłych pod Smoleńskiem 2010

Nowenna za zmarłych pod Smoleńskiem 2010 Nowennę za zmarłych można odprawiad w dowolnym czasie w celu uproszenia jakiejś łaski przez pośrednictwo zmarłych cierpiących w czyśdcu. Można ją odprawid po śmierci bliskiej nam osoby albo przed rocznicą

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS HUMANISTYCZNY DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH 2010/2011 ETAP REJONOWY

WOJEWÓDZKI KONKURS HUMANISTYCZNY DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH 2010/2011 ETAP REJONOWY WOJEWÓDZKI KONKURS HUMANISTYCZNY DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH 2010/2011 Drogi Uczestniku! ETAP REJONOWY Test zawiera pytania z kilku humanistycznych dziedzin. Prosimy Cię, abyś uważnie przeczytał teksty i polecenia

Bardziej szczegółowo

Ptaki Toruńskiej Strugi Wiosna 2012

Ptaki Toruńskiej Strugi Wiosna 2012 Ptaki Toruńskiej Strugi Wiosna 2012 Zainspirowany pasjonującą opowieścią uczniów Zespołu Szkół nr 7 w Toruniu o Strudze Toruńskiej ( Nasza Baszka, czyli Struga Toruńska ; gorąco polecam) postanowiłem zapolować

Bardziej szczegółowo

ROZPORZDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 15 czerwca 2004 r.

ROZPORZDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 15 czerwca 2004 r. Dz.U.04.145.1539 ROZPORZDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 15 czerwca 2004 r. w sprawie zawiadamiania wojskowych komendantów uzupełnie o osobach podlegajcych obowizkowi czynnej słuby wojskowej oraz wydawania

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 3 listopada 2009 r.

ROZPORZÑDZENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 3 listopada 2009 r. Dziennik Ustaw Nr 202 14906 Poz. 1554 1554 ROZPORZÑDZENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 3 listopada 2009 r. w sprawie trybu nadawania pierwszego stopnia oficerskiego, stopni oficerskich genera

Bardziej szczegółowo

Słoń. (w języku angielskim: elephant; niemieckim: die Elefanten; francuskim: l'éléphant;)

Słoń. (w języku angielskim: elephant; niemieckim: die Elefanten; francuskim: l'éléphant;) Słoń (w języku angielskim: elephant; niemieckim: die Elefanten; francuskim: l'éléphant;) Obecnie żyją trzy gatunki słoni. Jest największym zwierzęciem żyjącym na lądzie. Najbardziej szczególnym elementem

Bardziej szczegółowo

śycie I TWÓRCZOŚĆ MARII KONOPNICKIEJ KONKURS WIEDZY DLA UCZNIÓW KLAS IV VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ

śycie I TWÓRCZOŚĆ MARII KONOPNICKIEJ KONKURS WIEDZY DLA UCZNIÓW KLAS IV VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ śycie I TWÓRCZOŚĆ MARII KONOPNICKIEJ KONKURS WIEDZY DLA UCZNIÓW KLAS IV VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ CELE KONKURSU: popularyzowanie sylwetki patrona szkoły Marii Konopnickiej wśród uczniów szkoły; popularyzacja

Bardziej szczegółowo

YCIE W CHRYSTUSIE. ...Kto trwa we Mnie, a Ja w nim...

YCIE W CHRYSTUSIE. ...Kto trwa we Mnie, a Ja w nim... Rozpocznij od nauczenia si na pami J 15,5 YCIE W CHRYSTUSIE Rozmylanie nad J 15,5 Kto jest krzewem winnym? Kto latorolami?... Jak widzisz zaleno midzy latorol a krzewem?... W jaki sposób odnosi si to do

Bardziej szczegółowo

EP io default website

EP io default website 25-11- 2014 Papie Franciszek odwiedzi Parlament Europejski w Strasburgu Obrona ludzkiej godnoci bya gównym przesaniem papiea Franciszka w ordziu do czonków Parlamentu Europejskiego. Wezwa on Europ do "ponownego

Bardziej szczegółowo

GENERAŁ WŁADYSŁAW EUGENIUSZ SIKORSKI

GENERAŁ WŁADYSŁAW EUGENIUSZ SIKORSKI GENERAŁ WŁADYSŁAW EUGENIUSZ SIKORSKI 20 maja 1881 roku w Tuszowie Narodowym pod Mielcem urodził się Władysław Sikorski. Był trzecim dzieckiem Emilii i Tomasza Sikorskich. Wcześniej młoda para wyprowadziła

Bardziej szczegółowo

TEMAT: Kolorowe rytmy

TEMAT: Kolorowe rytmy SCENARIUSZ ZAJĘCIA Z ZAKRESU KSZTAŁCENIA POJĘĆ MATEMATYCZNYCH TEMAT: Kolorowe rytmy LAURA lat 6 Opracowanie: Beata Barbara Jadach Grupa: 4-latki CEL GŁÓWNY: dostrzeganie rytmu i układanie go CELE OPERACYJNE:

Bardziej szczegółowo

Na dzisiejszych warsztatach Animacji dokończyliśmy nasze filmy.

Na dzisiejszych warsztatach Animacji dokończyliśmy nasze filmy. Dziennik Elizy 07.04.2014 Dzisiaj na warsztatach plastycznych tworzyliśmy makiety oraz bohaterów filmu. Oglądaliśmy filmy, które powstały w poprzednich edycjach Opolskich Lamek. Bardzo mi się podobało

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN KONKURSU KRZYŻÓWKOWEGO

REGULAMIN KONKURSU KRZYŻÓWKOWEGO Szanowni Państwo, serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w konkursie krzyżówkowym organizowanym przez Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Romanowie. REGULAMIN KONKURSU KRZYŻÓWKOWEGO POSTANOWIENIA

Bardziej szczegółowo

VIII TO JUŻ WIESZ! ĆWICZENIA GRAMATYCZNE I NIE TYLKO

VIII TO JUŻ WIESZ! ĆWICZENIA GRAMATYCZNE I NIE TYLKO VIII TO JUŻ WIESZ! ĆWICZENIA GRAMATYCZNE I NIE TYLKO I. Proszę wybrać odpowiednie do rysunku zdanie. 0. On wsiada do autobusu. On wysiada z autobusu. On jedzie autobusem. 1. On wsiada do tramwaju. On

Bardziej szczegółowo

DZIECI I ICH PRAWA. Prawa Dziecka są dla wszystkich dzieci bez wyjątku

DZIECI I ICH PRAWA. Prawa Dziecka są dla wszystkich dzieci bez wyjątku DZIECI I ICH PRAWA Prawa Dziecka są dla wszystkich dzieci bez wyjątku i jakiejkolwiek dyskryminacji, niezaleŝnie od koloru skóry, płci, języka, jakim się posługuje, urodzenia oraz religii. Zostały one

Bardziej szczegółowo

2014 rok Rok Pamięci Narodowej

2014 rok Rok Pamięci Narodowej 2014 rok Rok Pamięci Narodowej I. 100 rocznica wybuchu I wojny światowej I wojna światowa konflikt zbrojny trwający od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 pomiędzy ententą, tj. Wielką Brytania, Francją,

Bardziej szczegółowo

MONTAŻ SŁOWNO-MUZYCZNY NASZYM NAUCZYCIELOM Z OKAZJI ŚWIĘTA KOMISJI EDUKAJI NARODOWEJ.

MONTAŻ SŁOWNO-MUZYCZNY NASZYM NAUCZYCIELOM Z OKAZJI ŚWIĘTA KOMISJI EDUKAJI NARODOWEJ. MONTAŻ SŁOWNO-MUZYCZNY NASZYM NAUCZYCIELOM Z OKAZJI ŚWIĘTA KOMISJI EDUKAJI NARODOWEJ. 1.(w tle muzyka Edward Simoni,,Rainbow Serenade ) Uczennica: Spotykamy się dzisiaj aby podziękować naszym nauczycielom

Bardziej szczegółowo

DECYZJA Nr 334/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ

DECYZJA Nr 334/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ Warszawa, dnia 19 listopada 2013 r. Poz. 297 Departament Wychowania Promocji Obronności DECYZJA Nr 334/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 18 listopada 2013 r. w sprawie wprowadzenia odznaki pamiątkowej,

Bardziej szczegółowo

Narodziny Pana Jezusa

Narodziny Pana Jezusa Biblia dla Dzieci przedstawia Narodziny Pana Jezusa Autor: Edward Hughes Ilustracje: M. Maillot Redakcja: E. Frischbutter; Sarah S. Tłumaczenie: Katarzyna Gablewska Druk i oprawa: Bible for Children www.m1914.org

Bardziej szczegółowo

WIOSNA CZY ZIMA? KLASA VI REDAGUJE TEN NUMER. Ten numer redaguje klasa VI

WIOSNA CZY ZIMA? KLASA VI REDAGUJE TEN NUMER. Ten numer redaguje klasa VI Ten numer redaguje klasa VI Marzec, rok 2013 WIOSNA CZY ZIMA? Niby już po 21 marca, jednak nadal trzyma nas zima! Śnieg nie chce stopnieć. Marzanna już utopiona, ale coś ta wiosna się nam spóźnia. Zobaczymy,

Bardziej szczegółowo

Tego dnia, tak bez przyczyny, postanowiłem trochę pobiegać. Pobiegłem do końca drogi, a kiedy tam dotarłem, pomyślałem, że pobiegnę na koniec miasta.

Tego dnia, tak bez przyczyny, postanowiłem trochę pobiegać. Pobiegłem do końca drogi, a kiedy tam dotarłem, pomyślałem, że pobiegnę na koniec miasta. Goniąc marzenia Tego dnia, tak bez przyczyny, postanowiłem trochę pobiegać. Pobiegłem do końca drogi, a kiedy tam dotarłem, pomyślałem, że pobiegnę na koniec miasta. A kiedy tam dotarłem, pomyślałem sobie,

Bardziej szczegółowo

z potrzeby piękna Świdermajer z odrobiną egzotyki 54

z potrzeby piękna Świdermajer z odrobiną egzotyki 54 T O, C O L U B I M Y Gdyby nie szczęśliwy przypadek i uparci właściciele, ten piękny dom z drewnianymi koronkami nigdy by nie powstał. z potrzeby piękna Świdermajer z odrobiną egzotyki 54 55 Od początku,

Bardziej szczegółowo

Wycieczka młodzieży do Sejmu

Wycieczka młodzieży do Sejmu Miasto i Gmina Siewierz - http://www.siewierz.pl/ Data umieszczenia informacji: 2009-06-29 10:38:28 Wycieczka młodzieży do Sejmu Dnia 23 czerwca 2009 roku członkowie Młodzieżowej Rady Miejskiej wzięli

Bardziej szczegółowo

Vouchery na obki i nianie

Vouchery na obki i nianie Urzd Marszakowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu Vouchery na obki i nianie Kujawsko-pomorskie rodziny mog otrzyma nawet 800 zotych miesicznie w postaci voucherów na pokrycie kosztów opieki

Bardziej szczegółowo

I Komunia Święta. Parafia pw. Bł. Jana Pawła II w Gdańsku

I Komunia Święta. Parafia pw. Bł. Jana Pawła II w Gdańsku I Komunia Święta Parafia pw. Bł. Jana Pawła II w Gdańsku Ktoś cię dzisiaj woła, Ktoś cię dzisiaj szuka, Ktoś wyciąga dzisiaj swoją dłoń. Wyjdź Mu na spotkanie Z miłym powitaniem, Nie lekceważ znajomości

Bardziej szczegółowo

O Królowaniu królowi Cypru fragmenty

O Królowaniu królowi Cypru fragmenty œw. Tomasz z Akwinu* O Królowaniu królowi Cypru fragmenty Rozdzia³ 15: O tym, e pojêcie rz¹dów zaczerpniête zosta³o z rz¹dów boskich 15.1. I jak za³o enia miasta lub królestwa odpowiednio zaczerpniêto

Bardziej szczegółowo

WYJAZD DO TURCJI W RAMACH PROJEKTU COMENIUS EURO VILLAGES

WYJAZD DO TURCJI W RAMACH PROJEKTU COMENIUS EURO VILLAGES WYJAZD DO TURCJI W RAMACH PROJEKTU COMENIUS EURO VILLAGES PONIEDZIAŁEK, 13.05 Wczesnym porankiem nasz grupa składająca się z czterech uczniów klasy trzeciej i dwóch opiekunów udała się na lotnisko w Balicach,

Bardziej szczegółowo

PIOTR I KORNELIUSZ. Bóg chce, aby każdy usłyszał Ewangelię I. WSTĘP. Teksty biblijne: Dz. Ap. 10,1-48. Tekst pamięciowy: Ew.

PIOTR I KORNELIUSZ. Bóg chce, aby każdy usłyszał Ewangelię I. WSTĘP. Teksty biblijne: Dz. Ap. 10,1-48. Tekst pamięciowy: Ew. PIOTR I KORNELIUSZ Teksty biblijne: Dz. Ap. 10,1-48 Tekst pamięciowy: Ew. Marka 16,15 Idąc na cały świat, głoście ewangelię wszelkiemu stworzeniu. Bóg chce, aby każdy usłyszał Ewangelię Zastosowanie: *

Bardziej szczegółowo

Upadek polskiej państwowości

Upadek polskiej państwowości Upadek polskiej państwowości 1. Polska po II rozbiorze Zorientowano się, że Prusy i Rosja dążą do pożarcia Polski Polsce zostało Podlasie, Wołyń, Litwa, cz. Mazowsza i Małopolski, (większe) miasta Warszawa,

Bardziej szczegółowo

"W" jak,... wykop'my Platformę z Warszawy!

W jak,... wykop'my Platformę z Warszawy! "W" jak,... wykop'my Platformę z Warszawy! Ziut - Blok Narodowy Polski, 15.06.2017 05:06 "Żeby Polska była Polską" wolność własną, przez siebie wskazaną, musimy mierzyć władzą, a nie "dętymi" frazesami!

Bardziej szczegółowo

KRÓLEWSKIE SERCE KOBIETY

KRÓLEWSKIE SERCE KOBIETY KRÓLEWSKIE SERCE KOBIETY PAŁAC DZIAŁYŃSKICH W POZNANIU STARY RYNEK 78/79 23-24 MARCA 2013R. 13-14 KWIETNIA 2013R. PIĘKNO NALEŻY WSPIERAĆ, BO TWORZY JE NIEWIELU A POTRZEBUJE WIELU PIĘKNO BEZ DOBROCI JEST

Bardziej szczegółowo

Pobrano ze strony http://www.przedszkole15.com.pl/ CZERWONY KAPTUREK

Pobrano ze strony http://www.przedszkole15.com.pl/ CZERWONY KAPTUREK Pobrano ze strony http://www.przedszkole15.com.pl/ CZERWONY KAPTUREK Występują: Czerwony Kapturek, Mama, Babcia, Wilk, Pinokio oraz dzieci; Scena I W tle makieta domu, płotek, kwiaty przed domem. Na scenę

Bardziej szczegółowo

RYSUNEK: WALENTYNA RYBAK

RYSUNEK: WALENTYNA RYBAK Drodzy Czytelnicy, witamy w ostatnim w tym roku szkolnym numerze gazetki CzyToManiak?! Przeczytacie w nim relację z wycieczek klas pierwszych oraz będziecie mieli możliwość obejrzenia zdjęć. Zapraszamy

Bardziej szczegółowo

Warszawa, 20 marca 2014 r. Zarząd Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy INTERPELACJA NR 482

Warszawa, 20 marca 2014 r. Zarząd Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy INTERPELACJA NR 482 Rada Dzielnicy Białołęka m. st. Warszawy ul. Modlińska 197, pok. 123, 03-122 Warszawa, tel. (22) 51 03 110, fax (22) 676 69 14, bialoleka.wor@um.warszawa.pl, www.bialoleka.waw.pl Wojciech Tumasz radny

Bardziej szczegółowo

Wiersze Pana JANA KUCHTY

Wiersze Pana JANA KUCHTY Słowo wstępne W lutym 2011 roku Miejska Biblioteka Publiczna im. Jana Długosza w Sandomierzu wraz z nauczycielami i uczniami szkół ponadgimnazjalnych, rozpoczęła cykl Spotkań z Poezją. Spotkania odbywają

Bardziej szczegółowo

LITURGIA DOMOWA. Spis treści. Modlitwy w rodzinach na niedziele Okresu Wielkiego Postu 2016. Gliwice 2016

LITURGIA DOMOWA. Spis treści. Modlitwy w rodzinach na niedziele Okresu Wielkiego Postu 2016. Gliwice 2016 Spis treści Wprowadzenie do Liturgii Domowej na Okres Wielkiego Postu 2016... 2 Spotkania na niedziele Okresu Wielkiego Postu 2016: 1 Niedziela Wielkiego Postu [C]... 3 LITURGIA DOMOWA 2 Niedziela Wielkiego

Bardziej szczegółowo

JAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM?

JAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM? JAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM? wg Lucy Rooney, Robert Faricy SJ MODLITWA NA TYDZIEŃ DRUGI Skrucha i przyjęcie przebaczenia Pana Jezusa Dzień pierwszy Przeczytaj ze zrozumieniem fragment Pisma Świętego: Łk 18,

Bardziej szczegółowo

Katarzyna BAYER, Donata STAWICKA. muzyka: Katarzyna BAYER. aranżacja muzyczna: Jarosław WOŹNIEWSKI

Katarzyna BAYER, Donata STAWICKA. muzyka: Katarzyna BAYER. aranżacja muzyczna: Jarosław WOŹNIEWSKI Katarzyna BAYER, Donata STAWICKA muzyka: Katarzyna BAYER aranżacja muzyczna: Jarosław WOŹNIEWSKI 1 Mała choinka 1. Choinka mała na święta przyszła już. Panu zagrała kolędę z śnieżnych nut. Ref. kolędę

Bardziej szczegółowo

Śladami Hymnu Rzeczypospolitej Polskiej

Śladami Hymnu Rzeczypospolitej Polskiej Śladami Hymnu Rzeczypospolitej Polskiej Szkoła Podstawowa Nr 277 im. Elizy Orzeszkowej w Warszawie Przygotował zespół w składzie: Anna Grotowska Honorata Jagodzińska Elżbieta Kalicka Agnieszka Kraszewska

Bardziej szczegółowo

Ze stajni na salony, czyli awans furażerki

Ze stajni na salony, czyli awans furażerki Ze stajni na salony, czyli awans furażerki 2014-08-18 W dyskutowanym obecnie projekcie rozporządzenia MON w sprawie przepisów ubiorczych w jednym z załączników po raz pierwszy zilustrowano mundur wieczorowy

Bardziej szczegółowo

z dnia 2 padziernika 2003 r. w sprawie sposobu przeprowadzania przysposobienia obronnego studentów i studentek (Dz. U. z dnia 7 padziernika 2003 r.

z dnia 2 padziernika 2003 r. w sprawie sposobu przeprowadzania przysposobienia obronnego studentów i studentek (Dz. U. z dnia 7 padziernika 2003 r. Dz.U.03.174.1686 2005.01.25 zm. Dz.U.05.4.18 1 ROZPORZDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU 1) ORAZ MINISTRA ZDROWIA 2) z dnia 2 padziernika 2003 r. w sprawie sposobu przeprowadzania przysposobienia

Bardziej szczegółowo

4 września 1939 (poniedziałe k)

4 września 1939 (poniedziałe k) Wojna obronna 1939 https://1wrzesnia39.pl/39p/kalendarium-1/8872,4-wrzesnia-1939-poniedzialek.html 2019-09-26, 13:11 4 września 1939 (poniedziałe k) Wydarzenia Mordy na ludności cywilnej Częstochowy i

Bardziej szczegółowo

98. rocznica bitwy pod Zadwórzem uroczystości ku czci bohaterów 18 sierpnia 2018

98. rocznica bitwy pod Zadwórzem uroczystości ku czci bohaterów 18 sierpnia 2018 Moja Niepodległa https://mojaniepodlegla.pl/mn/aktualnosci/6370,98-rocznica-bitwy-pod-zadworzem-uroczystosci-ku-czci-bohater ow-18-sierpnia-2018.html 2019-05-15, 20:41 Zadwórzem uroczystości ku czci bohaterów

Bardziej szczegółowo

DECYZJA Nr 103/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ

DECYZJA Nr 103/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ Departament Wychowania i Promocji Obronności Warszawa, dnia 12 kwietnia 2013 r. Poz. 108 DECYZJA Nr 103/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 10 kwietnia 2013 r. w sprawie wprowadzenia odznaki pamiątkowej,

Bardziej szczegółowo

Bóg Ojciec kocha każdego człowieka

Bóg Ojciec kocha każdego człowieka 1 Bóg Ojciec kocha każdego człowieka Bóg kocha mnie, takiego jakim jestem. Raduje się każdym moim gestem. Alleluja Boża radość mnie rozpiera, uuuu (słowa piosenki religijnej) SŁOWA KLUCZE Bóg Ojciec Bóg

Bardziej szczegółowo

Złodziej przychodzi tylko po to, by kraść, zarzynać i wytracać. Ja przyszedłem, aby miały życie i obfitowały (Jan 10:10)

Złodziej przychodzi tylko po to, by kraść, zarzynać i wytracać. Ja przyszedłem, aby miały życie i obfitowały (Jan 10:10) Lekcja 5 na 4 lutego 2017 Złodziej przychodzi tylko po to, by kraść, zarzynać i wytracać. Ja przyszedłem, aby miały życie i obfitowały (Jan 10:10) Możemy dowiedzieć się o chrzcie Duchem Świętym i jak wierzący

Bardziej szczegółowo

ZWIĄZEK WETERANÓW I REZERWISTÓW WOJSKA POLSKIEGO DOLNOŚLĄSKI ODDZIAŁ WOJEWÓDZKI imienia 2 Armii Wojska Polskiego DRUGA ARMIA WOJSKA POLSKIEGO

ZWIĄZEK WETERANÓW I REZERWISTÓW WOJSKA POLSKIEGO DOLNOŚLĄSKI ODDZIAŁ WOJEWÓDZKI imienia 2 Armii Wojska Polskiego DRUGA ARMIA WOJSKA POLSKIEGO ZWIĄZEK WETERANÓW I REZERWISTÓW WOJSKA POLSKIEGO DOLNOŚLĄSKI ODDZIAŁ WOJEWÓDZKI imienia 2 Armii Wojska Polskiego DRUGA ARMIA WOJSKA POLSKIEGO WROCŁAW, 2016 KAROL ŚWIERCZEWSKI Karol Świerczewski urodził

Bardziej szczegółowo

PREZENTACJA PRZEWODNIKA CMENTARZ?YCZAKOWSKI WE LWOWIE

PREZENTACJA PRZEWODNIKA CMENTARZ?YCZAKOWSKI WE LWOWIE CMENTARZ LYCZAKOWSKI WE LWOWIE PDF PREZENTACJA PRZEWODNIKA CMENTARZ?YCZAKOWSKI WE LWOWIE CMENTARZ?YCZAKOWSKI WE LWOWIE - KAWIARNIANY.PL 1 / 5 2 / 5 3 / 5 cmentarz lyczakowski we lwowie pdf W?ród najnowszych

Bardziej szczegółowo

Jubileusz u Seniorów w Rymaniu

Jubileusz u Seniorów w Rymaniu Jubileusz u Seniorów w Rymaniu Autor: Jolanta i Tadeusz Dach gorawino.net Bal 2013 w Klubie Seniora Pod Anio?ami Klub Seniora Pod Anio?ami dzia?aj?cy przy GOPS w Rymaniu uroczy?cie obchodzi? swoje 5-lecie.

Bardziej szczegółowo

NOC MUZEÓW W KOMENDZIE GŁÓWNEJ POLICJI

NOC MUZEÓW W KOMENDZIE GŁÓWNEJ POLICJI POLICJA.PL http://www.policja.pl/pol/aktualnosci/173653,noc-muzeow-w-komendzie-glownej-policji.html 2019-09-02, 02:56 Strona znajduje się w archiwum. NOC MUZEÓW W KOMENDZIE GŁÓWNEJ POLICJI Komenda Główna

Bardziej szczegółowo

II ETAP KONKURSU O JÓZEFIE PIŁSUDSKIM

II ETAP KONKURSU O JÓZEFIE PIŁSUDSKIM II ETAP KONKURSU O JÓZEFIE PIŁSUDSKIM Imię i nazwisko Szkoła.. 1. W którym roku uchwalono konstytucję kwietniową?... 2. Podaj lata, w jakich Piłsudski był Naczelnikiem Państwa?... 3. W jakiej tradycji

Bardziej szczegółowo

Start O nas Kontakt. Opis projektu. Czym jest uspokajanie ruchu. Przykłady ze świata. http://www.strefazamieszkania.org/

Start O nas Kontakt. Opis projektu. Czym jest uspokajanie ruchu. Przykłady ze świata. http://www.strefazamieszkania.org/ Strona 1 z 6 Start O nas Kontakt Opis projektu Czym jest uspokajanie ruchu Przykłady ze świata Strona 2 z 6 Projektowaliśmy ulice W ramach pierwszej edycji Strefy Zamieszkania przeprowadzilimy pilotaowe

Bardziej szczegółowo

Połoenie szkoły 1 : 25 000

Połoenie szkoły 1 : 25 000 Połoenie szkoły Dobra 1 : 25 000 1. Z przystanku autobusowego przy ulicy Długiej do szkoły trzeba i w kierunku: A. północnym, B. południowym, C. wschodnim, D. zachodnim. 2. Rzeczywista odległo midzy szkoł

Bardziej szczegółowo

Kościuszko- nasz patron

Kościuszko- nasz patron Kościuszko- nasz patron Kościuszko Tadeusz patron naszej szkoły, Przed laty na Mereczowszczyźnie urodzony. Na Rynku Krakowskim przysięgę złożył, Za swą śmierć dla narodu na chwałę zasłużył. Walczył w Stanach

Bardziej szczegółowo

4 LATKI marzec. W marcu - wiersz do nauki ( J. Suchorzewska )

4 LATKI marzec. W marcu - wiersz do nauki ( J. Suchorzewska ) 4 LATKI marzec 1. Poznajemy zawody 2. wiosno przyjdź 3. Nadeszła wiosna 4. Egzotyczne zwierząt 1. Poznanie osób pracujących w bliskim otoczeniu przedszkola i wykonywanych przez nie zawodów ; poznanie czynności

Bardziej szczegółowo

ANNA PRZYBYŁO WISHES SCHOOL OF ENGLISH WAKACJE Z JĘZYKIEM ANGIELSKIM OFERTA

ANNA PRZYBYŁO WISHES SCHOOL OF ENGLISH WAKACJE Z JĘZYKIEM ANGIELSKIM OFERTA ANNA PRZYBYŁO WISHES SCHOOL OF ENGLISH WAKACJE Z JĘZYKIEM ANGIELSKIM OFERTA KRZESZOWICE 2016 OFERTA WAKACYJNA TYDZIEŃ PIERWSZY dla dzieci w wieku 6 12 lat AROUND THE WORLD IN 80 DAYS - 4 8 LIPIEC BLOK

Bardziej szczegółowo

Epoka napoleońska. Sprawdzian wiadomości dla klasy II B. Grupa I

Epoka napoleońska. Sprawdzian wiadomości dla klasy II B. Grupa I Strona1 Epoka napoleońska. Sprawdzian wiadomości dla klasy II B. Grupa I......... Imię i nazwisko uczennicy/ucznia klasa nr w dzienniku Liczba uzyskanych punktów:... ocena:... Podpis rodziców:... 1. Podkreśl

Bardziej szczegółowo

S T A T U T POLSKO-CHISKIEGO TOWARZYSTWA GOSPODARCZO-KULTURALNFGO & 1 & 2 & 3

S T A T U T POLSKO-CHISKIEGO TOWARZYSTWA GOSPODARCZO-KULTURALNFGO & 1 & 2 & 3 S T A T U T POLSKO-CHISKIEGO TOWARZYSTWA GOSPODARCZO-KULTURALNFGO Postanowienia ogólne ROZDZIA PIERWSZY & 1 1. Stowarzyszenie o nazwie Polsko-Chiskie Towarzystwo Gospodarczo-Kulturalne zwane dalej Towarzystwem,

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 28 grudnia 2018 r. Poz. 2439

Warszawa, dnia 28 grudnia 2018 r. Poz. 2439 Warszawa, dnia 28 grudnia 2018 r. Poz. 2439 Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 grudnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów, zestawów i wzorów oraz noszenia umundurowania

Bardziej szczegółowo

Teksty zaproszeń ~1~ Dnia 3 lipca 2014 roku o godzinie 16.00 w Kościele pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej w Chrzanowie odbędzie się ślub

Teksty zaproszeń ~1~ Dnia 3 lipca 2014 roku o godzinie 16.00 w Kościele pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej w Chrzanowie odbędzie się ślub Teksty zaproszeń ~1~ Dnia 3 lipca 2014 roku o godzinie 16.00 w Kościele pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej w Chrzanowie odbędzie się ślub Katarzyny Niezgoda i Bartosza Łęckiego wielce zaszczyceni będą,

Bardziej szczegółowo

Jak pomóc dziecku w n auc u e

Jak pomóc dziecku w n auc u e Jak pomóc dziecku w nauce O jakości uczenia i wychowania dzieci decydują: nauczyciele, sami uczniowie i rodzice. Każdy z nich jest tak samo ważny. Jaka jest rola rodziców? Bez ich aktywności edukacja dziecka

Bardziej szczegółowo

gen. Władysław Sikorski generał broni Wojska Polskiego

gen. Władysław Sikorski generał broni Wojska Polskiego gen. Władysław Sikorski generał broni Wojska Polskiego Władysław Eugeniusz Sikorski ur. 20 maja 1881r. w Tuszowie Narodowym, zm. 4 lipca 1943r. na Gibraltarze, polski wojskowy i polityk, generał broni

Bardziej szczegółowo

Nazywam się Maria i chciałabym ci opowiedzieć, jak moja historia i Święta Wielkanocne ze sobą się łączą

Nazywam się Maria i chciałabym ci opowiedzieć, jak moja historia i Święta Wielkanocne ze sobą się łączą Nazywam się Maria i chciałabym ci opowiedzieć, jak moja historia i Święta Wielkanocne ze sobą się łączą Jako mała dziewczynka miałam wiele marzeń. Chciałam pomagać innym ludziom. Szczególnie starzy, samotni

Bardziej szczegółowo

www.rcl.gov.pl Poz. 3 WZÓR WNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO SPECJALNEGO ZASI KU OPIEKU CZEGO

www.rcl.gov.pl Poz. 3 WZÓR WNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO SPECJALNEGO ZASI KU OPIEKU CZEGO Poz. 3 Nazwa podmiotu realizujcego wiadczenia rodzinne: Adres: Cz I WNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO SPECJALNEGO ZASIKU OPIEKUCZEGO Dane osoby ubiegajcej si o ustalenie prawa do specjalnego zasiku opiekuczego

Bardziej szczegółowo

EP io default website

EP io default website 26-01-2015 Od regulacji Internetu po bezpieczestwo publiczne debata na temat dylematów ochrony danych Nowoczesna gospodarka opiera si w duej mierze na przetwarzaniu danych, dlatego potrzebne s jasne reguy,

Bardziej szczegółowo

Ziemia. Modlitwa Żeglarza

Ziemia. Modlitwa Żeglarza Ziemia Ziemia, którą mi dajesz, nie jest fikcją ani bajką, Wolność którą mam w Sobie Jest Prawdziwa. Wszystkie góry na drodze muszą, muszą ustąpić, Bo wiara góry przenosi, a ja wierzę Tobie. Ref: Będę

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA ROSYJSKIEGO

EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA ROSYJSKIEGO Miejsce na naklejk z kodem szko y dysleksja MJR-P1_1P-072 EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA ROSYJSKIEGO MAJ ROK 2007 POZIOM PODSTAWOWY Instrukcja dla zdaj cego Czas pracy 120 minut 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny

Bardziej szczegółowo

Rynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska

Rynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska Rynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska Rynek cz!"ci motoryzacyjnych nierozerwalnie #$czy si! z parkiem samochodowym, dlatego te% podczas oceny wyników sprzeda%y samochodowych cz!"ci zamiennych nie mo%na

Bardziej szczegółowo