OGRANICZANIE KIŁY KAPUSTY (PLASMODIOPHORA BRASSICAE) W RZEPAKU OZIMYM PRZY UŻYCIU TIOFANATU METYLU

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (3) 2009 OGRANICZANIE KIŁY KAPUSTY (PLASMODIOPHORA BRASSICAE) W RZEPAKU OZIMYM PRZY UŻYCIU TIOFANATU METYLU EWA JAJOR 1, MAREK KORBAS 1, ANNA BUDKA 2 1 Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Władysława Węgorka 20, Poznań M.Korbas@ior.poznań.pl 2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wojska Polskiego 28, Poznań I. WSTĘP W ostatnich latach obserwuje się w wielu rejonach uprawy rzepaku wzrost znaczenia zaliczanej do chorób płodozmianowych kiły kapusty (Plasmodiophora brassicae Woronin). Choroba ta stanowi istotne zagrożenie i może powodować duże straty w ilości oraz jakości plonu. W wyniku porażenia ulega deformacji korzeń rośliny i zostają zakłócone jej procesy fizjologiczne (Agrios 2005; Rimmer i wsp. 2007; Jajor i Korbas 2008). Ograniczenie porażenia roślin przez sprawcę kiły kapusty można uzyskać przede wszystkim przestrzegając odpowiednio długiego okresu płodozmianu i zapewniając właściwą strukturę oraz odczyn gleby, a w uprawach następczych poprzez zwalczanie chwastów z rodziny kapustowatych. Do uprawy na silnie zainfekowanych glebach powinno wybierać się odmiany odporne. Dotychczas nie opracowano skutecznej chemicznej metody ograniczania występowania tej choroby w uprawie rzepaku. Prowadzi się jednak liczne badania nad ograniczaniem kiły kapusty przy użyciu środków chemicznych (Naiki i Dixon 1987; Robak 1998, 2000; Rimmer i wsp. 2007; Robak i Gidelska 2009). W uprawach warzyw kapustnych stosuje się doglebowo oraz w formie zapobiegawczego podlewania rozsady między innymi fluazynam, tifanat metylu, amisulfbrom. Środki te chronią skutecznie warzywa przed kiłą kapusty (Robak Gidelska 2009). W rzepaku prowadzono badania nad skutecznością fluazynamu (pochodna aniliny) Altima 500 SC (Kurowski i Bruderek 2004; Kurowski i wsp. 2008). Stwierdzono wyższe nasilenie choroby na poletkach kontrolnych niż na opryskiwanych przedsiewnie tym preparatem. Użycie tego fungicydu spowodowało 14% zwyżkę plonu nasion (Kurowski i Bruderek 2004). Celem pracy było określenie skuteczności tiofanatu metylu (500 g/l), środka z grupy chemicznej benzymidazoli, w ograniczaniu porażenia rzepaku przez P. brassicae. Substancja ta jest składnikiem aktywnym fungicydu Topsin M 500 SC, zarejestrowanego do ochrony rzepaku przeciwko takim sprawcom chorób, jak: Leptosphaeria spp. (sucha zgnilizna kapustnych), Alternaria spp. (czerń krzyżowych) i Botryotinia fuckeliana (szara pleśń) (Zalecenia 2008/2009).

2 Próba ograniczania kiły kapusty (Plasmodiophora brassicae) 1269 II. MATERIAŁ I METODY W szklarni Instytutu Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu wykonano doświadczenie wazonowe. Materiał roślinny stanowiło 9 odmian rzepaku ozimego (tab. 1). Do badań wykorzystano glebę z 2 oddalonych geograficznie miejsc w Polsce, w których stwierdzono występowanie na rzepaku kiły kapusty. Pierwsza próba gleby pochodziła z województwa pomorskiego, druga z województwa dolnośląskiego (Kotliny Kłodzkiej). Wybrane odmiany wysiano do wazonów wypełnionych odpowiednią glebą w 4 powtórzeniach, w 2 seriach. W fazie 1 2 liści właściwych (BBCH 11 12) rośliny podlano 0,2% roztworem środka Topsin M 500 SC w ilości 100 ml. Kontrolę stanowiły obiekty nie traktowane badanym fungicydem. W fazie wzrostu roślin BBCH (zielony pąk) wykonano analizę stopnia porażenia roślin. W tym celu wszystkie rośliny wykopano i umyto część podziemną, a następnie oceniono ich porażenie. W ocenie stopnia porażenia posłużono się 9-stopniową skalą porażenia, gdzie: 0 oznaczało brak objawów, 1 małe, pojedyncze narośle na korzeniach bocznych, 3 większe narośle na korzeniach bocznych, 5 7 powiększające się narośle na korzeniach bocznych i korzeniu głównym, 9 duża pojedyncza narośl na szyjce korzeniowej, brak korzeni. Tabela 1. Średnie porażenie odmian rzepaku chronionych tiofanatem metylu i niechronionych oraz skuteczność działania użytej substancji aktywnej Table 1. Mean infection of oilseed rape varieties protected with methyl tiophanate and nonprotected, and effectiveness of used active substance Odmiana Variety kontrola untreated Indeks porażenia (średnia dla gleb) Infection index (mean for soil) ochrona protection różnica między wartościami indeksów porażenia difference between value of infection index Skuteczność Efficacy [%] Californium 3,29 1,74 1,55 47 Cabriolet 2,98 1,48 1,50 50 Bazyl 3,32 1,78 1,54 46 Libomir 4,03 1,60 2,43** 60 Kaszub 3,05 1,61 1,44 47 Ontario 2,95 1,61 1,34 45 Pomorzanin 4,17 2,26 1,91* 46 Extrem 3,03 1,74 1,29 42 Bojan 2,76 1,78 0,98 36 Średnia Mean 3,29 1,73 1,38 47 * istotność na poziomie α = 0,05 significant differences at level α = 0.05 ** istotność na poziomie α = 0,01 significant differences at level α = 0.01

3 1270 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (3) 2009 Obliczono indeks porażenia według Williamsa (1987), a następnie średni % skuteczności stosowanego środka według Abbotta. Wyniki opracowano statystycznie, korzystając z programu STATISTICA. Analizę wyników doświadczenia prowadzono zgodnie z modelem klasyfikacji dwukierunkowej z uwzględnieniem dwóch serii badawczych. Przyjęto, że na wartość indeksu porażenia ma wpływ stosowanie (lub niestosowanie) środka (pierwszy czynnik), odmiana (czynnik drugi) oraz występowanie interakcji pomiędzy tymi czynnikami. Uzyskane wyniki porównywano przy wykorzystaniu testu Tukeya (Ott 1984; Trętowski i Wójcik 1988). III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Analiza porażenia roślin traktowanych i nie traktowanych badanym środkiem wykazała zróżnicowaną reakcję odmian związaną z miejscem pochodzenia gleby. Odmiany rzepaku wysiane na glebie z województwa pomorskiego, na których zastosowano tiofanat metylu różniły się istotnie wartością indeksu porażenia od odmian niechronionych. Wyjątek stanowiła odmiana Bojan (rys. 1). Natomiast w doświadczeniu z glebą pochodzącą z Kotliny Kołodziej, istotne różnice w indeksie porażenia badanych odmian rzepaku stwierdzono dla odmian Libomir i Pomorzanin. Dla pozostałych odmian działanie zastosowanego środka było niezadowalające (rys. 2). NIR (0,05) LSD (0.05) = 1,493; NIR (0,01) LSD (0.01) = 1,740 Rys. 1. Porażenie odmian rzepaku chronionych tiofanatem metylu i niechronionych na glebie pochodzącej z województwa pomorskiego Fig. 1. Infection of oilseed rape cultivars protected with methyl tiophanate and non-protected on soil derived from Pomorskie voivodeship

4 Próba ograniczania kiły kapusty (Plasmodiophora brassicae) 1271 NIR (0,05) LSD (0.05) = 1,568; NIR (0,01) LSD (0.01) = 1,828 Rys. 2. Porażenie odmian rzepaku chronionych tiofanatem metylu i niechronionych na glebie pochodzącej z województwa dolnośląskiego (Kotlina Kłodzka) Fig. 2. Infection of oilseed rape cultivars protected with methyl tiophanate and non-protected on soil derived from Dolnośląskie voivodeship Statystycznie istotne różnice dla obu gleb pomiędzy wartością indeksu porażenia kombinacji kontrolnej w stosunku do chronionej uzyskano jedynie w przypadku odmiany Libomir oraz Pomorzanin (tab. 1). Stwierdzono zróżnicowaną skuteczność działania tiofanatu metylu w ograniczaniu sprawcy kiły kapusty. Wynosiła ona od 36% (Bojan) do 60% (Libomir). Średnia wyliczona skuteczność dla wszystkich odmian wynosiła 47%. Uzyskany wynik wskazuje na zbieżność z wynikami innych badaczy, na przykład z fungicydem Altima 500 SC. Fluazynam (500 g/l) zastosowany przedsiewnie w badaniach Kurowskiego i Brudereka (2004) wykazywał skuteczność w ograniczaniu kiły kapusty od 30 do 53% w zależności od terminu obserwacji. Rezultaty doświadczenia szklarniowego wskazują na przydatność tiofanatu metylu w ograniczaniu porażenia roślin przez sprawcę kiły kapusty. W skutecznym hamowaniu porażenia roślin najważniejsze są jednak metody agrotechniczne, w tym przede wszystkim odpowiednio długa przerwa w uprawie rzepaku na tym samym polu (Jajor i Korbas 2008). Metoda chemiczna może mieć jedynie działanie wspomagające i nie zawsze daje pewność uzyskania odpowiedniej skuteczności działania. IV. LITERATURA Agrios G.N Plant Pathology. Elsevier Academic Press, 922 ss. Jajor E., Korbas M Kiła kapusty (Plasmodiophora brassicae Wor.). s W: Poradnik Sygnalizatora Ochrony Rzepaku" (F. Walczak, red.). Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 153 ss.

5 1272 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (3) 2009 Kurowski T.P., Majchrzak B., Jaźwinska E., Wysocka U Skuteczność fungicydu zawierającego fluazynam w ochronie rzepaku ozimego przed kiłą kapusty (Plasmodiophora brassicae Woronin). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 48 (1): Kurowski P., Bruderek A Próba ochrony rzepaku ozimego przed kiłą kapusty (Plasmodiophora brassicae Woronin) przy użyciu fungicydu Altima 500 SC. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 44 (2): Naiki T., Dixon G.R The effects of chemicals on developmental stages of Plasmodiophora brassicae (clubroot). Plant Pathol. 36: Ott L An Introduction to Statistical Methods and Data Analysis. PWS Publishers, Boston: Rimmer S.R., Shattuck V.I., Buchwaldt L Compendium of Brassica Diseases. The APS, St. Paul, 117 ss. Robak J Nowe możliwości ochrony warzyw kapustnych przed chorobami ze szczególnym uwzględnieniem kiły kapusty (Plasmodiophora brassicae), czerni krzyżowych (Alternaria brassicicola, A. brassicae) oraz szarej pleśni (Botrytis cinerea). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 38 (1): Robak J Zagrożenia i nowe możliwości integrowanej ochrony warzyw kapustnych przed kiłą kapusty (Plasmodiophora brassicae). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 40 (1): Robak J., Gidelska A Epidemiologia i nowe możliwości zwalczania Plasmodiophora brassicae sprawcy kiły kapusty na roślinach kapustowatych w Polsce. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 49 (1): Trętowski J., Wójcik A.R Metodyka Doświadczeń Rolniczych. WSRP, Siedlce, 215 ss. Williams P.H CrGC Resource Book Dept. of Plant Pathology. Univ. of WI, Madison. USA. PH. Williams, Hort Science 15, 802/1980/. Zalecenia Ochrony Roślin na lata 2008/2009. Cz. II, Rośliny Rolnicze Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 405 ss. EWA JAJOR, MAREK KORBAS, ANNA BUDKA REDUCTION OF CLUBROOT (PLASMODIOPHORA BRASSICAE) ON WINTER OILSEED RAPE USING METHYL TIOPHANATE SUMMARY Clubroot (Plasmodiophora brassicae) belongs to so called crop rotation diseases. A main cause of its increase and spread at the present in Poland in increasing of the economic significance of oilseed rape and its considerable share in cropping structure. The aim of performed experiments was to define methyl tiophanate (500 g/l) effectiveness in confining the disease occurrence. The analysis of plants treated with this fungicide showed, a differentiated reaction of cultivars, in dependence soil derivation. A different effectiveness from 36 to 60% was stated. The results of greenhouse experiments indicate the usefulness of methyl tiophanate in reducing oilseed plant infection by the casual agent of clubroot. Key words: Plasmodiophora brassicae, clubroot, oilseed rape, control