5Z). W ocenie kierownika zakładu treningowego najwyższą wartość hodowlaną uzyskał ogier Turkus (0,81), następnie ogiery: Bystrzak (0,8), Arsen

Transkrypt

1 WYNIKI I DYSKUSJA A. Analiza wpływu czynników środowiskowych (podrozdziały muszą być numerowane wg takiego samego formatu jak poprzednio) Przy ustaleniu poziomu istotności na 1% okazało się, że wpływ miesiąca urodzenia ogiera na sumę punktów bonifikacyjnych jest nieistotny. Największy, negatywny, aczkolwiek nieistotny statystycznie, wpływ zaobserwowano dla marca. Ogiery urodzone w tym miesiącu miały średnio najniższą sumę punktów bonifikacyjnych. W stosunku do miesięcy bazowych (listopad i grudzień), średnia suma punktów bonifikacyjnych ogierów urodzonych w marcu była o 8,42 punktu niższa. Estymatory efektów poszczególnych miesięcy podane są w Tabeli 2. Tabela 2. Estymatory efektu miesiąca urodzenia ogierów na sumę punktów bonifikacyjnych. Miesiąc urodzenia Wartość Błąd standardowy ogiera Styczeń 1,762 6,7254 Luty 1,1419 4,6806 Marzec -8,4241 4,5759 Kwiecień -2,5717 5,0105 Maj -2,0286 4,4888 Sierpień -10,3733 8,5671 Listopad 0 - Grudzień 0 - U klaczy (przy poziomie istotności 1%) okazało się, iż miesiąc urodzenia ma istotny wpływ na sumę punktów bonifikacyjnych uzyskanych w próbie dzielności. Największą istotnością wśród miesięcy urodzenia klaczy charakteryzował się listopad. Klacze urodzone w tym miesiącu osiągały najlepsze wyniki w próbie dzielności, będące średnio o 24,264 lepsze, niż wyniki klaczy urodzonych w grudniu, który ustalono jako miesiąc bazowy. Także klacze urodzone w marcu, kwietniu i maju osiągały istotnie lepsze wyniki w stosunku dl klaczy urodzonych w grudniu. Estymatory efektów poszczególnych miesięcy podane są w Tabeli 3. Tabela 3. Estymatory efektu miesiąca urodzenia klaczy na sumę punktów bonifikacyjnych. Miesiąc urodzenia Wartość Błąd standardowy klaczy Styczeń 14,0664 6,1979 Luty 10,2283 5,3066 Marzec 15,4762 5,4331 Kwiecień 14,4907 5,2418 Maj 14,3227 5,3615 Listopad 24,264 7,1838 Grudzień 0 - * istotność różnic na poziomie P 0,01 (w tabeli brakuje * na okreslenie które miesiące były sitotne)

2 Jednakże wysoka ocena listopada na tle innych miesięcy urodzenia może być spowodowana małą liczbą klaczy urodzonych w tym miesiącu (3 osobniki), a przez to niską dokładnością oszacowanego estymatora, co ma również odzwierciedlenie w fakcie, że estymator listopada ma najwyższe odchylenie standardowe (7,2 punktu) wśród pcenionych miesięcy. Przy poziomie istotności 1 % okazało się, że zależność między poszczególnymi latami urodzenia ogierów, a sumą punktów bonifikacyjnych jest nieistotna statystycznie. U klaczy wystąpiła podobna zależność, ale zaobserwowano największy, negatywny, jednak nieistotny statystycznie wpływ roku Klacze urodzone w tym roku miały średnio najniższą sumę punktów bonifikacyjnych. W stosunku do rocznika bazowego (2005) średnia suma punktów bonifikacyjnych klaczy urodzonych w 2001 roku była o 10,29 punktu niższa. Estymatory efektów poszczególnych lat urodzenia podane są w Tabeli 5. Tabela 5. Estymatory efektu lat urodzenia osobników na sumę punktów bonifikacyjnych. OGIERY Rok urodzenia Wartość Błąd standardowy KLACZE Rok urodzenia Wartość Błąd standardowy * istotność różnic na poziomie P 0,01 (zaznaczyć istotnie efekty w tabeli) Również inni autorzy (Geringer H., Kiełbsiewicz A. tutaj musi byc nr, a nie nazwiska) analizujący oceny wartości hodowlanej ogierów na podstawie wartości użytkowej ich potomstwa startującego w krajowych zawodach WKKW (Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego), wykazali, iż różnice statystyczne dla średnich wartości użytkowych i hodowlanych pomiędzy końmi urodzonymi w różnych latach nie są istotne (45). Zarówno u ogierów jak i u klaczy stwierdzono, iż oddziaływanie lat, w których odbywały się próby, miały statystycznie nieistotny wpływ na sumę punktów bonifikacyjnych (przy poziomie istotności 1%), a różnice średnich sum punktów bonifikacyjnych w poszczególnych latach były nieznaczne (Tabela 4). Tabela 4. Estymatory efektu roku próby osobników na sumę punktów bonifikacyjnych. OGIERY Rok próby Wartość Błąd standardowy

3 KLACZE Rok próby Wartość Błąd standardowy Do podobnych wniosków doszła Bek-Kaczkowska I. (nr), która w badaniach własnych nie wykazała wpływu sezonu na wyniki osiągane przez konie półkrwi poddawanym wyścigowym próbom dzielności (44). Jednakże w innych badaniach zaobserwowano wysoko istotny wpływ roku startów na dzielnośą wyścigową koni pełnej krwi (43). Efekty hodowcy i właściciela nie były brane pod uwagę z powodu zbyt małej liczebności danych, w poszczególnych klasach, co uniemozliwilo uzysaknie estymatorów tych efektów B.1. Analiza wartości hodowlanych ojców ogierów (numeracja podrozdziałów) Najwyższą wartość hodowlaną dla sumy punktów bonitacyjnych uzyskały ogiery: Derit (2,28), Nefryt (2,17), Arsen (1,77), Latarnik (1,77) i Arabetto (1,72). Natomiast najniższą wartość hodowlaną tej cechy charakteryzowały się ogiery: Jogurt (-3,28), Lucky (-3,22), Trybun (-2,35), Deport (-2,17) i Palant (-1,44). Wartości hodowlane wszystkich ogierów podano w Tabeli 5, w załączniku. (tabele, które są w załączniku powinny mieć inna numeracje, niz tabele znajdujące się we właściwym tekście, np. Tabela 1Z) W próbie na czworoboku najwyższą wartością hodowlana charakteryzowały się ogiery: Subiekt (0,45), Arabetto (0,3), Latarnik (0,21), Palant (0,21) i Arsen (0,17). Zaś najniższą wartość hodowlaną uzyskały ogiery: Jogurt (-0,6), Lucky (-0,41), Aktyw (-0,34), Awans (-0,31) i Rapid (-0,28) (Tabela 6 w załączniku, np. Tabela 2Z). Dla cechy szybkość w kłusie najwyższe wartości hodowlane oszacowano dla ogierów: Nefryt (1,79), Derit (1,33), Szwadron (0,86), Rubin (0,68) i Latarnik (0,54). Natomiast najniżej w rankingu plasowały się ogiery: Lucky (-1,59), Jogurt (-1,34), Trybun (-1,19), Bevet (-0,91) i Nomen (-0,63) (Tabela 7 w załączniku, Tabela 3Z). W próbie szybkości w stępie ojcami o najwyższej wartości hodowlanej okazały się ogiery: Begis (0,86), Derit (0,84), Lordon (0,71), Latarnik (0,5) i Arabetto (0,47), natomiast n ajniższe wartości oszacowano dla ogierów: Deport (-0,66), Szach (-0,6), Palant (-0,57), Bevet (-0,52) i Jogurt (-0,47) (Tabela 8 w załącznikutabela 4Z). W ocenie za tętno i oddechy najwyższe wartości hodowlane uzyskały ogiery: Subiekt (0,34), Rubin (0,31), Latarnik (0,31), Lapis (0,22) i Afirmator (0,21). Natomiast wartości najniższe miały ogiery: Deport (-0,45), Rapid (-0,36), Nomen (-0,19), Palant (-0,15) i Lordon (-0,14) (Tabela 9 w załącznikutabela

4 5Z). W ocenie kierownika zakładu treningowego najwyższą wartość hodowlaną uzyskał ogier Turkus (0,81), następnie ogiery: Bystrzak (0,8), Arsen (0,78), Szach (0,66) i Begis (0,51). Najniższe wartości hodowlane oszacowano dla ogierów: Jogurt (-1,06), Palant (-0,76), Lordon (-0,63), Afirmator (-0,62) i Lucky (-0,57) (Tabela 6Z10 w załączniku). W ruszaniu podczas próby wytrzymałości najwyższe wartości hodowlane uzyskały ogiery: Lordon (0,33), Lapis (0,21), Liguster (0,17), Awans (0,17) i Arabetto (0,17), zaś najniższe ogiery: Nefryt (- 0,24), Szach (-0,23), Arsenał (-0,16), Afirmator (-0,15) i Aktyw (-0,12) (Tabela 7Z11 w załączniku). Ostatnią analizowaną cechą było ruszanie podczas próby szybkości w stępie. Dla tej cechy najwyższe wartości hodowlane uzyskały ogiery: Rubin (0,32), Lordon (0,25), Begis (0,2), Awans (0,2) i Liguster (0,19), a najniższe ogiery: Lucky (-0,27), Rapid (-0,23), Jogurt (- 0,18), Nomen (-0,18) i Szach (-0,16) (Tabela 8Z12 w załączniku). Wysokie bądź niskie wartości hodowlane ojców-ogierów za sumę punktów bonifikacyjnych wiążą się z reguły z wysoką lub niską wartością hodowlaną za poszczególne elementy próby. W analizie wartości hodowlanej ojców-ogierów znalazły się osobniki charakteryzujące się wysokimi wartościami hodowlanymi w wielu z ocenianych cech. Niewątpliwym rekordzistą są ogiery Latarnik mający wysoką wartością hodowlaną dla pięciu cech (suma punktów bonifikacyjnych, próba na czworoboku, próba szybkości w kłusie, próba szybkości w stępie, tętno i oddechy), ogier Arabetto (dla czterech cech) oraz Arsen, Rubin, Begis, Derit (dla trzech cech). Analogicznie, ojcami posiadającymi niskie wartości hodowlane dla kilku cech są ogier Jogurt (dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby na czworoboku, dla próby szybkości w kłusie, dla próby szybkości w stępie, dla oceny kierownika ZT, dla ruszania w próbie szybkości w stępie), ogier Lucky (dla pięciu cech) oraz ogierydeport, Nomen i Rapid (dla trzech cech). Istnieją też osobniki, które odznaczają się wysokimi lub niskimi wartościami hodowlanymi tylko dla jednej cechy: ojciec-ogier Szwadron (wysoka wartość hodowlana tylko dla próbiy szybkości w kłusie), Bystrzak, Turkus (wysoka wartość hodowlana dla oceny kierownika ZT), a także Arsenał (niska wartość hodowlana tylko dla ruszania podczas próby wytrzymałości). Należy również zwrócić uwagę na ogiery odznaczające się wysokimi wartościami hodowlanymi jednej cechy i niskimi innych. Takim osobnikiem jest ogier Palant mający wysoką wartość hodowlaną w próbie na czworoboku, a niską dla sumy punktów bonifikacyjnych, jak też dla próby szybkości w stępie, oceny za tętno i oddechy oraz oceny kierownika ZT. Oprócz wyżej wymienionego ogiera skrajnymi wartościami hodowlanymi za poszczególne cechy odznaczają się ogiery: Afirmator, Lordon, Nefryt i Szach.

5 Wśród ojców są również i takie, które nie wyróżniają się ani bardzo wysokimi, ani znacząco niskimi wartościami hodowlanymi (ogiery Rapos, Hondaker, Hutor, Aron). B.2. Analiza wartości hodowlanych ojców klaczy (format podrozdzialu) Dla sumy punktów bonitacyjnych najwyższą wartość hodowlaną oszacowano dla ogierów: Rapid (2,25), Nomen (2,31), Alpinex (1,61), Hondaker (1,5) i Nikiel (1,41). Najgorzej wypadły natomiast ogiery: Lektor (-3,31), Begis (-2,56), Hutor (-2,2), Akron (- 2,13) i Medik (-1,48) (Tabela 9Z13 w załączniku). Najwyższe wartości hodowlane dla próby na czworoboku uzyskały ogiery: Nikiel (0,59), Rapid (0,53), Jogurt (0,47), Alpinex (0,37) i Nefryt (0,33). Najgorsze estymatory obliczono dla ogierów: Medik (-0,74), Begis (-0,71), Deport (-0,51), Skandal (-0,38) i Szach (-0,37) (Tabela 10Z14 w załączniku). Dla cechy "próba szybkości w kłusie" najwyższymi wartościami hodowlanymi charakteryzowały się ogiery: Nomen (1,88), Hondaker (0,98), Alpinex (0,93), Palant (0,76) i Unicum (0,74), a najniższymi ogiery: Hutor (-1,16), Bank (-1,02), Evento (-0,91), Medik (-0,86) i Jogurt (- 0,83) (Tabela 11Z15 w załączniku). W próbie szybkości w stępie najwyższe wartości hodowlane obliczono dla ogierów: Arabetto (0,9), Liguster (0,9), Rapid (0,82), Literat (0,58) i Szach (0,51). Najgorzej w rankingu uplasowały się ogiery: Lektor (-1,44), Bank (-0,73), Akron (-0,66), Dastin (-0,56) i Begis (-0,55) (Tabela 12Z6 w załączniku). W ocenie za tętno i oddechy najwyższe miejsca w rankingu wartości hodowlanych uzyskały ogiery: Skandal (0,15), Liguster (0,11), Arabetto (0,1), Szwadron (0,1) i Nomen (0,08), najniższe - ogiery: Akron (-0,36), Lektor (-0,19), Eugeniusz (-0,18), Jogurt (-0,14) i Rubin (-0,14) (Tabela 13Z7 w załączniku). W ocenie kierownika zakładu treningowego najwyższe wartości hodowlane obliczono dla ogierów: Jogurt (0,74), Rapid (0,71), Nikiel (0,62), Alpinex (0,59) i Rubin (0,51). Najniższymi wartościami hodowlanymi charakteryzowały się ogiery: Lektor (-1,21), Begis (-0,8), Hutor (-0,63), Szwadron (-0,62) i Evento (-0,55) (Tabela 14Z8 w załączniku). W ruszaniu podczas próby wytrzymałości najwyższe wartości hodowlane miały ogiery: Turkus (0,19), Szach (0,17), Szwadron (0,12), Akron (0,12) i Unicum (0,1), zaś najgorzej wypadły ogiery: Rapid (-0,18), Arsenał (-0,17), Deport (-0,17), Palant (-0,15) i Liguster (-0,13) (Tabela 15Z9 w załączniku). W ruszaniu podczas próby szybkości w stępie najwyższe wartości hodowlane uzyskały ogiery: Bank (0,12), Nefryt (0,11), Nomen (0,11), Szwadron (0,11) i Medik (0,11), natomiast najniższe - ogiery: Arsenał (-0,18), Dastin (-0,18), Eugeniusz (-0,15), Hutor (-0,15) i Lektor (-0,13) (Tabela 16Z20 w załączniku). U ogierów ojców-klaczy wysokie lub niskie wartości hodowlane za sumę punktów bonifikacyjnych także się wiążą z wysoką lub niską wartością hodowlaną ojców za

6 poszczególne elementy próby. Wysokimi wartościami hodowlanymi w zakresie kilku cech odznaczali się ojcowie klaczy: Alpinex (dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby na czworoboku, dla próby szybkości w kłusie, dla oceny kierownika ZT), Nomen (dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby szybkości w kłusie, dla tętna i oddechów, dla ruszania w próbie szybkości w stępie), Nikiel (dla trzech cech). Zaś ojcami klaczy posiadającymi niskie wartości hodowlane dla kilku cech są: Lektor (dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby szybkości w stępie, dla tętna i oddechów, dla oceny kierownika ZT, dla ruszania w próbie szybkości w stępie) oraz Begis i Hutor (niska wartość hodowlana dla trzech cech). Wśród ocenianych osobników znaleźć można ogiery charakteryzujące się wysoką wartością hodowlaną tylko dla jednej cechy - ogiery: Literat (dla próby szybkości w stępie) i Turkus (dla ruszania w próbie wytrzymałości). Ogierami ojcami klaczy odznaczającymi się wysokimi wartościami hodowlanymi jednej cechy i niskimi w innych cech są ogiery: Jogurt, Liguster, Skandal, Aron, Bank, Medik, Palant, Rapid, Rubin, Szach i Szwadron. Ogierami ojcami klaczy o średnich wartościach hodowlanych we wszystkich ocenianych cechach są ogier Awans i Subiekt. Zastanawiający jest fakt, iż niektórym ogierom oszacowano wysoką i niską wartość hodowlaną dla kilku cech w zależności od płci potomka biorącego udział w próbie dzielności zaprzęgowej. Konkretnie, ogier Begis posiada niską wartość hodowlaną dla kilku cech (suma punktów bonifikacyjnych, próba na czworoboku, próba szybkości w stępie, ocena kierownika ZT) jako ojciec klaczy zdających próbę dzielności, ale jako ojciec- ogiera posiada wysokie wartości hodowlane dla: próby szybkości w stępie, oceny kierownika ZT, ruszania w próbie szybkości w stępie. Podobnie jest z ogierem Nomen, który jako ojciec klaczy posiada wysokie wartości hodowlane dla sumy punktów bonifikacyjnych, dla próby szybkości w kłusie, dla tętna i oddechów, dla ruszania w próbie szybkości w stępie, natomiast jako ojciec - ogierów odznacza się bardzo niskimi wartościami hodowlanymi dla próby szybkości w kłusie, dla tętna i oddechów oraz dla ruszania w próbie szybkości w stępie. Ogiery, których wartości hodowlane były wysokie/niskie jako ojców klaczy, natomiast ich wartości hodowlane jako ojców ogierów zostaly ocenione na poziomie średnim są reprezentowane przez ogiera Hondaker, odznaczającego się wysoką wartością hodowlaną jako ojciec klaczy dla sumy punktów bonifikacyjnych i dla próby szybkości w kłusie, lecz jako ojciec ogierów charakteryzującego się wartościami hodowlanymi na poziomie średnim. Natomiast ogier Hutor - jako ojciec klaczy charakteryzuje się niskimi wartościami hodowlanymi dla cech: suma punktów bonifikacyjnych, próba szybkości w kłusie, ocena

7 kierownika ZT ia ruszanie w próbie szybkości w stępie, podczas gdy jako ojciec ogierów nie odznacza się ani znacząco wysokimi, ani niskimi wartościami hodowlanymi. Reasumując, biorąc pod uwagę wartości hodowlane dla kilku cech, najlepszymi ojcami ogierów biorących udział w próbie dzielności zaprzęgowej okazały się: Arabetto, Arsen, Derit i Latarnik, a najgorszymi: Deport, Jogurt, Lucky i Trybun. Najlepszymi ojcami- klaczy są ogiery: Alpinex, Nikiel, Nomen i Rapid, zaś najgorszymi Begis, Hutor, Lektor i Medik. Należy jednak zwrócic uwagę, że wysoka wartość hodowlana ogiera Alpinex posiada niską dokładność oszacowania ponieważ ogier ten posiada tylko jedną córkę biorącej udział w próbie użytkowości, która dodatkowo zajęła I miejsce w owej próbie. U ojców ogierów zauważono brak powiązania między wartościami hodowlanymi, a wartością użytkową ich potomstwa biorącego udział w próbie dzielności zaprzęgowej, zaś u ojców- klaczy takie powiązanie występuje. Mając na względzie ranking najlepszych i najgorszych ojców- ogierów, uwzględniając pochodzenie osobników, zauważono, iż najlepsi ojcowie pochodzą głównie z rodów: Canton (rasy oldenburskiej), Kord (rasy śląskiej), Firley (rasy oldenburskiej), Centimo (rasy oldenburskiej), Rycerz (rasy śląskiej), Elton (rasy oldenburskiej) i Miami Springs (rasy pełnej krwi angielskiej), a najgorsi pochodzą z rodów: Prudnik (rasy śląskiej), Enzian (rasy oldenburskiej), Erbe (rasy oldenburskiej), Perkal (rasy śląskiej), Glockner (rasy oldenburskie), Profos (rasy śląskiej). Do podobnych spostrzeżeń w ocenie ogólnej próby dzielności doszli inni autorzy, gdzie najwięcej punktów otrzymywały ogiery z rodów Centimo i Eidam, a najmniej z rodów Marokko, Holdek i Prudnik (46). Zważywszy na wskaźnik odziedziczalności cech użytkowych ogierów, który się waha w granicach 0,39 0,85 (wg Kaproń M.) (47), oszacowane wartości hodowlane są właściwym narzędziem do selekcji najlepszych pod względem użytkowym koni. PODSUMOWANIE I WNIOSKI 1. Z hodowlanego punktu widzenia, dla sprawdzenia użytkowości koni, stacjonarna próba dzielności koni śląskich jest najwłaściwsza, ponieważ pozwala na przeprowadzanie stosunkowo wczesnego pomiaru wartości użytkowej osobników (konie 3 oraz 4 letnie) w ujednoliconych warunkach. 2. Selekcja klaczy tylko na podstawie eksterieru jest zdecydowanie niewystarczająca dla szybkiego postępu hodowlanego poniewaz o wartości rasy jako calości w znaczącej mierze

8 decydują również cechy uzytkowe koni sląskich. Dlatego wskazane są także próby użytkowości klaczy, weryfikujące osobniki w kierunku także tej cechy. 3. Zjawisko zawyżania ocen za poszczególne elementy próby stwarza sytuację niekorzystną, w której spora część osobników jest uznawana za wybitne, co uniemozliwia ich rzetelną klasyfikację zarówno pod względem wartości użytkowej jak i hodowlanej. 4. Wpływ roku odbywania próby, roku urodzenia i miesięcy urodzenia zwierząt okazał się statystycznie nieistotny. Wyjątek stanowią klacze, u których miesiąc urodzenia miał znaczący wpływ na wynik końcowy próby. Możliwe, iż powodem tego była niewystarczająco duża populacja klaczy, na której były prowadzone badania. 5. Najlepszymi ojcami ogierów jak i klaczy biorących udział w próbie dzielności okazali się: Arabetto, Arsen, Derit, Latarnik, Nikiel, Nomen, Rapid i Alpinex. 6. Wśród badanych ogierów ojców widoczne są znaczne różnice w wartościach hodowlanych zarówno w ocenie końcowej, jak i w poszczególnych elementach próby, co stwarza możliwości selekcyjne- dalsze wykorzystanie w hodowli (lub niewykorzystanie), a także zwrócenie uwagi na kultywowanie określonych linii i rodów. 7. Szacowanie wartości hodowlanej reproduktorów na podstawie wartości użytkowej ich potomstwa pozwala na racjonalne kroki w odpowiednim doborze osobników do kojarzeń.