Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Transkrypt

1 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów studia podyplomowe MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Alicja Włodarz Dofinansowanie działalności parków narodowych z funduszy unijnych na przykładzie Parku Narodowego Gór Stołowych Praca końcowa Praca została przyjęta Promotor: dr hab. Paweł Kowalik Wrocław 2015

2 Spis treści Wstęp Podstawy prawne funkcjonowania parków narodowych w Polsce Forma organizacyjno-prawna parków narodowych Przedmiot działalności parków narodowych w Polsce Utworzenie oraz charakterystyka Parku Narodowego Gór Stołowych Krajowe źródła finansowania parków narodowych Dotacje z budżetu państwa Przychody z prowadzonej działalności statutowej i gospodarczej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dotacje z Funduszu Leśnego Zagraniczne źródła finansowania Parków Narodowych Program LIFE Regionalny Program Operacyjny (RPO) Program Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) Europejska Współpraca Terytorialna Zakończenie Bibliografia Netografia

3 Wstęp Park narodowy to obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. W Polsce w brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r., obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów 1. Zasoby przyrodnicze parków narodowych zalicza się do strategicznych zasobów naturalnych Polski zgodnie z art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju (Dz. U. z 2001, Nr 97, poz z późn. zm.). Celem niniejszej pracy jest przedstawienie dofinansowania działalności parków narodowych z funduszy unijnych. Praca składa się ze wstępu, trzech rozdziałów oraz zakończenia. W rozdziale pierwszym przedstawiono podstawy prawne funkcjonowania parków narodowych w Polsce, w tym formę organizacyjno-prawną parków oraz przedmiot działalności. W rozdziale drugim krótko opisano krajowe źródła finansowania działalności parków, w tym środki z NFOŚiGW, dotacji z budżetu państwa, funduszu leśnego oraz przychodów z prowadzonej działalności statutowej i gospodarczej. Rozdziała trzeci opisuje dofinansowania działalności parków z funduszy unijnych, w tym w szczególności Program LIFE, RPO, POIIŚ oraz EWT, na przykładzie Parku Narodowego Gór Stołowych. 1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004, Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) 3

4 1. Podstawy prawne funkcjonowania parków narodowych w Polsce 1.1. Forma organizacyjno-prawna parków narodowych Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 157 poz z późn. zm. 2 ) jednostki sektora finansów publicznych są tworzone w formach określonych w niniejszej ustawy. Zgodnie z art. 9 u.f.p. sektor finansów publicznych tworzą: 1.organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały; 2.jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki; 3.jednostki budżetowe; 4.samorządowe zakłady budżetowe; 5.agencje wykonawcze; 6.instytucje gospodarki budżetowej; 7.państwowe fundusze celowe; 8.Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; 9.Narodowy Fundusz Zdrowia; 10.samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej; 11.uczelnie publiczne; 12.Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne; 13.państwowe i samorządowe instytucje kultury ; 14.inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego. W myśl art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U r., Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) park narodowy jest państwową osobą 2 dalej zwana u.f.p. 4

5 prawną w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 157 poz z późn. zm). Państwowe osoby prawne są zgodnie z art. 30 u.f.p. tworzone na podstawie odrębnych ustaw, a podstawą ich gospodarki finansowej jest plan finansowy. Projekty planów finansowych państwowych osób prawnych są przekazywane Ministrowi Finansów w trybie i terminach określonych w przepisach dotyczących prac nad projektem ustawy budżetowej. Art. 31 u.f.p. określa wymogi jakie musi spełniać plan finansowy jednostki. W planach finansowych ujmuje się: 1. przychody z prowadzonej działalności; 2. dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego; 3. koszty, w tym: - wynagrodzenia i składki od nich naliczane, - płatności odsetkowe wynikające z zaciągniętych zobowiązań, - zakup towarów i usług; 4. środki na wydatki majątkowe; 5. środki przyznane innym podmiotom; 6. stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku; 7. stan środków pieniężnych na początek i koniec roku. Do zadań parków narodowych należy w szczególności 3 : a) prowadzenie działań ochronnych w ekosystemach parku narodowego, zmierzających do realizacji celów, o których mowa w art. 8 ust. 2 u.o.p.; b) udostępnianie obszaru parku narodowego na zasadach określonych w planie ochrony, o którym mowa w art. 18 u.o.p., lub zadaniach ochronnych, o których mowa w art. 22 u.o.p., i w zarządzeniach dyrektora parku narodowego; c) prowadzenie działań związanych z edukacją przyrodniczą. Parki narodowe mogą również wykonywać działalność gospodarczą na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.), z ograniczeniami wynikającymi z ustawy o ochronie przyrody (art. 8b u.o.p.) 4. 3 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U r., Nr 92, poz. 880 z późn. zm.), dalej u.o.p. 4 5

6 Park narodowy prowadzi samodzielną gospodarkę finansową, pokrywając z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów wydatki na finansowanie zadań określonych w ustawie, w tym zadań Służby Parku Narodowego, oraz kosztów działalności 5. W ciągu roku obrotowego w planie finansowym dokonuje się zmian. W myśl art. 8 f u.o.p. Minister właściwy do spraw środowiska, w drodze rozporządzenia, nadaje parkowi narodowemu statut określający organizację wewnętrzną parku narodowego, tryb działania jego organu oraz sposób udzielania pełnomocnictw, kierując się potrzebą zapewnienia sprawnego działania parku narodowego oraz właściwej realizacji jego zadań 6. Organem parku narodowego jest dyrektor parku narodowego, który jest powoływany przez ministra właściwego do spraw środowiska, spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru, oraz przez niego odwoływany. Dyrektor parku narodowego 7 : a) kieruje działalnością parku narodowego; b) reprezentuje park narodowy na zewnątrz; c) realizuje ustalenia planu ochrony, o którym mowa w art. 18, lub zadań ochronnych, o których mowa w art. 22; d) wydaje zarządzenia dotyczące funkcjonowania parku narodowego, w tym określające sposoby udostępniania obszarów parku narodowego e) ma prawo prowadzenia postępowań w sprawach o wykroczenia z zakresu ochrony przyrody oraz udziału w postępowaniach przed sądami powszechnymi w charakterze oskarżyciela publicznego i wnoszenia odwołań od postanowień i orzeczeń tych sądów w sprawach o wykroczenia z zakresu ochrony przyrody. Do wykonywania tych zynności Dyrektor może upoważnić funkcjonariusza Straży Parku; f) powierza się zadania i kompetencje określone w art. 5 ust. 2 4, art. 9 ust. 1 pkt 1 i 3 i ust. 2, art. 14a ust. 1 i 2, art. 26 ust. 3 i 4 oraz art. 35 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U r., Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) 6

7 1.2. Przedmiot działalności parków narodowych w Polsce Przedmiotem działalności parków narodowych jest obszar o szczególnych wartościach przyrodniczych, naukowych, społecznych i kulturowych, na którym całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu podlegają ochronie. Nadrzędnym celem parku narodowym jest poznanie i zachowanie całości systemów przyrodniczych wraz z warunkami ich funkcjonowania oraz odtworzenie zniekształconych i zanikłych ogniw rodzimej przyrody. Do głównych zadań Parku należą między innymi: 1.Ocena aktualnego stanu oraz określenie potrzeb i kierunków ochrony przyrody oraz swoistych cech krajobrazu. Zadanie to polega na przygotowaniu Planu Ochrony Parku. Plan Ochrony określa min.: a) cele ochrony przyrody oraz wskazanie przyrodniczych i społecznych uwarunkowań ich realizacji; b) identyfikuje oraz określa sposoby eliminacji lub ograniczenia istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz ich skutki; c) obszary objęte ochroną ścisłą, czynną i krajobrazową; d) działania ochronne na obszarach ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej, z podaniem rodzaju, zakresu i lokalizacji tych działań; e) inwentaryzację, badania naukowe oraz monitoring przyrodniczy; f) obszary i miejsca udostępniane dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych, określenie sposobów ich udostępniania oraz wskazania miejsc, w których może być prowadzona działalność wytwórcza, handlowa i rolnicza; g) ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw, dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych; h) zakres planu ochrony dla obszarów NATURA Wykonywanie ochrony przyrody, z uwzględnieniem wartości kulturowych 7

8 Parku. Zadanie to nadzór nad realizacją Zadań Ochronnych, do których możemy zaliczyć: a) generalne cele ochrony na obszarze Parku 8 : - utrzymanie oraz zapewnienie niezakłóconego przebiegu procesów ekologicznych, utrzymanie trwałości ekosystemów i docelowa minimalizacja integracji w funkcjonowaniu ekosystemów z wyjątkiem ekosystemów półnaturalnych; - zachowanie różnorodności biologicznej oraz dziedzictwa geologicznego i geomorfologicznego; - zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami 9 przez ich utrzymanie lub przywrócenie do właściwego stanu ochrony; - utrzymanie walorów krajobrazowych w tym terenów niezalesionych i osadniczych; - utrzymani lub przywrócenie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków NATURA 2000; - kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody. b) cele ochrony przyrody nieożywionej 10 : - zachowanie naturalnych procesów i struktur geologicznych, geomorfologicznych, hydrologicznych oraz glebowych, a także utworów geologicznych (odsłonięcia skalne 8 Plan ochrony Parku Narodowego Gór Stołowych, Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia planu ochrony Parku Narodowego Gór Stołowych z uwzględnieniem zakresu planu ochrony dla obszarów NATURA 2000 PLH i PLB Góry Stołowe, Projekt, Warszawa Siedlisko - zespół czynników abiotycznych (klimatyczno-glebowych), które panują w określonym miejscu, działajacych na rozwój poszczególnych organizmów, ich populację lub całą biocenozę. Biocenoza (gr. bios - życie i koinos wspólny) - naturalny zespół populacji organizmów żywych danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem. 10 Plan ochrony Parku Narodowego Gór Stołowych, Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia planu ochrony Parku Narodowego Gór Stołowych z uwzględnieniem zakresu planu ochrony dla obszarów NATURA 2000 PLH i PLB Góry Stołowe, Projekt, Warszawa

9 itp.) oraz form rzeźby terenu (skałek i ich zespołów, ścian skalnych progów morfologicznych, rumowisk, osuwisk skalnych, nisz źródliskowych, wąwozów, rzecznych koryt i ich dolin itp.); - eliminacja lub ograniczenie zagrożeń związanych z erozją, zanieczyszczeniami i wszelkimi oddziaływaniami antropologicznymi; - zachowanie układu sieci hydrograficznej o cechach aktualnych, dobrego stanu źródeł, unikatowych ekosystemów torfowisk i gleb zawodnionych, a wód podziemnych w dobrym stanie ilościowym i jakościowym; - zachowanie warunków do niezakłóconego przebiegu procesów przyrodniczych oraz dobrego stanu atmosfery z niską emisją pyłów i gazów; ograniczenie lub eliminacja czynników wpływających na zanieczyszczenie środowiska. c) Cele ochrony ekosystemów leśnych 11 : - długoterminowym celem ochrony ekosystemów leśnych w Parku jest: doprowadzenie wszystkich drzewostanów w perspektywie około dwustu lat do postaci zbliżonej do naturalnej i umożliwiającej im nieskrępowanego trwania i zmiany bez bezpośredniej ingerencji człowieka; - zachowanie bioróżnorodności i trwałości zbiorowisk i zespołów leśnych; - doprowadzenie ekosystemów leśnych, w tym stanowiących chronione siedliska Natura 2000 oraz ich składników (gatunków roślin, grzybów i zwierząt) do właściwego stanu ochrony i zapobieganie wszelkim pogorszeniom ich stanu; - zapewnienie warunków naturalnego rozwoju ekosystemów leśnych, kształtowanie zróżnicowanej struktury pionowej i poziomej z maksymalnym wykorzystaniem spontanicznych procesów przyrodniczych, w tym do odtworzenia zasobów rozkładającego się drewna, jak to ma miejsce w naturalnych niezaburzonych ekosystemach leśnych; - przeciwdziałanie wszelkim przekształceniom i zaburzeniom pochodzenia antropogenicznego. d) cele ochrony lądowych ekosystemów nieleśnych 12 :

10 - zachowanie trwałości i zapewnienie możliwości rozwoju naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk i zespołów roślinnych oraz znajdujących się tam stanowisk roślin; - zapobieganie wtórnej sukcesji lasu na obszarach zajętych przez naturalne i półnaturalne zbiorowiska roślinności nieleśnej; - doprowadzenie ekosystemów nieleśnych, w tym stanowiących chronione siedliska Natura 2000 oraz znajdujące się tam siedliska chronionych gatunków roślin, grzybów i zwierząt do stanu zgodnego z przyjętym kierunkiem ochrony; - przeciwdziałanie wszelkim przekształceniom i zaburzeniom pochodzenia antropogenicznego. e) cele ochrony ekosystemów obszarów podmokłych i torfowiskowych 13 : - zachowanie istniejących siedlisk torfowiskowych będących miejscem występowania charakterystycznych gatunków roślin, grzybów i zwierząt; - odtworzenie siedlisk torfowisk i innych obszarów podmokłych, które zostały odwodnione w minionych epokach i przywrócenie ich do stanu umożliwiającego występowanie charakterystycznych gatunków roślin, grzybów i zwierząt; - przeciwdziałanie wszelkim przekształceniom - zaburzeniom pochodzenia antropogenicznego. f) cele ochrony ekosystemów wodnych 14 : - zachowanie siedlisk organizmów wodnych oraz charakterystycznych dla tych siedlisk biocenoz, zabezpieczenie wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem i powstrzymanie pogarszania się ich właściwości fizykochemicznych i geomorfologicznych (koryt i dolin); - doprowadzenie wód powierzchniowych do stanu umożliwiającego niezakłócone funkcjonowanie populacji i ekosystemów, gwarantującego byt gatunków i ekosystemów zależnych od tych wód; - zachowanie ciągłości ekosystemów wodnych

11 g) cele ochrony gatunków roślin, grzybów i ich siedlisk 15 : - zachowanie lub przywrócenie różnorodności biologicznej na poziomie gatunkowym i wewnątrzgatunkowym (zmienność genetyczna), ponadgatunkowym (zbiorowiska i zespoły), mikrosiedlisk lasów naturalnych, torfowisk, ekotonów, łąk; - utrzymanie różnorodności gatunkowej zbiorowisk roślin i grzybów; - zachowanie siedlisk (mikrosiedlisk) półnaturalnych zbiorowisk nieleśnych i związanych z nimi zespołów roślinnych z rzadkimi gatunkami roślin i grzybów; - zachowanie taksonów (gatunków, podgatunków, odmian botanicznych) unikatowych w skali kraju lub regionu oraz objętych ochroną w ramach sieci Natura 2000; - eliminacja, bądź powstrzymanie ekspansji gatunków obcego pochodzenia, w szczególności gatunków inwazyjnych; - zachowanie ciągów przemieszczania się gatunków w obszarach zdefiniowanych jako korytarze ekologiczne. h) cele ochrony gatunków zwierząt i ich siedlisk 16 : - zachowanie lub przywrócenie zróżnicowania genetycznego, gatunkowego i siedliskowego obszaru Parku (w tym siedlisk leśnych, mokradłowych, trawiastych oraz siedlisk ekotonowych); - zachowanie unikatowego w skali kraju zespołu rzadkich gatunków zwierząt związanych z dziuplami (dzięcioł czarny, dzięcioł zielonosiwy, siniak, sóweczka, włochatka, orzesznica, popielica, nietoperze); - zachowanie populacji puchacza występującej w wyjątkowym w skali kraju zagęszczeniu;. 4) zachowanie jednego z nielicznych w kraju naturalnych stanowisk lęgowych sokoła wędrownego; - zachowanie stanowisk lęgowych bociana czarnego, tworzącego rzadko spotykaną w kraju populację górską o znacznym zagęszczeniu; - zachowanie populacji nietoperzy i jej wyjątkowego bogactwa gatunkowego; - zachowanie półnaturalnych zbiorowisk nieleśnych i związanych z nimi gatunków

12 zwierząt, w tym w szczególności populacji derkacza; - zachowanie lub przywrócenie fauny siedlisk mokradłowych, w tym w szczególności płazów; - utrzymanie równowagi populacyjnej; - eliminacja gatunków obcego pochodzenia: jenota, piżmaka, pstrąga tęczowego i karasia srebrzystego oraz ochrona przez potencjalną ekspansją innych groźnych obcych gatunków zwierząt, w tym w szczególności norki amerykańskiej i szopa pracza. i) cele ochrony siedlisk przyrodniczych 17 : - zachowanie lub odtworzenie naturalnych i półnaturalnych siedlisk przyrodniczych oraz zachowanie lub odtworzenie ich właściwego stanu ochrony; - zapewnienie warunków życia typowym gatunkom roślin i zwierząt związanym z tymi siedliskami przyrodniczymi. j) cele ochrony krajobrazu 18 : - zachowanie istniejących bądź przywrócenie utraconych w wyniku działalności człowieka walorów przyrodniczo-krajobrazowych, poprzez: zachowanie istniejących systemów przyrodniczych, ochronę krajobrazów o charakterze naturalnym i w niewielkim stopniu przekształconych, zachowanie i kształtowanie mozaiki krajobrazów we wnętrzach widokowych, kształtowanie różnorodnej struktury ekologicznej krajobrazu zapewniającej pożądaną zmienność widoków, zachowania charakterystycznych dla regionu krajobrazów kulturowych, przywrócenie walorów krajobrazowych obszarom zdegradowanym, tworzenie stref buforowych, ochronę atrakcyjnych panoram i przedpól ich ekspozycji, - udostępnianie wartości wizualnych krajobrazu. k) cele ochrony wartości kulturowych 19 : - zachowanie, uwidocznienie i uczytelnienie elementów dziedzictwa kulturowego wraz z ich otoczeniem, w szczególności: zachowanie istniejących walorów kulturowych

13 (obiektów zabytkowych i starych elementów zagospodarowania terenu); stworzenie podstaw dla kontynuacji tradycji miejsca (podtrzymanie tradycji i zwyczajów ludowych świeckich i religijnych). 3.Wykonywanie badań naukowych, w tym prowadzenie monitoringu środowiska przyrodniczego oraz prowadzenie działalności dydaktycznej; Podstawowe cele prowadzonej edukacji ekologicznej to: - kształtowanie odpowiednich postaw w stosunku do przyrody u dzieci i młodzieży szkolnej, a także wszystkich odwiedzających Park; - doskonalenie kadr związanych z ochroną przyrody; - edukacją i udostępnianiem Parku, uzyskanie akceptacji istnienia Parku Narodowego Gór Stołowych u lokalnej społeczności. Jedną z form nauczania w ośrodku dydaktycznym są warsztaty edukacyjne adresowane do dzieci i młodzieży Ziemi Kłodzkiej oraz przyjeżdżających na "Zielone Szkoły" w Górach Stołowych, a także do nauczycieli przedmiotów przyrodniczych. Ośrodek dydaktyczny organizuje także wystawy i plenery fotograficzne i malarskie, oraz dba o wydawnictwa - broszury i foldery związane z przyrodą Parku i jej ochroną. Oprócz pracowników realizujących działalność edukacyjną Park zatrudnia także pracowników naukowych, którzy prowadzą prace badawcze związane z przyrodą Gór Stołowych i jej ochroną, zajmują się dokumentacją badań prowadzonych przez placówki naukowe z zewnątrz i często w nich współuczestniczą, nadzorują praktyki studentów wydziałów przyrodniczych uczelni odbywane na terenie Parku, aktywnie uczestniczą w konferencjach naukowych i zjazdach związanych z badaniami przyrody parków narodowych 20. Na obszarze Parku Narodowego Gór Stołowych wyznaczone są obecnie cztery ścieżki dydaktyczne: Ścieżka Skalnej Rzeźby, Niknąca Łąka, Płazy, Czynna ochrona ekosystemów w PNGS. Dodatkowo na terenie Parku zlokalizowane zostały stanowiska dydaktyczne pn.: "Geoatrakcje Gór Stołowych". Osoby korzystające z tych ścieżek i stanowisk dydaktycznych mogą zapoznać się ze zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie Gór Stołowych, a zwłaszcza z ich budową geologiczną, procesami 20 ( ) 13

14 wietrzenia skał, powstawaniem torfowisk oraz ochroną płazów 21. W celach edukacyjnych Park udostępnia: 1) Ekocentrum przy siedzibie Dyrekcji PNGS, gdzie: - znajdują się ekspozycje stałe i czasowe, - prowadzone są zajęcia edukacyjne, - udostępnia się sale i sprzęt na potrzeby edukacyjne. 2) Ośrodek edukacyjny w siedzibie Dyrekcji PNGS w Kudowie Zdroju, gdzie: - znajdują się ekspozycje stałe i czasowe, - prowadzone są zajęcia edukacyjne, - udostępnia się sale i sprzęt na potrzeby edukacyjne. 3) Terenowa Stacja Edukacyjna w Karłowie, gdzie: - znajdują się ekspozycje stałe i czasowe, - prowadzone są zajęcia edukacyjne, - udostępnia się sale i sprzęt na potrzeby edukacyjne. Badania naukowe, w tym prowadzenie monitoringu środowiska przyrodniczego obejmują między innymi 22 : a) monitoring skuteczności podejmowanych działań ochronnych: - monitoring skuteczności stosowanych zabiegów ochronnych; b) monitoring zagrożeń dla przyrody Parku: - monitoring zmian w środowisku; c) monitoring przyrody nieożywionej: - monitoring wód powierzchniowych; - monitoring powierzchniowy ruchów masowych i procesów tektonicznych; Plan ochrony Parku Narodowego Gór Stołowych, Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia planu ochrony Parku Narodowego Gór Stołowych z uwzględnieniem zakresu planu ochrony dla obszarów NATURA 2000 PLH i PLB Góry Stołowe, Projekt, Warszawa

15 - monitoring gleb; d) rozpoznanie i monitoring siedlisk i gatunków roślin: - rozpoznanie występowania wybranych siedlisk i gatunków mokradłowych; - rozpoznanie występowania wybranych siedlisk nieleśnych i związanych z nimi gatunków roślin; - rozpoznanie i monitoring występowania wybranych gatunków roślin naczyniowych; - rozpoznanie i monitoring występowania wybranych gatunków mszaków; - rozpoznanie i monitoring występowania wybranych gatunków grzybów i ich siedlisk; - rozpoznanie i monitoring występowania wybranych gatunków porostów; - monitoring występowania i pojawiania się obcych gatunków inwazyjnych; e) rozpoznanie i monitoring gatunków zwierząt oraz ich stanowisk: - rozpoznanie występowania wybranych grup i gatunków kręgowców i bezkręgowców; - monitoring kręgowców i bezkręgowców; - monitoring występowania i pojawienia się obcych gatunków inwazyjnych; f) inwentaryzacja i monitoring wartości kulturowych: - inwentaryzacja obiektów małej architektury sakralnej i świeckiej; - monitoring stanu obiektów kulturalnych; g) monitoring w zakresie turystyki i edukacji: - monitoring ruchu turystycznego; - monitoring ruchu samochodowego, - monitoring postaw turystów; - monitoring postaw społeczności lokalnych. 4.Udostępnienie Parku do badań naukowych oraz wykonywanie obsługi ruchu turystycznego na terenie Parku, z zachowaniem wymogów ochrony przyrody. W celach naukowych Park udostępnia cały swój obszar. Prowadzenie badań naukowych na terenie Parku jest dopuszczalne wyłącznie za zgodą Dyrektora Parku, pod warunkiem zarejestrowania badań w formie wypełnienia wniosku o nich 15

16 informującego i zobowiązuje się autora do udostępnienia wyników badań dla Parku 23. Parku: W celach turystycznych i rekreacyjnych udostępnia się następujące obszary 1) Droga Polana YMCA Błędne Skały (parking), 2) Parking Czerwona Skała, 3) Parking Polana YMCA, 3) Parking przy Błędnych Skałach, 4) Parking Lisia Przełęcz, 5) Parking pod Szczelińcem, 6) Parking Kształtna Łąka, 7) Parking Droga nad Urwiskiem, 8) Parking Wodospad Pośny, 9) Parking Hutniczy Most (Batorówek), 10) Szczeliniec Wielki (trasa turystyczna imienia F. Pabla), 11) Błędne Skały trasa turystyczna, 12) Szlaki turystyczne (niebieski, czerwony, żółty, zielony), 13) Trasy związane z turystyką rowerową: - Trasa Ściany (Radków-Karłów-przejście graniczne Ostra Góra/Machowska Lhota), - Trasa Szczeliniec (Karłów-Pasterka-Droga nad Urwiskiem-Skalne Grzyby-Batorów- Karłów), - Trasa im. T.G. Maseraka (Jakubowice-Rozdroże pod Lelkową-Droga Aleksandra- Pstrążna), - Trasa Rtyne (Karów-Rozdroże pod Lelkową-Polaną YMCA-Szosa Stu Zakrętów- Karłów), - Trasa Łącznikowa (Trasa Rtyne-Karłów-Trasa Góry Stołowe (prowadząca po granicy 23 Zarządzenie Nr 18/2010 Dyrektora Parku Narodowego Gór Stołowych z dnia r. w sprawie udostępnienia obszaru PNGS na cele związane z badaniami naukowymi oraz prowadzenia ćwiczeń terenowych lub obozów naukowych. 16

17 Parku), 14) Trasy narciarstwa biegowego: - Trasa czerwona (pętla główna), - Trasa zielona (Karłów-Błędne Skały), - trasa niebieska (Karłów-Ostra Góra). 15) Szlaki konne (w tym Sudecki Szlak Konny), 16) Obszary udostępniane na wspinaczkę skalną: Szczeliniec Wielki, Narożnik, Kopa Śmierci, Pod Starym Biwakiem, Radkowskie Skały (Baszty), Filary Skalne, 17. Oznaczone miejsca na parkingach: w Batorówku, Kształtna Łąka, Polana YMCA, parking przy Błędnych Skałach na palenie ognisk w miejscach zorganizowanych i oznaczonych. Do miejsc udostępnionych w celach kulturalnych oraz sportowych należą: a) miejscowość Pasterka, gdzie można organizować imprezy kulturalne i edukacyjne w zakresie i na warunkach uzgodnionych z Dyrektorem Parku; b) Krucza Kopa, gdzie najczęściej organizowane są zgromadzenia w celach kultu w zakresie i na warunkach uzgodnionych z Dyrektorem Parku; c) oznakowanie szlaki piesze, rowerowe, trasy narciarstwa biegowego, szlaki konne poza obszarami ochronny ścisłej, gdzie organizuje się zawody sportowe w zakresie i na warunkach uzgodnionych z Dyrektorem Parku. Do miejsc, w których może być prowadzona działalność handlowa należą: - Siedziba Dyrekcji PNGS, - Ekocentrum przy siedzibie Dyrekcji PNGS, - punkty kasowe przy Błędnych Skałach i Szczelińcu Wielkim, - parking przy Błędnych Skałach, - parking Polana YMCA, - Schronisko PTTK Na Szczelińcu, - Pasterka i Batorówek. 17 Działalność handlową można prowadzić w: miejscowości Pasterka oraz w

18 Schronisku PTTK Na Szczelińcu. Działalność wytwórczą dopuszcza się jedynie w miejscowości Pasterka. Miejscami przeznaczonymi na biwakowanie są: miejscowość Pasterka i Batorówek. Natomiast działalność rolnicza może odbywać się na gruntach rolnych w obszarach objęty ochroną krajobrazową, gdzie przewidują to działania ochronne mające charakter działalności rolniczej (m.in. wypas, wykaszanie). Na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych nie wyznacza się miejsc dla: amatorskiego połowu ryb, polowań. Na całym terenie PNGS z wyłączeniem miejscowości Pasterka obowiązują zakazy: palenia wyrobów tytoniowych, poza miejscami wyznaczonymi; używania źródeł światła o otwartym płomieniu z wyjątkiem terenów do palenia ognisk; używania urządzeń do grillowania, poza miejscami wyznaczonymi. Wszelkie formy udostępnienia Parku nie mogą powodować pogorszenia stanu zasobów oraz obniżenia walorów przyrodniczych i krajobrazowych Parku. 5. Ochrona mienia Parku oraz zwalczanie przestępstw i wykroczeń w zakresie ochrony przyrody. W myśl art. 108 zadania związane z ochroną mienia oraz zwalczaniem przestępstw i wykroczeń w zakresie ochrony przyrody wykonują funkcjonariusze Straży Parku zaliczani do Służby Parku Narodowego 24. Funkcjonariusz Straży Parku przy wykonywaniu zadań, o których mowa w ust. 1, ma prawo do 25 :1) legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia oraz świadków przestępstwa lub wykroczenia, w celu ustalenia ich tożsamości;2) kontroli dowodów wniesienia opłat za udostępnianie obszaru parku narodowego;3) zatrzymywania i przekazywania Policji lub innym właściwym organom osób w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;4) zatrzymywania i dokonywania kontroli środków transportu w celu sprawdzenia ich ładunku oraz przeglądania zawartości bagaży w razie zaistnienia 24 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U r., Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) 25 18

19 uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;5) przeszukiwania pomieszczeń i innych miejsc w przypadkach uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;6) zabezpieczenia jako dowodów rzeczowych, za pokwitowaniem, przedmiotów pochodzących z przestępstwa lub wykroczenia, a także narzędzi i środków służących do ich popełnienia;7) kontroli i zatrzymania, za pokwitowaniem, dokumentów w zakresie legalności posiadania tworów lub składników przyrody i obrotu nimi, pochodzących z obszaru parku narodowego;8) kontroli podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na obszarze parku narodowego w zakresie przestrzegania przepisów ustawy.6. Uprawnienia, o których mowa w ust. 5, przysługują dyrektorowi parku narodowego, jego zastępcy, nadleśniczemu, konserwatorowi obrębu ochronnego, leśniczemu, konserwatorowi obwodu ochronnego, podleśniczemu, starszemu strażnikowi i strażnikowi.7. Czynności, o których mowa w ust. 5 pkt 1 i 3-8, funkcjonariusz Straży Parku ma prawo wykonywać w granicach parku lub poza jego granicami w razie uzasadnionego podejrzenia, że przestępstwo lub wykroczenie zostało popełnione na szkodę parku narodowego.8. Przy wykonywaniu czynności, o których mowa w ust. 5 pkt 3-6, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego lub przepisy Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Rada Ministrów, kierując się potrzebą ustalenia jednolitych sposobów legitymowania i kontroli osób popełniających wykroczenia i przestępstwa przeciwko ochronie przyrody, określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb wykonywania następujących czynności 26 : a) legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia oraz świadków przestępstwa lub wykroczenia w celu ustalenia ich tożsamości,b) zatrzymywania osób w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia, c) kontroli i zatrzymania, za pokwitowaniem, dokumentów dotyczących legalności posiadania tworów lub składników przyrody pochodzących z obszaru parku narodowego i obrotu nimi, d) kontroli podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na obszarze parku narodowego w zakresie przestrzegania przepisów ustawy. Ponad to Minister właściwy 26 19

20 do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, zakres i tryb współpracy Straży Parku z Policją oraz zakres działań Straży Parku podlegających kontroli Policji i sposób sprawowania tej kontroli, kierując się potrzebą podejmowania wspólnych działań Straży Parku z Policją na obszarze parku narodowego w zakresie zwalczania przestępstw i wykroczeń

21 1.3. Utworzenie oraz charakterystyka Parku Narodowego Gór Stołowych Park Narodowy Gór Stołowych został utworzony r. Jest położony na terenie Sudetów Środkowych na północno-zachodniej Ziemi Kłodzkiej, przy granicy polsko-czeskiej. Górami Stołowymi nazywana jest znajdująca się na terytorium południowo-zachodniej Polski część rozległej, piaskowcowej płyty wypełniającej nieckę śródsudecką, pomiędzy Karkonoszami a Górami Bystrzyckimi i Orlickimi. Czeski jej fragment nosi nazwę Broumovska Vrchovina i również objęty jest ochroną (CHKO-Broumovsko). Park Narodowy Gór Stołowych jest dziewiętnastym w kolejności Parkiem Narodowym utworzonym w trosce o ochronę przyrody nieożywionej w 1993 r. Góry Stołowe zamykają od północnego- zachodu Kotlinę Kłodzką, ciągnąc się na długości 17 km w kierunku południowo-wschodnim: od granicy polsko-czeskiej po przełomową dolinę Bystrzycy Dusznickiej w okolicy Polanicy Zdroju. Stanowią one fragment rozległego (45 km długości), wyraźnie wyodrębnionego pasma górskiego, zaliczanego do Sudetów Środkowych. Znaczna część partii północnozachodniej znajduje się na terytorium Republiki Czeskiej, gdzie nosi nazwę Wyżyny Broumowskiej (Broumovska Vrchovina). Pasmo to przechodzi ponownie na teren Polski w postaci, wznoszących się na południe od Mieroszowa nad doliną Zadrnej, Zaworów. Park Narodowy Gór Stołowych o powierzchni 6340 ha obejmuje wierzchowinowe i centralne partie Gór Stołowych oraz północno-zachodnią część Wzgórz Lewińskich. Na północnym zachodzie Park sąsiaduje z czeskim parkiem krajobrazowym CHKO Broumovsko. Od południa i północnego-wschodu obszar Parku wyznacza linia ściany lasu biegnąca u podnóży Gór Stołowych i północno-zachodniego fragmentu Wzgórz Lewińskich. Ma kształt trójkąta, który wyznacza granica państwa i prowadzące od niej międzynarodowe szlaki komunikacyjne: droga E 67 i droga nr 388, zbiegające się w Polanicy Zdroju. Park Narodowy Gór Stołowych przecina niezwykle malownicza, o każdej porze roku - Szosa Stu Zakrętów. Droga ta stanowi główną arterię komunikacyjną Parku. Przełamując się przez Góry Stołowe łączy leżące po przeciwnych stronach masywu miasta: Kudowę Zdrój i Radków. Park Narodowy Gór Stołowych zajmuje obszar ok. 63 km 2 wierzchowinowej ich partii z najwyższymi wzniesieniami: Szczeliniec Wielki (919 m npm) i Skalniak (915 m npm). W otulinie 21

22 Parku znajdują się popularne uzdrowiska : Polanica Zdrój, Duszniki Zdrój i Kudowa Zdrój 28. Nazwa Góry Stołowe odzwierciedla ich krajobraz, którego charakterystycznymi elementami są rozległe płaszczyzny zrównań i wznoszące się nad nimi, urwistymi ścianami, płaskie stoliwa skalnych bastionów. Unikalna rzeźba, wzbogacona dużym nagromadzeniem rozmaitych form erozji piaskowców w postaci głębokich szczelin, labiryntów i blokowisk skalnych, czy pojedynczych skałek o niespotykanych kształtach, czyni Góry Stołowe wyjątkowymi w skali Polski. Rzeźba ta jest odzwierciedleniem płytowej budowy geologicznej związanej z osadowym pochodzeniem tworzących je skał. W epoce późnej kredy, czyli przed około 100 mln lat, teren dzisiejszych gór stanowił fragment wielkiego morza. Spływające z przylegających obszarów lądowych rzeki nanosiły materiał zwietrzelinowy, który osadzał się na jego dnie. W rezultacie utworzyły się trzy poziomy piaskowców: dolny, środkowy i górny, powstałe z gruboziarnistych osadów przedzielonych drobnoziarnistymi marglami. Piaskowce te zalegają prawie poziomo, a od licznych pionowych spękań noszą nazwę ciosowych. Skały margliste w południowo-zachodniej części gór łączą się w jeden kompleks o znacznej miąższości. Współczesny wygląd gór po ustąpieniu morza, ukształtowały dziesiątki milionów lat erozji płyty osadowej i ruchy piętrzące w czasie orogenezy alpejskiej 29. W rozległych, zwartych kompleksach leśnych na terenie Parku Narodowego pospolicie występuje jeleń, dzik, sarna, lis, wiewiórka (czarnej i rudej odmiany) oraz drobne gryzonie. Trudniejsze do zauważenia głównie ze względu na nocny tryb życia są należące do łasicowatych :borsuk, kuna leśna, tchórz, łasica i gronostaj. Ze ssaków owadożernych częsty jest, a rzadkie i typowa dla obszarów górskich ryjówka górska. W charakterystycznym dla Gór Stołowych środowisku spękań i szczelin skał piaskowcowych bytują nietoperze. Cennym elementem fauny ssaków są małe wiewiórkopodobne nocne zwierzęta, zamieszkujące głównie fragmenty lasów liściastych i mieszanych: orzesznica, bardzo rzadka popielica oraz koszatka. Na polskoczeskiej granicy swoją ostoję ma muflon sprowadzony z Korsyki i aklimatyzowany w Sudetach gatunek górskiej owcy ( ) 29 22

23 2. Krajowe źródła finansowania parków narodowych 2.1. Dotacje z budżetu państwa Dotacje celowe są to środki przeznaczone na 31 : 1) finansowanie lub dofinansowanie: a) zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami, b) ustawowo określonych zadań, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego, c) bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, d) zadań agencji wykonawczych, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. b, e) zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym, f) kosztów realizacji inwestycji; 2) dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnych ustawach. 2. Dotacjami celowymi są także środki przeznaczone na: 1) realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 pkt 6, wydatkowane przez podmioty realizujące te programy, inne niż państwowe jednostki budżetowe; 2) realizację projektów pomocy technicznej finansowanych z udziałem środków europejskich i środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. a i b; 3) finansowanie lub dofinansowanie zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty, ze środków przekazywanych przez jednostki, o których mowa w art. 9 pkt 5, 7 i 14; 4) realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5; 5) współfinansowanie realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich; Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 157 poz z późn. zm.) 23

24 6) wyprzedzające finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej, o którym mowa w odrębnych przepisach, w części podlegającej refundacji ze środków Unii Europejskiej. Dotacje przedmiotowe są to środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowane według stawek jednostkowych. Dotacje przedmiotowe mogą być udzielane na podstawie odrębnych ustaw lub przepisów Unii Europejskiej 32 : 1) dla przedsiębiorców wytwarzających określone rodzaje wyrobów lub świadczących określone rodzaje usług, 2) dla podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa z uwzględnieniem ich równoprawności Przychody z prowadzonej działalności statutowej i gospodarczej Zgodnie z art. 8h.1 u.o.p. przychodami parku narodowego są: 1) dotacje z budżetu państwa; 2) dotacje oraz pożyczki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; 3) dotacje oraz pożyczki z wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej; 4) wpływy z opłat za wstęp do parku narodowego lub na niektóre jego obszary oraz za udostępnianie parku narodowego lub niektórych jego obszarów; 5) wpływy z opłat pobieranych w związku z działalnością edukacyjną parku narodowego oraz za wstęp do obiektów związanych z tą działalnością; 6) wpływy z tytułu wynajmu pomieszczeń; 7) wpływy z tytułu dzierżawy, najmu lub użytkowania nieruchomości; 8) wpływy ze sprzedaży produktów uzyskiwane w ramach realizacji zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych; 9) wpływy ze sprzedaży materiałów edukacyjnych, informacyjnych i naukowych; 10) wpływy ze sprzedaży składników rzeczowych majątku ruchomego; 11) wpływy wynikające z prowadzenia działalności rolniczej; 12)wpływy z tytułu udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie; 32 24

25 13) wpływy z opłat za udostępnienie informacji o zasobach przyrodniczych, kulturowych i kartograficznych; 14) wpływy z tytułu nawiązek orzeczonych wobec sprawców skazanych za wykroczenia przeciwko środowisku; 15) inne niewymienione przychody wynikające z działalności parku narodowego. Ponadto przychodami parku narodowego mogą być: 1) dobrowolne wpłaty; 2) spadki, zapisy i darowizny; 3) świadczenia rzeczowe; 4) wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony przyrody; 5) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej; 6) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej; 7) dotacje z budżetów jednostek samorządu terytorialnego przeznaczone na realizację zadań związanych z ochroną wartości przyrodniczych lub kulturowych regionu. o) świadczenia rzeczowe; p) wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony przyrody. Do głównych przychodów statutowych oraz z prowadzonej działalności gospodarczej Parku Narodowego Gór Stołowych zaliczyć możemy przychody ze ze sprzedaży produktów uzyskiwane w ramach realizacji zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych oraz wpływy z opłat za wstęp do parku narodowego lub na niektóre jego obszary oraz za udostępnianie parku narodowego lub niektórych jego obszarów. Ważnymi przychodami Parku są również dotacje celowe z budżetu państwa oraz dotacje z NFOŚiGW i WFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dofinansowanie ze środków finansowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zwanego dalej Narodowym Funduszem przeznacza się na cele określone w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska 25

26 ( tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, z późn. zm.) zwanej dalej ustawą 33. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, kierując się priorytetami wyznaczonymi w Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko oraz w swojej Strategii działania, tworzy stabilną, długoletnią ofertę programową, która wyznacza cele środowiskowe dofinansowywane ze środków publicznych. Do wyboru przedsięwzięć realizujących te cele, NFOŚiGW stosuje transparentne i zobiektywizowane kryteria, które zapewniają 34 : a) stwarzanie równych szans dla wszystkich wnioskodawców; b) efektywne, z punktu widzenia ekologicznego i ekonomicznego, wydatkowanie środków publicznych przeznaczonych na ochronę środowiska c) zachowanie standardów środowiskowych i uwzględnianie zagadnień horyzontalnych (np. w zakresie zielonych zamówień publicznych, systemów zarządzania środowiskowego, ekoinnowacji). W NFOŚiGW stosuje się następujące kategorie kryteriów wyboru przedsięwzięć 35 : 1. Kryteria dostępu; 2. Kryteria jakościowe; 3. Kryteria horyzontalne. Z uwagi na zróżnicowanie dziedzin, charakteru i wielkości przedsięwzięć oraz form ich dofinansowania, dla poszczególnych programów priorytetowych ustalane są szczegółowe kryteria wyboru przedsięwzięć, z zachowaniem struktury kryteriów przedłożonych w poniższym dokumencie, chyba że specyfika danego programu priorytetowego nie pozwala na zachowanie tejże struktury 36. W latach Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej będzie realizował następujące programy: 1. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi, w tym gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach ( )

27 2. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi, w tym: - racjonalne gospodarowanie odpadami; - ochrona powierzchni ziemi; - geologia i górnictwo. 3. Ochrona atmosfery, w tym: - poprawa jakości powietrza; - LEMUR Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej; - dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych; - inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach; - BOCIAN rozproszone, odnawialne źródła energii. - Prosument - dofinansowanie mikroinstalacji OZE. 4. Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów, w tym ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej. 5. Programy międzywydziałowe, w tym: - wsparcie Ministerstwa Środowiska w zakresie realizacji polityki ochrony środowiska; - wspieranie monitoringu środowiska; - przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska z likwidacją ich skutków; - edukacja ekologiczna; - współfinansowanie programu LIFE; - SYSTEM wsparcie działań ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez WFOŚiGW; - E-KUMULATOR Ekologiczny Akumulator dla Przemysłu. W ramach środków z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Park Narodowy Gór Stołowych realizował następujące zadania: 1. Termomodernizacja dwóch budynków PNGS ; 2. Ograniczenie antropopresji wynikającej z rozwoju turystyki na obszarze Błędnych Skał przez budowę i modernizację małej infrastruktury turystycznej w Parku Narodowym Gór Stołowych II etap szlak powrotny ; 3. Dofinansowanie projektu realizowanego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko projekt nr POIS /12 pn. Ochrona Błędnych Skał przez budowę infrastruktury turystycznej. Ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Park pozyskał środki na dofinansowanie projektu realizowanego w ramach 27

28 RPO WD ( ) Priorytet 4 Poprawa środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska ( Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne ) Działanie nr 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Projekt RPDS /12,nazwa projektu: Wzbogacanie składu gatunkowego drzewostanów i zachowanie różnorodności biologicznej w Parku Narodowym Gór Stołowych Dotacje z Funduszu Leśnego W myśl art. 56 ustawy o lasach 37 fundusz leśny tworzy się w Lasach Państwowych. Środki funduszu leśnego stanowią 38 : 1) odpis podstawowy liczony od wartości sprzedaży drewna, obciążający koszty działalności nadleśnictw; 2) należności, kary i opłaty związane z wyłączeniem z produkcji gruntów leśnych; 3) należności wynikające z odszkodowań: a) cywilnoprawnych za szkody powstałe w wyniku oddziaływania gazów i pyłów przemysłowych, a także z innych tytułów, b) z tytułu przedwczesnego wyrębu drzewostanów na podstawie przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, c) za szkody powstałe w wyniku pożarów, prac górniczych i geologicznych; 4) dochody wynikające z udziału lub uzyskane ze sprzedaży akcji i udziałów w spółkach, o których mowa w art. 42; 5) dotacje budżetowe, z wyłączeniem dotacji celowych, o których mowa w art. 54; 6) inne dochody uzyskane na rzecz tego funduszu. Środki, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i pkt 3 lit. b, związane z wyłączeniem z produkcji lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa oraz lasów znajdujących się w zarządzie parków narodowych, gromadzi się na odrębnym rachunku bankowym Dyrekcji Generalnej. Środki funduszu leśnego przeznacza się dla nadleśnictw na 37 Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. z 2014, teks jednolitu, poz. 1153) 38 28

29 wyrównywanie niedoborów powstających przy realizacji zadań gospodarki leśnej. Środki funduszu leśnego mogą być przeznaczone również na 39 : 1) wspólne przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych, w szczególności w zakresie gospodarki leśnej; 2) badania naukowe; 3) tworzenie infrastruktury niezbędnej do prowadzenia gospodarki leśnej; 4) sporządzanie planów urządzenia lasu; 5) prace związane z oceną i prognozowaniem stanu lasów i zasobów leśnych; 6) inne zadania z zakresu gospodarki leśnej w lasach. Z funduszu leśnego również finansowania jest działalność parków narodowych. Ze środków finansowych z funduszu leśnego Park Narodowy Gór Stołowych sfinansował następujące zadania 40 : 1) Zadanie 1. Badanie drzewostanów Parku Narodowego Gór Stołowych w oparciu o stałe powierzchnie kołowe. Etap 1. 2) Zadanie 2. Charakterystyka ekologiczna i morfologiczna karczownika Arvicola sp. na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych. Celem zadania było: a) ocena struktury genetycznej populacji karczowników ma terenie Parku Narodowego Gór Stołowych; b) zbadanie pokrewieństwa i pochodnia karczowników na terenie Parku; c) zróżnicowanie gatunkowe gatunkowe i osobnicze karczowników występujących na terenie PNGS: ocena poziomu heterozygotyczności, efektywności wielkości populacji, przepływów genów pomiędzy populacjami; d) ocena korelacji pomiędzy strukturą genetyczną a zmiennością krajobrazu (metody molekularne i analizy przestrzenne GIS); e) charakterystyka morfometryczna gatunku bądź gatunków występujących na terenie PNGS; f) wyznaczenie morfometrycznych i niemorfometrycznych cech gatunkowych; g) charakterystyka ekologiczna gatunków, w tym m.in. preferencje siedliskowe, tryb życia i aktywność dobowa, stopień nakłaniania się nisz siedliskowych; Umowa nr ZP-14/2014 z dnia 20 maja 2014 r. pomiędzy Skarbem Państwa Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe a Parkiem Narodowym Gór Stołowych 29

30 h) ocena zagęszczenia gatunków w oparciu o badania genetyczne i radiotelemetryczne; i) ocena rozmieszczenia karczowników na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych i w jego otulinie z wykorzystaniem modelowania predyktywnego (przy użyciu programu MaxEnt i oprogramowania GIS), na podstawie danych zebranych podczas prac terenowych. 3) Zadanie 3. Kontynuacja badań popielic w lasach Parku Narodowego Gór Stołowych w ramach programu Biologia rozrodu, dynamika liczebności oraz szlaki dyspersji popielicowatych (Gliridae) na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych. Kontynuacja badań genetycznych popielic miała na celu ocenę strukturę genetyczną populacji, zbadania pokrewieństwa i ich pochodzenia, poznania systemów kojarzeń oraz szlaków dyspersji (główne kierunki, dystanse, intensywność), a także sprawdzenie czy stopień spokrewnienia osobników wpływa na sposób ich przestrzennego rozmieszczenia oraz czy na sposób przestrzennego rozmieszczenia ma wpływ płeć i dojrzałość rozrodcza i czy relacje te wykazują zależność od zagęszczeń populacji. 4) Zadanie 4. Czynna ochrona sosny drzewokstnej (błotnej) Pinus x rhaetica w Parku Narodowego Gór Stołowych. W tym zadaniu prowadzone były następujące działania: a) hodowla szczepów drzew zachowawczych sosny drzewokostnej (błotnej) umowa z nadleśnictwem Syców; b) założenie plantacji klonów sosny drzewokostnej (błotnej); c) wykonanie badań genetycznych populacji sosny błotnej. 5) Zadanie 5. Czynna ochrona nietoperzy w Parku Narodowym Gór Stołowych. Zadanie 5. Obejmowało następujące działania: a) Zakup dekodera; b) Zakup kart pamięci o pojemności 32 GB 2 szt; c) Zakup budek dla nietoperzy w ilości 15 szt. 6) Zadanie 6. Remont dróg leśnych przeciwpożarowych ujętych w planie ochrony ppoż. Parku. 7) Zadanie 7. Zakup sadzonek do odnowień obejmowało zakup szt. sadzonek. 30